ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΨΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΟΤΡΑΤΑ ΣΤΟ ΘΡΑΚΙΚΟ ΠΕΛΑΓΟΣ. ΜΗΚΟΣ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ (L 50 ) ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΤΟ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΥΔΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ- ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΔΑΜΙΔΟΥ ΙΧΘΥΟΛΟΓΟΣ Τ.Ε. ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΨΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΟΤΡΑΤΑ ΣΤΟ ΘΡΑΚΙΚΟ ΠΕΛΑΓΟΣ. ΜΗΚΟΣ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ (L 5 ) ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΤΟ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 26

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ Κωνσταντίνος Ι. Στεργίου Αναπληρωτής Καθηγητής του Τομέα Ζωολογίας του Τμήματος Βιολογίας του Α.Π.Θ. ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Απόστολος Ι. Σίνης Δήμητρα Μπόμπορη Καθηγητής του Τομέα Ζωολογίας του Τμήματος Βιολογίας του Α.Π.Θ. Λέκτορας του Τομέα Ζωολογίας του Τμήματος Βιολογίας του Α.Π.Θ.

σ αυτόν που δίνει χαρά και φωτίζει τη ζωή μου, στο γιο μου το Χαραλάμπη μου...

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η μεταπτυχιακή αυτή εργασία αποτελεί το επιστέγασμα μιας προσπάθειας που ξεκίνησε δυόμισι χρόνια πριν, από τη διάθεση να πάω ένα βήμα παραπέρα, να ξαναθυμηθώ αυτά που χάθηκαν στη ρουτίνα της καθημερινότητας, να μάθω αυτά που δεν ήξερα, να βρω τους συνδετικούς κρίκους που μου έλειπαν για να εξηγήσω πρώτα σε μένα αυτά που καθημερινά αντιμετώπιζα και θα συνεχίσω να αντιμετωπίζω στη δουλειά μου. Πραγματοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας (ΙΝ.ΑΛ.Ε) Καβάλας στα πλαίσια του προγράμματος «Εθνικό Πρόγραμμα Συλλογής Αλιευτικών Δεδομένων 22-26». Στην πορεία ολοκλήρωσης της προσπάθεια είχα την συμπαράσταση συναδέλφων και φίλων. Θα ήθελα λοιπόν να εκφράσω τις θερμές ευχαριστίες μου - στον επιβλέποντα μου Αναπληρωτή Καθηγητή Κωνσταντίνο Στεργίου για την προτροπή να παρακολουθήσω το Μεταπτυχιακό Κύκλο Σπουδών του Α.Π.Θ., για την καθοδήγηση, την οριοθέτηση, τις πολύτιμες συμβουλές κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της μεταπτυχιακής εργασίας αλλά κυρίως γιατί μου έδειξε πως να βλέπω την προοπτική των πραγμάτων. - στα μέλη της εξεταστικής επιτροπής Καθηγητή Απόστολο Σίνη και Λέκτορα Δήμητρα Μπόμπορη για τις χρήσιμες παρατηρήσεις τους για την τελική διαμόρφωση του κειμένου της μεταπτυχιακής εργασίας. - στο Διευθυντή του ΙΝ.ΑΛ.Ε., Δρ. Αργύρη Καλλιανιώτη, Επιστημονικό Υπεύθυνο του Ερευνητικού Προγράμματος που προαναφέρθηκε, για την ευκαιρία που μου έδωσε να συμμετέχω σε αυτό, για την ενθάρρυνση να παρακολουθήσω το Μεταπτυχιακό Κύκλο Σπουδών του Α.Π.Θ., για τις χρήσιμες υποδείξεις και συμβουλές. - στο Δρ. Αλέξη Τσαγκρίδη για τις εποικοδομητικές συζητήσεις, τις χρήσιμες υποδείξεις του, το χρόνο και το μεράκι με το οποίο ασχολήθηκε με τη διαμόρφωση του κειμένου της μεταπτυχιακής μου εργασίας. - στη Λέκτορα Ευθυμία Αντωνοπούλου και το Δρ. Αθανάσιο Τσίκληρα, τη φίλη μου την Έφη και το φίλο μου το Θανάση, που τους είχα δίπλα μου από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησα αυτή τη προσπάθεια και μου παρείχαν συμπαράσταση και βοήθεια τόσο σε επιστημονικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο.

- στο φίλο και συνάδελφο Παύλο Βιδωρή για την βοήθειά του στη χρήση του προγράμματος PRIMER, για τις συμβουλές του στην ανάλυση των δεδομένων και τη συμπαράστασή του σε όλη αυτή την προσπάθεια. - στην ομάδα αλιευτικής βιολογίας του ΙΝ.ΑΛ.Ε. και ιδιαίτερα τους Κώστα Ευθυμιάδη, Βασίλη Κοσμίδη, Άρη Χρηστίδη, Τσαμαδιά Γιάννη, Γκιταράκο Γιώργο και Λέκκα Βασίλη που συμμετείχαν στις δειγματοληψίες πεδίου την περίοδο 23-24. - στο Δρ. Μανώλη Λαμπράκη για το πρόγραμμα STATGRAPHICS, τις υποδείξεις του και γιατί ήταν πάντα πρόθυμος να βοηθήσει. - στη Δρ. Παρασκευή Καραχλέ για τη βοήθεια στα τροφικά επίπεδα και όχι μόνο. Ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ θέλω να πω στη μητέρα μου που χωρίς τη δική της συμβολή δε θα μπορούσα να ξεκινήσω αυτή τη προσπάθεια αλλά και στις αδερφές μου για την πολύ μεγάλη βοήθεια και συμπαράσταση. Το πιο μεγάλο ευχαριστώ το χρωστώ στο γιο μου για το χρόνο που με στερήθηκε και τον στερήθηκα.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 1.1. Σύντομη αναφορά στην επίδραση της αλιευτικής δραστηριότητας στα θαλάσσια αποθέματα 1 1.2. Οι απορρίψεις στην αλιεία - Αιτίες Συνέπειες 2 1.2.1 Αιτίες απόρριψης 4 1.2.2. Συνέπειες των απορρίψεων 5 1.3 Απορρίψεις σε Μεσόγειο και Ελλάδα 8 1.4. Αλιευτικός στόλος μηχανοτρατών 9 1.5. Σκοπός της παρούσας εργασίας 9 2. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 11 2.1. Περιοχή έρευνας 11 2.2. Επιλογή σκαφών δειγματοληψίας 11 2.3. Αλιευτικό εργαλείο 12 2.4. Δειγματοληψίες 13 2.5. Μετρήσεις στο πεδίο 14 2.6. Ανάλυση δεδομένων 15 2.6.1. Ποιοτική και ποσοτική σύνθεση αλιεύματος 15 2.6.2. Κατά μήκος σύνθεση αλιεύματος και μήκος απόρριψης (L 5 ) 15 2.6.3. Πολυμεταβλητή ανάλυση 16 2.6.4. Τροφικό επίπεδο 17 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 18 3.1. Ποιοτική και ποσοτική σύνθεση αλιεύματος 18 3.1.1. Ολικό αλίευμα 18 3.1.2. Μέσο ολικό αλίευμα 18 3.1.3. Μέσο απορριπτόμενο αλίευμα 25 3.1.4. Συμμετοχή ειδών στη σύνθεση του αλιεύματος 28 3.1.4.1. Μέσο ολικό αλίευμα 28 3.1.4.2. Μέσο απορριπτόμενο αλίευμα 31 3.2. Κατά μήκος συνθέσεις 39 3.3. Μήκος απόρριψης (L 5 ) 5

3.4. Πολυμεταβλητή ανάλυση 59 3.4.1. Ολικό αλίευμα 59 3.4.2. Απορριπτόμενο αλίευμα 72 3.5. Μέσο τροφικό επίπεδο 86 4. ΣΥΖΗΤΗΣΗ 88 4.1. Σύγκριση αποτελεσμάτων από αλιεία με μηχανότρατα με μάτι στο σάκο 2 mm και 14 mm. 88 4.2. Σχολιασμός αποτελεσμάτων 93 4.3. Συμπεράσματα 96 5. ΠΕΡΙΛΗΨΗ 97 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 99 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 15

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Σύντομη αναφορά στην επίδραση της αλιευτικής δραστηριότητας στα θαλάσσια αποθέματα. Η ενασχόληση του ανθρώπου με την αλιεία με χρήση αλιευτικού εργαλείου χρονολογείται από το 9 π.χ., σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα στο Ζαΐρ, και αφορά στην αλιεία γατόψαρου με καμάκι. Στην Ευρώπη, αλιεία με καμάκι αναφέρεται από το 4 π.χ., και με δίχτυ από το 35 π.χ. (Pitcher 21, Kennelly & Broadhurst 22). Σκοπός της αλιείας αρχικά ήταν η κάλυψη των διατροφικών αναγκών του ανθρώπου και αργότερα το εμπόριο. Η αφθονία και η ποικιλότητα των θαλάσσιων αποθεμάτων εντυπωσίαζε πάντα τον άνθρωπο που τα αντιμετώπιζε ως ανεξάντλητους πόρους «ανοικτής προσβάσεως» και «κοινής ιδιοκτησίας» (Russ & Zeller 23). Ενδεικτικές είναι οι απόψεις του Grotius το 168 περί της «ελευθερίας των θαλασσών», όπως και των Lamarck, Huxley και Lyell, σημαντικών φιλοσόφων του 18 ου και 19 ου αιώνα, σχετικά με την αδυναμία του ανθρώπου να επηρεάσει την αφθονία των θαλασσίων ειδών και να προκαλέσει την εξαφάνισή τους (Pauly 1996, Roberts & Hawkins 1999). Σήμερα αυτή η θεώρηση έχει αποδειχθεί λανθασμένη και έχει οδηγήσει στην υπερεκμετάλλευση. Τα πρώτα σημάδια εξάντλησης αποθεμάτων παρουσιάστηκαν ήδη από τον 13 ο αιώνα και αφορούσαν στον οξύρρυγχο και το σολομό (Lotze 24) ενώ περιορισμοί αναφορικά με το μέγεθος του αλιεύματος και τη χρήση αλιευτικών εργαλείων αναφέρονται από τον 14 ο αιώνα (Kennelly & Broadhurst 22). Η έντονη αλιευτική πίεση που ασκήθηκε στα θαλάσσια αποθέματα αποτέλεσε τη συνισταμένη διαφόρων παραγόντων. Η πληθυσμιακή αύξηση, η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών του ανθρώπου -από τα δημητριακά στο κρέας και το ψάρικαι η αδυναμία των χερσαίων καλλιεργειών -εκτροφών να καλύψουν τις πρωτεϊνικές ανάγκες, τόσο στη διατροφή του ανθρώπου όσο και του ζωικού κεφαλαίου (Agardy 2), είχαν ως συνέπεια την αυξημένη ζήτηση των αλιευτικών πόρων. Είναι ενδεικτικό ότι πάνω από το 8% των συλλήψεων από τη θαλάσσια αλιεία (8 εκατομμύρια τόνοι) πωλούνται ετησίως στις διεθνείς αγορές (Watson & Pauly 21b). Η ανάπτυξη της αλιευτικής τεχνολογίας τόσο στον τομέα της κατασκευής σκαφών, όσο και στον αλιευτικό εξοπλισμό καθώς και η υπερεκμετάλλευση από την αλιευτική βιομηχανία άσκησαν ισχυρή πίεση στα αλιευτικά αποθέματα και οδήγησαν στην υπεραλίευση (Kennelly & Broadhurst 22, Stergiou 22), και σε συνδυασμό 1

