3 Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου: Tα οικονομικά αποτελέσματα, η κεφαλαιουχική διάρθρωση και η χρηματοδότηση των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ το 2011

3 Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου: Tα οικονομικά αποτελέσματα, η κεφαλαιουχική διάρθρωση και η χρηματοδότηση των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ το 2011

3.1. Εισαγωγή Γενική εικόνα Στο Μέρος αυτό παρουσιάζεται η συνολική εικόνα του ελληνικού εμπορίου, ο απολογισμός του 2011, οι εκτιμήσεις των εκπροσώπων του ελληνικού εμπορίου για το 2012 και οι προβλέψεις τους για το 2013. Καταγράφονται επίσης και αναλύονται τα οικονομικά αποτελέσματα των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ για το 2011. Με τον τρόπο αυτό πιστεύεται ότι δίνεται μια όσο το δυνατόν πιο επίκαιρη και ολοκληρωμένη εικόνα της πορείας της επιχειρηματικότητας του ελληνικού εμπορίου. Το Μέρος αποτελείται από δύο ενότητες: Στην παρούσα (Ενότητα 3.1) έπειτα από μια σύντομη ενημέρωση για τη δομή της ανάλυσης παρουσιάζεται μια συνολική εικόνα των ευρημάτων. Στην Ενότητα 3.2 γίνεται εκτενής απολογισμός των οικονομικών στοιχείων των ΑΕ και ΕΠΕ του εμπορίου κατά το έτος 2011. Ειδικότερα παρουσιάζεται ανάλυση της πορείας των κερδών και των πωλήσεων (Υποενότητα 3.2.1), των συνολικών κεφαλαίων (Υποενότητα 3.2.2), της χρηματοδότησης του εμπορίου (Υποενότητα 3.2.3) και των βασικών χρηματοοικονομικών δεικτών αποδοτικότητας και ρευστότητας (Υποενότητα 3.2.4). 3.1.1. Ο οικονομικός απολογισμός για τις εμπορικές επιχειρήσεις το 2011 Τα τελευταία χρόνια η ελληνική οικονομία υπέστη σοβαρότατη επιδείνωση εξαιτίας της κρίσης. Η χώρα διέρχεται μια παρατεταμένη περίοδο βαθιάς ύφεσης, η οποία ξεπέρασε κάθε προηγούμενο το 2011. Η οικονομία σημαδεύτηκε από τη συνεχή μείωση της κατανάλωσης (ιδιωτικής και δημόσιας), την πτώση των επενδύσεων και της οικονομικής δραστηριότητας γενικά, με συνέπεια τελικά τη συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 7,1% το 2011. Οι αρνητικές αυτές εξελίξεις έπληξαν την εμπορική δραστηριότητα σε όλη της την έκταση και οι επιπτώσεις ήταν διάχυτες στους επιμέρους κλάδους, με κύρια χαρακτηριστικά την πτώση στον κύκλο εργασιών, την επιδείνωση στο επίπεδο της κερδοφορίας και τη συρρίκνωση της κεφαλαιουχικής βάσης του εμπορίου. Η εικόνα που προκύπτει από τα ενοποιημένα αποτελέσματα χρήσεως των εμπορικών επιχειρήσεων είναι εκείνη της ραγδαίας επιδείνωσης. Ο μεν κύκλος εργασιών εμφάνισε νέα κάμψη, η δε κερδοφορία υπέστη νέο βαρύ πλήγμα από την κρίση που ταλανίζει την οικονομία της χώρας. Τα λειτουργικά αποτελέσματα των εταιρειών κατέστησαν ζημιογόνα, ενώ οι ζημίες διευρύνθηκαν εντυπωσιακά. Η επιδείνωση των αποτελεσμάτων φαίνεται ότι ήταν ανεξάρτητη από τη νομική μορφή των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, από την τελευταία δειγματοληπτική έρευνα που διεξήγαγε το ΙΝΕΜΥ προκύπτει ότι σχεδόν οι 8 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές εμπορικές επιχειρήσεις δήλωσαν σημαντική μείωση τόσο των πωλήσεων όσο και των κερδών για το 2011. Ήταν μάλιστα το τέταρτο συνεχόμενο έτος για το οποίο καταγράφεται από την έρευνα του ΙΝΕΜΥ διεύρυνση του μεριδίου όσων είδαν πωλήσεις και κέρδη να συρρικνώνονται. Παράλληλα, τείνουν να εκλείψουν οι επιχειρήσεις που δηλώνουν σημαντική αύξηση πωλήσεων-κερδών. Μεγάλη επιδείνωση εμφάνισαν και οι επιδόσεις των ΑΕ και ΕΠΕ του εμπορίου τo 2011. Από τα ενοποιημένα αποτελέσματα χρήσης που δημοσιεύτηκαν επιβεβαιώνεται αναμφισβήτητα το αρνητικό κλίμα που επικράτησε στην αγορά το 2011, με νέα πτώση των πωλήσεων, ενώ η υποχώρηση των μεικτών τους κερδών ήταν αρκετά εντονότερη, εφόσον υπήρξε αδυναμία των εταιρειών να περικόψουν το κόστος πωληθέντων τους στο βαθμό που απαιτείτο. Οι εξελίξεις αυτές ήταν καθοριστικές οδηγώντας σε εντυπωσιακή ανατροπή του λειτουργικού απο- Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Μέρος 3 87

τελέσματος, το οποίο κατέστη αρνητικό για πρώτη φορά. Το τελικό καθαρό αποτέλεσμα, ήταν ήδη αρνητικό από το προηγούμενο έτος, ωστόσο οι ζημίες των ΑΕ και ΕΠΕ του εμπορίου εκτινάχθηκαν, ανερχόμενες σε 1.096,2 εκατ. το 2011 (έναντι αντίστοιχων ζημιών ύψους 209,9 εκατ. το 2010). Ενδεικτικό της μεγάλης δοκιμασίας που υφίσταται το ελληνικό εμπόριο είναι ότι, τέτοιας έκτασης δυσμενείς εξελίξεις καταγράφονται για πρώτη φορά σε Έκθεση της ΕΣΕΕ. 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πίνακας 3.1 Συνοπτικά ενοποιημένα αποτελέσματα χρήσης των ΑΕ και ΕΠΕ: 2011-2009 ('000 ) Μέγεθος 2011 2010 2009 2011/2010 2010/2009 Πωλήσεις 65.983.049 71.145.377 79.220.771-7,3% -10,2% Κόστος πωληθέντων 53.343.697 56.758.599 62.275.392-6,0% -8,9% Μεικτά κέρδη 12.635.111 14.386.767 16.945.379-12,2% -15,1% Λοιπά λειτουργικά έσοδα 996.754 1.101.257 1.225.571-9,5% -10,1% Λοιπά λειτουργικά έξοδα 13.014.722 14.173.667 15.152.048-8,2% -6,5% Χρηματοοικονομικές δαπάνες 1.174.542 1.018.269 1.066.255 15,3% -4,5% Λειτουργικά κέρδη -557.399 296.088 1.952.647-288,3% -84,8% Μη λειτουργικά έσοδα 652.991 585.417 547.602 11,5% 6,9% Μη λειτουργικά έξοδα 1.172.735 1.057.692 803.480 10,9% 31,6% Μη ενσωματωθείσες αποσβέσεις 19.083 33.733 34.361-43,4% -1,8% Καθαρά κέρδη -1.096.227-209.920 1.662.407-422,2% -112,6% Διάγραµµα 3.1 Πωλήσεις και κέρδη των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου το 2011 Πηγή: ΙCAP DATABANK Πωλήσεις ΑΕ-ΕΠΕ 4,8 3,2 13,9 12,8 65,2 Πωλήσεις ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 2,12,3 9,6 7,6 78,4 Κέρδη ΑΕ-ΕΠΕ 5,3 3,2 11,8 14,4 65,2 Κέρδη ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 1,3 1,7 7,6 9,7 79,6 0,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Άνοδος 5+% 10% Στασιµότητα (±5%) Μείωση 5+% 10% Μείωση >10% Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ Από τη δειγματοληπτική έρευνα επίσης προέκυψε ότι σχεδόν οι 9 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις δήλωσαν ότι δεν πραγματοποίησαν επενδύσεις παγίου κεφαλαίου το 2011, αναλογία πολύ υψηλότερη της αντίστοιχης περσινής έρευνας σε αυτή την κατηγορία επιχειρήσεων, ενώ και στις ΑΕ και ΕΠΕ οι 8 στις 10 δήλωσαν ότι απείχαν των επενδύσεων την ίδια περίοδο. 88

