Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ.

Transcript

1 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Κυρίες και κύριοι Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα και προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει διαχρονικά η συντεταγμένη πολιτεία, συμπεριλαμβανομένης εννοείται της αυτοδιοίκησης, είναι η ισόρροπη κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, με επιπρόσθετο βάρος, ιδιαίτερα τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Στο πλαίσιο αυτό αναζητούνται είτε νέα εργαλεία και μέθοδοι για την επίτευξη των συγκεκριμένων σκοπών είτε η αναβίωση παλαιών επιτυχημένων πρακτικών με την αναγκαία προσαρμογή τους στα σύγχρονα δεδομένα. Είναι γεγονός ότι η κεντρική εξουσία στη χώρα μας, διαχρονικά, δεν έχει αποδώσει στην αυτοδιοίκηση τη δυνατότητα και τις αρμοδιότητες, που θα της επέτρεπαν να καταστεί ένας ισχυρός πυλώνας κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης και θα της έδιναν την ευκαιρία να διαδραματίσει τον αναπτυξιακό της ρόλο. Έτσι, έχουμε μια αυτοδιοίκηση, την οποία ελέγχει και εξουσιάζει ασφυκτικά η κεντρική εξουσία και σε επίπεδο θεσμικής ανεξαρτησίας και αυτοτέλειας και οικονομικά. Μια αυτοδιοίκηση όμως η οποία τα δύσκολα αυτά χρόνια σηκώνει αγόγγυστα και με παρρησία το δυσανάλογο με τα δεδομένα της βάρος, της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής. Ταυτόχρονα η αυτοδιοίκηση βρίσκεται σε μία διαρκή δημιουργική αναζήτηση νέων λύσεων, προκειμένου να συμβάλλει στην τοπική και κατ επέκταση στην εθνική ανάπτυξη, έχοντας ως 1

2 κεντρική στόχευση την αξιοποίηση του ανθρώπινου κεφαλαίου και των τοπικών παραγωγικών και οικονομικών δυνατοτήτων σε συνδυασμό πάντα με πολιτικές βιώσιμης ανάπτυξης. Η αυτοδιοίκηση, άλλωστε, είναι στις περισσότερες περιπτώσεις, ο μόνος θεσμός που σχεδιάζει για το μέλλον της τοπικής κοινωνίας και προσπαθεί και πιέζει προς κάθε κατεύθυνση για την τοπική ανάπτυξη, αφού ο κεντρικός σχεδιασμός και απαρχαιωμένος είναι και ελλιπέστατος και δεν υπάρχει δυνατότητα χρηματοδότησης, γεγονός που αποδεικνύεται από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων που τα τελευταία χρόνια κινούνται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Το τελευταίο διάστημα γίνεται και στη χώρα μας εκτεταμένη συζήτηση για τα θέματα της κοινωνικής οικονομίας, του κοινωνικού επιχειρείν ή της κοινωνικής επιχειρηματικότητας αν θέλετε. Γίνεται επίκληση επίσης επιτυχημένων διεθνών πρακτικών και μοντέλων. Δεν θέλω όμως σήμερα να αναφερθώ σε αυτά. Αυτό που θέλω να αναδείξω είναι αν όντως αυτό το μοντέλο επιχειρηματικής ανάπτυξης μπορεί να δώσει λύσεις και απαντήσεις σε μείζονα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Σύμφωνα λοιπόν με το Ν. 4019/2011 ως Κοινωνική Οικονομία ορίζεται: «το σύνολο των οικονομικών, επιχειρηματικών, παραγωγικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, οι οποίες αναλαμβάνονται από νομικά πρόσωπα ή ενώσεις προσώπων, των οποίων ο καταστατικός σκοπός είναι η επιδίωξη του συλλογικού οφέλους και η εξυπηρέτηση γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων» και θεσπίζεται ως φορέας της Κοινωνικής Οικονομίας, η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.), ο οποίος είναι αστικός συνεταιρισμός με κοινωνικό σκοπό και διαθέτει εκ του νόμου την εμπορική ιδιότητα. 2