με τη λήψη ελλιπών διαχειριστικών μέτρων στη μείωση των αποθεμάτων ή και την κατάρρευση ορισμένων από αυτά (Gadus morhua, Dipturus laevis, Dipturus batis) (Longhurst 1998, Stevens et al. 2). Σήμερα μόνο για το 23% των αποθεμάτων υπάρχουν περιθώρια παραπέρα εκμετάλλευσης, αφού τα περισσότερα αποθέματα έχουν φτάσει το όριο της μέγιστης ανεκτής απόδοσης (MSY) ή το έχουν ξεπεράσει (Csirke 25). Από το 1974 ώς σήμερα παρατηρείται μια πτωτική τάση στο ποσοστό των μη αλιευμένων ή μέτρια αλιευμένων αποθεμάτων και συνεπώς μια αυξανόμενη τάση στο ποσοστό των υπεραλιευμένων και εξαντλημένων αποθεμάτων (Garcia et al. 25). Αυτό σχετίζεται άμεσα με την αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής ψαριών προερχομένων από τη θαλάσσια αλιεία από 16,7 εκατομμύρια τόνους το 195 στους 84,4 εκατομμύρια τόνους το 22 (Csirke 25). Αν προσθέσουμε τις απορρίψεις και την παράνομη, μη καταγεγραμμένη και μη ελεγχόμενη αλιεία, το πραγματικό μέγεθος της αλιευτικής παραγωγής είναι πολύ μεγαλύτερο (Pitcher et al. 22, Ainsworth & Pitcher 25). 1.2. Οι απορρίψεις στην αλιεία - Αιτίες - Συνέπειες Από τη συνολική βιομάζα που αφαιρείται με την αλιεία από το οικοσύστημα, ένα τμήμα της μόνο φθάνει στις ιχθυόσκαλες και αποτελεί τις «εκφορτώσεις», ενώ το υπόλοιπο απορρίπτεται στη θάλασσα. Το τμήμα της πανίδας και χλωρίδας που κατακρατείται από το αλιευτικό εργαλείο και κατόπιν επιστρέφει στη θάλασσα, συνήθως νεκρό ή ημιθανές, αποτελεί το απορριπτόμενο αλίευμα (Hall 1996). Οι απορρίψεις αποτελούνται κυρίως από ψάρια, ενώ σε μικρότερο ποσοστό απορρίπτονται κεφαλόποδα, καρκινοειδή, θαλάσσια θηλαστικά, ερπετά, πουλιά και άλλοι ζωικοί και φυτικοί οργανισμοί (Hall et al. 2). Το ζήτημα των απορρίψεων δεν είναι νέο στην αλιεία. Αποτέλεσε αναπόσπαστο τμήμα της από τη στιγμή που ο άνθρωπος άρχισε να χρησιμοποιεί το υδάτινο περιβάλλον για την προμήθεια τροφής. Μέχρι πριν από τέσσερις δεκαετίες οι απορρίψεις δεν λαμβάνονταν υπόψη τόσο από την επιστημονική κοινότητα όσο και από τους διαχειριστές των αλιευτικών πόρων γιατί (Hall et al. 2, Pope et al. 2): (α) δεν ήταν εμφανείς στα σημεία εκφόρτωσης (τα αλιευτικά δεδομένα βασίζονταν στις εκφορτώσεις και όχι στις πραγματικές συλλήψεις), (β) το μέγεθος των απορρίψεων ήταν μικρότερο απ ότι σήμερα, (γ) η σημασία τους στην εκτίμηση των αποθεμάτων ήταν μικρότερη γιατί η εκμετάλλευση δεν ήταν τόσο έντονη, (δ) ο ανταγωνισμός μεταξύ των διάφορων αλιευτικών δραστηριοτήτων δεν ήταν τόσο 2

έντονος, (ε) η διαχείριση γινόταν με έμφαση στο κάθε ιχθυαπόθεμα ξεχωριστά και όχι με βάση το οικοσύστημα και (στ) η οικονομική τους αξία ήταν μικρή. Η πρώτη αναφορά σε απορρίψεις έγινε το 1968 και αφορούσε σε απορρίψεις δελφινιών στην αλιεία τόνου με κυκλικά δίχτυ, όμως μόλις τη δεκαετία του 198 ξεκίνησε η εκτίμηση των απορρίψεων σε παγκόσμια κλίμακα (Hall & Mainprize 25). Πίνακας 1. Οι σημαντικότερες εκτιμήσεις των παγκόσμιων απορρίψεων (από Hall & Mainprize 25, Zeller & Pauly 25). Ποσότητα Προέλευση Περίοδος Αναφορά (εκατομμύρια t) (μέση τιμή εύρος 4 αλιεία γαρίδας 1979 Anonymous (1982) 6.72 (3-11) αλιεία γαρίδας και σημαντικών ομάδων ψαριών 27 (17,9-39,5) παγκόσμιες εκφορτώσεις (FAO) 15 (1-2) παγκόσμιες εκφορτώσεις (FAO) 7.3 (6,8-8) παγκόσμιες εκφορτώσεις (FAO) Αρχές δεκαετίας 198 1988-199 Saila (1983) Alverson et al. (1994) 1994-95 Alverson et al. (1996) 2 Kelleher (25) Οι εκτιμήσεις των απορρίψεων σε παγκόσμιο επίπεδο (Πίνακας 1) δείχνουν μια ανοδική τάση ως το 199, όπου σημειώνεται και η μέγιστη τιμή (27 εκατομμύρια t), και ακολουθεί μια μείωση στις ποσότητες των αλιευμάτων που απορρίπτονται. Η μείωση αυτή αποδίδεται στη χρήση πιο επιλεκτικών εργαλείων και μεθόδων, στον περιορισμό αλιευτικών μεθόδων με μεγάλα ποσοστά απορρίψεων και, κυρίως, στη χρησιμοποίηση των προς απόρριψη αλιευμάτων για ιχθυοτροφές (Kelleher 25). Η πτωτική τάση των απορρίψεων θα μπορούσε να αποτελέσει θετική εξέλιξη για τα αποθέματα, αν εξεταστεί μεμονωμένα, και εφόσον συνοδεύεται από αύξηση των εκφορτώσεων. Αν όμως συνδυαστεί με την πτωτική τάση των εκφορτώσεων την τελευταία δεκαετία (Csirke 25) οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το συνολικό αλίευμα ακολουθεί μια πτωτική πορεία σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό είναι αρνητικό ιδιαίτερα αν θεωρηθεί ως ένδειξη μείωσης των διαθέσιμων αλιευτικών πόρων (Zeller & Pauly 25). Οι περισσότερες μέθοδοι αλιείας έχουν απορριπτόμενο αλίευμα, το μέγεθος του οποίου σχετίζεται με την επιλεκτικότητα των αλιευτικών εργαλείων, τον τύπο του 3

αλιευτικού πεδίου, τη χρονική περίοδο, την ικανότητα των ψαράδων στο χειρισμό του εργαλείου και τη στρατηγική που ακολουθούν (Erzini et al. 22). Η αλιεία με τράτα βυθού ευθύνεται για το 5% των παγκόσμιων απορρίψεων (Kelleher 25). Όμως και άλλα πιο επιλεκτικά εργαλεία (π.χ. δίχτυα και παραγάδια), παρότι έχουν μικρότερο ποσοστό απορριπτόμενων αλιευμάτων (Kelleher 25), ευθύνονται για τις απορρίψεις άλλων οργανισμών (π.χ. θαλάσσιες χελώνες, καρχαρίες, θαλασσοπούλια, δελφίνια, φώκιες (Hall et al. 2). 1.2.1 Αιτίες απόρριψης Οι αιτίες που οδηγούν στην απόρριψη τμήματος του αλιεύματος είναι οικονομικής και διαχειριστικής - νομικής φύσης (ΙCES 23, Catchpole et al. 25, Λαμπράκης 24). Ειδικότερα, απορρίπτονται αλιεύματα λόγω της χαμηλής εμπορικής τους αξίας γιατί: έχουν μικρό μέγεθος έχουν υποστεί φθορά κατά την αλιευτική διαδικασία και είναι ακατάλληλα για διοχέτευση στην αγορά δεν ανήκουν στις προτιμήσεις των καταναλωτών (π.χ. Lepidopus caudatus, Cepola macrophthalma, Gadiculus argenteus, κ.α). Επίσης, απορρίπτονται αλιεύματα για εξοικονόμηση χώρου στο σκάφος για είδη πιο προσοδοφόρα οικονομικά (π.χ. στην αλιεία με γρι-γρι απορρίπτεται αλίευμα φρίσσας χάριν αλιεύματος γαύρου, κολιού, σκουμπριού). Τα διαχειριστικά μέτρα που λαμβάνονται για την προστασία των αποθεμάτων και αποτελούν αιτίες απόρριψης είναι : οι «ποσοστώσεις» ο καθορισμός δηλαδή ποσοστών από κάθε είδος που μπορεί να εκφορτωθεί από κάθε σκάφος. το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος εκφόρτωσης (ΕΕΜΕ) για τα εμπορικά αλιεύματα. η κατάσχεση αλιευμάτων που προέρχονται από παράνομη αλιεία (αλιεία σε απαγορευμένες περιοχές, σε εποχές που απαγορεύονται ορισμένες αλιευτικές δραστηριότητες ή με εργαλεία που η χρήση τους έχει απαγορευτεί) 4