Περαιτέρω, η πτώση της αξίας των ακαθάριστων παγίων των ΑΕ και ΕΠΕ που προκύπτει από τη σύγκριση των ισολογισμών του 2010 και του 2011 επιβεβαιώνει ότι επικράτησαν τάσεις απoεπένδυσης στον τομέα του εμπορίου. Μια άλλη σημαντική αρνητική εξέλιξη ήταν ότι η μείωση του συνολικού κεφαλαίου των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ (είχε επισημανθεί για πρώτη φορά το 2009) όχι μόνο συνεχίστηκε αλλά και εντάθηκε. Το 2011 όλα τα συστατικά στοιχεία του ενεργητικού συρρικνώθηκαν (γεγονός πρωτόγνωρο), η δε μείωση κυρίως αφορούσε τις βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις, ιδιαίτερα τις απαιτήσεις έναντι πελατών (συρρικνώθηκαν κατά 21%) και κατά δεύτερο λόγο τα πάγια (η αξία τους μειώθηκε κατά 12,6%). Η μείωση του συνολικού ενεργητικού αντανακλάται στο σκέλος της χρηματοδότησης από την πτώση κυρίως των υποχρεώσεων (ιδιαίτερα των βραχυπρόθεσμων), η οποία συνοδεύτηκε από συρρίκνωση των ιδίων κεφαλαίων. Στο επίπεδο της τραπεζικής χρηματοδότησης καταγράφηκε πτώση τόσο της βραχυπρόθεσμης τραπεζικής χρηματοδότησης όσο και της αντίστοιχης μακροπρόθεσμης. Συνεπώς μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το πλήγμα που δέχτηκε η εμπορική δραστηριότητα από την εντεινόμενη ύφεση στην εγχώρια αγορά, σε συνδυασμό και με τη συμπίεση της χρηματοδότησης, εδραίωσαν την ανατροπή της αναπτυξιακής πορείας του ελληνικού εμπορίου κατά το 2011. Πίνακας 3.2 Πηγές και χρήσεις των νέων κεφαλαίων των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ το 2011-2009 ('000 ) Πηγές νέων κεφαλαίων Μεταβολή Μερίδιο επί Μεταβολή Μερίδιο επί 2011/2010 της μεταβολής 2010/2009 της μεταβολής του παθητικού του παθητικού Α.1 Μετοχικά κεφάλαια -572.282 6,2% 271.893-6,8% Α.2 Αποθεματικά και αποτελέσματα εις νέον -1.458.962 15,8% -1.401.558 35,3% Α. Ίδια κεφάλαια -2.031.245 22,0% -1.129.666 28,5% Β.1 Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις -5.976.430 64,8% -1.494.036 37,6% Β.1.1 Βραχυπρόθεσμες τραπεζικές υποχρεώσεις -2.670.772 28,9% 964.908-24,3% Β.1.2 Λοιπές βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις -3.305.658 35,8% -2.458.944 61,9% Β.2 Μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις -1.220.976 13,2% -1.345.539 33,9% Β.2.1 Μακροπρόθεσμες τραπεζικές υποχρεώσεις -1.119.499 12,1% -1.239.302 31,2% Β.2.2 Λοιπές μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις -101.477 1,1% -106.237 2,7% Β. Υποχρεώσεις -7.197.405 78,0% -2.839.575 71,5% Αύξηση παθητικού -9.228.650 10% -3.969.240 10% Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Μέρος 3 Χρήσεις νέων κεφαλαίων Μεταβολή Μερίδιο επί Μεταβολή Μερίδιο επί 2011/2010 της μεταβολής 2010/2009 της μεταβολής του ενεργητικού του ενεργητικού Γ. Καθαρά πάγια -2.302.015 24,9% 394.721-9,9% Δ.1 Αποθέματα -1.680.274 18,2% -1.581.541 39,8% Δ.2 Βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις -5.035.939 54,6% -2.017.369 50,8% Δ. Κυκλοφορούν -6.716.213 72,8% -3.598.910 90,7% Ε. Διαθέσιμα -210.422 2,3% -765.051 19,3% Αύξηση ενεργητικού -9.228.650 10% -3.969.240 10% Πηγή: ΙCAP DATABANK 89

Διάγραµµα 3.2 Χρηµατοδότηση της αύξησης του ενεργητικού των εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2011/2010 και 2010/2009 ('000 ) 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Μεταβολή 2010/2009 Μεταβολή 2011/2010-3.500.000-3.000.000-2.500.000-2.000.000-1.500.000-1.000.000-500.000 0 500.000 1.000.000 Μετοχικά κεφάλαια Αποθεµατικά και αποτελέσµατα εις νέον Βραχυπρόθεσµες τραπεζικές υποχρεώσεις Λοιπές βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις Μακροπρόθεσµες τραπεζικές υποχρεώσεις Λοιπές µακροπρόθεσµες υποχρεώσεις Μεταβολή 2010/2009 Μεταβολή 2011/2010 271.893-572.282-1.401.558-1.458.962 964.908-2.670.772-2.458.944-3.305.658-1.239.302-1.119.499-106.237-101.477 Διάγραµµα 3.3 Αύξηση του ενεργητικού των εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2011/2010 και 2010/2009 ('000 ) Μεταβολή 2010/2009 Μεταβολή 2011/2010-6.000.000-5.000.000-4.000.000-3.000.000-2.000.000-1.000.000 0 1.000.000 Καθαρά πάγια Αποθέµατα Βραχυπρόθεσµες απαιτήσεις Διαθέσιµα Μεταβολή Μεταβολή 2010/2009 2011/2010 394.721-2.302.015-1.581.541-1.680.274-2.017.369-5.035.939-765.051-210.422 90

Ραγδαία ήταν η επιδείνωση σε όλους τους δείκτες αποδοτικότητας των ΑΕ και ΕΠΕ το 2011. Ο δείκτης της αποδοτικότητας των ιδίων κεφαλαίων, ο οποίος ήδη από το 2010 είχε καταστεί αρνητικός, κατέγραψε νέα επιδείνωση το 2011 (υπέστη εκ νέου απώλεια σχεδόν 7,5 ποσοστιαίων μονάδων), ενώ την ίδια αρνητική εξέλιξη είχε και το ποσοστό καθαρού κέρδους. Περαιτέρω διαπιστώνεται ότι και ο δείκτης αποδοτικότητας συνολικών κεφαλαίων σχεδόν εκμηδενίστηκε το τελευταίο έτος. Από τους ισολογισμούς των ΑΕ και ΕΠΕ προκύπτει ότι η εντονότερη μείωση του κυκλοφορούντος και διαθέσιμου κεφαλαίου σε σχέση με τον περιορισμό των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί οριακά η γενική ρευστότητα στο 1,13 το 2011. Και από την έρευνα του ΙΝΕΜΥ φαίνεται ότι η απόλυτη πλειοψηφία των εταιρειών αυτών των νομικών μορφών δήλωσαν ότι η ρευστότητά τους περιορίστηκε. Συγκεκριμένα, οι 3 στις 5 ΑΕ και ΕΠΕ δήλωσαν σημαντική μείωση της ρευστότητάς τους. 12,0 1 8,0 6,0 4,0 2,0-2,0-4,0-6,0-8,0-1 Διάγραµµα 3.4 Αποδοτικότητα ιδίων και συνολικών κεφαλαίων και ποσοστό καθαρού κέρδους εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2009-2011 (%) 10,6 4,4 2,1-1,4 2009 2010 2011 1,4-0,3-8,8 0,2-1,7 Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Μέρος 3 Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων Αποδοτικότητα συνολικών κεφαλαίων Περιθώριο καθαρού κέρδους Διάγραµµα 3.5 Η ρευστότητα των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου το 2011 Ρευστότητα ΑΕ-ΕΠΕ 4,8 4,3 17,6 11,8 61,5 Ρευστότητα ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 0,7 1,3 10,4 8,8 78,7 0,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος >10% Άνοδος 5+% 10% Στασιµότητα (±5%) Μείωση 5+% 10% Μείωση >10% Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ 91

