Βιώσιμες Δημόσιες Συμβάσεις ως εργαλείο εξοικονόμησης ενέργειας και εφαρμογής ΑΠΕ

Σχεδιάζοντας τη Μετάβαση προς Ενεργειακά Αποδοτικές Πόλεις Εξοικονόμηση Ενέργειας σε επίπεδο Δήμων και Δημοτών 11-12 Ιουνίου 2015 Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, αίθουσα «Μηχανουργείο» Βιώσιμες Δημόσιες Συμβάσεις ως εργαλείο εξοικονόμησης ενέργειας και εφαρμογής ΑΠΕ Δήμος Κοζάνης, Γραφείο Προγραμματισμού Κατερίνα Κυρατσού, Νομικός, LL.M. Ευρωπαϊκού και Ιδιωτικού Διεθνούς δικαίου

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Ο όρος «Βιώσιμες Δημόσιες Συμβάσεις» επιδιώκει, μεταξύ άλλων, να συμπεριλάβει ολόκληρο το φάσμα των προσπαθειών που στοχεύουν στη επίτευξη της στρατηγικής για την έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη (Ευρώπη 2020), την οποία έχει υιοθετήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε κάθε περίπτωση η βιωσιμότητα ως στόχος των δημοσίων πολιτικών και δράσεων είναι επιλογή ευρύτερη, καθώς αντικατοπτρίζει μια αδιαμφισβήτητη αναγκαιότητα στην παρούσα συγκυρία. Εναλλακτικά συναντώνται και οι όροι περιβαλλοντικά υπεύθυνες ή φιλικές προς το περιβάλλον δημόσιες συμβάσεις. Στην έννοια της βιωσιμότητας εμπεριέχονται παράλληλα και κοινωνικά κριτήρια, ώστε οι δημόσιες συμβάσεις να καταστούν επίσης εργαλείο περιορισμού των επιπτώσεων στο κοινωνικό σύνολο και ενίσχυσης των κοινωνικών πολιτικών. Ο όρος που χρησιμοποιείται στο στενότερο πλαίσιο των θεσμικών πρωτοβουλιών και των προτεινόμενων μέτρων για την προώθηση της βιωσιμότητας είναι «Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις» και περιγράφει τις διαδικασίες με τις οποίες ο δημόσιος τομέας προμηθεύεται προϊόντα, υπηρεσίες ή εργασίες, χρησιμοποιώντας πράσινα κριτήρια κατά την αξιολόγηση προσφορών. Στόχος είναι η μείωση των επιβαρύνσεων που δέχεται το περιβάλλον και η ενίσχυση της ζήτησης των πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών.

ΕΘΝΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ (ΠΔΣ) Στην ΕΕ, η σηµασία των Π Σ επισημάνθηκε για πρώτη φορά στην Ανακοίνωση που εξέδωσε η Επιτροπή το 2003 ((COM(2003) 302) µε θέµα την Ολοκληρωµένη Πολιτική Προϊόντων, όπου διατυπώθηκε σύσταση προς τα κράτη µέλη να θεσπίσουν εθνικά σχέδια δράσης για τις Π Σ μέχρι τα τέλη του 2006. Για την εκπόνηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ελλάδα και τη χάραξη της Εθνικής Πολιτικής συστήθηκε Διυπουργική Επιτροπή για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις Νόμος 3855/2010, Άρθρο 18 Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις. Η Επιτροπή υποστηρίζει την έγκαιρη ενημέρωση των προμηθευτών του δημοσίου και της αγοράς γενικότερα, δημιουργώντας ένα πλαίσιο συνεργασίας, συστήνοντας ομάδες εργασίας και συντονίζοντας τις απαραίτητες δράσεις για τη σύνταξη περιβαλλοντικών κριτηρίων, όπως και την επιλογή κατηγοριών προϊόντων και υπηρεσιών στα οποία θα εφαρμοστούν τα περιβαλλοντικά κριτήρια (http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=533). Παράλληλα, το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει από το 2004 για τις δηµόσιες συµβάσεις ορίζει τον τρόπο µε τον οποίο οι αγοραστές του δηµοσίου τοµέα μπορούν να ενσωματώσουν την περιβαλλοντική διάσταση στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συµβάσεων.

ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΓΟΡΑ Η δημιουργία μιας Πράσινης Αγοράς, η ενημέρωση και η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση τόσο των Κρατικών Αρχών, όσο και των λοιπών καταναλωτών, αποσκοπεί στον προσανατολισμό της αγοραστικής δύναμης των δημοσίων, ιδίως, φορέων σε πράσινα προϊόντα και υπηρεσίες και κατ επέκταση στην ανάπτυξη νέων περιβαλλοντικών τεχνολογιών και αγαθών. Το 2008 ήδη οι δαπάνες των ευρωπαϊκών δημοσίων αρχών για προμήθειες και υπηρεσίες αντιστοιχούσαν σε ποσοστό 16% του ΑΕΠ της Ε.Ε. Ενώ οι δαπάνες για την κατασκευή, ανακαίνιση, συντήρηση και λειτουργία δημοσίων έργων σε ορισμένες περιπτώσεις υπερέβαινε το 50%. Οι Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις αποτελούν προαιρετικό μέσο, γεγονός που σημαίνει ότι τα κράτη μέλη και οι δημόσιες αρχές μπορούν να καθορίσουν μεμονωμένα το βαθμό στον οποίο θα τις εφαρμόσουν. Μπορούν να εφαρμοστούν όχι μόνο σε συμβάσεις που υπερβαίνουν τα κατώτατα όρια εφαρμογής των οδηγιών της ΕΕ, αλλά σε όλες τις δημόσιες συμβάσεις. Με βάση το κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο, οι δημόσιες υπηρεσίες μπορούν να χρησιμοποιούν περιβαλλοντικά κριτήρια κατά την προκήρυξη διαγωνισμών και την αξιολόγηση των προσφορών, εφόσον, ταυτόχρονα, ικανοποιούνται οι βασικές αρχές της διαφάνειας, της ισότιμης μεταχείρισης και της μη διάκρισης.

ΠΡΟΣΔΩΚΟΜΕΝΑ ΟΦΕΛΗ Η Πράσινη Αγορά αναμένεται να λειτουργήσει ως παράδειγμα για των ιδιωτικό τομέα και κυρίως να συμβάλλει καθοριστικά στην: μείωση του ενεργειακού και οικολογικού αποτυπώματος με θετική επίδραση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ελαχιστοποίηση των επιβαρυντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον αεϊφορική χρήση των φυσικών πόρων προώθηση της ανάπτυξης, της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας εξοικονόμηση δημόσιων πόρων, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος κύκλου ζωής αλλαγή των παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων Οι αρχές που εφαρμόζουν τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις περιβαλλοντικές προκλήσεις και να υλοποιήσουν τους δεσμευτικούς στόχους για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, την ενεργειακή απόδοση και τους στόχους άλλων περιβαλλοντικών πολιτικών. Η σημασία τους δεν αναγνωρίζεται μόνο σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και διεθνώς (Σύσταση ΟΟΣΑ και Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ 2002) για τη διάδοση αειφόρων πρακτικών σύναψης δημοσίων συμβάσεων).

Η ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΣΤΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Η αξία των Βιώσιμων Δημοσίων Συμβάσεων, στις οποίες ενσωματώνονται περιβαλλοντικά κριτήρια, καθίσταται αναντίρρητη λαμβάνοντας υπόψη και την άποψη των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που σε ποσοστό το 85% πιστεύει ότι οι περιβαλλοντικές πολιτικές είναι εξίσου σημαντικές με τις οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές (Στρατηγική Ευρώπη 2020 ). Η περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ευρώπη γίνεται ολοένα και πιο αυστηρή εισάγοντας υποχρεωτικά όρια εκπομπής για οχήματα, ενεργειακά αποδοτικά πρότυπα για κτήρια και προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια, περιορισμένη χρήση επιβλαβών ουσιών κλπ. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έχουν θεσπιστεί περιβαλλοντικά κριτήρια (οικολογικό σήμα της ΕΕ, οικολογικός σχεδιασμός για τα προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια κλπ.). Ειδικά η επισήμανση Energy Star που αφορά την ενεργειακή απόδοση του εξοπλισμού γραφείου εφαρμόζεται καταρχήν σε εθελοντική βάση, αλλά στα κοινοτικά όργανα και στις κεντρικές κυβερνητικές αρχές επιβάλλεται να χρησιμοποιούν υποχρεωτικά τις προδιαγραφές Energy Star στις συμβάσεις προμηθειών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των οδηγιών για τις δημόσιες συμβάσεις (Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 106/2008). Η υιοθέτησή τους από φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης ήδη στο στάδιο αυτό θα συνιστούσε καλή πρακτική προώθησης των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων με πολλαπλά οφέλη.