1.2.2. Συνέπειες των απορρίψεων Οι συνέπειες των απορρίψεων μπορούν να διακριθούν σε: οικολογικές και οικονομικές - διαχειριστικές ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ Οι οικολογικές συνέπειες των απορρίψεων είναι στενά συνδεδεμένες με τις γενικότερες συνέπειες της αλιείας στο οικοσύστημα. Μπορούν να διακριθούν ως εξής: Α) Άμεσες συνέπειες Α1) στα είδη που απορρίπτονται Αύξηση της αλιευτικής θνησιμότητας (Goni, 1998, Hutchings 2, Pope et al. 2) Μείωση αφθονίας και βιομάζας (Goni, 1998, Jennings & Kaiser 1998, Longhurst 1998, Philippart 1998, Garrison & Link 2). Απώλεια των μεγαλύτερων σε μέγεθος και ηλικία ατόμων (Bianchi et al. 2, Zwanenburg 2, Stergiou 22) Μεταβολή εύρους κατανομής μεγεθών σε μικρότερα μεγέθη (Jennings & Kaiser 1998, Stergiou 22) Μετατόπιση ηλικιακής σύνθεση του είδους σε μικρότερες ηλικίες (Longhurst 1998, Stergiou 22) Μείωση μεγέθους και ηλικίας πρώτης γεννητικής ωρίμανσης (Jennings & Kaiser 1998, Stergiou 22) Μείωση του αναπαραγωγικού δυναμικού του είδους (Dayton et al. 22, Stergiou 22) Α2) στα ενδιαιτήματα Μεταβολή της φυσικής αρχιτεκτονικής των ενδιαιτημάτων (Goni, 1998,Koslow et al. 2, Coleman & Williams 22) Μεταβολή της αφθονίας και της ποικιλότητας της επιβενθικής πανίδας (Goni, 1998, 5 Roberts & Hawkins 1999)

Β) Έμμεσες συνέπειες Β1) στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ειδών στο οικοσύστημα Αλλαγή της σχετικής αφθονίας των ειδών στο οικοσύστημα (Fogardy & Murawski 1998, Stevens et al. 2) Απομάκρυνση κορυφαίων θηρευτών (Stevens et al. 2, Baum et al. 23, Myers & Worm 23, 25). Μείωση της ποικιλότητας των ειδών (Stergiou 1997a, Roberts & Hawkins 1999, Bianchi et al. 2, Koslow et al. 2) Διαταραχή ισορροπίας στις σχέσεις θηρευτή θηράματος(sala et al. 1998, Coleman & Williams 22) Τροφική διαδοχή (trophic cascade) (Sala et al. 1998, Steneck 1998, Reid et al,. 2, Coleman & Williams 22, Scheffer et al. 25) Αλίευση των τροφικών πλεγμάτων προς τα κάτω (fishing down marine food webs) (Pauly et al. 1998) Μείωση της ποικιλότητας, της παραγωγικότητας, της ανθεκτικότητας και της σταθερότητας των οικοσυστημάτων (Sala et al.1998, Agardy 2, Hall et al. 2, Coleman & Williams 22) Β2) στη ροή ενέργειας Μεταβολή της σύνθεσης της τοπικής βιοκοινωνίας επικράτηση πτωματοφάγων ειδών από την οργανική ύλη που απορρίπτεται (Groenewold & Fonds 2, Rumorh & Kujawski 2) Υποξία ή και ανοξία σε ρηχές παράκτιες περιοχές με κακή κυκλοφορία νερού (Goni 1998, Dayton et al. 22) 6

Β3) σε ανώτερες ταξινομικές ομάδες Απορρίψεις πουλιών, θαλάσσιων θηλαστικών, ερπετών (Hall 2, Spotila 2, Tasker et al. 2) Μείωση διαθεσιμότητας τροφής(pitcher 21, Dayton et al. 22) Αύξηση πληθυσμών ορισμένων ειδών πουλιών λόγω περιστασιακής αύξησης διαθεσιμότητας τροφής (Oro, & Ruiz 1997, Tasker et al. 2, Garthe & Scherp 23) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΕΣ Απώλεια εισοδήματος από αναμενόμενη αύξηση της βιομάζας των εμπορικών ειδών που απορρίπτονται (Catchpole et al. 25). Οικονομικές συνέπειες σε άλλες αλιευτικές δραστηριότητες (Kennely et al 1998) Κόστος της απόρριψης στους πλοιοκτήτες (απασχόλησης πρόσθετου πληρώματος, της απώλειας χρόνου από την αλιεία, και της αυξημένης κατανάλωσης καυσίμων ( Pascoe 1997). Κόστος για καταμέτρηση και εκτίμηση του επιπέδου των απορρίψεων ( Pascoe 1997) Απώλεια βιομάζας για τον άνθρωπο Υποεκτίμηση της κατάστασης των αποθεμάτων, υπερεκμετάλλευση (Davis 22) 7

1.3 Απορρίψεις σε Μεσόγειο και Ελλάδα Στη Μεσόγειο η αλιεία είναι πολύ-ειδική και τα εργαλεία που δραστηριοποιούνται πολλά και αλληλοκαλυπτόμενα ως προς το αλίευμα που στοχεύουν (Stergiou et al. 1997 a). Αυτό δυσχεραίνει τη διαχείριση, αφού μέτρα που χρησιμοποιήθηκαν ευρέως σε άλλες περιοχές, όπως οι ποσοστώσεις, δεν είναι εφαρμόσιμα. Η διαχείριση της αλιείας στη Μεσόγειο στηρίζεται σε τεχνικά μέτρα όπως το μέγεθος του ματιού, η απαγόρευση αλιείας σε ορισμένες περιοχές και εποχές, το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος εκφόρτωσης (ΕΕΜΕ) (Stergiou et al. 1997 a). Αναφορικά με την εκτίμηση των απορρίψεων, οι πρώτες έρευνες ξεκίνησαν τη δεκαετία του 199, αφορούσαν στην αλιεία με μηχανότρατα και ήταν περιορισμένες τοπικά και χρονικά (Tursi 1994, Tsimenides et al. 1995). Η σημαντικότερη προσπάθεια να μελετηθούν οι επιπτώσεις των απορρίψεων σε ευρύτερη κλίμακα έγινε μέσα από το ερευνητικό πρόγράμμα «Ανάλυση απορριπτόμενων αλιευμάτων από τις μηχανότρατες» που πραγματοποιήθηκε στη Δυτική (Ισπανία), Κεντρική (Ιταλία) και Ανατολική (Ελλάδα) Μεσόγειο από το 1994 ως το 2 και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.). Από τότε μέχρι σήμερα έχουν γίνει αρκετές έρευνες στα απορριπτόμενα της Μεσογείου (Carbonell 1997, Stergiou et al. 1998, Tsimenides 1997, 1998, 2, Mahias et al. 21, Bozzano & Sarda 22, Mahias et al. 24, Sanchez et al. 24, Λαμπράκης 24). Η προσπάθεια αυτή συνεχίστηκε, διευρύνθηκε σε όλα τα κράτη της Μεσογείου, μέλη της Ε.Ε., και επεκτάθηκε και σε άλλα αλιευτικά εργαλεία (κυκλικά δίχτυα, εργαλεία παράκτιας αλιείας) σύμφωνα με τον κανονισμό 1543/2 «περί κοινοτικού πλαισίου συλλογής και διαχείρισης των αλιευτικών δεδομένων άσκησης της κοινής αλιευτικής πολιτικής» και των κανονισμών1639/21 και 1581/ 24 της Ε.Ε. Μέσα από τους κανονισμούς αυτούς τα κράτη μέλη υποχρεώθηκαν στη διεξαγωγή «Εθνικών Προγραμμάτων Συλλογής Αλιευτικών Δεδομένων» για το χρονικό διάστημα 22-26. Όπως σημειώνουν και 8

οι Sanchez et al. (24) «προς το παρόν στη Μεσόγειο, αναφορικά με τις απορρίψεις, είμαστε στο επίπεδο του χαρακτηρισμού και της εκτίμησής τους, που αποτελεί το πρώτο βήμα προκειμένου να συμπεριληφθούν στους κανονισμούς που διέπουν τη διαχείριση». 1.4. Αλιευτικός στόλος μηχανοτρατών Ο αλιευτικός στόλος των μηχανοτρατών αριθμεί 334 σκάφη σε όλη την Ελλάδα από τα οποία 215 έχουν άδεια για αλιεία με τράτα βυθού ενώ 119 έχουν άδεια και για γρι-γρι (ΚΑΜ-Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων). Στο Θρακικό Πέλαγος δραστηριοποιούνται 38 μηχανότρατες (178 kw συνολική ισχύς μηχανής, 2645 GT συνολική χωρητικότητα, 19 m ως 3 m μήκος, 24,3 m μέσο μήκος) (Διεύθυνση Αλιείας Αλεξανδρούπολης, Καβάλας) που εκφορτώνουν τα αλιεύματά τους στις ιχθυόσκαλες της Αλεξανδρούπολης και της Καβάλας. Επιπλέον αλιεύουν στην περιοχή 1-15 μηχανότρατες από άλλες περιοχές, κυρίως από το Νομό Θεσσαλονίκης. Ειδικότερα, ο αλιευτικός στόλος του Ν. Καβάλας αποτελείται από 21 μηχανότρατες, από τις οποίες οι 1 έχουν άδεια αλιείας με τράτα βυθού ενώ οι υπόλοιπες 11 έχουν άδεια και για γρι-γρι. Από τις 21 μηχανότρατες οι 12 ανήκουν στην κατηγορία μήκους 12-24 m και 9 στην κατηγορία 24-4 m. 1.5. Σκοπός της παρούσας εργασίας Όπως προαναφέρθηκε, η διαχείριση των αποθεμάτων στη Μεσόγειο συνεπώς και στην Ελλάδα, βασίζεται σε τεχνικά μέτρα. Το ποσοστό του αλιεύματος που απορρίπτεται καθορίζεται από το ΕΕΜΕ σύμφωνα με τον κανονισμό 1624/94 της Ε.Ε. και την ελληνική νομοθεσία. Το μέγεθος εκφόρτωσης είναι άμεσα συνδεδεμένο με το μέγεθος του ματιού στα διχτυωτά αλιευτικά εργαλεία. Στη μηχανότρατα, το μέγεθος του ματιού στο σάκο ήταν 14 mm (μήκος πλευράς ματιού) και από το 22 αυξήθηκε στα 2 mm (μήκος πλευράς ματιού) με σκοπό τη μείωση των απορρίψεων. 9