Η αίσθηση όσον αφορά την επιδείνωση της γενικής ρευστότητας ήταν ακόμη μεγαλύτερη στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις, εκ των οποίων σχεδόν 8 στις 10 επιχειρήσεις (ανεξαρτήτως τομέα δραστηριότητας) δήλωσαν ότι η επάρκειά τους σε κεφάλαιο κίνησης μειώθηκε σημαντικά. 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 3.1.2. Οι εκτιμήσεις των εμπορικών επιχειρήσεων για το 2012 Η ελληνική οικονομία υφίσταται για πέμπτο κατά σειρά έτος την ύφεση. Η δειγματοληπτική έρευνα του ΙΝΕΜΥ αποτύπωσε τον αντίκτυπο της ύφεσης στις πωλήσεις, στα κέρδη, στις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, στα αποθέματα και στην απασχόληση των επιχειρήσεων του ελληνικού εμπορίου. Η μεγάλη πλειοψηφία των επιχειρήσεων (ανεξαρτήτως νομικής μορφής) εκτίμησαν για μία ακόμη φορά ότι οι πωλήσεις τους θα είναι μειωμένες το 2012. Από την έρευνα επιβεβαιώνεται και πάλι ότι η επιδείνωση έπληξε με πολύ μεγαλύτερη ένταση τις μικρότερες επιχειρήσεις, αφού οι εκτιμήσεις των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων είναι κατά πολύ δυσμενέστερες από αυτές των ΑΕ και ΕΠΕ. Πάνω από 8 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και τα δύο τρίτα των ΑΕ και ΕΠΕ εκτιμούν ότι οι πωλήσεις τους θα μειωθούν το 2012. Κοινό χαρακτηριστικό των τελευταίων ερευνών είναι ότι η εκτίμηση για πτώση των πωλήσεων είναι ολοένα εντονότερη κάθε χρόνο. Το 2012 η μείωση των πωλήσεων ήταν τέτοιας έκτασης, ώστε «αιφνιδίασε» και πάλι τις εμπορικές επιχειρήσεις, αφού η μερίδα όσων στην περσινή έρευνα προσδοκούσαν επιδείνωση ήταν σαφώς μικρότερη σε σχέση με τις παρούσες εκτιμήσεις. Ανάλογη με την εικόνα των πωλήσεων είναι και η εικόνα των εκτιμήσεων για την κερδοφορία κατά το 2012. Η απόλυτη πλειοψηφία των επιχειρήσεων εκτιμούν επιδείνωση. Και πάλι οι εκτιμήσεις των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων είναι δυσμενέστερες σε σύγκριση με εκείνες των ΑΕ και ΕΠΕ. Μάλιστα, όπως και με τις πωλήσεις, οι περσινές προβλέψεις διαψεύστηκαν, το ποσοστό όσων εκτιμούν στην παρούσα φάση επιδείνωση της κερδοφορίας είναι εμφανώς μεγαλύτερο, η δε «έκπληξη» για τη δυσμενή αυτή εξέλιξη ήταν εντονότερη ανάμεσα στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις, αφού η μερίδα όσων στην παρούσα φάση εκτιμούν επιδείνωση είναι διπλάσια σε σχέση με εκείνη των επιχειρήσεων που είχαν αρνητικές προσδοκίες στην προηγούμενη έρευνα. Διάγραµµα 3.6 Οι εκτιµήσεις των εµπορικών επιχειρήσεων για τις πωλήσεις και τα καθαρά κέρδη τους το 2012 Πωλήσεις ΑΕ-ΕΠΕ 8,6 23,0 67,9 0,5 Πωλήσεις ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 2,7 11,7 85,3 0,3 Κέρδη ΑΕ-ΕΠΕ 6,4 28,3 64,2 1,1 Κέρδη ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 1,6 11,5 86,5 0,4 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ 92

Διάγραµµα 3.7 Σύγκριση εκτιµήσεων και προβλέψεων των εµπορικών ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ για τις πωλήσεις και τα κέρδη του 2012 Εκτίµηση πωλήσεων 2,7 11,7 85,3 0,3 Πρόβλεψη πωλήσεων 3,0 32,1 41,3 23,6 Εκτίµηση κερδών 1,6 11,5 86,5 0,4 Πρόβλεψη κερδών 2,5 31,1 42,4 24,1 Εκτίµηση πωλήσεων Πρόβλεψη πωλήσεων 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Διάγραµµα 3.8 Σύγκριση εκτιµήσεων και προβλέψεων των εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ για τις πωλήσεις και τα κέρδη του 2012 Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ 8,6 23,0 67,9 0,5 4,0 39,6 33,7 22,8 Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Μέρος 3 Εκτίµηση κερδών 6,4 28,3 64,2 1,1 Πρόβλεψη κερδών 4,0 39,1 34,2 22,8 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ Εκτιμάται επίσης ότι η επενδυτική απραξία που παρατηρήθηκε από το 2010 συνεχίζεται, αν και εντοπίζεται κάποια διαφοροποίηση. Το 2011 η απόλυτη πλειοψηφία των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων και πάνω από το 40% των ΑΕ και ΕΠΕ δήλωναν ότι οι επενδύσεις τους μειώθηκαν, ενώ στην παρούσα έρευνα η απόλυτη πλειοψηφία των επιχειρήσεων (ανεξαρτήτως νομικής μορφής) δηλώνει στασιμότητα στο επίπεδο των επενδύσεων. Η μεγάλη πλειοψηφία των εμπορικών επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από νομική μορφή, θεώρησαν ότι τα αποθέματά τους είναι μειωμένα και το 2012. Συγκρίνοντας τις περσινές προσδοκίες με τις φετινές εκτιμήσεις για τα αποθέματα, φαίνεται ότι η έκταση της μείωσης ήταν μεγαλύτερη των προσδοκιών. Αναλόγως της μορφής των επιχειρήσεων, περισσότερο έντονη είναι η πτώση της αποθεματοποίησης στην πλευρά των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων, αφού οι 7 στις 10 επιχειρήσεις μείωσαν τα αποθέματά τους. 93

Διάγραµµα 3.9 Οι εκτιµήσεις των εµπορικών επιχειρήσεων για τα αποθέµατα και τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου του ελληνικού εµπορίου το 2012 Αποθέµατα ΑΕ-ΕΠΕ 5,9 32,1 61,5 0,5 Αποθέµατα ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 2,5 24,0 73,0 0,5 Επενδύσεις ΑΕ-ΕΠΕ 7,0 58,8 33,2 1,1 Επενδύσεις ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 2,1 66,5 30,5 0,9 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ Αρνητική είναι και η εικόνα της απασχόλησης κατά το 2012 στο εμπόριο, όπως άλλωστε και στο σύνολο της οικονομίας. Ωστόσο επιβεβαιώνεται πάλι ότι οι ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις επιδεικνύουν μεγαλύτερες αντιστάσεις σε σχέση με τις ΑΕ και ΕΠΕ σε θέματα μείωσης του προσωπικού τους. Η απόλυτη πλειονότητα των επιχειρήσεων δήλωσε στασιμότητα απασχόλησης. Περαιτέρω, το 31% των ΑΕ και ΕΠΕ δήλωσαν ότι μειώνουν το προσωπικό τους, ενώ το ποσοστό αυτό στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις είναι σαφώς χαμηλότερο, 15,8%. 3.1.3. Οι προβλέψεις των εμπορικών επιχειρήσεων για το 2013 Οι προσδοκίες και οι προβλέψεις των εμπορικών επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή, σχετικά με την εξέλιξη των βασικών οικονομικών μεγεθών τους κατά το 2013, δεν είναι αισιόδοξες. Μια σημαντική διαφορά που εντοπίζεται στην παρούσα έρευνα είναι ότι τα αυξημένα ποσοστά αβεβαιότητας πρόβλεψης που είχαν εντοπιστεί το προηγούμενο έτος (υπερέβαιναν το 22%) πλέον έχουν υποχωρήσει, ιδιαίτερα στις μικρότερες επιχειρήσεις του εμπορίου. Σχετικά με τις προσδοκίες τους για το 2013, η πλάστιγγα κλείνει σαφώς υπέρ των αρνητικών απόψεων. Όσον αφορά τον κύκλο εργασιών, στις προβλέψεις των επιχειρήσεων για το 2013 επικρατεί και πάλι απαισιοδοξία, η οποία είναι εντονότερη σε σχέση με πέρυσι. Στην παρούσα έρευνα οι 7 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις αναμένουν μείωση πωλήσεων για το 2013, ενώ στις ΑΕ και ΕΠΕ η μερίδα των απαισιόδοξων εταιρειών αφορά τις 4 στις 10 επιχειρήσεις. Ωστόσο παραμένει πολύ σοβαρή η διαφορά μεταξύ των απαισιόδοξων και των αισιόδοξων προβλέψεων. 94

Διάγραµµα 3.10 Oι προβλέψεις των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου για τις πωλήσεις του 2013 και του 2012 Ανάλυση ανά κατηγορία νοµικής µορφής ΑΕ-ΕΠΕ 2013 10,7 35,3 41,2 12,8 ΑΕ-ΕΠΕ 2012 4,0 39,6 33,7 22,8 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2013 7,7 17,7 70,6 4,0 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2012 3,0 32,1 41,3 23,6 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ Διάγραµµα 3.11 Οι προβλέψεις των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου για τα κέρδη του 2013 και του 2012 Ανάλυση ανά κατηγορία νοµικής µορφής Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου ΑΕ-ΕΠΕ 2013 10,7 35,8 40,6 12,8 Μέρος 3 ΑΕ-ΕΠΕ 2012 4,0 39,1 34,2 22,8 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2013 6,6 17,6 71,1 4,7 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2012 2,5 31,1 42,4 24,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ Ανάλογη εικόνα προκύπτει και αναφορικά με τις προβλέψεις για την κερδοφορία τους το 2013. Η εκτίμηση για επιδείνωση είναι πολύ εντονότερη σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα, ενώ σημαντικά υψηλότερο είναι το ποσοστό των απαισιόδοξων στην κατηγορία των ΟΕ- ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων. Περαιτέρω, διαπιστώνεται υποχώρηση του μεριδίου των επιχειρήσεων που προβλέπουν στασιμότητα, όσο και εκείνων που αδυνατούν να κάνουν πρόβλεψη, ενώ οι αισιόδοξες προβλέψεις παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα. Όσον αφορά τον προγραμματισμό επενδύσεων παγίου κεφαλαίου για το 2013, η έρευνα αποκαλύπτει νέα έντονη εξασθένηση της επενδυτικής ροπής, ιδιαίτερα στην πλευρά των ΟΕ-ΕΕ 95