Η ΣΧΕΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ - ΟΦΕΛΟΥΣ Η Πράσινη Αγορά αναμένεται ότι θα αποτελέσει το πεδίο προετοιμασίας για τους προμηθευτές για το στάδιο που η περιβαλλοντική απόδοση των προϊόντων και των υπηρεσιών θα καταστεί υποχρεωτική για όλους. Υπό το πρίσμα αυτό οι Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις δεν συνεπάγονται απαραίτητα μεγαλύτερες δαπάνες, υπολογίζοντας ιδίως παραμέτρους όπως (i) η κοστολόγηση του κύκλου ζωής (LCC) - δηλαδή ο υπολογισμός του κόστους ενός προϊόντος/μιας υπηρεσίας καθ όλη την ωφέλιμη διάρκεια ζωής του - τιμή αγοράς, κόστος χρήσης και συντήρησης, κόστος απόρριψης, (ii) η αποδοτική χρήση των πόρων για την εξυπηρέτηση των πραγματικών αναγκών, (iii) η μειωμένη παραγωγή αποβλήτων και (iv) η μειωμένη χρήση επικίνδυνων υλικών και ουσιών. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι «η πόλη Tübingen στη Γερμανία εξοικονόμησε 30.000 ευρώ ετησίως συντονίζοντας σε κεντρικό επίπεδο τις συμβάσεις παροχής υπηρεσιών και προϊόντων καθαρισμού και χρησιμοποιώντας καινοτόμα προϊόντα», καθώς και ότι «αν όλες οι ευρωπαϊκές δηµόσιες αρχές αγόραζαν οικολογικό ηλεκτρικό ρεύμα, δηλαδή ηλεκτρισμό που παράγεται από ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, θα μπορούσε να επιτευχθεί το 18% των δεσμεύσεων του Κιότο». Η εκστρατεία Procura+ στοχεύει στην ανταλλαγή εμπειριών σχετικά με τις ΠΔΣ σε διασυνοριακό επίπεδο και στηρίζει τους μεμονωμένους συμμετέχοντες κατά την τοπική εφαρμογή (www.procuraplus.org).

ΟΙ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Οι πράσινες δημόσιες συμβάσεις (ΠΔΣ) ορίζονται ως «( ) η διαδικασία με την οποία οι δημόσιες αρχές επιδιώκουν να συνάψουν συμβάσεις για αγαθά, υπηρεσίες και έργα με μικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, σε σύγκριση με αγαθά, υπηρεσίες και έργα που επιτελούν την ίδια πρωταρχική λειτουργία, τα οποία θα αποτελούσαν το αντικείμενο της σύμβασης υπό άλλες συνθήκες». (Ανακοίνωση της Επιτροπής «Οι δημόσιες συμβάσεις στην υπηρεσία του περιβάλλοντος» COM(2008) 400/16.07.2008) Ως παραδείγματα πράσινων συμβάσεων αναφέρονται ιδίως τα εξής: ενεργειακά αποδοτικοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές, επίπλωση γραφείου από αειφόρο ξυλεία, κτήρια με χαμηλές ενεργειακές ανάγκες, ανακυκλωμένο χαρτί, υπηρεσίες καθαρισμού με φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα, οχήματα ηλεκτρικά, υβριδικά ή χαμηλών εκπομπών, ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατηρεί γραφείο υποστήριξης και παροχής πληροφοριών σχετικά τις ΠΔΣ http://ec.europa.eu/environment/gpp/helpdesk.htm.

ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θεσπίσει πράσινα κριτήρια για δέκα ομάδες προϊόντων και υπηρεσιών που -λόγω των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον ή των περιθωρίων περιβαλλοντικής βελτίωσης, ή του οικονομικού αντικτύπου ή της πολιτικής ή παραδειγματικής λειτουργίας τους. Τα πράσινα κριτήρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διαδικασία σύνταξης των εγγράφων των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων. Η θέσπιση ενιαίας δέσμης κριτηρίων περιορίζει σημαντικά τη διοικητική επιβάρυνση για τους οικονομικούς φορείς και τις δημόσιες υπηρεσίες που συνάπτουν ΠΔΣ, αποτρέπει τη στρέβλωση της ενιαίας αγοράς και τη μείωση του ανταγωνισμού προς όφελος του διασυνοριακού εμπορίου και των Μ.Μ.Ε.. Τα κριτήρια έχουν διαμορφωθεί για προϊόντα και υπηρεσίες που εμπίπτουν στις ακόλουθες: χαρτί για γραφή και για αντίγραφα, προϊόντα και υπηρεσίες καθαρισμού, γραφειακός εξοπλισμός πληροφορικής, κατασκευές, μεταφορές, επίπλωση, ηλεκτρικό ρεύμα, υπηρεσίες επισιτισμού και τροφοδοσίας, κλωστοϋφαντουργία, προϊόντα και υπηρεσίες κηπουρικής, υαλοπίνακες, θερμομόνωση, υλικά σκληρού δαπέδου, πάνελ τοίχου, συμπαραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας, κατασκευή οδικού δικτύου, και σήμανση, φωτισμός οδών και σηματοδότηση, κινητά τηλέφωνα http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=533.

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Οι αναθέτουσες αρχές κατά την υιοθέτηση των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων θα πρέπει να ακολουθούν συγκεκριμένα βήματα που συνοψίζονται ως εξής: Προσδιορισμός των πολιτικών και των αναγκών Στρατηγικός και επιχειρησιακός σχεδιασμός Εξέταση των καταλληλότερων προϊόντων ή υπηρεσιών (επιπτώσεις στο περιβάλλον, διαθεσιμότητα στην αγορά και κόστος, διασφάλιση διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης) Καθορισμός σαφών και συγκεκριμένων τεχνικών προδιαγραφών με περιβαλλοντικές παραμέτρους (κύκλος ζωής του προϊόντος, οικολογικά σήματα, οι βιώσιμοι μέθοδοι παραγωγής κ.ά.) Καθορισμός κριτηρίων επιλογής συμπεριλαμβανομένων και περιβαλλοντικών κριτηρίων Ενημέρωση των υποψήφιων προμηθευτών για χρήση συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης Καθορισμός κριτηρίων ανάθεσης με περιβαλλοντικά στοιχεία στις διαδικασίες που ακολουθούν την πλέον συμφέρουσα οικονομική προσφορά Χρήση περιβαλλοντικών όρων για την εκτέλεση των συμβάσεων Διασφάλιση ότι οι όροι που συνδέονται με περιβαλλοντικές παραμέτρους συνδέονται και με το αντικείμενο της σύμβασης (διάκριση μεταξύ του ειδικού χαρακτήρα και της διακριτικής μεταχείρισης στην υπόθεση Concordia Bus )

Η ΕΥΡΩΠΑΊΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Οι Οδηγίες 2004/18/ΕΚ και 2004/17/ΕΚ εισήγαγαν τη δυνατότητα να συμπεριλαμβάνονται περιβαλλοντικές παράμετροι στη διαδικασία ανάθεσης. Στο προοίμιο της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ ο στόχος αναλύεται με την αναφορά ότι οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος και στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και παράλληλα να διασφαλίσουν την καλύτερη σχέση ποιότητας τιμής - best value for money - στις συμβάσεις που συνάπτουν. Στη συνέχεια καθορίζονται οι όροι υπό τους οποίους οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να θέτουν περιβαλλοντικές απαιτήσεις στις τεχνικές προδιαγραφές (α23(3)b), να χρησιμοποιούν τα οικολογικά σήματα (α.23(6)), να θέτουν κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς όρους κατά την εκτέλεση (α 26), να απαιτούν από τους οικονομικούς φορείς να τεκμηριώνουν την τήρηση περιβαλλοντικών υποχρεώσεων (α27) και την υλοποίηση με χρήση συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης (α 48(2)f and 50) και να εφαρμόζουν κριτήρια ανάθεσης που βασίζονται σε περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά (α 53). http://ec.europa.eu/environment/gpp/eu_public_directives_en.htm Με την αναμόρφωση των Οδηγιών - 2014/24/ΕΕ (L94), για τις δημόσιες συμβάσεις (στον κλασσικό τομέα) προς αντικατάσταση της οδηγίας 2004/18/ΕΚ και 2014/25/ΕΕ (L94), για τις συμβάσεις που συνάπτονται από φορείς στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών (ΟΚΩ) προς αντικατάσταση της οδηγίας 2004/17/ΕΚ, οι οποίες πρέπει να ενσωματωθούν μέχρι 18.04.2016, η περιβαλλοντική διάσταση ενισχύεται (κριτήρια αποκλεισμού, κοστολόγηση κύκλου ζωής κλπ).

Η ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ο Νόμος 4281/2014 που καθορίζει τους κανόνες σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών υιοθετεί την αρχή της προστασίας του περιβάλλοντος και της βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης, που σημαίνει ότι, κατά τον προγραμματισμό και την εκτέλεση των δημοσίων λαμβάνεται υπόψη ότι το φυσικό περιβάλλον συνιστά προστατευόμενο αγαθό, για να εξασφαλιστεί η οικολογική ισορροπία και να διαφυλαχτούν οι φυσικοί πόροι για τις επόμενες γενιές. Η τήρηση της αρχής είναι υποχρεωτική. Κατά τη σύναψη των δημοσίων συμβάσεων οποιασδήποτε αξίας, οι αναθέτουσες αρχές οφείλουν να αντιμετωπίζουν τους οικονομικούς φορείς ισότιμα, χωρίς διακρίσεις, ενεργώντας με διαφάνεια και αναλογικό τρόπο και τηρώντας τις θεμελιώδεις αρχές που διέπουν τη διαδικασία μεταξύ των οποίων και την αρχή της προστασίας του περιβάλλοντος και της βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης (α16 π. 1 Γενικές αρχές που διέπουν τη σύναψη συμβάσεων). Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να επιβάλλουν περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά ως προς τις επιδόσεις ή τις λειτουργικές απαιτήσεις και να προβλέπουν ότι τα προϊόντα ή υπηρεσίες που διαθέτουν οικολογικό σήμα τεκμαίρεται ότι πληρούν τις τεχνικές προδιαγραφές που καθορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης (α. 40 Τεχνικές Προδιαγραφές).