Οι απορρίψεις από τη μηχανότρατα με μέγεθος ματιού στο σάκο 14 mm, έχουν ερευνηθεί εκτενώς στο Θρακικό πέλαγος στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος «Ανάλυση απορριπτόμενων αλιευμάτων από τις μηχανότρατες», από το 1994-2 σε ετήσια βάση, με εποχικές δειγματοληψίες σε εμπορικά σκάφη (Tsimenides 1997, 1998, 2, Machias et al 21, Λαμπράκης 24). Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η εκτίμηση των απορριπτόμενων αλιευμάτων, από μηχανότρατα με μάτι 2 mm στο σάκο στο Θρακικό πέλαγος, και ο προσδιορισμός του μήκους απόρριψης (L 5 ), και των παραγόντων που το επηρεάζουν. Αναλυτικότερα εξετάστηκαν: η ποιοτική και ποσοτική σύνθεση του εμπορικού και απορριπτόμενου αλιεύματος συνολικά και ανά εποχή (άτομα /h, kg/h) η κατά μήκος σύνθεση και το μήκος απόρριψης (L 5 ) των πιο άφθονων ειδών σε αριθμό και βιομάζα και των ειδών του Παραρτήματος ΧΙΙ του Ευρωπαϊκού Κανονισμού (Ε.Κ.) 1639/21. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας συγκρίθηκαν με αυτά του Λαμπράκη (24). Τα στοιχεία που αναλύθηκαν στην παρούσα εργασία προέρχονται από το ερευνητικό πρόγραμμα «Εθνικό Πρόγραμμα Συλλογής Αλιευτικών Δεδομένων 22-26», το οποίο στο Θρακικό πέλαγος πραγματοποιείται από το Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας (ΙΝ.ΑΛ.Ε) που εδρεύει στην Καβάλα. Τα στοιχεία αφορούν στην περίοδο Οκτώβριος 23-Μάιος 24. 1

2. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 2.1. Περιοχή έρευνας Οι δειγματοληψίες έγιναν την αλιευτική περίοδο από 1 Οκτωβρίου 23 ώς 31 Μαΐου 24, στο Θρακικό Πέλαγος (Εικόνα 1) με εμπορικά σκάφη (μηχανότρατες) του αλιευτικού στόλου του Ν. Καβάλας. N 5 1 kilometers W1 W3 A25 W2 A3 A13 A1 A19 A16 A15 A11 A21 A12 A2 A1 A14 A2 W8 W1 W13 W7 A22 A17 5 5 5 5 5 S22 S15 S28 S9 A26 W26 S25 1 A27 W27 5 5 W23 S26 A28 S21 S18 S24 A8 S8 W4 S14 S27 W3 W6 A23 W29 S23 S29 W25 S1 W28 A7 W12 W11 W5 A9 5 S3 A5 A18 W14 S4 W9 A4 S5 S12 S1 S6 S11 A6 W18 W16 S16 S19 1 W21 S13 A24 S7 W19 2 W17 W2 W22 1 W24 5 S2 S17 S2 1 Εικόνα 1. Χάρτης του Θρακικού πελάγους με τους σταθμούς δειγματοληψίας την αλιευτική περίοδο 23-24. (Α: Φθινόπωρο, W: χειμώνας και S : Άνοιξη). 2.2. Επιλογή σκαφών δειγματοληψίας Η επιλογή των σκαφών για τη συλλογή των δεδομένων έγινε με βάση την όσο το δυνατόν πιο αξιόπιστη και αντιπροσωπευτική απόδοση της αλιευτικής πρακτικής στην περιοχή. Επιλέχθηκε ένα σκάφος από κάθε διαθέσιμη κατηγορία μήκους (12-24 m, και 24-4 m ) όπως αυτές ορίζονται στο Παράρτημα ΙΙΙ του Ευρωπαϊκού Κανονισμού (Ε.Κ.) 1639/21. Από την κατηγορία 12-24 m επιλέχθηκε το σκάφος «ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ Ν.Κ.179» (μήκος 23,5m, χωρητικότητα 72,9 GT, ισχύς μηχανής 11

5) και από την κατηγορία 24-4 m το σκάφος «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑ Ν.Θ 896» (μήκος 29,1 m, χωρητικότητα 59,2 GT, ισχύς μηχανής 5 HP). Τα δύο σκάφη ήταν εφοδιασμένα με ραντάρ ναυσιπλοΐας, βυθόμετρο, σχεδιογράφο ραντάρ, υδραυλικό βίντσι με 2 ταμπούρα και συρματόσχοινα σύρσης 15 m και 2 m αντίστοιχα. 2.3. Αλιευτικό εργαλείο Για τις δειγματοληψίες χρησιμοποιήθηκε το αλιευτικό εργαλείο τράτα βυθού, (Εικόνα 2). Στο Θρακικό πέλαγος χρησιμοποιείται ακόμη η παραδοσιακή ελληνική τράτα βυθού. Το μήκος της κυμαίνεται μεταξύ 5-55 m και το μάτι στο σάκο είναι 2 mm (μήκος πλευράς ματιού). Διακρίνεται σε 4 κύρια μέρη: το σάκο, την κόψη, τις γούλες και τις μπάντες. Το ύψος στο στόμιο κατά τη διάρκεια της αλιείας κυμαίνεται από,7-1,5 m, ενώ το οριζόντιο άνοιγμα (στις μπάντες) κυμαίνεται από 9 ώς 13 m (Αδαμίδου & Καλλιανιώτης 1995). Εικόνα 2. Τεχνικό σχέδιο για δίχτυ παραδοσιακής ελληνικής τράτας βυθού. Αναφέρονται οι τομές του διχτυού και ο αριθμός ματιών κάθε επιμέρους τμήματος σε μήκος και πλάτος (Αδαμίδου, αδημοσίευτα δεδομένα). 12

2.4. Δειγματοληψίες Οι δειγματοληψίες έγιναν στη διάρκεια επαγγελματικής αλιείας χωρίς απόκλιση από το προκαθορισμένο πρόγραμμα του σκάφους και χωρίς καμία παρέμβαση από την ερευνητική ομάδα του ΙΝ.ΑΛ.Ε που επέβαινε σε αυτό, ακολουθώντας την πρακτική που εφαρμόζεται διεθνώς σε αυτό το είδος έρευνας (Stradoudakis et al., 1999, Tamsett & Janacet 1999). Σύμφωνα με το πρωτόκολλο του ερευνητικού προγράμματος στα πλαίσια του οποίου πραγματοποιήθηκε η παρούσα έρευνα, οι δειγματοληψίες ήταν τυχαίες, στρωματοποιημένες χωρικά και χρονικά. Η χρονική στρωματοποίηση ήταν εποχική: το Φθινόπωρο (Οκτώβριος-Νοέμβριος) που συμπίπτει με το άνοιγμα της αλιευτικής περιόδου και την είσοδο στην αλιεία των νεαρών ατόμων πολλών ειδών, το Χειμώνα (Φεβρουάριος-Μάρτιος) στο μέσον της αλιευτικής περιόδου, και την Άνοιξη (Μάιος) λίγο πριν το τέλος της αλιευτικής περιόδου που αποτελεί και περίοδο αναπαραγωγής πολλών ειδών. Το καλοκαίρι δεν έγιναν δειγματοληψίες καθώς την περίοδο από 1/6 ώς 3/9 δεν επιτρέπεται η αλιεία με μηχανότρατα σύμφωνα με την ισχύουσα ελληνική αλιευτική νομοθεσία (Bασιλικό Διάταγμα 917/66). Η χωρική στρωματοποίηση έγινε ανάλογα με το βάθος σε τρεις ζώνες -15, 15-3, > 3 m και ακολουθήθηκε όσο αυτό ήταν δυνατό και σύμφωνο με την αλιευτική πρακτική που ακολουθείται στην περιοχή. Οι σύρσεις κατηγοριοποιήθηκαν με βάση το μέσο βάθος κάθε σύρσης γιατί σε πολλές περιπτώσεις η αρχή και το τέλος της σύρσης ήταν σε διαφορετικές ζώνες βάθους. Δεδομένα συλλέχθηκαν μόνο από όσες σύρσεις έγιναν από την ανατολή ως τη δύση του ηλίου (2-3 σύρσεις ανά μέρα αλιείας). Συνολικά πραγματοποιήθηκαν συνολικά 87 σύρσεις σε 34 ημέρες αλιείας. Η κατανομή των σύρσεων ανά εποχή, ζώνη βάθους και κατηγορία σκάφους δίνεται στον Πίνακα 2 και η διακύμανση του μέσου βάθους ανά εποχή και κατηγορία σκάφους στην Εικόνα 3. Η μέση διάρκεια των σύρσεων στο σύνολο της αλιευτικής περιόδου ήταν 3,64 ώρες (εύρος: 1,43-6,78 ώρες) και εποχικά ήταν: 2,98 ώρες το Φθινόπωρο (εύρος: 2,3-5,8), 3,63 ώρες το Χειμώνα (εύρος: 1,43-6,78) και 4,29 ώρες την Άνοιξη (εύρος: 2,8-6,78). Τα χαρακτηριστικά όλων των σύρσεων παρουσιάζονται αναλυτικά στους Πίνακες Π1-Π3 του Παραρτήματος. 13