Διάγραµµα 3.12 Οι προβλέψεις των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου για τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου του 2013 και του 2012 Ανάλυση ανά κατηγορία νοµικής µορφής ΑΕ-ΕΠΕ 2013 7,0 57,2 23,0 12,8 ΑΕ-ΕΠΕ 2012 4,0 42,1 31,2 22,8 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2013 4,8 48,2 42,4 4,6 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2012 1,5 38,3 36,5 23,7 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων. Περαιτέρω, η στασιμότητα όσον αφορά τις επενδύσεις του 2013 είναι η κυρίαρχη τάση και στις δύο ομάδες επιχειρήσεων, συγκεντρώνει δε υψηλότερα ποσοστά στις ΑΕ και ΕΠΕ. Οι προβλέψεις για την απασχόληση κατά το 2013 δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές, ενώ δεν παρουσιάζουν μεγάλη διαφορά ανάλογα με τη νομική μορφή των επιχειρήσεων. Στις ΑΕ και ΕΠΕ η κατάσταση παραμένει απαισιόδοξη, με το ήμισυ των εταιρειών να προβλέπουν στασιμότητα απασχόλησης παράλληλα όμως έχουν διευρυνθεί τα ποσοστά εταιρειών που Διάγραµµα 3.13 Οι προβλέψεις των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου για την απασχόληση του 2013 και του 2012 Ανάλυση ανά κατηγορία νοµικής µορφής ΑΕ-ΕΠΕ 2013 7,0 49,7 30,5 12,8 ΑΕ-ΕΠΕ 2012 4,0 44,6 28,2 23,3 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2013 3,4 6 31,8 4,8 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2012 1,5 55,3 18,9 24,3 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ 96

προβλέπουν κάμψη της απασχόλησης. Στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις οι επιχειρήσεις που προβλέπουν στασιμότητα απασχόλησης εξακολουθούν να είναι η απόλυτη πλειονότητα (60%), ωστόσο έχει διευρυνθεί με έντονο ρυθμό το μερίδιο όσων προβλέπουν μείωση απασχόλησης σε σχέση με την περσινή έρευνα επιπρόσθετα δε το αρνητικό ισοζύγιο σε αυτή την ομάδα διευρύνθηκε. Σε αντίθεση με την παλαιότερη έρευνα, το ποσοστό των ΑΕ και ΕΠΕ που προβλέπουν περικοπές δεν διαφέρει σημαντικά από το αντίστοιχο των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων αφού η διαφορά μεταξύ των δύο τείνει να εκλείψει. Το μερίδιο όσων σχεδιάζουν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας το 2013 είναι εξαιρετικά χαμηλό και στις δύο κατηγορίες εμπορικών επιχειρήσεων, ωστόσο υπάρχει σχετικό προβάδισμα από πλευράς των ΑΕ και ΕΠΕ. Περαιτέρω, στην έρευνα προστέθηκε και ερώτημα σχετικό με τις προσδοκίες όσον αφορά τη ρευστότητα των επιχειρήσεων. Οι προβλέψεις των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων για την εξέλιξη της ρευστότητάς τους κατά το 2013 είναι εξαιρετικά απαισιόδοξες, με τις 7 στις 10 να αναμένουν επιδείνωση, γεγονός που συνδέεται αναμφίβολα με την έλλειψη πρόσβασης σε χρηματοδότηση και τη σοβαρή έλλειψη ρευστότητας στην αγορά γενικά. Στην πλευρά των εταιρειών ΑΕ και ΕΠΕ οι 4 στις 10 επιχειρήσεις προβλέπουν επιδείνωση της ρευστότητας το 2013. Και στις δύο ομάδες επιχειρήσεων οι αισιόδοξες προσδοκίες αφορούν μια πολύ μικρή μερίδα επιχειρήσεων. Διάγραµµα 3.14 Οι προβλέψεις των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου για τη ρευστότητα του 2013 Ανάλυση ανά κατηγορία νοµικής µορφής Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Μέρος 3 Ρευστότητα ΑΕ-ΕΠΕ 10,7 35,8 40,6 12,8 Ρευστότητα ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 6,9 17,4 70,9 4,8 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ Τέλος, από την εξέταση παραμέτρων που σχετίζονται με την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων προκύπτει ότι κατά το 2012 υπήρξε στροφή των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων προς τα ελληνικά προϊόντα και μείωση της εξάρτησης από εμπορεύματα ασιατικής παραγωγής, γεγονός που συνάδει με τη σημαντική υποχώρηση των εισαγωγών γενικά. Στις ΑΕ και ΕΠΕ υπερτερούν τα εισαγόμενα προϊόντα. 97

3.2. Ο οικονομικός απολογισμός για τις ΑΕ και ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου το 2011 Οι βασικές διαπιστώσεις για το 2011 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Οι πωλήσεις και τα μεικτά κέρδη σημείωσαν για τρίτο συνεχές έτος πτώση, κατά 7,3% και 12,2% αντίστοιχα. Το ποσοστό μεικτού κέρδους περιορίστηκε σε 19,1%. Πτώση πωλήσεων και μεικτών κερδών καταγράφηκε και στους τρεις τομείς του εμπορίου. Η βαθιά ύφεση της οικονομίας έπληξε βαρύτατα την κερδοφορία του εμπορίου το 2011. Η λειτουργική κερδοφορία ανατράπηκε, το δε τελικό αποτέλεσμα παρέμεινε ζημιογόνο για δεύτερο έτος. Οι ζημίες των εμπορικών εταιρειών ξεπέρασαν το 1 δισ. και ήταν σχεδόν πενταπλάσιες σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Κανένας τομέας του εμπορίου δεν ήταν κερδοφόρος το τελευταίο έτος. Το χονδρικό εμπόριο δέχτηκε το βαρύτερο πλήγμα. Το ποσοστό καθαρού κέρδους και η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων διαμορφώθηκαν και πάλι σε αρνητικά επίπεδα. Το συνολικό ενεργητικό μειώθηκε κατά 15,7%, η δε συρρίκνωση αφορά όλα τα συστατικά του στοιχεία. Εντονότερη ήταν η μείωση των αποθεμάτων και των απαιτήσεων. Το 2011 εντοπίζεται για πρώτη φορά πτώση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου στο ελληνικό εμπόριο συνολικά. Η αποεπένδυση αφορά και τους τρεις τομείς, ήταν δε ιδιαίτερα έντονη στο χονδρικό εμπόριο. Τα ίδια κεφάλαια των εμπορικών εταιρειών συρρικνώθηκαν κατά 2 δισ. περίπου. Το συνολικό χρέος κατέγραψε πτώση 16,3%. Υψηλότερος ήταν ο ρυθμός μείωσης των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων. Η γενική ρευστότητα επιδεινώθηκε περαιτέρω το 2011. 3.2.1. Οι πωλήσεις και η κερδοφορία των ΑΕ και ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου το 2011 Ο κύκλος εργασιών Από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων χρήσης που έχουν δημοσιευτεί και υπάρχουν στο αρχείο της ICAP προκύπτει ότι το 2011 υπήρξε για τρίτο συνεχές έτος πτώση του κύκλου εργασιών των ΑΕ και ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου. Η πτώση των πωλήσεων διαμορφώθηκε σε 7,3% συνολικά και ήταν σχετικά μικρότερης έντασης από την πτώση που είχε καταγραφεί την προηγούμενη διετία. Μεταξύ των ΑΕ και ΕΠΕ η μείωση των πωλήσεων καταγράφηκε και στους τρεις κύριους τομείς. Εντονότερη ήταν στον τομέα της εμπορίας αυτοκίνητων-ανταλλακτικών και μικρότερη στο λιανικό εμπόριο. Περαιτέρω, από τους 15 επιμέρους κλάδους και των τριών τομέων μόνο τέσσερις εμφάνισαν αύξηση πωλήσεων και ένας στασιμότητα το 2011, ενώ το προηγούμενο έτος οι επιδόσεις ήταν ακόμη χειρότερες (όλοι οι κλάδοι πλην ενός είχαν πτώση πωλήσεων). Μεταξύ των κλάδων που κατέγραψαν απώλειες εσόδων οι σημαντικότερες μειώσεις καταγράφηκαν στο εμπόριο αυτοκινήτων (με εντυπωσιακό ποσοστό μείωσης 33,7%), στο χονδρικό εμπόριο λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων και στο λιανικό εμπόριο καλλυντικών. Από την άλλη πλευρά, τις μεγαλύτερες αυξήσεις πωλήσεων εμφάνισε ο κλάδος «άλλο χονδρικό εμπόριο» 1 και λιανικό εμπόριο τροφίμων-ποτών-καπνού. 1. Τα μεγέθη του κλάδου επηρεάζονται σημαντικά από την επανείσοδο στο δείγμα της μεγαλύτερης εταιρείας του κλά- 98

