ΓΓ/Μ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 6ο: Διάθλαση του φωτός Φακοί & οπτικά όργανα

ΓΓ/Μ6 05-06 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ Τεύχος 6ο: Διάθλαση του φωτός Φακοί & οπτικά όργανα

ΕΚΔΟΤΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ ΟΡΟΣΗΜΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Φυσική για την Γ' Τάξη του Γυμνασίου 1. Διάθλαση σελ. 155 2. Φακοί σελ. 164 3. Ανάλυση του φωτός σελ. 175

Διάθλαση Τι ονομάζεται διάθλαση; Διάθλαση ονομάζεται το φαινόμενο στο οποίο όταν το φως περνά από ένα διαφανές υλικό σε ένα άλλο, στο οποίο διαδίδεται με διαφορετική ταχύτητα, η διεύθυνσή του αλλάζει. Η διάθλαση μίας ακτίνας φωτός, η οποία εισέρχεται από τον αέρα στο νερό. Στο σχήμα παρατηρούμε τη διάθλαση μίας ακτίνας φωτός η οποία εισέρχεται από τον αέρα στο νερό. Γωνία πρόσπτωσης ονομάζεται η γωνία που σχηματίζουν η προσπίπτουσα ακτίνα και η κάθετη στη διαχωριστική επιφάνεια των δύο υλικών (γωνία φ). Γωνία διάθλασης ονομάζεται η γωνία που σχηματίζουν η διαθλώμενη ακτίνα και η κάθετη στη διαχωριστική επιφάνεια των δύο υλικών (γωνία θ). Ποιοι είναι οι νόμοι της διάθλασης; Οι νόμοι που ισχύουν στη διάθλαση είναι: α. Η προσπίπτουσα ακτίνα, η διαθλώμενη ακτίνα και η ευθεία που περνά από το σημείο πρόσπτωσης και είναι κάθετη στην επιφάνεια των δύο υλικών, βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο. β. Όταν το φως περνά από ένα διαφανές σώμα σε ένα άλλο και στο δεύτερο διαδίδεται με μικρότερη ταχύτητα, τότε η γωνία διάθλασης είναι μικρότερη από τη γωνία πρόσπτωσης. Να σημειώσουμε ότι όταν η προσπίπτουσα ακτίνα συναντήσει κάθετα τη διαχωριστική επιφάνεια, δε διαθλάται. Όσο περισσότερο μεταβάλλεται η ταχύτητα του φωτός, τόσο εντονότερη είναι η διάθλαση.

156 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Πως ερμηνεύεται με τη βοήθεια της διάθλασης το φαινομενικό σπάσιμο του μολυβιού στην επιφάνεια του νερού; Ακτίνες φωτός που ξεκινούν από τα σημεία του μολυβιού που βρίσκονται μέσα στο νερό, διαδίδονται από το νερό στον αέρα και φτάνουν στο μάτι μας. Όμως, το φως διαδίδεται με μεγαλύτερη ταχύτητα στον αέρα από ότι στο νερό. Για αυτό μόλις η φωτεινή δέσμη διέλθει από το νερό στον αέρα, η γωνία που σχηματίζει με την κάθετη στη διαχωριστική επιφάνεια, αυξάνεται. Αποτέλεσμα του παραπάνω είναι να φαίνεται ότι το φως εκπέμπεται από ένα σημείο που βρίσκεται ψηλότερα από την πραγματική του θέση. Έτσι μας δημιουργείται η εντύπωση ότι το μολύβι είναι λυγισμένο προς τα πάνω. Πως ερμηνεύεται με την αρχή του ελάχιστου χρόνου η ανάκλαση και η διάθλαση του φωτός; Σύμφωνα με την αρχή του ελάχιστου χρόνου, το φως επιλέγει τη διαδρομή για την οποία χρειάζεται ο μικρότερος χρόνος. Στην ανάκλαση το φως διαδίδεται σε ομογενές υλικό με την ίδια ταχύτητα. Συνεπώς, η διαδρομή με τον ελάχιστο χρόνο είναι αυτή με το μικρότερο μήκος. Αποδεικνύεται ότι μεταξύ δύο σημείων η διαδρομή με το ελάχιστο μήκος είναι αυτή που ακολουθεί το φως όταν η γωνία πρόσπτωσης είναι ίση με τη γωνία ανάκλασης. Στην περίπτωση της διάθλασης, η διαδρομή με τον ελάχιστο χρόνο είναι αυτή στην οποία το φως διανύει μεγαλύτερη απόσταση στο υλικό που η ταχύτητά του είναι μεγαλύτερη. Για να εξασφαλίσει αυτό, το φως διαθλάται.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 157 Τι γνωρίζετε για το φαινόμενο της ολικής ανάκλασης; Ολική ανάκλαση ονομάζεται το φαινόμενο στο οποίο η προσπίπτουσα ακτίνα υφίσταται μόνο ανάκλαση. Η ολική ανάκλαση παρατηρείται όταν το φως κινείται από ένα μέσο με μικρότερη ταχύτητα προς ένα μέσο με μεγαλύτερη ταχύτητα. Για παράδειγμα: Από το γυαλί προς τον αέρα. Για να έχουμε ολική ανάκλαση πρέπει η γωνία πρόσπτωσης να είναι μεγαλύτερη από την οριακή γωνία διάθλασης. Οριακή γωνία διάθλασης ονομάζεται η τιμή της γωνίας πρόσπτωσης για την οποία η διαθλώμενη ακτίνα γίνεται παράλληλη προς την επιφάνεια επαφής των δύο υλικών. Με διαδοχικές ολικές ανακλάσεις διαδίδεται το φως στο εσωτερικό μίας οπτικής ίνας. Τι είναι ο αντικατοπτρισμός και που οφείλεται; Αντικατοπτρισμός ονομάζεται το φαινόμενο στο οποίο βλέπουμε από μακριά να ανακλάται το φως του ουρανού πάνω στο έδαφος, σαν να υπάρχει νερό πάνω σε αυτό, ενώ στην πραγματικότητα είναι στεγνό. Ο αντικατοπτρισμός παρατηρείται όταν το έδαφος είναι πολύ ζεστό με αποτέλεσμα ο αέρας που βρίσκεται ακριβώς πάνω από αυτό να έχει υψηλότερη θερμοκρασία από τον αέρα που βρίσκεται πιο πάνω. Επομένως, η ταχύτητα του φωτός κοντά στο έδαφος μεταβάλλεται, με αποτέλεσμα η διάδοσή του να μην είναι ευθύγραμμη, αλλά να ακολουθεί τη διαδρομή με τον ελάχιστο χρόνο και να φαίνεται ότι ανακλάται. Έχουμε δηλαδή μία ψευδαίσθηση ανάκλασης.