Πίνακας 2. Κατανομή των σύρσεων που πραγματοποιήθηκαν με τράτα βυθού, ανά εποχή, ζώνη βάθους (σε m) και κατηγορία σκάφους(σε m), στο Θρακικό πέλαγος την περίοδο 23-24. Φθινόπωρο Χειμώνας Άνοιξη Κατηγορία σκάφους -15 15-3 >3-15 15-3 >3-15 15-3 >3 12-24 1 1 4 15 24-4 18 16 5 7 2 Μέσο βάθος (m) 4 3 2 1 Μέγιστο Ελάχιστο Μέσο Σύνολο Φθινόπωρο Χειμώνας Άνοιξη 12-24 m 24-4 m Εικόνα 3. Διακύμανση του μέσου βάθους (m) των σύρσεων που πραγματοποιήθηκαν με τράτα βυθού, ανά εποχή, κατηγορία σκάφους και συνολικά στο Θρακικό πέλαγος την περίοδο 23-24. 2.5. Μετρήσεις στο πεδίο Σε κάθε δειγματοληψία, οι εργασίες που γίνονταν στο πεδίο περιλάμβαναν: i. Καταγραφή των στοιχείων της κάθε σύρσης (ημερομηνία, περιοχή, ώρα, γεωγραφικό μήκος και πλάτος, ταχύτητα σύρσης και βάθος στην αρχή, το μέσο και το τέλος της σύρσης, μήκος χρησιμοποιούμενων σχοινιών και συρμάτων). ii. Διαλογή του αλιεύματος και διαχωρισμός του σε εμπορικό και απορριπτόμενο τμήμα αποκλειστικά από το πλήρωμα του σκάφους. Ακολουθούσε καταγραφή της σύνθεσης του συνολικού αλιεύματος, εμπορικού και απορριπτόμενου και ταξινόμησή του σε πέντε κατηγορίες: ψάρια, καρκινοειδή, κεφαλόποδα, «άλλα ασπόνδυλα» (κυρίως εχινοδέρματα) και μια κατηγορία που περιλάμβανε υδρόβια φυτά και φύκη. iii. Λήψη τυχαίου δείγματος (τουλάχιστον 2% του συνολικού απορριπτόμενου τμήματος του αλιεύματος) από την ερευνητική ομάδα για την καταγραφή της σύνθεσής του και εκτίμηση της ποσότητας που απορριπτόταν. iv. Αναγνώριση των οργανισμών και διαχωρισμός τους σε επίπεδο είδους, όταν αυτό ήταν δυνατό. 14

v. Καταγραφή του μήκους (με ακρίβεια mm) και του βάρους (με ακρίβεια g) σε υπόδειγμα 5-1 ατόμων ανά είδος καθώς και του συνολικού βάρους κάθε είδους, ξεχωριστά για το εμπορικό και το απορριπτόμενο αλίευμα. Στα ψάρια οι μετρήσεις μήκους αφορούσαν στο ολικό μήκος (TL). Τα επιστημονικά ονόματα των ψαριών αποδόθηκαν σύμφωνα με τη FishBase (www.fishbase.org, Froese & Pauly 2). 2.6. Ανάλυση δεδομένων 2.6.1. Ποιοτική και ποσοτική σύνθεση αλιεύματος. Σε κάθε σύρση έγινε αναγωγή των μετρήσεων του δείγματος κάθε είδους στο συνολικό αλίευμα του είδους, ξεχωριστά για το εμπορικό και απορριπτόμενο τμήμα του. Στη συνέχεια υπολογίστηκε το συνολικό εμπορικό, απορριπτόμενο και ολικό αλίευμα της σύρσης σε κιλά (kg) και αριθμό ατόμων (N). Η ανάλυση της ποιοτικής και ποσοτικής σύνθεσης του αλιεύματος έγινε ανά ώρα πραγματικής αλιείας. Η βιομάζα αποδόθηκε ως μέση τιμή σε κιλά ανά ώρα αλιείας (kg/h) ± το τυπικό σφάλμα (SE). H αριθμητική αφθονία αποδόθηκε ως μέση τιμή σε αριθμό ατόμων ανά ώρα αλιείας (Ν/h) ± το τυπικό σφάλμα (SE). Η ποιοτική και ποσοτική σύνθεση του μέσου ολικού αλιεύματος εξετάστηκε ανά εποχή, ζώνη βάθους και κατηγορία μεγέθους σκάφους, συνολικά, ανά κατηγορία αλιεύματος (ψάρια, καρκινοειδή, κεφαλόποδα, άλλα ασπόνδυλα) και εμπορική διάκριση (εμπορικά, απορριπτόμενα). 2.6.2. Κατά μήκος σύνθεση αλιεύματος και μήκος απόρριψης (L 5 ). Η κατά μήκος σύνθεση υπολογίστηκε για τα αφθονότερα σε βιομάζα και αριθμητική αφθονία είδη ψαριών στην περιοχή έρευνας καθώς και για όλα τα είδη του Παραρτήματος ΧΙΙ του Ε.Κ. 1639/21 (Πίνακας Π1) που πιάστηκαν στην περιοχή έρευνας, ανεξάρτητα από την ποσότητά τους. Οι κατά μήκος συνθέσεις υπολογίστηκαν μετά από αναγωγή στο συνολικό αλίευμα του είδους, ξεχωριστά για το εμπορικό και απορριπτόμενο τμήμα. Στη συνέχεια οι κατά μήκος συνθέσεις χρησιμοποιήθηκαν για τον υπολογισμό των βιολογικών παραμέτρων L 5, L 25 και L 75, που αφορούν στα μήκη στα οποία το 5%, 25% και 75% αντίστοιχα των ψαριών που εισέρχονται στο δίχτυ της μηχανότρατας κατακρατούνται και διοχετεύονται στο εμπόριο (Machias et. al. 24). 15

Ο υπολογισμός των παραπάνω παραμέτρων βασίζεται στη σχέση μεταξύ της πιθανότητας p που έχει ένα ψάρι να εισέλθει στο δίχτυ και στο μήκος l του ψαριού και αποδίδεται από τη λογιστική εξίσωση επιλεκτικότητας όπως αυτή περιγράφηκε από τους Fryer (1991) και Petrakis & Stergiou (1997): p= e (v +v 1 2 (1+ e (v +v l) 1 2 l), όπου τα v και v 1 2 αντιπροσωπεύουν την τεταγμένη και την κλίση της καμπύλης επιλεκτικότητας, αντίστοιχα μετά από λογαριθμικό μετασχηματισμό. Οι τιμές των L5, L25 και L75 υπολογίζονται από τις σχέσεις: L5= - v / v, L = (-ln (3)- v ) / v και L 75 = (ln (3)- v ) / 1 v 2. 1 2 25 1 2 Τέλος έγινε σύγκριση του μήκος απόρριψης (L 5 ) με το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος εκφόρτωσης (ΕΕΜΕ) σύμφωνα με τον Ε.Κ 1626/94, και το μήκος πρώτης γεννητικής ωρίμανσης (L m ), όπως αυτό αναφέρεται στην FishΒase και στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία για τα είδη που μελετήθηκαν. 2.6.3. Πολυμεταβλητή ανάλυση Η πολυμεταβλητή ανάλυση έγινε για το σύνολο της αλιευτικής περιόδου και για κάθε εποχή ξεχωριστά, για το ολικό και το απορριπτόμενο αλίευμα και αφορούσε στην αριθμητική (N/h) και κατά βάρος σύνθεση (kg/h) του αλιεύματος. Δημιουργήθηκαν πίνακες με σειρές ίσες με τον αριθμό των ειδών και στήλες ίσες με τον αριθμό των σταθμών (σύρσεων). Χρησιμοποιήθηκαν τα είδη που συμμετείχαν στο ολικό αλίευμα με ποσοστό,5% το καθένα, τόσο σε αφθονία όσο και σε βιομάζα. Στα πρωτογενή δεδομένα έγινε λογαριθμικός μετασχηματισμός (log(x+1)) ώστε να μειωθεί η επίδραση των άφθονων ειδών. Ακολούθως σχηματίστηκαν τριγωνικοί πίνακες ομοιότητας με βάση το συντελεστή ομοιότητας Bray-Curtis (1957). Οι πίνακες αυτοί χρησιμοποιήθηκαν για την ανάλυση δενδρογράμματος (Cluster) και ανάλυση σε πολλές διαστάσεις (MultiDiamensionalScaling, MDS). H επάρκεια της απεικόνισης των πολυδιάστατων δεδομένων σε δισδιάστατο σύστημα αξόνων, υποδεικνύεται από το συντελεστή συμπίεσης r (stress coefficient) (όταν r<,2=ικανοποιητική κατάταξη των σύρσεων στο δισδιάστατο χώρο, όταν r<,1= καλή κατάταξη και τέλος όταν r<,5=άριστη κατάταξη). Εφόσον τα αποτελέσματα των δύο παραπάνω μεθόδων συμφωνούν, οι ομοιότητες / ανομοιότητες των ομάδων θεωρούνται ικανοποιητικές (μικρό ποσοστό της πληροφορίας του πολυδιάστατου 16

χώρου χάνεται με την απεικόνιση αυτού στο χώρο των δυο διαστάσεων). Ακολούθησε ανάλυση ομοιότητας (ANalysis Of SIMilarities, ANOSIM), για να διερευνηθεί αν οι ομάδες που σχηματίστηκαν ήταν καλά διαχωρισμένες (όταν R>,75= καλός διαχωρισμός των ομάδων, όταν R>,5 υπάρχει επικάλυψη αλλά ακόμη καλός διαχωρισμός των ομάδων, και όταν R<,25 δεν υπάρχει διαχωρισμός). Τα είδη που ευθύνονται για την ομαδοποίηση των σύρσεων καθώς και αυτά που ευθύνονται για τη διαφοροποίηση μεταξύ των ομάδων προέκυψαν από την ανάλυση ποσοστιαίας ομοιότητας (SIMilarityPERcentages, SIMPER) (Clarke & Warwick 1994). Όλες οι πολυμεταβλητές αναλύσεις έγιναν με το πρόγραμμα Primer 5 (Carr, 1997). 2.6.4. Τροφικό επίπεδο Η εκτίμηση του τροφικού επιπέδου είναι απαραίτητη στη διαχείριση των αλιευτικών αποθεμάτων καθώς και στην ποσοτικοποίηση των οικολογικών επιπτώσεων της αλιείας (Stergiou & Karpouzi 22). Στη Μεσόγειο υπάρχουν τα τροφικά επίπεδα για 146 είδη ψαριών (Stergiou & Karpouzi 22) και στο Β. Αιγαίο για 76 είδη ψαριών (Karachle & Stergiou 26). Στην παρούσα εργασία υπολογίστηκε το μέσο τροφικό επίπεδο της κάθε σύρσης ανάλογα με το βάρος κάθε είδους για το εμπορικό, απορριπτόμενο και συνολικό αλίευμα. Στη συνέχεια υπολογίστηκε το μέσο τροφικό επίπεδο κάθε κατηγορίας αλιεύματος για το σύνολο της αλιευτικής περιόδου, ανά εποχή και ζώνη βάθους. Επίσης διερευνήθηκε αν το μέσο τροφικό επίπεδο του εμπορικού, απορριπτόμενου και συνολικού αλιεύματος διέφερε στατιστικά σημαντικά, με την ανάλυση διασποράς με έναν παράγοντα (one-way ANOVA), και μεταξύ ποιών κατηγοριών υπήρχε στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση, με τον Έλεγχο Πολλαπλών Συγκρίσεων (Multiple Range Tests) με βάση τη μέθοδο του Tukey (Tukey-test) (Zar 1999). Οι τιμές των τροφικών επιπέδων των ψαριών πάρθηκαν από: Karachle & Stergiou (26) που αφορούν στο Β. Αιγαίο δηλαδή την περιοχή έρευνας και της παρούσης εργασίας. Για τα είδη που δεν υπήρχαν εκτιμήσεις για το Β. Αιγαίο χρησιμοποιήθηκαν οι τιμές από τους Stergiou & Karpouzi (22) και για 2 είδη χρησιμοποιήθηκαν τιμές από την FishΒase. 17

