ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΕΝ. /ΝΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ ΘΕΜΑ: «Εθνικός Χωροταξικός Σχεδιασµός και Εξορυκτική Βιοµηχανία». Σας µεταφέρω τον χαιρετισµό του Υπουργού Ανάπτυξης κ. ηµ. Σιούφα που λόγω ανειληµµένων υποχρεώσεων δεν θα µπορέσει να παραστεί. Σε κάθε περίπτωση αναµένει τα αποτελέσµατα της ηµερίδας σας για την οποία εύχεται κάθε επιτυχία. Η Μεταλλευτική βιοµηχανία παραγωγής και επεξεργασίας µεταλλευτικών, βιοµηχανικών και λατοµικών ορυκτών πρώτων υλών, είναι µια κατ εξοχήν παραγωγική δραστηριότητα, η οποία έχει σηµαντική συµβολή στην Εθνική µας Οικονοµία, όχι µόνο λόγω του εξαγωγικού προσανατολισµού της, αλλά κυρίως διότι έχει θετική επίπτωση άµεση και έµµεση στην απασχόληση και στην ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας. Τα οφέλη της Μεταλλευτικής βιοµηχανίας διαχέονται σε όλη τη χώρα, αφού έκτος των άλλων αποτελεί και τον αναπτυξιακό µοχλό πολλών άλλων δραστηριοτήτων. Κινητοποιεί πολλούς άλλους κλάδους της οικονοµίας µας από τις υποδοµές µέχρι τον τριτογενή τοµέα. Γι αυτό άλλωστε ο ορυκτός πλούτος της χώρας µας θεωρείται εθνικής σηµασίας και χαίρει της συνταγµατικής προστασίας. Όµως όπως κάθε παραγωγική δραστηριότητα, έτσι και πρωτίστως η Μεταλλευτική βιοµηχανία, είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε τις εκάστοτε επικρατούσες εθνικές και κυρίως διεθνείς οικονοµικοπολιτικές συγκυρίες. Άλλοτε βρίσκεται σε πλήρη άνθηση και άλλοτε σε στασιµότητα ή και κρίση. Μετά τις ραγδαίες γεωπολιτικές αλλαγές και ιδιαίτερα µετά το 1990, ο µεταλλευτικός και λατοµικός κλάδος της χώρας µας δέχτηκε σοβαρότατο πλήγµα, αφού οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων διοχέτευαν στις διεθνείς αγορές φθηνές ορυκτές πρώτες ύλες. Επίσης οι χώρες του τρίτου κόσµου διαθέτουν φθηνή εργασία, φθηνή ενέργεια και επί πλέον σοβαρά κίνητρα για την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου. Από την άλλη πλευρά η ύπαρξη σοβαρών περιβαλλοντικών προβληµάτων στο παγκόσµιο οικοσύστηµα έχει οδηγήσει πολλές κυβερνήσεις, αλλά και την κοινή γνώµη σε ευαισθησία στα θέµατα της περιβαλλοντικής προστασίας, γεγονός που έχει σαν αποτέλεσµα την αύξηση του κόστους των παραγωγικών δραστηριοτήτων, λόγω των αυξηµένων προδιαγραφών για την προστασία του περιβάλλοντος. Είναι σαφές λοιπόν ότι στη σηµερινή παγκοσµιοποιηµένη συγκυρία ο µεταλλευτικός και λατοµικός κλάδος αντιµετωπίζει πολλές δυσκολίες και οι ελληνικές επιχειρήσεις καλούνται να αξιοποιήσουν το σηµαντικό πλεονέκτηµα της τεχνογνωσίας, των νέων τεχνολογιών, των νέων υλικών και της διείσδυσης σε νέες αγορές. Παρά το γεγονός λοιπόν ότι υφίστανται οι προαναφερθείσες αντικειµενικές δυσκολίες και η εν γένει απουσία µεταλλευτικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πιστεύουµε ακράδαντα ότι ο ορυκτός πλούτος στη χώρα µας έχει παρελθόν, παρόν και µέλλον. Παρά τις δυσκολίες η χώρα µας µπορεί να συµβάλλει αποφασιστικά στη µείωση των αβεβαιοτήτων και να δηµιουργήσει θετικό επενδυτικό κλίµα ακολουθώντας συνδυασµένες πολιτικές σε όλα τα επίπεδα. 1