158 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Ανακεφαλαίωση: Διάθλαση ονομάζεται το φαινόμενο στο οποίο όταν το φως περνά από ένα διαφανές υλικό σε ένα άλλο, στο οποίο διαδίδεται με διαφορετική ταχύτητα, η διεύθυνσή του αλλάζει. Γωνία πρόσπτωσης ονομάζεται η γωνία που σχηματίζουν η προσπίπτουσα ακτίνα και η κάθετη στη διαχωριστική επιφάνεια των δύο υλικών. Γωνία διάθλασης ονομάζεται η γωνία που σχηματίζουν η διαθλώμενη ακτίνα και η κάθετη στη διαχωριστική επιφάνεια των δύο υλικών. Οι νόμοι που ισχύουν στη διάθλαση είναι: α. Η προσπίπτουσα ακτίνα, η διαθλώμενη ακτίνα και η ευθεία που περνά από το σημείο πρόσπτωσης και είναι κάθετη στην επιφάνεια των δύο υλικών, βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο. β. Όταν το φως περνά από ένα διαφανές σώμα σε ένα άλλο και στο δεύτερο διαδίδεται με μικρότερη ταχύτητα, τότε η γωνία διάθλασης είναι μικρότερη από τη γωνία πρόσπτωσης. Ολική ανάκλαση ονομάζεται το φαινόμενο στο οποίο η προσπίπτουσα ακτίνα υφίσταται μόνο ανάκλαση. Αντικατοπτρισμός ονομάζεται το φαινόμενο στο οποίο βλέπουμε από μακριά να ανακλάται το φως του ουρανού πάνω στο έδαφος, σαν να υπάρχει νερό πάνω σε αυτό, ενώ στην πραγματικότητα είναι στεγνό.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 159 Λυμένες ασκήσεις: 35. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις: α. Όταν το φως περνά από ένα διαφανές υλικό σε ένα άλλο και στο δεύτερο διαδίδεται με μεγαλύτερη ταχύτητα, τότε η γωνία διάθλασης είναι.. από τη γωνία πρόσπτωσης. β. Όταν η προσπίπτουσα ακτίνα υφίσταται μόνο ανάκλαση, έχουμε το φαινόμενο της.... γ. Ο αντικατοπτρισμός οφείλεται σε μία.. ανάκλαση. δ. Στη διάθλαση, το φως ακολουθεί τεθλασμένη πορεία, προκειμένου να διανύσει μεγαλύτερη διαδρομή, στο υλικό όπου η ταχύτητά του είναι.. Λύση α. μεγαλύτερη β. ολικής ανάκλασης γ. φαινομενική δ. μεγαλύτερη 36. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; α. Η διάθλαση και η ανάκλαση ερμηνεύονται με βάση την αρχή του ελάχιστου χρόνου. β. Μία πισίνα φαίνεται βαθύτερη όταν δεν έχει νερό. γ. Όταν η γωνία πρόσπτωσης γίνει ίση με την οριακή γωνία, η διαθλώμενη ακτίνα γίνεται παράλληλη προς τη διαχωριστική επιφάνεια των δύο υλικών. δ. Ο αντικατοπτρισμός οφείλεται σε μία φαινομενική ανάκλαση. Λύση α. Η πρόταση είναι σωστή.

160 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός β. Η πρόταση είναι σωστή. γ. Η πρόταση είναι σωστή. δ. Η πρόταση είναι σωστή. 37. Να σχεδιάσετε την πορεία μίας ακτίνας φωτός κατά την κίνησή της από το νερό στο γυαλί. Λύση Γνωρίζουμε ότι η ταχύτητα του φωτός στον νερό είναι μεγαλύτερη από αυτή στο γυαλί. Συνεπώς, η γωνία διάθλασης θα είναι μικρότερη από τη γωνία πρόσπτωσης.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 161 Ασκήσεις για λύση: 66. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις: α. Όταν η φωτεινή ακτίνα συναντά κάθετα τη διαχωριστική επιφάνεια δύο υλικών.... β. Το φως διαθλάται προκειμένου να διανύει μεγαλύτερη διαδρομή στο υλικό στο οποίο έχει.. ταχύτητα. γ. Σε μία οπτική ίνα, το φως διαδίδεται με διαδοχικές.... δ. Στη διάθλαση, η.. ακτίνα, η.. ακτίνα και η κάθετη στην επιφάνεια επαφής των δύο υλικών στο σημείο πρόσπτωσης, βρίσκονται στο ίδιο.. 67. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; α. Κατά τη διάθλαση, η προσπίπτουσα και η διαθλώμενη ακτίνα βρίσκονται σε διαφορετικά επίπεδα. β. Όταν η γωνία πρόσπτωσης είναι ίση με την οριακή γωνία, τότε η διαθλώμενη ακτίνα είναι παράλληλη προς την επιφάνεια επαφής. γ. Στην ολική ανάκλαση, η προσπίπτουσα ακτίνα υφίσταται μόνο ανάκλαση. δ. Στη διάθλαση δεν ισχύει η αρχή του ελάχιστου χρόνου. 68. Ένας άνθρωπος ο οποίος βρίσκεται μέσα στο νερό, παρατηρεί ένα πουλί, το οποίο βρίσκεται λίγο πάνω από το νερό. Να εξετάσετε αν θα βλέπει το αντικείμενο ψηλότερα ή χαμηλότερα από την πραγματική του θέση. 69. Να εξηγήσετε γιατί το κουταλάκι μέσα σε ένα ποτήρι με νερό φαίνεται λυγισμένο.