3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1. Ποιοτική και ποσοτική σύνθεση αλιεύματος 3.1.1. Ολικό αλίευμα Την περίοδο Οκτώβριος 23-Μάιος 24, έγιναν 87 σύρσεις σε 316,6 ώρες αλιείας και το συνολικό αλίευμα ανήλθε σε 19.18 kg. Ειδικότερα, αλιεύθηκαν 9.59 kg καρκινοειδή (~1.32.748 άτομα), 6.241 kg ψάρια (~188.816 άτομα), 2.376 kg κεφαλόποδα (~4.93 άτομα), 1.18 kg άλλοι ασπόνδυλοι οργανισμοί και 486 kg υδρόβια φυτά και φύκη. Η ποσοτική σύνθεση του αλιεύματος (kg) ανά κατηγορία αλιεύματος και εμπορική διάκριση, για κάθε σταθμό αλιείας και για κάθε εποχή δειγματοληψίας δίνεται στους Πίνακες Π4-Π6 του Παραρτήματος. Αναγνωρίστηκαν 129 είδη ψαριών τα οποία ταξινομήθηκαν σε 56 οικογένειες. Τα 49 από αυτά ήταν είδη που συνήθως απορρίπτονται, τα 28 είδη που συνήθως διατίθενται στο σύνολό τους στο εμπόριο και 52 είδη είχαν εμπορικό και απορριπτόμενο τμήμα (Πίνακας 3). Αναγνωρίστηκαν επίσης 16 είδη καρκινοειδών και 21 είδη κεφαλόποδων. 3.1.2. Μέσο ολικό αλίευμα Η μέση τιμή του ολικού αλιεύματος ως προς τη βιομάζα, για το σύνολο της αλιευτικής περιόδου ήταν 59,9 ± 2,67 kg/h. Το 69,8% του αλιεύματος ήταν εμπορικό και το 3,2% απορριπτόμενο. Τα καρκινοειδή αποτέλεσαν το 45,1% του αλιεύματος, τα ψάρια το 34,7%, τα κεφαλόποδα το 13,7% και τα «άλλα ασπόνδυλα» το 6,5% (Πίνακας 4). Το μεγαλύτερο ποσοστό του απορριπτόμενου αλιεύματος καταγράφηκε το Χειμώνα (32,8%) και το μικρότερο το Φθινόπωρο (26,2%). Το μέσο ολικό αλίευμα μειώθηκε με την αύξηση του βάθους, ενώ δεν επηρεάστηκε από το μέγεθος του σκάφους (Πίνακας 4). Η σύνθεση του αλιεύματος (kg/h) ανά κατηγορία και εμπορική διάκριση για κάθε σταθμό αλιείας και για κάθε εποχή δειγματοληψίας δίνεται αναλυτικά στους Πίνακες Π7-Π9 του Παραρτήματος. Η συμμετοχή των ψαριών στο ολικό αλίευμα μειώθηκε προοδευτικά από το Φθινόπωρο (52,6%) προς την Άνοιξη (24,7%) και αυξήθηκε με το βάθος (33% σε βάθος -15m, 75% σε βάθος>3 m). Τα ψάρια αποτέλεσαν το κύριο αλίευμα του μεγαλύτερου σκάφους (42,1%) (Πίνακας 4). Τα καρκινοειδή επικράτησαν στο αλίευμα το Χειμώνα (4%) και την Άνοιξη (6%) και στα βάθη -15 m, ενώ ήταν το κύριο αλίευμα του μικρότερου σκάφους (59%) (Πίνακας 4). Τα κεφαλόποδα 18

αποτέλεσαν το 12-17% του μέσου ολικού αλιεύματος ανεξάρτητα από εποχή, ζώνη βάθους ή κατηγορία σκάφους (Πίνακας 4). Η αριθμητική αφθονία, του μέσου ολικού αλιεύματος ήταν 4742±348,3 N/h και του απορριπτόμενου 1551±162,96 N/h ( ποσοστό 32,7%, παρόμοιο με αυτό της βιομάζας). Τα καρκινοειδή επικράτησαν στο μέσο ολικό αλίευμα ανεξάρτητα από εποχή, ζώνη βάθους ή κατηγορία σκάφους με ποσοστό >8% στις περισσότερες περιπτώσεις (Πίνακας 5). Πίνακας 3. Είδη ψαριών που αλιεύθηκαν στο Θρακικό πέλαγος την αλιευτική περίοδο 23-24 (απορριπτόμενα : Α, εμπορικά : Ε, απορριπτόμενα και εμπορικά : Α& Ε) Ταξινομική ομάδα Οικoγένεια Είδος Α Ε Α & Ε Χονδριχθύες Chimaridae Chimaera monstrosa (Linnaeus, 1758) Dalatiidae Dalatias licha (Bonnaterre, 1788) Etmopterus spinax (Linnaeus, 1758) Oxynotus centrina (Linnaeus, 1758) Dasyatidae Dasyatis pastinaca (Linnaeus, 1758) Gymnuridae Gymnura altavela (Linnaeus, 1758) Rajidae Dipturus oxyrinchus Linnaeus, 1758 Leucoraja naevus Muller & Henle, 1841 Raja batis Linnaeus, 1758 Raja brachyura Lafont, 1873 Raja clavata Linnaeus, 1758 Raja miraletus Linnaeus, 1758 Raja montagui Fowler, 191 Raja polystigma Regan, 1923 Scyliorhinidae Galeus melastomus Rafinesque, 189 Scyliorhinus canicula (Linnaeus, 1758) Scyliorhinus stellaris ( Linnaeus, 1758) Squalidae Squalus acanthias Linnaeus, 1758 Torpediniae Torpedo marmorata Risso, 181 Torpedo nobiliana Bonaparte, 1835 Triakidae Mustelus mustelus (Linnaeus, 1758) Συνεχίζεται 19

Πίνακας 3. Συνέχεια Ταξινομική ομάδα Οικoγένεια Είδος Α Ε Α & Ε Οστειχθύες Argentinidae Argentina sphyraena Linnaeus, 1758 Συνεχίζεται Blenniidae Blennius ocellaris Linnaeus, 1758 Bothidae Arnoglossus laterna (Walbaum, 1792) Arnoglossus rueppelli (Cocco, 1844) Arnoglossus thori Kyle, 1913 Callionymidae Callionymus lyra Linnaeus, 1758 Callionymus maculatus Rafinesque, 181 Callionymus risso Lesueur, 1814 Synchiropus phaeton (Günther, 1861) Caproidae Capros aper (Linnaeus, 1758) Carangidae Caranx rhonchus (Geoffroy St.Hilaire, 1817) Trachurus mediterraneus (Steindachner, 1863) Trachurus picturatus (Bowdich, 1825) Trachurus trachurus (Linnaeus, 1758) Centracanthidae Spicara maena (Linnaeus, 1758) Spicara smaris (Linnaeus, 1758) Centrolophidae Centrolophus niger (Gmelin, 1788) Cepolidae Cepola macrophthalma (Linnaeus, 1758) Chlorophthalmidae Chlorophthalmus agassizii Bonaparte, 184 Citharidae Citharus linguatula (Linnaeus, 1758) Clupeidae Alosa fallax (Lacepede, 183) Sardina pilchardus (Walbaum, 1792) Sardinella aurita Valenciennes, 1847 Congridae Conger conger (Linnaeus, 1758) Cynoglossidae Symphurus nigrescens Rafinesque, 181 Engraulidae Engraulis encrasicholus (Linnaeus, 1758) Gadidae Gadiculus argenteus argenteus Guichenot, 185 Merlangius merlangus euxinus (Linnaeus, 1758) Micromesistius poutassou (Risso, 1827) Trisopterus minutus capelanus (Linnaeus, 1758) Gobiidae Deltentosteus quadrimaculatus (Valenciennes, 1837 Gobius geniporus Valenciennes, 1837 Gobius niger Linnaeus, 1758 Lesueurigobius friesii (Malm, 1874) Lesueurigobius suerii (Risso, 181) Labridae Symphodus cinereus (Bonnaterre, 1788) Symphodus ocellatus Forsskal, 1775 Symphodus rostratus (Bloch, 1791) 2