Πωλήσεις 2011 Πτώση πωλήσεων και στους τρεις τομείς. Ιδιαίτερα αισθητή στα αυτοκίνητα-ανταλλακτικά και λιγότερο έντονη στο λιανικό εμπόριο. Διάγραµµα 3.15 Ρυθµός αύξησης των πωλήσεων: 2009-2011 (%) 2011-7,3 2010-10,2 2009 Πίνακας 3.3-12,0-1 -8,0-6,0-4,0-2,0 Οι πωλήσεις των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2011-2009 Κατανομή κατά τομέα και κλάδο ('000 ) Κλάδος 2011 2010 2009 Μεταβολή Μεταβολή 2011/2010 2010/2009 Αυτοκίνητα 3.420.953 5.158.791 8.953.738-33,7% -42,4% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 1.217.718 1.312.993 1.312.050-7,3% 0,1% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά 4.638.671 6.471.784 10.265.788-28,3% -37,0% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 853.387 752.508 778.698 13,4% -3,4% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 6.525.918 6.912.321 7.061.606-5,6% -2,1% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 13.524.741 15.702.107 19.045.249-13,9% -17,6% Χ/Ε καυσίμων και χημικών 15.102.119 14.322.832 11.945.064 5,4% 19,9% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 2.850.342 3.556.706 3.896.008-19,9% -8,7% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 5.105.739 5.687.031 6.854.227-10,2% -17,0% Άλλο χονδρικό εμπόριο 1.607.847 1.273.786 1.771.944 26,2% -28,1% Χονδρικό εμπόριο 45.570.092 48.207.292 51.352.795-5,5% -6,1% Γενικό λιανικό εμπόριο 10.677.306 10.642.347 10.772.917 0,3% -1,2% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 108.963 89.016 126.462 22,4% -29,6% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 1.247.438 1.492.201 1.876.819-16,4% -20,5% Λ/Ε καλλυντικών 433.198 537.104 625.646-19,3% -14,2% Λ/Ε οικιακών συσκευών 990.384 1.130.402 1.390.578-12,4% -18,7% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 2.316.995 2.575.232 2.809.765-1% -8,3% Λιανικό εμπόριο 15.774.285 16.466.301 17.602.188-4,2% -6,5% Γενικό σύνολο 65.983.049 71.145.377 79.220.771-7,3% -10,2% -10,5 Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Μέρος 3 δου (απουσίαζε πέρυσι λόγω καθυστέρησης δημοσίευσης ισολογισμού). Εάν υπολογίζαμε τις πωλήσεις του 2010, η αύξηση των πωλήσεων θα μετατρεπόταν σε μικρή μείωση (-2,7%). 99

Διάγραµµα 3.16 Διαχρονική εξέλιξη των πωλήσεων των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου: 2009-2011 100% 80% 49,2 45,0 65,2 60% 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 40% 20% 0% 39,6 11,2 2009 έναντι 2008 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α 51,0 4,0 Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ Περαιτέρω, από την έρευνα του ΙΝΕΜΥ στις εταιρείες ΑΕ και ΕΠΕ προκύπτει ότι οι 9 στις 10 επιχειρήσεις του εμπορίου δήλωσαν περιορισμό ή στασιμότητα των πωλήσεών τους το 2011, ενώ το ποσοστό των επιχειρήσεων που δήλωσαν ότι οι πωλήσεις τους μειώθηκαν σημαντικά (πάνω από 10%) εκτοξεύτηκε σε 65,2%, συνιστώντας πλέον την απόλυτη πλειονότητα των εμπορικών επιχειρήσεων. 29,9 4,8 2010 έναντι 2009 2011 έναντι 2010 Διάγραµµα 3.17 Οι πωλήσεις των ΑΕ και ΕΠΕ του εµπορίου: 2010-2011 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 45,0 21,8 21,8 7,4 4,0 65,2 12,8 13,9 3,2 4,8 2010 έναντι 2009 2011 έναντι 2010 Σηµαντικά υψηλότερες Υψηλότερες Περίπου στάσιµες Χαµηλότερες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ 100

Μεικτά, λειτουργικά και καθαρά κέρδη Δυσάρεστες ήταν οι επιπτώσεις και στο επίπεδο των μεικτών κερδών των ελληνικών εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, αφού η κάμψη που είχε ήδη καταγραφεί την προηγούμενη διετία εντάθηκε πολύ περισσότερο το 2011. Συγκεκριμένα, τα μεικτά τους κέρδη διαμορφώθηκαν σε 12.635,1 εκατ. και ήταν μειωμένα κατά 12,2% έναντι του 2010. Το γεγονός ότι η ποσοστιαία μείωση των μεικτών κερδών ήταν μεγαλύτερη από την αντίστοιχη των πωλήσεων είναι ενδεικτικό του ότι υπήρξε αδυναμία των εταιρειών να περικόψουν το κόστος πωληθέντων τους στο βαθμό που απαιτείτο. Σε κάθε περίπτωση η ταυτόχρονη μείωση τόσο των πωλήσεων όσο και του κόστους των πωληθέντων οφείλεται στην ύφεση, που περιόρισε τη δραστηριότητα των εταιρειών και η οποία ήταν βαθύτερη το 2011. Τα μεικτά κέρδη μειώθηκαν και στους τρεις τομείς δράσης των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, με ρυθμό όμως χαμηλότερο συγκριτικά με το 2010. Μεγαλύτερη ήταν η επιδείνωση στον τομέα εμπορίας αυτοκινήτων-ανταλλακτικών (-25,5%) και μικρότερη στο λιανικό εμπόριο (-6,8%). Σχετικά με τους επιμέρους κλάδους, μόνο δύο εξ αυτών εμφανίζουν βελτίωση της μεικτής κερδοφορίας τους το 2011, το λιανικό εμπόριο τροφίμων-ποτών-καπνού και το «άλλο χονδρικό εμπόριο». Οι κλάδοι στους οποίους τα μεικτά κέρδη μειώθηκαν δραστικά ήταν το εμπόριο αυτοκινήτων, το χονδρικό εμπόριο ενδιάμεσων προϊόντων και το λιανικό εμπόριο ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης. Πίνακας 3.4 Τα μεικτά κέρδη των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2011-2009 Κατανομή κατά τομέα και κλάδο ('000 ) Κλάδος 2011 2010 2009 Μεταβολή Μεταβολή 2011/2010 2010/2009 Αυτοκίνητα 498.755 713.586 1.192.344-30,1% -40,2% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 219.155 249.710 291.673-12,2% -14,4% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά 717.911 963.296 1.484.018-25,5% -35,1% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 170.238 172.981 168.497-1,6% 2,7% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 1.230.558 1.385.594 1.407.077-11,2% -1,5% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 3.836.138 4.402.631 5.485.920-12,9% -19,7% Χ/Ε καυσίμων και χημικών 805.025 910.271 1.068.666-11,6% -14,8% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 529.985 721.231 784.356-26,5% -8,0% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 1.023.613 1.251.422 1.469.356-18,2% -14,8% Άλλο χονδρικό εμπόριο 272.644 232.664 324.224 17,2% -28,2% Χονδρικό εμπόριο 7.868.202 9.076.795 10.708.096-13,3% -15,2% Γενικό λιανικό εμπόριο 2.392.378 2.424.313 2.475.994-1,3% -2,1% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 26.821 20.785 27.806 29,0% -25,3% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 538.563 658.328 812.367-18,2% -19,0% Λ/Ε καλλυντικών 133.990 161.560 193.493-17,1% -16,5% Λ/Ε οικιακών συσκευών 287.508 332.980 402.436-13,7% -17,3% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 669.739 748.709 841.169-10,5% -11,0% Λιανικό εμπόριο 4.048.999 4.346.676 4.753.266-6,8% -8,6% Γενικό σύνολο 12.635.111 14.386.767 16.945.379-12,2% -15,1% Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Μέρος 3 Η ταχύτερη μείωση των μεικτών κερδών των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ σε σύγκριση με εκείνη των πωλήσεων είχε ως αποτέλεσμα την επιδείνωση του ποσοστού μεικτού κέρδους σε 19,1%. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στο χονδρικό εμπόριο και κατά δεύτερο λόγο στο 101