162 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Θέμα 1 ο 16 Ο Κριτήριο Αξιολόγησης: α. Πότε η γωνία διάθλασης είναι μικρότερη από τη γωνία πρόσπτωσης; β. Να συμπληρώσετε τα κενά στην ακόλουθη φράση: Στη διάθλαση, το φως ακολουθεί... πορεία, ώστε να διανύσει... απόσταση στο υλικό όπου η ταχύτητά του είναι μεγαλύτερη, προκειμένου να φτάσει στον προορισμό του στον... χρόνο. Θέμα 2 ο α. Που οφείλεται το φαινόμενο του αντικατοπτρισμού; β. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; 1. Όταν το φως περνά από τον αέρα στο γυαλί, η γωνία διάθλασης είναι μεγαλύτερη από τη γωνία πρόσπτωσης. 2. Όταν η προσπίπτουσα ακτίνα υφίσταται μόνο ανάκλαση, το φαινόμενο ονομάζεται ολική ανάκλαση. 3. Όταν μία ακτίνα συναντά κάθετα τη διαχωριστική επιφάνεια δύο διαφανών υλικών, η διαθλώμενη ακτίνα είναι παράλληλη προς τη διαχωριστική επιφάνεια.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 163 Θέμα 3 ο α. Σε ποια περίπτωση έχουμε το φαινόμενο της ολικής ανάκλασης; β. Να σχεδιάσετε την πορεία μίας φωτεινής ακτίνας η οποία διέρχεται από το γυαλί στον αέρα. Θέμα 4 ο Αν βρισκόμαστε έξω από το νερό και παρατηρούμε κάποια ψάρια που κολυμπούν μέσα σε αυτό, βλέπουμε τα ψάρια σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βάθος από το πραγματικό; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

164 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Φακοί Τι είναι οι φακοί; Οι φακοί είναι αντικείμενα φτιαγμένα από γυαλί ή άλλο διαφανές υλικό, με καμπύλες επιφάνειες. Όταν το φως διέρχεται μέσα από ένα φακό διαθλάται. Οι φακοί χρησιμοποιούνται σε διάφορα οπτικά όργανα, όπως οι φωτογραφικές μηχανές, τα μικροσκόπια, τα τηλεσκόπια καθώς και τα γυαλιά οράσεως. Ποιοι φακοί ονομάζονται συγκλίνοντες; Συγκλίνοντες ονομάζονται οι φακοί οι οποίοι μετατρέπουν μία παράλληλη δέσμη φωτεινών ακτινών σε συγγλίνουσα. Οι συγκλίνοντες φακοί είναι παχύτεροι στο μέσο και λεπτότεροι στα άκρα. Ποιοι φακοί ονομάζονται αποκλίνοντες; Αποκλίνοντες ονομάζονται οι φακοί οι οποίοι μετατρέπουν μία παράλληλη δέσμη φωτεινών ακτινών σε αποκλίνουσα. Οι αποκλίνοντες φακοί είναι λεπτότεροι στο μέσο και παχύτεροι στα άκρα. Κάθε φακός έχει δύο κύριες εστίες, οι οποίες είναι συμμετρικές προς το κέντρο του. Εστιακή απόσταση είναι η απόσταση της εστίας από το κέντρο του φακού.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 165 Τι ονομάζονται κύριος άξονας και εστία ενός φακού; Κύριος άξονας ονομάζεται η κάθετη ευθεία που διέρχεται από το κέντρο ενός φακού. Εστία ονομάζεται το σημείο στο οποίο συγκεντρώνονται οι ακτίνες της συγκλίνουσας δέσμης ή οι προεκτάσεις της αποκλίνουσας. Η εστία που βρίσκεται πάνω στον κύριο άξονα ονομάζεται κύρια εστία. Πως προσδιορίζουμε γραφικά το είδωλο ενός σημείου ενός αντικειμένου από ένα φακό; Για να βρούμε το είδωλο ενός σημείου ενός αντικειμένου σε ένα φακό, εφαρμόζουμε τα παρακάτω: α. Ακτίνα παράλληλη προς τον κύριο άξονα του φακού, διέρχεται μετά τη διάθλασή της από την κύρια εστία του φακού. β. Ακτίνα που διέρχεται από την κύρια εστία του φακού, μετά τη διάθλασή της γίνεται παράλληλη προς τον κύριο άξονα. γ. Ακτίνα που περνά από το κέντρο του φακού δε διαθλάται. Να τονίσουμε ότι το σημείο τομής των παραπάνω διαθλώμενων ακτινών είναι το είδωλο του σημείου από το οποίο ξεκινούν οι προσπίπτουσες ακτίνες. Τι γνωρίζετε για τα είδωλα που δίνουν οι συγκλίνοντες φακοί; Διακρίνουμε τις παρακάτω περιπτώσεις: α. Το αντικείμενο να βρίσκεται σε απόσταση μεγαλύτερη από το διπλάσιο της εστιακής απόστασης του φακού. Στην περίπτωση αυτή, το είδωλο είναι: πραγματικό, ανεστραμμένο και μικρότερο του αντικειμένου. β. Το αντικείμενο να βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη από το διπλάσιο της εστιακής απόστασης και μεγαλύτερη από την εστιακή απόσταση.