Το Υπουργείο Ανάπτυξης αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες και τη συµβολή της Μεταλλευτικής βιοµηχανίας στην Εθνική µας Οικονοµία, έχει στις βασικές του προτεραιότητες την περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας αυτής, είτε δια µέσου της θεσµοθέτησης απλουστευµένων διαδικασιών, είτε παρεµβαίνοντας σε κάθε πρόταση νόµου συναρµόδιου Υπουργείου, είτε παρεµβαίνοντας στα Όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε προβάλλοντάς την σε κάθε διακρατική συνεργασία, σε συνθήκες ασφυκτικής δηµοσιονοµικής πειθαρχίας και παγκοσµιοποιηµένης πραγµατικότητας. Η χώρα µας σήµερα ως µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Οικονοµικής και Νοµισµατικής Ένωσης παρέχει τη δυνατότητα ανάπτυξης της επιχειρηµατικότητας σε ένα σταθερό οικονοµικό και νοµισµατικό περιβάλλον, που τόσο πολύ στο παρελθόν επηρέασε την Μεταλλευτική βιοµηχανία. Μετά τη δύσκολη δεκαετία του 90, στο κατώφλι της νέας χιλιετίας, οι προϋποθέσεις επένδυσης στην εξορυκτική βιοµηχανία είναι ευνοϊκές, δεδοµένης της γεωγραφικής µας θέσης και της ύπαρξης των αναγκαίων αποθεµάτων ορυκτών πρώτων υλών. Η Ελλάδα είναι χώρα πρωτοπόρος στην Μεταλλευτική βιοµηχανία, αυτό άλλωστε φαίνεται και από τα επίσηµα στοιχεία, σύµφωνα µε τα οποία σήµερα υπάρχουν ενεργές περισσότερες από 20 µεταλλευτικές επιχειρήσεις, περισσότερες από 500 επιχειρήσεις εκµετάλλευσης µαρµάρων και βιοµηχανικών ορυκτών και περισσότερες από 350 επιχειρήσεις εκµετάλλευσης αδρανών υλικών. Ενδεικτικά αναφέρουµε τα αποτελέσµατα της εν λόγω δραστηριότητος τα οποία συνθέτουν τη σηµασία του κλάδου για την εθνική οικονοµία και την περιφερειακή ανάπτυξη: - Λιγνίτης: η πρώτη σε µέγεθος εξορυκτική δραστηριότητα στη χώρα, η 2 η µεγαλύτερη στην Ε.Ε. και η 5 η παγκόσµια. Καλύπτει το 67% της εγχώριας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, µε το φθηνότερο κόστος συγκριτικά µε οποιαδήποτε άλλη πηγή ενέργειας συµβάλλοντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη της χώρας και στην ανταγωνιστικότητα της εθνικής οικονοµίας. - Σιδηρονικέλιο: παραγωγή µία από τις µεγαλύτερες στην Ευρώπη, το σύνολο της οποίας εξάγεται στις ευρωπαϊκές βιοµηχανίες ανοξείδωτου χάλυβα καλύπτοντας το 7% σχεδόν των αναγκών της ευρωπαϊκής αγοράς. - Βωξίτης: η µεγαλύτερη µεταλλευτική παραγωγή της χώρας και πρώτη σε µέγεθος για το ορυκτό αυτό σε όλη την Ευρώπη. Αποτελεί την πρώτη ύλη στην, ιδιαίτερης σηµασίας για την ελληνική οικονοµία, εγχώρια παραγωγή αλουµίνας αλουµινίου και σηµαντικό εξαγωγικό προϊόν. - Μάρµαρα: παγκοσµίου φήµης, η συνολική παραγωγή των οποίων κατέχει ακόµη, παρά τον έντονο διεθνή ανταγωνισµό και τα προβλήµατα ανάπτυξης στο εσωτερικό της χώρας, ηγετική θέση στην παγκόσµια αγορά. - Ασβεστολιθικά αδρανή: ζωτικής σηµασίας για τη βιοµηχανία τσιµέντων και τις κατασκευές. - Λευκόλιθος Μαγνησία: παραγωγή που κατέχει την πρώτη θέση σε εξαγωγές στην Ε.