3 Είναι άραγε μια νέα, άγνωστη για την Ελλάδα δραστηριότητα; Η μήπως είναι μια επιτυχημένη καλή πρακτική από το παρελθόν, την οποία όπως προανέφερα, αναβιώνουμε σήμερα; Κυρίες και κύριοι Η Ελλάδα έχει παράδοση στο συνεταιρίζεσθαι και στην κοινωνική επιχειρηματικότητα εδώ και αιώνες. Από τα τέλη του 16 ου αιώνα που ξεκίνησε στα Αμπελάκια για να εξελιχθεί αργότερα σε πρότυπη συνεταιριστική επιχείρηση η «Κοινή Συντροφία και Αδελφότητα των Αµπελακίων» για την καλλιέργεια και εμπορία βαμβακιού, αλλά και μετέπειτα με τον συνεταιρισμό της Χίου για την παραγωγή μεταξιού και την κατασκευή μεταξωτών υφασμάτων, το συνεταιρισμό στα Μαντεµοχώρια της Χαλκιδικής για την εκμετάλλευση των μεταλλείων της περιοχής, καθώς και με τους ναυτικούς συνεταιρισμούς της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών, τους συνεταιρισμούς των κοινοτήτων του Πηλίου, τους συνεταιρισμούς των οικοδόμων της εποχής από τα χωριά της περιοχής της Κόνιτσας και πολλών άλλων. Πίσω στο σήμερα όμως. Η τελευταία μεγάλη έρευνα πραγματοποιήθηκε το 1995 σε 22 χώρες και έδειξε ότι η κοινωνική οικονομία αποτελεί μία «βιομηχανία» ύψους 1,1 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Γενικά στον τομέα αυτό της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων και των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, απασχολούνταν με πλήρη απασχόληση 19 εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό το 28% κατά μέσο όρο προσέφερε μόνιμα ή περιοδικά εθελοντική εργασία. Η συμβολή της κοινωνικής οικονομίας στις οικονομίες των χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα έφθανε το 4,6% του Α.Ε.Π. με χαρακτηριστικό 3

4 παράδειγμα την Ολλανδία στην οποία συνέβαλε στο 15,5% του Α.Ε.Π. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας αποτελεί λοιπόν μία πραγματικότητα με σημαντικότατες διαστάσεις. Ειδικά όσον αφορά την Ευρώπη υπολογίζεται ότι η Κοινωνική Οικονομία αντιπροσωπεύει το 8% των επιχειρήσεων, απασχολώντας περίπου 9 εκατομμύρια εργαζομένους, αντιπροσωπεύοντας το 7.9% της συνολικής απασχόλησης. Την ίδια στιγμή, στην Ελλάδα και την Πορτογαλία οι κοινωνικές επιχειρήσεις καλύπτουν μόλις το 1% με 2,5% της συνολικής απασχόλησης ενώ αντίθετα σε χώρες, όπως η Δανία, η Γαλλία κι η Ολλανδία το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στο 12,5%, 14,3% και 15%. Παρότι δεν έχει υπάρξει πρόσφατη ανάλογη έρευνα τέτοιας έκτασης, τα μεγέθη εκτιμώνται γενικά πολύ μεγαλύτερα. Την ίδια πάνω κάτω βέβαια χρονική περίοδο στην Ελλάδα, ο θεσμός του κοινωνικού συνεταιρίζεσθαι υπέστη σε αρκετές περιπτώσεις βάναυση κακοποίηση και στρέβλωση και συνδέθηκε σε κάποιους τομείς με απάτες, κακοδιοίκηση και σημαντικές καταχρήσεις. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 1994, αναδεικνύεται ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει η κοινωνική οικονομία στην προώθηση της βελτίωσης της ποιότητας της ζωής των πολιτών, με αναφορές που έχουν συμπεριληφθεί στο 10 ο κεφάλαιο της Λευκής Βίβλου που έχει συντάξει η Ε.Ε. για την «Ανάπτυξη, την Ανταγωνιστικότητα και την Απασχόληση». Τα πεδία δραστηριότητας που αναπτύσσεται αφορούν κυρίως στον πολιτισμό, στην εκπαίδευση, στην έρευνα, στην υγεία, στην κοινωνική φροντίδα, στο περιβάλλον, στην υπεράσπιση των 4