166 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Στην περίπτωση αυτή το είδωλο είναι: πραγματικό, ανεστραμμένο και μεγαλύτερο του αντικειμένου. γ. Το αντικείμενο να βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη της εστιακής απόστασης. Στην περίπτωση αυτή το είδωλο είναι φανταστικό, όρθιο και μεγαλύτερο του αντικειμένου. Τι γνωρίζετε για τα είδωλα που δίνουν οι αποκλίνοντες φακοί; Στους αποκλίνοντες φακούς το είδωλο είναι φανταστικό, όρθιο και μικρότερο του αντικειμένου. Το μάτι: Ποια είναι τα κύρια τμήματα του ματιού; Το μάτι έχει σχεδόν σφαιρικό σχήμα και είναι γεμάτο με παχύρευστο υγρό. Τα κυριότερα τμήματά του είναι: Η κόρη, που είναι ένα μικρό άνοιγμα στο μπροστά μέρος του ματιού. Ο φακός, ο οποίος βρίσκεται πίσω από την κόρη. Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας, ο οποίος βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού. Το οπτικό νεύρο, το οποίο συνδέει το μάτι με τον εγκέφαλο. Πως λειτουργεί το ανθρώπινο μάτι; Οι φωτεινές ακτίνες από το αντικείμενο εισέρχονται στο μάτι από την κόρη και διαθλώνται από το φακό και το υγρό. Το είδωλο του αντικειμένου σχηματίζεται ανεστραμμένο επάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 167 Στη συνέχεια η εικόνα οδηγείται στον εγκέφαλο, όπου και επεξεργάζεται και δημιουργείται η εντύπωση του όρθιου. Να τονίσουμε ότι το μάτι έχει την ικανότητα της προσαρμογής, δηλαδή, μεταβάλει την καμπυλότητα του φακού, έτσι ώστε το είδωλο να σχηματίζεται πάντα πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, ανεξάρτητα της απόστασης του αντικειμένου από το μάτι. Ποια ελαττώματα παρατηρούνται στην όραση; Τα ελαττώματα που παρατηρούνται στην όραση είναι: α. Πρεσβυωπία: Ο φακός χάνει την ελαστικότητά του με αποτέλεσμα το είδωλο των αντικειμένων που βρίσκονται κοντά να σχηματίζεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα. β. Υπερμετρωπία: Ο βολβός έχει μικρότερο βάθος από το κανονικό, με αποτέλεσμα το είδωλο να σχηματίζεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα. γ. Μυωπία: Ο βολβός έχει μεγαλύτερο βάθος από το κανονικό, με αποτέλεσμα το είδωλο να σχηματίζεται πριν τον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Τα προβλήματα της όρασης διορθώνονται με γυαλιά όρασης ή φακούς επαφής.

168 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Η φωτογραφική μηχανή: Ποια είναι τα κύρια μέρη της φωτογραφικής μηχανής; Ή φωτογραφική μηχανή αποτελείται από ένα κλειστό κουτί, στο μπροστινό μέρος του οποίου υπάρχει ένα άνοιγμα. Τα κυριότερα μέρη μίας φωτογραφικής μηχανής είναι: α. Το διάφραγμα: Βρίσκεται στο άνοιγμα του κουτιού και ανοιγοκλείνει, ώστε να περνά φως στο εσωτερικό της φωτογραφικής μηχανής, τον κατάλληλο χρόνο. β. Ο φακός: Βρίσκεται μπροστά από το διάφραγμα και κινείται μπρος πίσω, ώστε να σχηματίζεται το είδωλο πάνω στο φίλμ. γ. Το φιλμ: Είναι μία φωτοευαίσθητη επιφάνεια, η οποία βρίσκεται στο πίσω μέρος της μηχανής και πάνω της αποτυπώνεται το είδωλο.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 169 Μικροσκόπιο - Τηλεσκόπιο: Τι γνωρίζετε για το μικροσκόπιο και το τηλεσκόπιο; Το μικροσκόπιο και το τηλεσκόπιο έχουν δύο συγκλίνοντες φακούς. Ο προσοφθάλμιος βρίσκεται κοντά στο μάτι μας. Ο αντικειμενικός βρίσκεται προς το αντικείμενο. Ο αντικειμενικός φακός σχηματίζει το είδωλο, ενώ ο προσοφθάλμιος το μεγεθύνει. Υπάρχουν και τα κατοπτρικά τηλεσκόπια, στα οποία στη θέση του αντικειμενικού φακού υπάρχει ένας κοίλος καθρέφτης.