Ε. καλύπτοντας ευρύτατο φάσµα βιοµηχανικών και άλλων εφαρµογών. - Περλίτης: η µεγαλύτερη παραγωγή παγκόσµια, συµµετέχοντας κατά 25% στο συνολικό, διεθνώς παραγόµενο προϊόν. - Μπεντονίτης: παραγωγή πρώτη σε µέγεθος πανευρωπαϊκά και δεύτερη παγκόσµια, µε ευρύτατες βιοµηχανικές χρήσεις. - Κίσσηρις: µονωτικό υλικό, η σηµαντικού ύψους παραγωγή του οποίου διοχετεύεται στην ελληνική και διεθνή αγορά. 2
- Ποζολάνη, Άστριοι, Χαλαζίας, Γύψος, Καολίνης, Ανθρακικό ασβέστιο, Τάλκης, Χουντίτης, Ατταπουλγίτης, Μικτά θειούχα: Εκµεταλλεύσεις που καλύπτουν βασικές ανάγκες της εγχώριας και διεθνούς βιοµηχανίας. - Χρυσός: σηµαντικά κοιτάσµατα, κύρια στη Β. Ελλάδα, που βρίσκονται σε φάση αδειοδότησης. Ειδικότερα το Υπουργείο Ανάπτυξης υιοθετώντας την «Αρχή της Αειφόρου Ανάπτυξης», έχει διαµορφώσει την πάγια θέση του, σύµφωνα µε την οποία η «Αρχή» αυτή στην Μεταλλευτική βιοµηχανία πρέπει να προωθεί ισόρροπα την κοινωνική και την οικονοµική ανάπτυξη µε την περιβαλλοντική προστασία. Η Μεταλλευτική βιοµηχανία έχει αναµφισβήτητα επιπτώσεις στο περιβάλλον, όµως υπάρχουν τόσο οι θεσµοί, όσο και η τεχνογνωσία, όχι µόνο για την ελαχιστοποίηση των δυσµενών αυτών επιπτώσεων, αλλά και για την αποκατάσταση των χώρων αυτών και την εν συνεχεία απόδοσή τους προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Ταυτόχρονα οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Μεταλλευτική βιοµηχανία θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους, αξιοποιώντας τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία, στην κατεύθυνση αποδοχής της δράσης τους από την τοπική κοινωνία. Επισηµαίνουµε ότι το Υπουργείο Ανάπτυξης καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες για την ορθολογική αξιοποίηση του ορυκτού µας πλούτου, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, την βελτίωση των συνθηκών ασφαλείας και υγιεινής των εργαζοµένων και περιοίκων και την προστασία του περιβάλλοντος. Ενδεικτικά αναφέρουµε ορισµένες από τις ενέργειές µας: α. Έχουµε εκθέσει γραπτώς τις ελληνικές θέσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα διάφορα όργανα αυτής, σχετικά µε την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης στον τοµέα των Μεταλλευτικών βιοµηχανιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συµµετέχουµε µε εκπροσώπους µας στα σηµαντικότερα συµβούλια και οµάδες εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναφέρονται στη µεταλλευτική πολιτική, τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας και την προώθηση του ανταγωνισµού των εξορυκτικών επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα σε διακρατικό επίπεδο µε άλλες χώρες είτε εντός, είτε εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης προωθούµε τις θέσεις και τα συµφέροντα των Ελληνικών εξορυκτικών επιχειρήσεων. β. Έχουµε παρέµβει µε γραπτές προτάσεις σε όλα τα Σχέδια Περιφερειακής Ανάπτυξης της Χώρας. γ. Συνεργαζόµαστε στενά µε όλα τα συναρµόδια Υπουργεία (Οικονοµίας, ΠΕΧΩ Ε, Εργασίας, Πολιτισµού και Εµπορικής Ναυτιλίας) για την διαµόρφωση του κατάλληλου θεσµικού πλαισίου. δ. Στα πλαίσια του Γ ΚΠΣ υλοποιούνται δράσεις που βρίσκονται σε στάδιο υλοποίησης από το ΥΠΑΝ και το ΙΓΜΕ, οι οποίες είναι κυρίως ποιοτικού χαρακτήρα µε έντονα καινοτοµικά και τεχνολογικά στοιχεία. Ενδεικτικά αναφέρουµε τη ράση 7.3.4 µε τίτλο «Ανάπτυξη και προώθηση νέων υλικών, νέων τεχνολογιών και νέων χρήσεων των Ορυκτών Πρώτων Υλών» προϋπολογισµού 6.300.000 για την ενίσχυση των µικροµεσαίων µεταλλευτικών και λατοµικών επιχειρήσεων. Σε υλοποίηση των ως άνω στόχων και στα πλαίσια της ασκούµενης Μεταλλευτικής και λατοµικής πολιτικής το ΥΠΑΝ συνέταξε και έθεσε σε δηµόσια διαβούλευση προσχέδιο νόµου για την «Έρευνα και εκµετάλλευση λατοµείων και άλλες διατάξεις». Στο προτεινόµενο σχέδιο νόµου έχει ενταχθεί το πλείστον των διατάξεων της ισχύουσας Λατοµικής Νοµοθεσίας και βασική επιδίωξη υπήρξε η απλούστευση, στο 3
µέτρο του δυνατού των διαδικασιών και η σύντµηση των καθυστερήσεων στη χορήγηση των εγκρίσεων και αδειών, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις αποτρέπουν από επενδυτικές πρωτοβουλίες. Η επιδίωξη αυτή εναρµονίζεται και µε την ανακοίνωση της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων «COM (2000) 265 τελικό», µε την οποία τα κράτη µέλη καλούνται να προσδιορίσουν τις διατάξεις της εξορυκτικής βιοµηχανίας, που είναι οι πλέον ευνοϊκές για το επιχειρηµατικό κλίµα και την ανταγωνιστικότητα της βιοµηχανίας. Στις περιπτώσεις που η διοίκηση καλείται να λάβει αποφάσεις για την εγκατάσταση εκµεταλλεύσεων λατοµείων, οι προτεινόµενες σχετικές διατάξεις απαιτούν να συνεκτιµάται η προστασία του περιβάλλοντος µε την οικονοµική και την κοινωνική ανάπτυξη. Άλλωστε αποτελεί επιταγή του Συντάγµατος η αξιοποίηση όλων των πηγών του εθνικού πλούτου για την εξυπηρέτηση του γενικού συµφέροντος. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην ορθολογική εκµετάλλευση και την οικονοµία των κοιτασµάτων. Στις προτεινόµενες διατάξεις υπάρχει πρόβλεψη, µετά την απόληψη των κοιτασµάτων ο χώρος να έχει την κατάλληλη διαµόρφωση για τυχόν µελλοντικές χρήσεις στα πλαίσια των προβλέψεων του γενικού χωροταξικού σχεδιασµού. Ένας «Ολοκληρωµένος Χωροταξικός Σχεδιασµός» θα µπορούσε να προσφέρει πολλά στην επίλυση προβληµάτων που εδώ και πολλά χρόνια απασχολούν τον κλάδο του ορυκτού πλούτου. Όµως η προώθηση του χωροταξικού σχεδιασµού που καθυστέρησε αδικαιολόγητα επί δεκαετίες, προωθείται πλέον µε ταχείς ρυθµούς από