λιανικό, ενώ στα αυτοκίνητα-ανταλλακτικά το ποσοστό μεικτού κέρδους εμφανίζεται ελαφρά αυξημένο σε σύγκριση με το 2010. Από κλαδική πλευρά, δεν υπάρχει ξεκάθαρη τάση σε σχέση με την εξέλιξη του δείκτη σε κάποιον τομέα. Συνολικά, τέσσερις μόνο κλάδοι εμφανίζουν βελτίωση (έστω και μικρή), ενώ όλοι οι λοιποί εμφανίζουν επιδείνωση του δείκτη κατά το 2011. Αξιόλογη αύξηση του ποσοστού μεικτού κέρδους κατεγράφη μόνο στον κλάδο λιανικού εμπορίου τροφίμων-ποτώνκαπνού. Αντίθετα, οι μεγαλύτερες μειώσεις εντοπίζονται στο χονδρικό εμπόριο προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής και στο χονδρικό εμπόριο μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού. 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πίνακας 3.5 Ποσοστό μεικτού κέρδους των ΑΕ και ΕΠΕ κατά τομέα και κλάδο: 2011-2009 Κλάδος 2011 2010 2009 Αυτοκίνητα 14,6% 13,8% 13,3% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 18,0% 19,0% 22,2% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά 15,5% 14,9% 14,5% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 19,9% 23,0% 21,6% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 18,9% 2% 19,9% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 28,4% 28,0% 28,8% Χ/Ε καυσίμων και χημικών 5,3% 6,4% 8,9% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 18,6% 20,3% 20,1% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 2% 22,0% 21,4% Άλλο χονδρικό εμπόριο 17,0% 18,3% 18,3% Χονδρικό εμπόριο 17,3% 18,8% 20,9% Γενικό λιανικό εμπόριο 22,4% 22,8% 23,0% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 24,6% 23,3% 22,0% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 43,2% 44,1% 43,3% Λ/Ε καλλυντικών 30,9% 30,1% 30,9% Λ/Ε οικιακών συσκευών 29,0% 29,5% 28,9% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 28,9% 29,1% 29,9% Λιανικό εμπόριο 25,7% 26,4% 27,0% Γενικό σύνολο 19,1% 20,2% 21,4% Η κάμψη των μεικτών κερδών φαίνεται ότι ήταν καθοριστική, εφόσον ούτε ο περιορισμός των λοιπών λειτουργικών δαπανών των ΑΕ και ΕΠΕ του εμπορίου (στις οποίες περιλαμβάνονται και τα έξοδα διοίκησης και διάθεσης των προϊόντων) δεν ήταν ικανός να εμποδίσει την εντυπωσιακή αναστροφή της λειτουργικής κερδοφορίας, με συνέπεια να καταγράψουν λειτουργικές ζημίες ύψους 557,4 εκατ. το 2011 από κέρδη 296,1 εκατ. το 2010. Ήταν η πρώτη φορά που καταγράφηκε ανατροπή σε αυτό το επίπεδο ύστερα από μία τριετή περίοδο φθίνουσας πορείας της οργανικής κερδοφορίας. Η καταγραφή λειτουργικών ζημιών υφίσταται και στους τρεις τομείς της εμπορικής δραστηριοποίησης. Σε απόλυτα μεγέθη, το δυσμενέστερο αποτέλεσμα κατά το 2011 αφορά τον τομέα αυτοκινήτων-ανταλλακτικών (ο οποίος ήδη από το 2010 είχε εμφανίσει οργανικές ζημίες) και εν συνεχεία το λιανικό εμπόριο. Από κλαδική σκοπιά, θετικό λειτουργικό αποτέλεσμα εξακολουθούν να εμφανίζουν έξι κλάδοι. Ανατροπή, από λειτουργικά κέρδη σε ζημίες, κατέγραψαν πέντε κλάδοι, ενώ οι λοιποί τέσσερις ήταν ήδη ζημιογόνοι από το 2010. Οι κλάδοι που 102

κινήθηκαν αντίθετα με το ρεύμα και βελτίωσαν σημαντικά το λειτουργικό τους αποτέλεσμα ήταν τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων (όπου όμως τα λειτουργικά κέρδη, ως απόλυτο μέγεθος, παρέμειναν πολύ χαμηλά) και το χονδρικό εμπόριο προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής, ενώ δραστική μείωση των λειτουργικών ζημιών του εμφανίζει και ο κλάδος λιανικού εμπορίου καλλυντικών. Τα υψηλότερα οργανικά κέρδη εμφανίζει ο κλάδος του χονδρικού εμπορίου τροφίμωνποτών-καπνού. Αντίθετα, τις μεγαλύτερες λειτουργικές ζημίες κατά το 2011 κατέγραψαν οι κλάδοι χονδρικού εμπορίου ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης και το εμπόριο αυτοκινήτων. Πίνακας 3.6 Τα λειτουργικά κέρδη των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2011-2009 Κατανομή κατά τομέα και κλάδο ('000 ) Κλάδος 2011 2010 2009 Μεταβολή Μεταβολή 2011/2010 2010/2009 Αυτοκίνητα -233.103-220.443 59.325-5,7% -471,6% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 2.998 2.425 27.830 23,6% -91,3% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά -230.105-218.018 87.155-5,5% -350,1% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 28.502 25.837 16.300 10,3% 58,5% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 119.235 144.364 217.244-17,4% -33,5% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης -247.343 123.402 956.864-300,4% -87,1% Χ/Ε καυσίμων και χημικών 26.158 76.077 118.139-65,6% -35,6% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων -17.479 46.596 40.138-137,5% 16,1% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού -32.396 25.460 135.421-227,2% -81,2% Άλλο χονδρικό εμπόριο 14.358 29.327 38.500-51,0% -23,8% Χονδρικό εμπόριο -108.966 471.062 1.522.607-123,1% -69,1% Γενικό λιανικό εμπόριο -123.337 56.869 228.323-316,9% -75,1% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού -1.103 951 140-216,0% 578,2% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης -99.542-50.519 2.204-97,0% -2391,7% Λ/Ε καλλυντικών -1.750-14.126-1.321 87,6% -969,3% Λ/Ε οικιακών συσκευών -44.015-22.152-12.425-98,7% -78,3% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 51.418 72.020 125.963-28,6% -42,8% Λιανικό εμπόριο -218.328 43.043 342.885-607,2% -87,4% Γενικό σύνολο -557.399 296.088 1.952.647-288,3% -84,8% Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Μέρος 3 Καθαρά αποτελέσματα 2011 Η βαθιά οικονομική κρίση έπληξε βαρύτατα την κερδοφορία του εμπορίου. Το 2011 οι ζημίες πενταπλασιάστηκαν. Η έκταση της επιδείνωσης ήταν τέτοια, ώστε κανένας από τους τρεις τομείς δεν ήταν κερδοφόρος το 2011, ενώ το βαρύτερο πλήγμα υπέστη το χονδρικό εμπόριο. Η εικόνα που προκύπτει σε σχέση με τα ενοποιημένα αποτελέσματα χρήσεως των εμπορικών επιχειρήσεων είναι εκείνη της ραγδαίας επιδείνωσης. Σε επίπεδο καθαρών αποτελεσμάτων, η κερδοφορία ΑΕ και ΕΠΕ του εμπορίου είχε ήδη ανατραπεί από το 2010, όμως η καθοδική πορεία όχι μόνο συνεχίστηκε αλλά και εντάθηκε το 2011, με συνέπεια οι επιχει- 103

Διάγραµµα 3.18 Ποσοστό καθαρού κέρδους των εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2009-2011 Ανάλυση κατά τοµέα (%) 3,0 2,0 1,0 0,7 2,5 0,1 1,8-0,2 2,1-1,0-2,0-1,1-2,1-0,3-1,7-3,0-4,0-3,7-5,0-5,4 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου -6,0 Ανταλλακτικά αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο Σύνολο 2009 2010 2011 ρήσεις αυτές να καταγράψουν συνολικά ζημίες ύψους 1,1 δισ. περίπου, πενταπλάσιες σχεδόν από τις αντίστοιχες του προηγούμενου έτους. Το ποσοστό καθαρού κέρδους διαμορφώθηκε σε αρνητικά επίπεδα, ο δε δείκτης υπέστη νέα επιδείνωση. Όσον αφορά τα ευρήματα της τελευταίας έρευνας του INEMY στις ΑΕ και ΕΠΕ σχετικά με την εξέλιξη της κερδοφορίας, προκύπτει ότι οι 8 στις 10 επιχειρήσεις του εμπορίου δήλωσαν υποχώρηση των κερδών τους (ανεξαρτήτως ποσοστού) κατά το 2011, ενώ το ποσοστό των επιχειρήσεων που δήλωσαν ότι τα κέρδη τους μειώθηκαν σημαντικά (σε ποσοστό μεγα- Διάγραµµα 3.19 Διαχρονική εξέλιξη των καθαρών κερδών των ΑΕ και ΕΠΕ του εµπορίου: 2009-2011 100% 80% 50,8 44,1 65,2 60% 40% 20% 0% 36,5 52,5 29,4 12,7 3,5 5,3 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 2011 έναντι 2010 Σηµαντικά υψηλότερα Περίπου στάσιµα Σηµαντικά χαµηλότερα Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ 104