170 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Ανακεφαλαίωση: Οι φακοί είναι αντικείμενα φτιαγμένα από γυαλί ή άλλο διαφανές υλικό, με καμπύλες επιφάνειες. Συγκλίνοντες ονομάζονται οι φακοί οι οποίοι μετατρέπουν μία παράλληλη δέσμη φωτεινών ακτινών σε συγκλίνουσα. Αποκλίνοντες ονομάζονται οι φακοί οι οποίοι μετατρέπουν μία παράλληλη δέσμη φωτεινών ακτινών σε αποκλίνουσα. Κύριος άξονας ονομάζεται η κάθετη ευθεία που διέρχεται από το κέντρο ενός φακού. Εστία ονομάζεται το σημείο στο οποίο συγκεντρώνονται οι ακτίνες της συγκλίνουσας δέσμης ή οι προεκτάσεις της αποκλίνουσας. Το ανθρώπινο μάτι αποτελείται από: ένα σφαιρικό βολβό γεμάτο παχύρευστο υγρό, την κόρη, το φακό, τον αμφιβληστροειδή χιτώνα και το οπτικό νεύρο. Τα κυριότερα μέρη μίας φωτογραφικής μηχανής είναι το διάφραγμα, ο φακός και το φιλμ. Το μικροσκόπιο και το τηλεσκόπιο έχουν δύο συγκλίνοντες φακούς, τον προσοφθάλμιο και τον αντικειμενικό.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 171 38. Nα συμπληρώσετε τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις, στις παρακάτω προτάσεις: α. Οι συ γκλίνοντες φακοί είναι.. στο μέ σο και.. στα άκρα. β. Το είδωλο ενός αποκλίνοντα φακού είναι..,.. και.. του αντικειμένου. γ. Πίσω από την κόρη του ματιού, βρίσκεται ο.. δ. Ο φακός του τηλεσκοπίου που βρίσκεται κοντά στο μάτι μας ονομάζεται.. Λύση Λυμένες ασκήσεις: α. παχύτεροι, λεπτότεροι β. φανταστικό, όρθιο, μικρότερο γ. φακός δ. προσοφθάλμιος 39. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; α. Η ακτίνα η οποία περνά από το κέντρο του φακού διαθλάται εντονότερα. β. Ο φακός βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού. γ. Η μυωπία εμφανίζεται όταν ο βολβός έχει μεγαλύτερο βάθος από το κανονικό. δ. Στα κατοπτρικά τηλεσκόπια, αντί για αντικειμενικό φακό χρησιμοποιείται κοίλος καθρέφτης. Λύση α. Η πρόταση είναι λανθασμένη, γιατί η ακτίνα η οποία περνά από το κέντρο του φακού δε διαθλάται. β. Η πρόταση είναι λανθασμένη, γιατί ο φακός βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του ματιού.

172 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός γ. Η πρόταση είναι σωστή. δ. Η πρόταση είναι σωστή. 40. Μία δέσμη μονοχρωματικού φωτός, της οποίας οι ακτίνες είναι παράλληλες προς τον κύριο άξονα ενός συγκλίνοντα φακού, περνά μέσα από αυτόν. Να σχεδιάσετε την πορεία των ακτινών της δέσμης, μετά τη διάθλασή τους από το φακό. Λύση Η παράλληλη δέσμη μετά τη διάθλασή της μετατρέπεται σε συγκλίνουσα με σημείο σύγκλισης την κύρια εστία του φακού.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 173 Ασκήσεις για λύση: 70. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις: α. Η απόσταση της εστίας από το κέντρο ενός φακού ονομάζεται.... β. Ο φακός ενός μικροσκοπίου ο οποίος βρίσκεται κοντά στο μάτι μας λέγεται.. γ. Οι αποκ λίνοντες φακοί είναι.. στο μέ σο και.. στα άκρα. δ. Στο μάτι, το είδωλο σχηματίζεται πάνω στον.... 71. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; α. Κάθε ακτίνα που είναι παράλληλη προς τον άξονα ενός φακού, μετά τη διάθλασή της διέρχεται από την κύρια εστία του φακού. β. Το είδωλο στον αμφιβληστροειδή χιτώνα σχηματίζεται ανεστραμμένο. γ. Η πρεσβυωπία εμφανίζεται όταν ο φακός του ματιού χάνει την ελαστικότητά του. δ. Ένας συγκλίνων φακός μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σα μεγενθυντικός. 72. Να σχεδιάσετε το είδωλο ενός αντικειμένου με σχήμα «Α», το οποίο είναι τοποθετημένο κάθετα στον κύριο άξονα ενός αποκλίνοντα φακού. 73. Να σχεδιάσετε το είδωλο ενός αντικειμένου με σχήμα «Δ», το οποίο είναι τοποθετημένο κάθετα στον κύριο άξονα ενός συγκλίνοντα φακού, αν το αντικείμενο βρίσκεται: α. Σε απόσταση από το φακό, μεγαλύτερη από την εστιακή απόστασή του. β. Σε απόσταση από το φακό, μικρότερη από την εστιακή απόστασή του.

174 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Θέμα 1 ο 16 Ο Κριτήριο Αξιολόγησης: α. Ποιοι φακοί χαρακτηρίζονται συγκλίνοντες και ποιοι αποκλίνοντες; β. Να συμπληρώσετε τα κενά στην ακόλουθη φράση: Το μάτι έχει σχήμα σχεδόν... και είναι γεμάτο με... υγρό. Στο μπροστινό του μέρος υπάρχει η κόρη και πίσω από αυτή βρίσκεται ο... Το... σχηματίζεται αντεστραμένο πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Θέμα 2 ο α. Τι ονομάζουμε εστία ενός φακού; β. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; 1. Μία ακτίνα η οποία περνά από την κύρια εστία ενός φακού, μετά τη διάθλασή της, έχει διεύθυνση παράλληλη προς τον κύριο άξονα. 2. Το είδωλο ενός αντικειμένου σε αποκλίνοντα φακό είναι μικρότερο από το αντικείμενο. 3. Στην υπερμετρωπία ο βολβός του ματιού έχει μεγαλύτερο βάθος από το κανονικό. Θέμα 3 ο Αν θέλετε να ανάψετε φωτιά χρησιμοποιώντας τις ηλιακές ακτίνες, ο φακός που θα χρησιμοποιήσετε θα είναι συγκλίνων ή αποκλίνων; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Θέμα 4 ο Να περιγράψετε τα κύρια μέρη μίας φωτογραφικής μηχανής.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 175 Ανάλυση του φωτός Ανάλυση του φωτός: Τι είναι η ανάλυση του φωτός; Διάθλαση του φωτός από πρίσμα. Όταν μία δέσμη λευκού φωτός πέσει πάνω σε ένα τριγωνικό πρίσμα από διαφανές γυαλί, το λευκό φως διαθλάται. Αν το φως που εξέρχεται από το πρίσμα το οδηγήσουμε σε μία λευκή οθόνη, παρατηρούμε ότι στην οθόνη σχηματίζεται μία έγχρωμη ταινία, το χρωματικό φάσμα. Το παραπάνω φαινόμενο ονομάζεται ανάλυση του φωτός. Να σημειώσουμε ότι το φως αναλύεται και όταν πέσει πάνω σε διαμάντι, οπτικό δίσκο και αλλού. Όταν όλες οι ακτινοβολίες του λευκού φωτός φτάνουν ταυτόχρονα στην ίδια περιοχή του αμφιβληστροειδή χιτώνα, μας δημιουργείται η εντύπωση του λευκού φωτός. Γιατί το λευκό φως αναλύεται; Το λευκό φως αποτελείται από ακτινοβολίες που αντιστοιχούν σε όλα τα χρώματα, από το ιώδες μέχρι το κόκκινο. Η ταχύτητα με την οποία διαδίδεται η ακτινοβολία κάθε χρώματος μέσα στο ίδιο διαφανές υλικό, διαφέρει από χρώμα σε χρώμα και πιο συγκεκριμένα αυξάνεται από το ιώδες προς το κόκκινο. Όμως όσο μεγαλύτερη είναι η μεταβολή της ταχύτητας του φωτός, τόσο περισσότερο εκτρέπεται η ακτινοβολία κατά τη διάθλαση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το φως να αναλύεται όταν περνά μέσα από το πρίσμα.