Πίνακας 3. Συνέχεια Ταξινομική ομάδα Οικoγένεια Είδος Α Ε Α & Ε Οστειχθύες Lophiidae Lophius budegassa Spinola, 187 Συνέχεια Lophius piscatorius Linnaeus, 1758 Lotidae Gaidropsarus mediterraneus (Linnaeus, 1758) Molva macrophthalma (Rafinesque, 181) Macroramphosidae Macroramphosus scolopax (Linnaeus, 1758) Macrouridae Coelorinchus coelorinchus (Risso, 181) Hymenocephalus italicus Giglioli, 1814 Nezumia sclerorhynchus (Valenciennes, 1838) Merlucciidae Merluccius merluccius (Linnaeus, 1758) Mugilidae Liza saliens (Risso, 181) Mullidae Mullus barbatus Linnaeus, 1758 Mullus surmuletus Linnaeus, 1758 Myctophidae Lampanyctus crocodilus (Risso, 181) Ophichthidae Ophichthus rufus (Rafinesque, 181) Ophidion barbatum Linnaeus, 1758 Peristediidae Peristedion cataphractum (Linnaeus, 1758) Phycidae Phycis blennoides (Brunnich, 1768) Phycis phycis ( Linnaeus, 1766) Pomatomidae Pomatomus saltatrix ( Linnaeus, 1766) Scomberesocidae Scomberesox saurus (Walbaum, 1792) Scombridae Scomber japonicus Houttuyn, 1782 Scomber scombrus Linnaeus, 1758 Scophthalmidae Lepidorhombus boscii (Risso, 181) Lepidorhombus whiffiagonis ( Walbaum, 1792) Psetta maxima (Linnaeus, 1758) Scophthalmus rhombus (Linnaeus, 1758) Scorpaenidae Scorpaena elongata Cadenat, 1943 Scorpaena notata Rafinesque, 181 Scorpaena porcus Linnaeus, 1758 Scorpaena scrofa Linnaeus, 1758 Sebastidae Helicolenus dactylopterus ( Delaroche, 189) Serranidae Anthias anthias (Linnaeus, 1758) Callanthias ruber (Rafinesque, 181) Serranus cabrilla (Linnaeus, 1758) Serranus hepatus (Linnaeus, 1758) 21

Πίνακας 3. Τέλος Ταξινομική ομάδα Οικoγένεια Είδος Α Ε Α & Ε Οστειχθύες Soleidae Microchirus ocellatus (Linnaeus, 1758) Microchirus variegatus (Donovan, 182) Monochirus hispidus Rafinesque, 1814 Solea kleini (Risso, 1827) Solea solea (Linnaeus, 1758) Sparidae Boops boops (Linnaeus, 1758) Dentex dentex (Linnaeus, 1758) Dentex gibbosus (Rafinesque, 181) Dentex maroccanus Valenciennes, 183 Diplodus annularis (Linnaeus, 1758) Diplodus sargus sargus (Linnaeus, 1758) Diplodus vulgaris (E. Geoffroy St.-Hilaire, 1817) Lithognathus mormyrus (Linnaeus, 1758) Pagellus acarne (Risso, 1827) Pagellus bogaraveo (Brünnich, 1768) Pagellus erythrinus (Linnaeus, 1758) Pagrus pagrus (Linnaeus, 1758) Sparus auratus Linnaeus, 1758 Spondyliosoma cantharus (Linnaeus, 1758) Sphyraenidae Sphyraena sphyraena (Linnaeus, 1758) Stomiidae Stomias boa (Risso, 1827) Syngnathidae Syngnathus acus Linnaeus, 1758 Trachichthyidae Hoplostethus mediterraneus Cuvier, 1829 Trachinidae Trachinus araneus Cuvier, 1829 Trachinus draco Linnaeus, 1758 Trachinus radiatus Cuvier, 1829 Trichiuridae Lepidopus caudatus ( Euphrasen, 1788) Triglidae Chelidonichthys cuculus (Linnaeus, 1758) Chelidonichthys gurnardus (Linnaeus, 1758) Chelidonichthys lastoviza ( Bonnaterre, 1788) Chelidonichthys lucerna (Linnaeus, 1758) Lepidotrigla cavillone ( Lacepede, 181) Trigla lyra Linnaeus, 1758 Uranoscopidae Uranoscopus scaber Linnaeus, 1758 Zeidae Zeus faber Linnaeus, 1758 22

Πίνακας 4. Ποιοτική και ποσοτική σύνθεση του μέσου ολικού αλιεύματος ως προς τη βιομάζα (kg/h) στο Θρακικό Πέλαγος, ανά εποχή, ζώνη βάθους και κατηγορία σκάφους. Ολικό αλίευμα Εμπορικά Απορριπτόμενα Ψάρια Καρκινοειδή Κεφαλόποδα Άλλα ασπόνδυλα (kg/h) (±SE) (kg/h) (±SE) % (kg/h) (±SE) % (kg/h) (±SE) % (kg/h) (±SE) % (kg/h) (±SE) % (kg/h) (±SE) % Έτος (1/23-5/24) 59,9 2,67 41,8 1,8 69,8 18,1 1,45 3,2 2,8 1,86 34,7 27, 2,2 45,1 8,2,76 13,7 3,9 2, 6,5 Εποχή Φθινόπωρο 55, 6,3 4,5 4,18 73,7 14,4 2,89 26,2 28,9 5,2 52,6 17,5 2,29 31,8 7,7 1,26 14,,9,37 1,6 Χειμώνας 58,3 3,46 39,1 2,97 67,1 19,1 2,79 32,8 17,5 1,38 3, 23,3 3,44 4, 8,1 1,27 13,9 9,3 2,52 16, Ανοιξη 66,5 3,67 45,8 2,56 68,9 2,7 1,6 31,1 16,5 1,76 24,7 4, 4,16 6,2 8,9 1,44 13,4 1,2,41 1,8. Ζώνη βάθους -15 m 6,9 3,2 42, 2,2 69, 18,9 1,67 31, 2,1 2,17 33, 28, 2,55 46, 8,2,81 13,5 4,5 1,13 7,4 15-3 m 57, 2,9 42, 2,13 73,7 15, 1,85 26,4 23,6 1,3 41,4 23,7,95 41,6 9,5 2,42 16,7,2,23,4 > 3 m 42,1,73 33,5 3,36 79,6 8,6 2,63 2,5 31,6 1,17 75,1 8,7 1,56 2,7 1,8,32 4,3, Κατηγορία σκάφους 12-24 m 61,8 3,52 45,9 2,86 74,3 15,9 1,57 25,7 16,4 1,93 26,6 36,4 3,83 58,9 7,6 1,18 12,3 1,4,81 2,2 24-4 m 58,4 3,8 38,3 2,44 65,6 2,1 2,31 34,4 24,6 2,95 42,1 19, 1,77 32,5 8,8,99 15, 6,1 1,6 1,4 23

Πίνακας 5. Ποιοτική και ποσοτική σύνθεση του μέσου ολικού αλιεύματος ως προς την αριθμητική αφθονία (Ν/h) στο Θρακικό Πέλαγος, ανά εποχή, ζώνη βάθους και κατηγορία σκάφους. Ολικό αλίευμα Εμπορικά Απορριπτόμενα Ψάρια Καρκινοειδή Κεφαλόποδα Άλλα ασπόνδυλα (N/h) (±SE) (N/h) (±SE) % (N/h) (±SE) % (N/h) (±SE) % (N/h) (±SE) % (N/h) (±SE) % (N/h) (±SE) % Έτος ( 1/23-5/24) 4742 348,3 3192 26,41 67,3 1551 162,96 32,7 671 94,15 14,1 393 358,58 82,3 135 15,75 2,8 33 7,42,7 Εποχή Φθινόπωρο 3287 516,94 2236 437,86 68, 151 164,38 32, 157 273,59 32,2 2125 489,6 64,7 94 14,14 2,8 11 3,38,3 Χειμώνας 4513 544,81 3638 522,81 8,6 875 83,65 19,4 554 51,5 12,3 3732 558,46 82,7 151 32,77 3,3 77 18,74 1,7 Ανοιξη 6384 616,25 3652 327,26 57,2 2732 369,74 42,8 419 36,6 6,6 5797 624,36 9,8 158 29,38 2,5 1 3,89,2 Ζώνη βάθους -15 m 495 41,94 3252 299,64 66,3 1653 188,32 33,7 698 11,3 14,2 434 415,85 82,2 134 17,7 2,7 39 8,56,8 15-3 m 4175 321,85 3111 366,43 74,5 163 14,2 25,5 56 28,67 13,4 3452 333,81 82,7 16 47,63 3,8 2 2,31,1 > 3 m 1838 75,68 147 663,82 76,6 431 86,86 23,4 265 24,24 14,4 155 721,92 84,4 22 4,52 1,2 Κατηγορία σκάφους 12-24 m 5859 576,28 397 422,69 66,7 1952 37,89 33,3 474 46,52 8,1 5264 594,8 89,8 18 1,8 1,8 13 8,4,2 24-4 m 379 37,61 2583 297,5 68,1 128 134,6 31,9 838 166,71 22,1 2745 355,37 72,4 157 27,38 4,2 5 11,21 1,3 24

3.1.3. Μέσο απορριπτόμενο αλίευμα Το μέσο απορριπτόμενο αλίευμα (kg/h) μεταβλήθηκε λίγο εποχικά, ενώ παρουσίασε μικρή μεταβολή με το βάθος και το μέγεθος του σκάφους (Εικόνες 4 και 5). Τα ψάρια είχαν τη μεγαλύτερη συμμετοχή στη βιομάζα του μέσου απορριπτόμενου αλιεύματος (4%) για το σύνολο της αλιευτικής περιόδου, ακολούθησαν τα καρκινοειδή (29%) και τα «άλλα ασπόνδυλα» (21%) (Εικόνα 4). Η σύνθεση του απορριπτόμενου αλιεύματος μεταβλήθηκε εποχικά. Το Φθινόπωρο επικράτησαν τα ψάρια (69%), το Χειμώνα τα άλλα ασπόνδυλα (48%) και την Άνοιξη τα καρκινοειδή (5%) (Εικόνα 4). Τα ψάρια επικράτησαν στο απορριπτόμενο αλίευμα σε όλες τις ζώνες βάθους και το ποσοστό τους αυξήθηκε με την αύξηση του βάθους (Εικόνα 5). Σημαντική παρουσία στη ζώνη βάθους -15 m είχαν τα καρκινοειδή (3%) και στη ζώνη βάθους 15-3 m τα κεφαλόποδα (3%) (Εικόνα 5). Διαφοροποίηση στη σύνθεση του απορριπτόμενου αλιεύματος υπήρξε και στην κατηγορία σκάφους. Τα ψάρια επικράτησαν στο αλίευμα του μεγαλύτερου σκάφους και τα καρκινοειδή στο αλίευμα του μικρότερου (Εικόνα 5). 25