τη σηµερινή κυβέρνηση και την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΧΩ Ε. Το προσχέδιο νόµου έρχεται να αντιµετωπίσει προβλήµατα, των οποίων η λύση επείγει, και να διαµορφώσει ένα ενιαίο και ξεκάθαρο νοµικό πλαίσιο. Με το εν λόγω προσχέδιο νόµου αποσκοπείται η επίσπευση των διαδικασιών στο τοµέα του ορυκτού πλούτου, κατά τρόπο απόλυτα διαφανή και µε κριτήρια επιστηµονικά τεκµηριωµένα, χωρίς να παραβλέπεται ο γενικότερος χωροταξικός σχεδιασµός. Για παράδειγµα αναφέρεται το άρθρο 4 το οποίο είναι απόλυτα εναρµονισµένο µε το άρθρο 24 του Ν. 1650/1986 για την προστασία του περιβάλλοντος το οποίο προβλέπει ζώνες ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων. Για τον καθορισµό των ειδικών ζωνών εκµετάλλευσης του άρθρου 4 προτείνεται η έκδοση Προεδρικών ιαταγµάτων µε τη σύµπραξη όλων των συναρµόδιων Υπουργών (5) µετά από γνωµοδότηση του ΙΓΜΕ, της Επιθεώρησης Μεταλλείων και του Νοµαρχιακού Συµβουλίου. Με τον τρόπο αυτό θα συνεκτιµώνται όλες οι παράµετροι που προσδιορίζουν τη «βιώσιµη ανάπτυξη» και η απόφαση για τον καθορισµό ή όχι µιας τέτοιας ζώνης, καθώς και της έκτασής της, θα αποτυπώνει τη συµφερότερη λύση. Έτσι όσο νωρίτερα καθορισθούν οι «λατοµικές περιοχές» και οι «ειδικές ζώνες εκµετάλλευσης», τόσο ταχύτερα και αποτελεσµατικότερα θα προστατευθεί το περιβάλλον, µε την εκπόνηση σχεδίων αποκατάστασης των χώρων παράλληλα ή µε το πέρας των λατοµικών δραστηριοτήτων. Εξάλλου πολλές ρυθµίσεις στα επί µέρους άρθρα, που αναφέρονται στον τρόπο εκµετάλλευσης, κινούνται µέσα στα πλαίσια των προβλέψεων του χωροταξικού σχεδιασµού, όπου αυτός έχει ήδη ολοκληρωθεί ή θα ολοκληρώνεται µε την πάροδο του χρόνου. Τέλος µε τις προτεινόµενες διατάξεις επιδιώκεται, µεταξύ άλλων, και η οµαλή µετάβαση από το προϊσχύον στο νέο νοµικό πλαίσιο. 4
Επισηµαίνεται τέλος ότι στρατηγικός στόχος του Υπουργείου µας είναι να καταστεί η Ελλάδα αναπτυξιακό υπόδειγµα στην Μεταλλευτική βιοµηχανία, αξιοποιώντας τα συγκριτικά της πλεονεκτήµατα και την γεωπολιτική της θέση. Για το σκοπό αυτό απαιτούνται τοµές, εφαρµογή της πιο πρόσφατης τεχνολογίας, συνεχής κατάρτιση, βελτίωση και πιστοποίηση της ποιότητας, έρευνα για νέα προϊόντα και νέες χρήσεις, αξιοποίηση της τεχνογνωσίας, της εµπειρίας και των θεσµών και εκτεταµένη εφαρµογή της πληροφορικής. Επιπλέον οι εξορυκτικές επιχειρήσεις για να αξιοποιήσουν αποτελεσµατικά τις προσπάθειες της Πολιτείας πρέπει να προβαίνουν σε συνεχείς ποιοτικές αλλαγές και να αντιστρέψουν το εν γένει κλίµα που υπάρχει στην κοινή γνώµη, η οποία συνδέει άµεσα την εξορυκτική δραστηριότητα µε την υποβάθµιση του περιβάλλοντος, χρησιµοποιώντας φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες και αποκαθιστώντας ορθολογικά τους χώρους επέµβασης, δηµιουργώντας ταυτόχρονα τέτοιους χώρους που να µπορούν να αξιοποιηθούν στο µέλλον από το τοπικό κοινωνικό σύνολο. 5