176 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Ποιες ακτινοβολίες ονομάζονται μονοχρωματικές; Μονοχρωματικές ονομάζονται οι ακτινοβολίες οι οποίες αντιστοιχούν σε ένα μόνο χρώμα και όταν περνούν μέσα από πρίσμα δεν αναλύονται. Φάσματα: Ποια φάσματα ονομάζονται συνεχή; Συνεχή ονομάζονται τα φάσματα τα οποία αποτελούνται από όλα τα χρώματα του ηλιακού φάσματος και το κάθε χρώμα δεν έχει σαφές περίγραμμα, αλλά τα χρώματα επικαλύπτουν το ένα το άλλο. Συνεχή φάσματα δίνουν τα πυρακτωμένα στερεά σώματα. Πως επηρεάζεται το φάσμα ενός πυρακτωμένου στερεού από τη θερμοκρασία; Αν αυξήσουμε σταδιακά τη θερμοκρασία ενός στερεού σώματος, παρατηρούμε ότι αρχικά το φως του είναι κοκκινωπό, στη συνέχεια γίνεται πορτοκαλί, ύστερα κίτρινο και τελικά λευκό. Συνεπώς, σε χαμηλές θερμοκρασίες το εντονότερο χρώμα του φάσματος είναι το κόκκινο, ενώ σε υψηλότερες αυξάνει η ένταση και των υπολοίπων χρωμάτων και προκύπτει λευκό χρώμα. Ποια φάσματα ονομάζονται γραμμικά; Γραμμικά ονομάζονται τα φάσματα που αποτελούνται από ένα σύνολο έγχρωμων γραμμών οι οποίες διακρίνονται μεταξύ τους. Γραμμικά είναι τα φάσματα των αερίων, τα οποία βρίσκονται σε χαμηλή πίεση και φωτοβολούν.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 177 Τι σημαίνει η φράση: «Το γραμμικό φάσμα είναι το δακτυλικό αποτύπωμα ενός αερίου»; Κάθε αέριο, έχει το δικό του γραμμικό φάσμα, το οποίο είναι μοναδικό και χαρακτηρίζει το αέριο. Για αυτό λέμε ότι το γραμμικό φάσμα είναι το δακτυλικό αποτύπωμα ενός αερίου. Το γραμμικό φάσμα το χρησιμοποιούμε για να βρούμε την ταυτότητα ενός αερίου. Από τι εξαρτάται το χρώμα των σωμάτων που δεν εκπέμπουν δικό τους φως; Όταν ένα σώμα δεν εκπέμπει δικό του φως, το χρώμα του εξαρτάται από το χρώμα του φωτός που τα φωτίζει, καθώς και από το χρώμα που ανακλά ή αφήνει να διέλθει από μέσα του. Από τι εξαρτάται το χρώμα των αδιαφανών σωμάτων; Ένα αδιαφανές σώμα ανακλά τμήμα του φωτός που πέφτει πάνω του και απορροφά το υπόλοιπο. Το χρώμα το οποίο εμείς βλέπουμε είναι αυτό που ανακλάται. Συνεπώς το χρώμα του σώματος εξαρτάται και από το χρώμα της ακτινοβολίας που τα φωτίζει. Για παράδειγμα: Μία ντομάτα όταν φωτίζεται με λευκό φως φαίνεται κόκκινη, γιατί ανακλά το κόκκινο χρώμα, ενώ όταν φωτίζεται με πράσινο χρώμα φαίνεται μαύρη, γιατί απορροφά το πράσινο χρώμα.