Διάγραµµα 3.20 Tα καθαρά κέρδη των ΑΕ και ΕΠΕ του εµπορίου: 2010-2011 100% 80% 44,1 65,2 60% 27,7 40% 20% 0% 18,3 6,4 3,5 Σηµαντικά υψηλότερα Υψηλότερα Περίπου στάσιµα Χαµηλότερα Σηµαντικά χαµηλότερα Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ λύτερο του 10%) εκτοξεύτηκε σε 65,2%, συνιστώντας πλέον την απόλυτη πλειονότητα των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ. Εξετάζοντας την κερδοφορία των ΑΕ και ΕΠΕ από τομεακή πλευρά δεν υπήρξε σημαντική διαφοροποίηση, εφόσον και οι τρεις τομείς του εμπορίου ήταν ζημιογόνοι. Το βαρύτερο πλήγμα κατά το 2011 υπέστη το χονδρικό εμπόριο, οι συνολικές ζημίες του οποίου ανήλθαν σε 518,8 εκατ. (ο εν λόγω τομέας κάλυψε το 47,3% των συνολικών ζημιών), εν συνεχεία δε το λιανικό εμπόριο με καταγραφή ζημιών ύψους 327,2 εκατ.. 14,4 11,8 3,2 5,3 Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Μέρος 3 Όσον αφορά την κλαδική κατανομή, οι κερδοφόροι κλάδοι περιορίστηκαν σε πέντε το 2011, όμως σχεδόν όλοι (πλην ενός) υπέστησαν συρρίκνωση των κερδών τους. Το φαινόμενο της ανατροπής (από κέρδη το 2010 σε ζημίες το 2011) εντοπίζεται σε τρεις επιμέρους κλάδους. Οι υψηλότερες ζημίες καταγράφηκαν στο χονδρικό εμπόριο ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης και στον κλάδο της εμπορίας αυτοκινήτων. Τα υψηλότερα κέρδη, παρ όλη τη μείωσή τους στην τελευταία χρήση, πραγματοποίησαν οι κλάδοι του χονδρικού εμπορίου τροφίμων-ποτών-καπνού και του λιανικού εμπορίου Η/Υ, μηχανών γραφείου και λοιπού λιανικού εμπορίου. Σχετικά με το ποσοστό καθαρού κέρδους, οι δείκτες κατέστησαν αρνητικοί σε όλους τους τομείς του εμπορίου το 2011, με εμφανώς μεγαλύτερη επιδείνωση στο εμπόριο αυτοκινήτων-ανταλλακτικών, όπου ο σχετικός δείκτης από -3,7% διαμορφώθηκε σε -5,4% το τελευταίο έτος. Από κλαδική σκοπιά, τους δυσμενέστερους δείκτες κατά το 2011 εμφανίζουν οι κλάδοι λιανικού εμπορίου ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης (-9,1%) και εμπορίας αυτοκινήτων (-7,2%). 105

2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πίνακας 3.7 Τα προ φόρου κέρδη των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2011-2009 Κατανομή κατά τομέα και κλάδο ('000 ) Κλάδος 2011 2010 2009 Μεταβολή Μεταβολή 2011/2010 2010/2009 Αυτοκίνητα -244.761-234.603 42.613-4,3% -650,5% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων -5.450-2.573 27.788-111,8% -109,3% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά -250.211-237.176 70.401-5,5% -436,9% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 16.194 31.187 16.258-48,1% 91,8% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 93.828 102.005 196.716-8,0% -48,1% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης -505.300-114.527 876.178-341,2% -113,1% Χ/Ε καυσίμων και χημικών -5.343 38.126 115.641-114,0% -67,0% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων -32.946-9.734 29.025-238,5% -133,5% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού -95.684-18.444 8.063-418,8% -328,8% Άλλο χονδρικό εμπόριο 10.448 27.638 29.105-62,2% -5,0% Χονδρικό εμπόριο -518.805 56.252 1.270.985-1022,3% -95,6% Γενικό λιανικό εμπόριο -210.321 29.423 198.067-814,8% -85,1% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού -87 1.034 1.264-108,4% -18,3% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης -114.125-76.391-962 -49,4% -7844,8% Λ/Ε καλλυντικών 1.436-17.468 7.380 108,2% -336,7% Λ/Ε οικιακών συσκευών -46.013-21.978-13.588-109,4% -61,7% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 41.899 56.384 128.861-25,7% -56,2% Λιανικό εμπόριο -327.211-28.997 321.022-1028,4% -109,0% Γενικό σύνολο -1.096.227-209.920 1.662.407-422,2% -112,6% Η τάση διεύρυνσης του ζημιογόνου τμήματος των ΑΕ και ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου που ξεκίνησε από το 2009 εντάθηκε ακόμη περισσότερο το 2011. Συγκεκριμένα, οι ζημιογόνες ανήλθαν σε 3.476 και ήταν κατά 5,4% περισσότερες έναντι του 2010. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά η αναλογία κερδοφόρων προς ζημιογόνες εταιρείες και να διαμορφωθεί σε 1,31:1 (έναντι 1,52:1 που ήταν το 2010). Η επιδείνωση καταγράφηκε και στους τρεις τομείς της εμπορικής επιχειρηματικής δράσης. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο συγκεκριμένος δείκτης στα αυτοκίνητα-ανταλλακτικά διαμορφώθηκε σε μόλις 0,56:1 και στο λιανικό εμπόριο σε 0,93:1. Στο χονδρικό εμπόριο η αναλογία κερδοφόρων προς ζημιογόνες (1,32:1) διαμορφώθηκε σε υψηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με τους άλλους δύο τομείς, ήταν όμως εμφανώς μειωμένη έναντι του 2010. Από κλαδική σκοπιά, η μείωση του δείκτη καταγράφηκε σχεδόν σε όλους τους επιμέρους κλάδους (εξαιρουμένου του χονδρικού εμπορίου προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής και των ανταλλακτικών αυτοκινήτων). Ο δείκτης διαμορφώθηκε σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα στους κλάδους αυτοκινήτων, λιανικού εμπορίου ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης και στο λιανικό εμπόριο οικιακών συσκευών. Πίνακας 3.8 Αριθμός εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2011-2009 Κατανομή κατά τύπο κερδοφορίας Κερδοφόρες Ζημιογόνες Σύνολο 2011 2010 2009 2011 2010 2009 2011 2010 2009 3.945 5.002 6.308 3.476 3.298 2.565 7.421 8.300 8.873 Πηγή: ΙCAP DATABANK 106

Διάγραµµα 3.21 Αναλογία κερδοφόρων προς ζηµιογόνες εµπορικές ΑΕ και ΕΠΕ: 2009-2011 3,0:1 2,5:1 2,80:1 2,46:1 2,0:1 2,00:1 1,83:1 1,5:1 1,0:1 0,5:1 1,60:1 0,75:1 1,12:1 1,52:1 0,56:1 1,32:1 0,93:1 1,13:1 :1 Πίνακας 3.9 2009 2010 2011 Ανταλλακτικά αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο Σύνολο Αναλογία κερδοφόρων προς ζημιογόνες εταιρείες: 2011-2009 Ανάλυση κατά τομέα και κλάδο Κλάδος 2011 2010 2009 Αυτοκίνητα 0,38:1 0,52:1 1,30:1 Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 1,16:1 1,59:1 2,67:1 Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά 0,56:1 0,75:1 1,60:1 Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 2,59:1 2,22:1 2,16:1 Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 2,12:1 2,78:1 3,44:1 Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 0,97:1 1,60:1 2,84:1 Χ/Ε καυσίμων και χημικών 1,95:1 2,15:1 3,21:1 Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 1,04:1 1,46:1 2,37:1 Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 1,28:1 1,72:1 2,76:1 Άλλο χονδρικό εμπόριο 1,86:1 2,46:1 3,01:1 Χονδρικό εμπόριο 1,32:1 1,83:1 2,80:1 Γενικό λιανικό εμπόριο 1,45:1 1,84:1 2,50:1 Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 1,76:1 1,74:1 3,79:1 Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 0,62:1 0,82:1 1,69:1 Λ/Ε καλλυντικών 2,31:1 2,13:1 2,33:1 Λ/Ε οικιακών συσκευών 0,71:1 0,99:1 1,69:1 Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 1,02:1 1,16:1 2,11:1 Λιανικό εμπόριο 0,93:1 1,12:1 2,00:1 Γενικό σύνολο 1,13:1 1,52:1 2,46:1 Πηγή: ΙCAP DATABANK Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Μέρος 3 107