Η ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Οι τεχνικές ικανότητες των οικονομικών φορέων αποδεικνύονται με έναν ή περισσότερους από τους ακόλουθους τρόπους, ανάλογα με τη φύση, την ποσότητα ή τη σπουδαιότητα και τη χρήση των έργων, των προμηθειών ή των υπηρεσιών: στ) προκειμένου για τις δημόσιες συμβάσεις έργων και υπηρεσιών και μόνο στις ενδεδειγμένες περιπτώσεις, αναφορά των μέτρων περιβαλλοντικής διαχείρισης που μπορεί να εφαρμόζει ο οικονομικός φορέας κατά την εκτέλεση της σύμβασης (α. 71 Τεχνικές ή/και επαγγελματικές ικανότητες). Για τη συμμετοχή τους στις διαδικασίες ανάθεσης οι προσφέροντες ή οι υποψήφιοι υποβάλλουν δικαιολογητικά, προκειμένου να αποδείξουν ιδίως: ε) την ύπαρξη συστήματος διασφάλισης ποιότητας ή περιβαλλοντικής διαχείρισης (α 154 Έλεγχος καταλληλότητας των προσφερόντων ή υποψηφίων). Κατά την υποβολή των αιτήσεων συμμετοχής ή προσφορών, ο προσφέρων ή ο υποψήφιος οικονομικός φορέας υποβάλλει δήλωση στην οποία αναγράφεται: ε) Ότι έλαβε υπόψη του τις υποχρεώσεις σχετικά με τις διατάξεις περί προστασίας του περιβάλλοντος και των συνθηκών εργασίας που ισχύουν στον τόπο όπου πρόκειται να εκτελεσθεί η σύμβαση (α. 155 Δικαιολογητικά ποιοτικής επιλογής). Οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς μπορούν να προβλέπουν ειδικούς όρους σχετικά με την εκτέλεση της σύμβασης, εφόσον οι όροι αυτοί είναι συμβατοί με το ενωσιακό δίκαιο και προβλέπονται στην προκήρυξη ή στα τεύχη του διαγωνισμού ή στα έγγραφα της σύμβασης. Οι όροι αυτοί μπορούν ιδίως να αφορούν κοινωνικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους (α. 174 Όροι εκτέλεσης της σύμβασης).

ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Οι δηµόσιες αρχές καταναλώνουν μεγάλα ποσά ηλεκτρικής ενέργειας, που εκτιµώνται ότι αντιστοιχούν στο 6-7% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης στην Ευρώπη. Οι δηµόσιες αρχές είναι σημαντικοί αγοραστές ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς έχουν στην ιδιοκτησία τους κτήρια που λειτουργούν σε καθημερνή βάση, είναι υπεύθυνες για το φωτισµό των δρόµων, για χώρους επεξεργασίας λυµάτων, για εγκαταστάσεις νερού, κτλ. Όλα αυτά τα συστήµατα καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας (καυσίµου ή ηλεκτρικής ενέργειας). Κατέχοντας ένα τόσο μεγάλο μερίδιο στην αγορά, η συντονισμένη δράση των δηµοσίων αρχών έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει µία σηµαντική αλλαγή στην αγορά στρέφοντας τη ζήτηση προς την παραγόµενη από ανανεώσιµες πηγές ηλεκτρική ενέργεια. Δεδομένης της αύξησης του κόστους για την παροχή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας, η πολιτική στήριξη αυτής της απόφασης είναι υψίστης σημασίας (Πράσινες αγορές! Εγχειρίδιο για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις, Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2011). Η αντικατάσταση των παλιών λαμπτήρων υδραργύρου υψηλής πίεσης με λαμπτήρες μεταλλικών αλογονιδίων στο Δήμο Αμαρουσίου εκτιμήθηκε θα συντελούσε σε ετήσια εξοικονόμηση της τάξης του 40% σε ό,τι αφορά την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Η εξοικονόμηση κόστους σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής για κάθε λαμπτήρα υπολογίστηκε στα 315 ευρώ με παράλληλη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 2,9 τόνους περίπου κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Πρόκειται για συμβατική ρύθμιση μεταξύ του ιδιοκτήτη ή του χρήστη ενός κτιρίου, που μπορεί να είναι δημόσια αρχή, και μιας Εταιρείας Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ) για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης ενός κτιρίου. Κατά γενικό κανόνα, το επενδυτικό κόστος καλύπτεται από την ΕΕΥ ή από τρίτο φορέα, π.χ. μια τράπεζα, ώστε να μην απαιτείται οικονομική επιβάρυνση της δημόσιας αρχής. Η ΕΕΥ λαμβάνει ένα τέλος, το οποίο συνήθως σχετίζεται με την εγγυημένη εξοικονόμηση ενέργειας. Μετά την καθορισμένη περίοδο της σύμβασης, οι εξοικονομήσεις που προκύπτουν από τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου περιέρχονται στη δημόσια αρχή. Συμβάσεις ενεργειακής απόδοσης συνάπτονται συνήθως στην περίπτωση ομάδων κτιρίων, ώστε να καταστούν οι συμβάσεις πιο ελκυστικές για τους δυνητικούς επενδυτές. Το 2001, μια ομάδα τοπικών αρχών στη Στυρία της Αυστρίας επέλεξε 21 συνολικά κτήρια με δυνατότητες μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας με στόχο τη σύναψη κοινής σύμβασης ενεργειακής απόδοσης. Για το διαγωνισμό, τα κτήρια χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Η εξοικονόμηση ενέργειας που συμφωνήθηκε με τον επιλεχθέντα πάροχο υπηρεσιών κυμαίνεται από το 15% έως το 44%, ενώ η περίοδος ισχύος της σύμβασης ορίστηκε στα 12 έτη. Η από κοινού ανάληψη αυτής της δραστηριότητας έλυσε το πρόβλημα έλλειψης ελκυστικότητας των ΣΕΑ για τις ΕΕΥ στην περίπτωση μικρότερων κτιρίων με χαμηλότερο ενεργειακό κόστος και αντιμετώπισε τη δυσκολία καταβολής μεγάλων προσπαθειών από την ίδια την κοινότητα (Αγοράστε οικολογικά! Ένα εγχειρίδιο για τις δημόσιες συμβάσεις για περιβαλλοντικά θέματα, Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2005).