178 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Από τι εξαρτάται το χρώμα των διαφανών σωμάτων; Ένα διαφανές σώμα αφήνει να διέλθει τμήμα του φωτός και απορροφά το υπόλοιπο. Το χρώμα το οποίο εμείς βλέπουμε είναι αυτό που δεν απορροφάται. Συνεπώς το χρώμα του σώματος εξαρτάται και από το χρώμα της ακτινοβολίας που τα φωτίζει. Για παράδειγμα: Ένα κομμάτι χρωματιστό γυαλί έχει μπλε χρώμα όταν απορροφά όλες τις ακτινοβολίες, εκτός από αυτές που αντιστοιχούν στο μπλε χρώμα. Ποια είναι τα βασικά χρώματα στη φυσική; Βασικά ονομάζονται τα χρώματα τα οποία με κατάλληλους συνδυασμούς μπορούν να μας δώσουν όλα τα χρώματα του ηλιακού φάσματος και το λευκό χρώμα. Τα βασικά χρώματα είναι το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε. Κατάλληλος συνδυασμός κόκκινου, πράσινου και μπλε μας δίνει λευκό χρώμα. Ποια είναι τα συμπληρωματικά χρώματα στη φυσική; Συμπληρωματικά ονομάζονται τα χρώματα τα οποία όταν αναμιχθούν με τα βασικά προκύπτει το λευκό χρώμα. Τα συμπληρωματικά χρώματα είναι το πορφυρό (κόκκινο και μπλέ), το κίτρινο (κόκκινο και πράσινο), και το κυανό (πράσινο και μπλέ). Ποια είναι τα βασικά χρώματα στη ζωγραφική; Τα βασικά χρώματα στη ζωγραφική είναι το κυανό, το κίτρινο και το κόκκινο, τα οποία δε μπορούν να προκύψουν από την ανάμειξη άλλων χρωμάτων. Με την ανάμειξη των τριών παραπάνω χρωμάτων προκύπτει καφέ - γκρι χρώμα.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 179 Κάθε χρωστική ουσία απορροφά ένα βασικό χρώμα και ανακλά τα δύο χρώματα από τα οποία αποτελείται. Δηλαδή, το πορφυρό απορροφά το πράσινο και ανακλά το κόκκινο και το μπλε, το κίτρινο απορροφά το μπλε και ανακλά το κόκκινο και το πράσινο, ενώ το κυανό απορροφά το κόκκινο και ανακλά το πράσινο και το μπλε. Μη ορατές ακτινοβολίες: Τι γνωρίζετε για την υπέρυθρη ακτινοβολία; Η υπέρυθρη ακτινοβολία είναι μία μη ορατή ακτινοβολία, η οποία συγκεντρώνεται πέρα από την κόκκινη (ερυθρή) περιοχή του φάσματος. Το κύριο χαρακτηριστικό της ακτινοβολίας αυτής είναι ότι μεταφέρει περισσότερη θερμότητα από την ορατή ακτινοβολία. Για αυτό, αν τοποθετήσουμε ένα ευαίσθητο θερμόμετρο έξω από την ορατή ζώνη του φάσματος και κοντά στην κόκκινη περιοχή, θα παρατηρήσουμε ότι η ένδειξή του είναι μεγαλύτερη από αυτή της ορατής περιοχής. Τι γνωρίζετε για την υπεριώδη ακτινοβολία; Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι μία μη ορατή ακτινοβολία, η οποία συγκεντρώνεται πέρα από την ιώδη περιοχή του φάσματος. Το κύριο χαρακτηριστικό της ακτινοβολίας αυτής είναι ότι προκαλεί χημικές μεταβολές. Για αυτό, αν τοποθετήσουμε ένα φωτογραφικό φιλμ δίπλα στην ιώδη περιοχή του ορατού φάσματος, παρατηρούμε ότι το φιλμ επηρεάζεται έντονα. Στην υπεριώδη ακτινοβολία οφείλεται και το μαύρισμα του δέρματος.

180 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Ποιες άλλες μη ορατές ακτινοβολίες, εκτός της υπέρυθρης και της υπεριώδους γνωρίζετε; Άλλες μη ορατές ακτινοβολίες (πλην της υπέρυθρης και της υπεριώδους) είναι: Η ακτινοβολία Χ η οποία χρησιμοποιείται στη λήψη ακτινογραφιών, γιατί διαπερνά τους ιστούς και απορροφάται από τα οστά. Η ακτινοβολία γ η οποία έχει μεγαλύτερη διεισδυτική ικανότητα από ότι η ακτινοβολία Χ. Η ακτινοβολία που εκπέμπεται από τις κεραίες ραδιοφωνικών και ραδιοτηλεοπτικών σταθμών. Ακτινογραφία χεριού με τη χρήση ακτινοβολίας Χ. Ηλεκρομαγνητικές ακτινοβολίες: Ποιες ακτινοβολίες χαρακτηρίζονται ηλεκτρομαγνητικές; Ηλεκτρομαγνητικές χαρακτηρίζονται οι ακτινοβολίες που συνδέονται άμεσα με τον ηλεκτρισμό και το μαγνητισμό. Ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες είναι η ορατή ακτινοβολία, η υπέρυθρη, η υπεριώδης, η ακτινοβολία Χ, η ακτινοβολία γ και η ακτινοβολία των ασύρματων τηλεπικοινωνιών. Πολλές συσκευές της καθημερινής ζωής χρειάζονται ηλεκτρική ενέργεια για να λειτουργήσουν προκειμένου να επεξεργαστούν τα ηλεκτρομαγνητικά σήματα που λαμβάνουν. Η μόνη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που διεγείρει την ανθρώπινη όραση είναι το φως.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 181 Ανακεφαλαίωση: Όταν το λευκό φως διέλθει μέσα από ένα πρίσμα, τότε αναλύεται. Το λευκό φως είναι σύνθετο, δηλαδή αποτελείται από ακτινοβολίες οι οποίες αντιστοιχούν σε όλα τα χρώματα, από το ιώδες μέχρι το κόκκινο. Μονοχρωματικές ονομάζονται οι ακτινοβολίες οι οποίες αντιστοιχούν σε ένα μόνο χρώμα και όταν περνούν μέσα από πρίσμα δεν αναλύονται. Συνεχή ονομάζονται τα φάσματα τα οποία αποτελούνται από όλα τα χρώματα του ηλιακού φάσματος και το κάθε χρώμα δεν έχει σαφές περίγραμμα, αλλά τα χρώματα επικαλύπτουν το ένα το άλλο. Γραμμικά ονομάζονται τα φάσματα που αποτελούνται από ένα σύνολο έγχρωμων γραμμών οι οποίες διακρίνονται μεταξύ τους. Ένα αδιαφανές σώμα ανακλά τμήμα του φωτός που πέφτει πάνω του και απορροφά το υπόλοιπο. Το χρώμα το οποίο εμείς βλέπουμε είναι αυτό που ανακλάται. Συνεπώς το χρώμα του σώματος εξαρτάται και από το χρώμα της ακτινοβολίας που τα φωτίζει. Ένα διαφανές σώμα αφήνει να διέλθει τμήμα του φωτός και απορροφά το υπόλοιπο. Το χρώμα το οποίο εμείς βλέπουμε είναι αυτό που δεν απορροφάται. Συνεπώς το χρώμα του σώματος εξαρτάται και από το χρώμα της ακτινοβολίας που τα φωτίζει. Τα βασικά χρώματα είναι το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε. Κατάλληλος συνδυασμός κόκκινου, πράσινου και μπλε μας δίνει λευκό χρώμα. Συμπληρωματικά ονομάζονται τα χρώματα τα οποία όταν αναμιχθούν με τα βασικά προκύπτει το λευκό χρώμα. Τα βασικά χρώματα στη ζωγραφική είναι το κυανό, το κίτρινο και το κόκκινο, τα οποία δε μπορούν να προκύψουν από την ανάμειξη άλλων χρωμάτων.