5 ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στη φιλανθρωπία, στη διεθνή ανθρωπιστική και αναπτυξιακή βοήθεια. Ιδιαίτερα, η εκπαίδευση, η υγεία και η κοινωνική φροντίδα, αποτελούν τα κύρια πεδία δραστηριοποίησης σε παγκόσμιο επίπεδο. Ήδη από τα πρώτα βήματα του θεσμού στην Ελλάδα μετά την εφαρμογή του ν 4019/2011 και τη δημιουργία και λειτουργία των πρώτων ΚοινΣΕπ υπάρχουν και επιτυχημένα παραδείγματα, εμφανίστηκαν όμως σε κάποιες περιπτώσεις και στρεβλώσεις και ιδιάζοντα ζητήματα, στα οποία δεν επιθυμώ επί του παρόντος να αναφερθώ, ενώ το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, δημιουργεί επιπρόσθετα προβλήματα στην ανάπτυξη και εδραίωση της κοινωνικής οικονομίας, αφού η δραστηριότητα των ΚοινΣΕπ προσδιορίζεται ως εμπορική και η φορολογική τους αντιμετώπιση είναι όμοια με των υπολοίπων επιχειρήσεων, ενώ τα μέλη των ΚοινΣΕπ με βάση πρόσφατες σχετικά νομοθετικές ρυθμίσεις είναι υπόλογα αλληλεγγύως και εις ολόκληρον για τυχόν οφειλές που θα προκύψουν με την προσωπική τους περιουσία, χωρίς μάλιστα να είναι ξεκάθαρο αν μπορούν να κάνουν χρήση των διατάξεων του πτωχευτικού κώδικα. Θέλω να τονίσω ότι η Κοινωνική Οικονομία δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στις ΚοινΣεΠ, ούτε να στηρίζεται μόνο ή κατά το μεγαλύτερο ποσοστό στην κρατική χρηματοδότηση ή στην αποκλειστική συνεργασία και χρηματοδότηση από τους ΟΤΑ, καθώς επίσης δεν πρέπει να αποτελέσει και ένα πεδίο παράπλευρης και εκτός ελέγχου οικονομίας. Στις απαραίτητες θεσμικές μεταρρυθμίσεις για τη στήριξη της κοινωνικής οικονομίας θα ήθελα να συμπεριλάβω την επέκταση του θεσμικά κατοχυρωμένου ορισμού της κοινωνικής οικονομίας, 5

6 ώστε να καλύπτει και άλλα πεδία επιχειρηματικής δραστηριότητας όπως η ενέργεια και η διαχείριση απορριμμάτων, την επαναφορά των φορολογικών κινήτρων για τις κοινωνικές επιχειρήσεις, έστω υπό το καθεστώς λειτουργίας θερμοκοιτίδας κοινωνικών επιχειρήσεων, τη σύσταση και λειτουργία του Ταμείου Κοινωνικής Οικονομίας, με στόχο την παροχή start-up ενίσχυσης προς τις κοινωνικές επιχειρήσεις και την κατοχύρωση της δυνατότητας να αξιοποιηθούν πόροι του ΕΣΠΑ στο πλαίσιο των προγραμμάτων ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας για τη δημιουργία και τη λειτουργία τους. Με την ευχή η κοινωνική οικονομία να αποτελέσει και στη χώρα μας τη διαχρονική απάντηση του ανθρώπου σε δύσκολες οικονομικές εποχές. Σας ευχαριστώ._ 6