ΠΑΡΟΧΗ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ - ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΠΕ Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα αποτελεί μια από τις βασικότερες πηγές εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ανά τον κόσμο. Πολλές ευρωπαϊκές δημόσιες αρχές προμηθεύονται πλέον ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ένας ορισμός περιλαμβάνεται στην οδηγία 2009/28/ΕΚ σχετικά με την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Επιπλέον, η οδηγία υποχρεώνει τα κράτη μέλη να εκδίδουν πιστοποιητικό εγγύησης προέλευσης για την πράσινη ηλεκτρική ενέργεια κατόπιν αιτήματος των προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας. Στόχος αυτής της υποχρέωσης είναι η εξασφάλιση ότι η ηλεκτρική ενέργεια δεν θα πωλείται δύο φορές, καθώς είναι αδύνατη η διάκρισή της από την «μη πράσινη» ηλεκτρική ενέργεια με φυσικά μέσα. Ο παράγοντας αυτός είναι μείζονος σημασίας σε ό,τι αφορά την αξιοπιστία της παροχής πράσινης ενέργειας. Το 2009 οι δέκα δήμοι της ολλανδικής περιφέρειας του Rivierenland αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για την ανανέωση των συμβάσεών τους για την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας. Καταρτίστηκαν, λοιπόν, συμβάσεις-πλαίσιο προκειμένου οι δήμοι να επιλέξουν μεταξύ του ηλεκτρισμού που παράγεται από ορυκτά καύσιμα και του ηλεκτρισμού που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Μέχρι σήμερα όλοι οι αγοραστές έχουν επιλέξει την πράσινη ηλεκτρική ενέργεια, χάρη στην οποία με ετήσια κατανάλωση 12.5 GWh επιτυγχάνεται εξοικονόμηση περίπου 5.500 τόνων εκπεμπόμενου διοξειδίου του άνθρακα, ποσότητα που αντιστοιχεί στις εκπομπές 600 πολιτών της ΕΕ.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Οι Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις μπορούν να έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα ιδιαίτερα για την τοπική κοινωνία. Μια πολιτική Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων που σχεδιάζεται και υλοποιείται από τον Δήμο αποτελεί ένα ολοκληρωμένο μοντέλο χρήσης πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών, παίζει αποφασιστικό ρόλο στη διάδοσή τους και προσδίδει κίνητρα στους πολίτες και στις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν πράσινες καταναλωτικές συνήθειες και να προωθήσουν τις πράσινες τεχνολογίες και την ανάπτυξη οικολογικής παραγωγής και δραστηριότητας. Ενδιαφέρουσα είναι η αναφορά ότι «οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αναμένεται να μειωθούν κατά 15 εκατομμύρια τόνους ετησίως, εάν ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθετήσει τα ίδια περιβαλλοντικά κριτήρια σχετικά με τον φωτισμό και τον εξοπλισμό γραφείου με το Δήμο του Τurku στη Φινλανδία μειώνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο την κατανάλωση ηλεκτρισμού κατά 50%» (Οι πράσινες συμβάσεις κάνουν τη διαφορά: Άριστα παραδείγματα από τις Σκανδιναβικές χώρες Nordic Council, 2009). Με βάση τέτοια συμπεράσματα είναι πλέον γεγονός ότι από το 2013 το αργότερο οι ελάχιστες απαιτήσεις όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση, οι οποίες καθορίζονται βάσει κοινής μεθοδολογίας, θα πρέπει να εφαρμόζονται σε όλα τα νέα κτήρια και τα έργα ανακαίνισης μεγάλης κλίμακας. Από την 1η Ιανουαρίου 2019 όλα τα νέα κτήρια των οποίων η κυριότητα και η χρήση ανήκει στις δημόσιες αρχές πρέπει να είναι «κτήρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας» (Οδηγία 2010/31/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (αναδιατύπωση)).