Μέσο ολικό αλίευμα Καρκινοειδή 29% Εμπορικά 7% Απορριπτόμενα 3% Κεφαλόπ οδα 1% Άλλα ασπ όνδυλα 21% Ψάρια 4% Φθινόπωρο Εμπορικά 74% Απορριπτόμενα 26% Ψάρια 69% Καρκινοειδή 22% Χειμώνας Κεφαλόπ οδα 3% Άλλα ασ π όνδυλα 6% Κεφαλόπ οδα 6% Καρκινοειδή 11% Άλλα ασπ όνδυλα 48% Εμπορικά 67% Απορριπτόμενα 33% Ψάρια 35% Άνοιξη Καρκινοειδή 5% Εμπορικά 69% Απορριπτόμενα 31% Ψάρια 26% Άλλα ασπ όνδυλα 6% Κεφαλόπ οδα 18% Εικόνα 4. Ποσοστό συμμετοχής του εμπορικού και απορριπτόμενου αλιεύματος στο μέσο ολικό αλίευμα (kg/h) και σύνθεση του μέσου απορριπτόμενου αλιεύματος στο σύνολο της αλιευτικής περιόδου 23-24 και ανά εποχή, στο Θρακικό Πέλαγος. 26

-15m Εμπορικά 69% Απορριπτόμενα 31% Καρκινοειδή 3% Κεφαλόποδα 7% Άλλα ασπόνδυλα 24% Ψάρια 39% Εμπορικά 74% 15-3 m Καρκινοειδή 18% Απορριπτόμενα 26% Ψάρια 5% Κεφαλόποδα 3% > 3 m Άλλα ασπόνδυλα Εμπορικά 79% Απορριπτόμενα 21% Ψάρια 79% Καρκινοειδή 14% Εμπορικά 74% Μέγεθος σκάφους 12-24 m Καρκινοειδή 44% Κεφαλόποδα 7% Απορριπτόμενα 26% Κεφαλόποδα 8% 24-4 m Ψάρια 39% Καρκινοειδή 18% Άλλα ασπόνδυλα 9% Κεφαλόπ οδα 11% Εμπορικά 66% Απορριπτόμενα 34% Άλλα ασπ όνδυλα 3% Εικόνα 5. Ποσοστό συμμετοχής του εμπορικού και απορριπτόμενου αλιεύματος στο μέσο ολικό αλίευμα (kg/h) και σύνθεση του μέσου απορριπτόμενου αλιεύματος ανά ζώνη βάθους και κατηγορία σκάφους, στο Θρακικό Πέλαγος την αλιευτική περίοδο 23-24. Ψάρια 41% 27

3.1.4. Συμμετοχή ειδών στη σύνθεση του αλιεύματος 3.1.4.1. Μέσο ολικό αλίευμα Τα είδη που συμμετείχαν στη σύνθεση του μέσου ολικού αλιεύματος, δε διαφοροποιήθηκαν σημαντικά ως προς την αριθμητική αφθονία και τη βιομάζα (Πίνακες 6 και 7). Επικράτησαν τα καρκινοειδή που σχεδόν στο σύνολό τους αποτελούνταν από το είδος Parapenaeus longirostris (93,8% και 88,8% σε αφθονία και βιομάζα αντίστοιχα). Στα ψάρια τη μεγαλύτερη συμμετοχή είχαν τα είδη: Merluccius merluccius, Micromesistius poutassou, Mullus barbatus, Pagellus acarne, Trachurus trachurus και Trisopterus minutus capelanus, το ποσοστό των οποίων ξεπέρασε το 5% του αλιεύματος τόσο σε αφθονία όσο και σε βιομάζα, με επικρατέστερα τα είδη Merluccius merluccius και Mullus barbatus. Στα κεφαλόποδα επικράτησε το είδος Illex coindetii. σε αφθονία και βιομάζα. Στη βιομάζα σημαντική συμμετοχή είχαν επίσης τα είδη Octopus vulgaris και Eledone moschata (Πίνακες 6 και 7). 28

Πίνακας 6. Σύνθεση του μέσου ολικού αλιεύματος ως προς την αριθμητική αφθονία (Ν/h±SE) και ποσοστό (%) των αφθονότερων ειδών ανά κατηγορία αλιεύματος, στο Θρακικό πέλαγος την αλιευτική περίοδο 23-24. Ο κύκλος δείχνει τη σημαντικότερη ομάδα του αλιεύματος. Με έντονη γραφή τα πιο σημαντικά είδη. Είδος N/h (±SE) % Arnoglossus laterna 21,1 4,76 3,1 Citharus linguatula 22,9 3,32 3,4 Merluccius merluccius 68,9 6,25 1,3 Micromesistius poutassou 26,5 6,62 4, Mullus barbatus 135,8 42,13 2,1 Pagellus acarne 59,7 36,65 8,9 Serranus hepatus 36,5 4,96 5,4 Trachurus trachurus 39, 6,27 5,8 Trisopterus minutus capelanus 42,9 5,52 6,4 Άλλα είδη 32,5 Σύνολο ψαριών 67,9 1, Liocarcinus depurator 9,6 18,61 2,3 Parapenaeus longirostris 366, 372,26 93,8 Penaeus kerathurus 73,9 19,7 1,9 Άλλα είδη 2, Σύνολο καρκινοειδών 393,2 1, Alloteuthis media 12, 1,67 8,9 Eledone moschata 13, 2,22 9,6 Illex coindetii 86,7 14,87 64,4 Άλλα είδη 17,1 Σύνολο κεφαλοπόδων 134,7 1, 29

Πίνακας 7. Σύνθεση του μέσου ολικού αλιεύματος ως προς την βιομάζα (kg/h±se) και ποσοστό (%) των αφθονότερων ειδών ανά κατηγορία αλιεύματος στο Θρακικό πέλαγος την αλιευτική περίοδο 23-24. Ο κύκλος δείχνει τη σημαντικότερη ομάδα του αλιεύματος. Με έντονη γραφή τα πιο σημαντικά είδη. Είδος kg/h (±SE) % Lophius budegassa 1,2,2 5,8 Merluccius merluccius 4,4,43 21,3 Micromesistius poutassou,9,26 4,3 Mullus barbatus 2,2,49 1,6 Pagellus acarne 1,2,69 5,8 Raja clavata,6,1 3, Scyliorhinus canicula,9,17 4,5 Trachurus trachurus 1,2,2 6, Trisopterus minutus capelanus,8,11 3,9 Άλλα είδη 34,9 Σύνολο ψαριών 2,8 1, Parapenaeus longirostris 24, 2,38 88,8 Penaeus kerathurus 1,4,37 5, Άλλα είδη 6,2 Σύνολο καρκινοειδών 27, 1, Eledone moschata 1,9,28 22,5 Illex coindetii 3,1,56 38,1 Octopus vulgaris 2,,4 24,6 Άλλα είδη 14,8 Σύνολο κεφαλοπόδων 8,2 1, 3

3.1.4.2. Μέσο απορριπτόμενο αλίευμα Στο σύνολο της αλιευτικής περιόδου, επικράτησαν σε αφθονία τα καρκινοειδή (65,5%) με επικρατέστερο το Parapenaeus longirostris (84,3%) και σε βιομάζα τα ψάρια (4%) όπου σημαντικότερη συμμετοχή είχε το Pagellus acarne (16%) (Πίνακας 8). Στο αλίευμα των ψαριών, τα είδη Merluccius merluccius, Micromesistius poutassou, Pagellus acarne, Trachurus trachurus, Trisopterus minutus capelanus, αποτέλεσαν το 4% της συνολικής βιομάζας και αφθονίας του απορριπτόμενου αλιεύματος (Πίνακας 8). Σημαντική συμμετοχή σε αφθονία είχε το είδος Serranus hepatus (8,5%) και σε βιομάζα το είδος Scyliorhinus canicula (8,2%). Πίνακας 8. Σύνθεση του μέσου απορριπτόμενου αλιεύματος ως προς την αφθονία (Ν/h±SE) και τη βιομάζα (kg/h±se) και ποσοστό (%) των αφθονότερων ειδών ανά κατηγορία αλιεύματος στο Θρακικό πέλαγος την αλιευτική περίοδο 23-24. Με έντονη γραφή τα πιο σημαντικά είδη. Οι κύκλοι δείχνουν τη σημαντικότερη ομάδα του αλιεύματος σε αφθονία και βιομάζα. Με έντονη γραφή τα πιο σημαντικά είδη. Αριθμητική αφθονία Βιομάζα Είδος N/h (±SE) % Είδος kg/h (±SE) % Arnoglossus laterna 2,6 4,67 4,8 Lophius budegassa,2,2 2,5 Citharus linguatula 2,3 3,17 4,7 Merluccius merluccius,4,4 4,9 Merluccius merluccius 3,5 3,76 7,1 Micromesistius poutassou,3,9 4,2 Micromesistius poutassou 21,3 5,91 5, Mullus barbatus,1,2,8 Mullus barbatus 5,4 1,9 1,3 Pagellus acarne 1,2,69 16, Pagellus acarne 58,4 36,67 13,6 Scyliorhinus canicula,6,12 8,2 Serranus hepatus 36,5 4,96 8,5 Trachurus trachurus,7,14 9,9 Trachurus trachurus 32,6 6,12 7,6 Trisopterus minutus capelanus,3,5 4,5 Trisopterus minutus capelanus 3, 4,75 7, Άλλα είδη 48,9 Ά λλα είδη 4,4 Σύνολο ψαριών 428,8 1, Σύνολο ψαριών 7,3 1, Liocarcinus depurator 9,6 18,61 8,9 Liocarcinus depurator,9,18 17,6 Parapenaeus longirostris 856,2 161,99 84,3 Parapenaeus longirostris 3,8,65 73,7 Άλλα είδη 6,8 Άλλα είδη 8,7 Σύνολο καρκινοειδών 116,1 1, Σύνολο καρκινοειδών 5,2 1, Alloteuthis media 12, 1,67 16,6 Eledone cirrhosa,3,6 14,1 Illex coindetii 44,2 8,74 61,1 Illex coindetii 1,,31 57,7 Sepia elegans 6,2 1,79 8,5 Άλλα είδη 28,2 Άλλα είδη 13,8 Σύνολο κεφαλοπόδων 72,3 1, Σύνολο κεφαλοπόδων 1,8 1, 31