3.2.2. Η κεφαλαιουχική διάρθρωση των ΑΕ και ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου το 2011 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Η ανάπτυξη του ενεργητικού Το γεγονός της μείωσης του συνολικού ενεργητικού των ελληνικών εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, το οποίο είχε επισημανθεί από το 2009 (για πρώτη φορά σε Ετήσια Έκθεση για το Ελληνικό Εμπόριο), επαναλήφθηκε και μάλιστα σε πολύ μεγαλύτερη έκταση το 2011. Τα συνολικά κεφάλαια των εταιρειών αυτών κατέγραψαν πτώση 15,7%, σε συνέχεια της προηγούμενης μείωσης, κατά 6,3%, το 2010. Η μείωση του ενεργητικού αφορά όλα τα συστατικά του στοιχεία, κυρίως όμως οφείλεται στον περιορισμό του κυκλοφορούντος κατά 18,4% (ή κατά 6.716,2 ), κατά δεύτερο λόγο δε στη συρρίκνωση της αξίας των παγίων (-12,6%), γεγονός ενδεικτικό της τάσης αποεπένδυσης. Η μείωση των συνολικών κεφαλαίων καταγράφηκε και στους τρεις τομείς, ήταν μάλιστα ιδιαίτερα σοβαρή στον τομέα των αυτοκινήτων-ανταλλακτικών (-23,4%). Οι κλάδοι στους οποίους εντοπίζεται η εντονότερη μείωση ενεργητικού ήταν τα αυτοκίνητα, το χονδρικό εμπόριο ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης, καθώς και το χονδρικό εμπόριο καυσίμων και χημικών. Το μέσο μέγεθος (ενεργητικό ανά εταιρεία) των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ υποχώρησε το 2011 και διαμορφώθηκε σε 6,7 εκατ. περίπου. Από τομεακή άποψη, έντονη ήταν η μείωση του μέσου μεγέθους στα αυτοκίνητα-ανταλλακτικά (-10,6%) και στο χονδρικό εμπόριο, ενώ αντίθετα το μέσο μέγεθος των ΑΕ και ΕΠΕ του λιανικού εμπορίου διευρύνθηκε και το 2011, με ρυθμό όμως χαμηλότερο σε σχέση με το παρελθόν. Η εξέλιξη αυτή στο λιανικό εμπόριο αποτελεί ένδειξη για αυξανόμενη τάση συγκέντρωσης του τομέα. Μείωση του μέσου ενεργητικού σημειώθηκε στην πλειοψηφία των επιμέρους κλάδων. Οι κλάδοι στους οποίους η μείωση ήταν εντονότερη είναι το χονδρικό εμπόριο ένδυσηςυπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης, το χονδρικό εμπόριο καυσίμων και χημικών και το εμπόριο αυτοκινήτων. Αντίθετα, εντυπωσιακή αύξηση του μέσου μεγέθους καταγράφηκε στον κλάδο «άλλο χονδρικό εμπόριο» και αισθητή αύξηση στον κλάδο του γενικού λιανικού εμπορίου. Πίνακας 3.10 Οι μεταβολές των βασικών μεγεθών του ενεργητικού του ελληνικού εμπορίου: 2011-2009 ('000 ) Μέγεθος Απόλυτη Απόλυτη Ποσοστιαία Ποσοστιαία μεταβολή μεταβολή μεταβολή μεταβολή 2011/2010 2010/2009 2011/2010 2010/2009 Καθαρά πάγια -2.302.015 394.721-12,6% 2,2% Συσσωρευμένες αποσβέσεις 128.897 312.113 1,6% 3,9% Μεικτά πάγια -2.173.118 706.834-8,2% 2,7% Κυκλοφορούν -6.716.213-3.598.910-18,4% -9,0% Ρευστά διαθέσιμα -210.422-765.051-5,4% -16,4% Σύνολο ενεργητικού -9.228.650-3.969.240-15,7% -6,3% Πηγή: ΙCAP DATABANK 108

Πίνακας 3.11 Ο ρυθμός μεγέθυνσης του ενεργητικού των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2011/2010 και 2010/2009 Ανάλυση κατά τομέα και κλάδο Κλάδος 2011/2010 2010/2009 Αυτοκίνητα -24,3% -18,7% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων -19,1% -6,3% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά -23,4% -16,9% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής -6,2% -6,6% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού -10,7% 3,5% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης -23,2% -8,0% Χ/Ε καυσίμων και χημικών -21,4% 2,5% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων -18,7% -8,9% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού -8,9% -7,2% Άλλο χονδρικό εμπόριο 9,7% -23,1% Χονδρικό εμπόριο -17,6% -5,8% Γενικό λιανικό εμπόριο -0,4% 6,3% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού -11,7% -12,1% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης -17,5% -21,6% Λ/Ε καλλυντικών -19,0% -7,9% Λ/Ε οικιακών συσκευών -8,2% -20,6% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε -10,9% 1,1% Λιανικό εμπόριο -6,0% -2,2% Γενικό σύνολο -15,7% -6,3% Πίνακας 3.12 Ενεργητικό ανά εταιρεία: 2011-2009 Ανάλυση κατά τομέα και κλάδο ('000 ) Πηγή: ΙCAP DATABANK Κλάδος Μέσο Μέσο Μέσο % % ενεργητικό ενεργητικό ενεργητικό Μεταβολή Μεταβολή 2011 2010 2009 2011/2010 2010/2009 Αυτοκίνητα 7.134 8.035 8.701-11,2-7,7 Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 3.087 3.297 3.311-6,4-0,4 Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά 5.822 6.512 7.046-10,6-7,6 Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 2.979 2.912 2.944 2,3-1,1 Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 5.332 5.547 5.253-3,9 5,6 Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 8.275 9.759 9.713-15,2 0,5 Χ/Ε καυσίμων και χημικών 13.588 15.595 13.526-12,9 15,3 Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 4.362 4.705 4.747-7,3-0,9 Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 4.690 4.545 4.915 3,2-7,5 Άλλο χονδρικό εμπόριο 3.781 3.068 3.678 23,2-16,6 Χονδρικό εμπόριο 6.235 6.806 6.827-8,4-0,3 Γενικό λιανικό εμπόριο 45.434 42.033 34.509 8,1 21,8 Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 1.454 1.487 1.313-2,3 13,2 Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 4.352 4.381 5.183-0,6-15,5 Λ/Ε καλλυντικών 8.035 8.531 7.719-5,8 10,5 Λ/Ε οικιακών συσκευών 3.360 3.339 3.877 0,6-13,9 Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 4.236 4.401 4.177-3,7 5,4 Λιανικό εμπόριο 8.894 8.477 7.990 4,9 6,1 Γενικό σύνολο 6.663 7.069 7.060-5,7 0,1 Πηγή: ΙCAP DATABANK Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Μέρος 3 109

Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου Το 2011 εντοπίζεται για πρώτη φορά πτώση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου στο ελληνικό εμπόριο συνολικά. Η αποεπένδυση αφορά και τους τρεις τομείς, ήταν δε ιδιαίτερα έντονη στο χονδρικό εμπόριο. 2012 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Το 2011 αποτελεί έτος καμπής για την επενδυτική δραστηριότητα των ελληνικών εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, η οποία κατέγραψε πτώση, γεγονός που εντοπίζεται για πρώτη φορά. Όχι μόνο δεν υπήρξε προσθήκη νέων παγίων στο σύνολο των ακαθάριστων παγίων, αλλά αντίθετα οι επενδύσεις περιορίστηκαν κατά 2,2 δισ. περίπου και διαμορφώθηκαν σε 24,4 δισ.. Η επιδείνωση στο επίπεδο των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου είναι ραγδαία. Η εικόνα αποεπένδυσης (μείωσης δηλαδή του πάγιου ενεργητικού) αφορά και τους τρεις εμπορικούς τομείς, ωστόσο ήταν εντονότερη στον τομέα του χονδρικού εμπορίου, όπου η συρρίκνωση των επενδύσεων είναι της τάξεως του 1,7 δισ.. Από κλαδική άποψη, η εικόνα της αποεπένδυσης παγίων είναι διάχυτη και υφίσταται στους 12 από τους 15 κλάδους. Το φαινόμενο ήταν κατά πολύ εντονότερο στο χονδρικό εμπόριο καυσίμων-χημικών και στο χονδρικό εμπόριο ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης. Αντίθετα, το 2011 οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου διευρύνθηκαν στο «άλλο χονδρικό εμπόριο», στο χονδρικό εμπόριο μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού, καθώς και στο λιανικό εμπόριο οικιακών συσκευών. Περαιτέρω, όπως προέκυψε και από την τελευταία έρευνα του ΙΝΕΜΥ στις εταιρείες ΑΕ και ΕΠΕ, η εικόνα αποεπένδυσης είναι τελείως ξεκάθαρη. Οι 4 στις 5 επιχειρήσεις δηλώνουν ότι δεν πραγματοποίησαν καθόλου επενδύσεις, ενώ τείνουν να εκλείψουν οι εταιρείες που δηλώνουν πραγματοποίηση σημαντικών επενδύσεων. Διάγραµµα 3.22 Ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου των εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2010 και 2011 ('000 ) 1.000.000 500.000 0-500.000-1.000.000-1.500.000-2.000.000 269.660 598.549-161.376-251.834-1.690.196-231.089-2.500.000 2010 2011 Ανταλλακτικά αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο 110