Ο ΔΗΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΕΝΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΠΟΥ ΠΕΡΝΑΕΙ ΣΤΗ ΜΕΤΑΛΙΓΝΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ Έργα που υλοποιούνται: ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ - ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ ΜΕ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΟ Ο.Τ.15 της ΖΕΠ Κοζάνης 9.123.000,00 ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΑΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΜΕ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ στο Ο.Τ.19 της ΖΕΠ Κοζάνης 4.100.000,00 ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΖΑΝΗΣ 997.731,10 ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΠΙΔΕΙΚΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΕ & ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΟ 3ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ 495.178,45 ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΛΑΜΠΤΗΡΩΝ ΜΕ ΤΥΠΟΥ LED ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΦΩΤΙΣΜΟ 1.660.395,45 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΣΕ ΔΕΚΑΕΞΙ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ 360.000,00

Ο ΔΗΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΕΝΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΔΗΜΟΣ ΠΟΥ ΠΕΡΝΑΕΙ ΣΤΗ ΜΕΤΑΛΙΓΝΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ Έργα που δρομολογούνται: ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΔΥΟ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ 395.825,99 ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΤΗΡΙΟΥ ΑΝΑΨΥΧΗΣ ΜΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΥΒΡΙΔΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΠΕ- Η2 2.500.000,00 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ ΣΕ ΔΡΟΜΟΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΤΕΙΕΣ 750.000,00 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ 11 ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ 2.200.000,00 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ 2ο ΛΥΚΕΙΟΥ & 2ο ΤΕΕ 1.300.000,00 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΕΠΑΛ ΕΚ ΚΟΖΑΝΗΣ 1.300.000,00 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟΥ ΜΠΑΣΚΕΤ ΣΤΗ ΛΕΥΚΟΒΡΥΣΗ 1.500.000,00, ΤΟΥ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟΥ ΜΠΑΣΚΕΤ 1.000.000,00 και ΤΟΥ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΚΟΛΥΜΒΗΤΗΡΙΟΥ ΣΤΟ ΔΑΚ

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ Ο Δήμος Κοζάνης συμμετέχει στο Σύμφωνο των Δημάρχων και έχει ήδη καταρτίσει το Σχέδιο Διαχείρισης Αειφόρου Ενέργειας (ΣΔΑΕ). Συμμετέχει, επίσης, στο Δίκτυο Ενεργειακών Δήμων. Ασκώντας την Προεδρία του Δικτύου Ελληνικών Πράσινων Πόλεων προωθεί δράσεις συνεργασίας με τους άλλους εταίρους του Δικτύου, επιδιώκει την επέκτασή τους και σχεδιάζει τη δημιουργία Ομάδων εργασίας για την υιοθέτηση Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων.

Η αειφόρος ανάπτυξη, η ανάπτυξη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες είναι μονόδρομος Δήμος Κοζάνης, Γραφείο Προγραμματισμού Κατερίνα Κυρατσού, Νομικός