182 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Η υπέρυθρη ακτινοβολία είναι μία αόρατη ακτινοβολία, η οποία συγκεντρώνεται πέρα από την κόκκινη (ερυθρή) περιοχή του φάσματος. Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι μία αόρατη ακτινοβολία, η οποία συγκεντρώνεται πέρα από την ιώδη περιοχή του φάσματος. Ηλεκτρομαγνητικές χαρακτηρίζονται οι ακτινοβολίες που συνδέονται άμεσα με τον ηλεκτρισμό και το μαγνητισμό. Η μόνη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που διεγείρει την ανθρώπινη όραση είναι το φως.

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 183 Λυμένες ασκήσεις: 41. Nα συμπληρώσετε τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις, στις παρακάτω προτάσεις: α. Οι.... δεν αναλύονται όταν περνούν μέσα από πρίσμα. β. Το φάσμα των αερίων σε χαμηλή πίεση είναι.. γ. Τα βασικά χρώματα της φυσικής είναι το.., το. και το.. δ. Η.. ακτινοβολία μεταφέρει περισσότερη θερμότητα από την ορατή. ε. Η μόνη ορατή.. ακτινοβολία είναι το φως. Λύση α. μονοχρωματικές ακτινοβολίες β. γραμμικό γ. κόκκινο, πράσινο, μπλέ δ. υπέρυθρη ε. ηλεκτρομαγνητική 42. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; α. Το λευκό φως είναι σύνθετο. β. Τα φάσματα των πυρακτωμένων στερεών είναι γραμμικά. γ. Το κυανό ανήκει στα συμπληρωματικά χρώματα. δ. Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι ορατή. Λύση α. Η πρόταση είναι σωστή. β. Η πρόταση είναι λανθασμένη, γιατί τα φάσματα των πυρακτωμένων στερεών είναι συνεχή.

184 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός γ. Η πρόταση είναι σωστή. δ. Η πρόταση είναι λανθασμένη, γιατί η υπεριώδης ακτινοβολία είναι αόρατη. 43. Πως θα ελέγχατε αν μία ακτινοβολία είναι μονοχρωματική; Λύση Θα την περνούσαμε μέσα από ένα πρίσμα. Αν δεν αναλυόταν θα ήταν μονοχρωματική. 44. Να αντιστοιχίσετε τους συνδυασμούς χρωμάτων της στήλης Α με το χρώμα που προκύπτει στη στήλη Β: Στήλη Α 1. πράσινο μπλε 2. κίτρινο μπλε 3. πορφυρό κίτρινο κυανό 4. κόκκινο πράσινο 5. κόκκινο μπλε Στήλη Β α. λευκό β. κίτρινο γ. πορφυρό δ. κυανό ε. καφέ γκρι Λύση 1. δ 2. α 3. ε 4. β 5. γ

ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός 185 Ασκήσεις για λύση: 74. Nα συμπληρώσετε τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις, στις παρακάτω προτάσεις: α. Το χρώμα που εκτρέπεται.. κατά την ανάλυση του φωτός είναι το ιώδες. β. Ένα αδιαφανές σώμα φαίνεται πράσινο όταν.. το.. χρώμα. γ. Η ακτινοβολία Χ διαπερνά τους.. δ. Η ακτινοβολία γ είναι.. ακτινοβολία. 75. Να αντιστοιχίσετε τις ακτινοβολίες της στήλης Α με τις ιδιότητες στη στήλη Β: Στήλη Α 1. Υπεριώδης ακτινοβολία 2. Υπέρυθρη ακτινοβολία 3. Ακτινοβολία Χ 4. ακτινοβολία γ Στήλη Β α. Προκαλεί χημικές μεταβολές β. Μεγαλύτερη διεισδυτικότητα γ. Μεταφέρει θερμότητα δ. Χρησιμοποιείται στις ακτινογραφίες 76. Ένα λουλούδι όταν φωτίζεται από ηλιακό φως έχει κόκκινο χρώμα. Τι χρώμα θα έχει το λουλούδι αν φωτιστεί με μπλε χρώμα; 77. Κατά την ανάλυση του λευκού φωτός, το χρώμα που εκτρέπεται λιγότερο είναι το: α. Κίτρινο β. Κόκκινο γ. Ιώδες δ. Μπλε

186 ΦΥΣΙΚΗ: Διάθλαση φωτός - Φακοί - Ανάλυση φωτός Θέμα 1 ο 17 Ο Κριτήριο Αξιολόγησης: α. Ποιες ακτινοβολίες χαρακτηρίζονται ως μονοχρωματικές; β. Να συμπληρώσετε τα κενά στην ακόλουθη φράση: Το χρώμα των σωμάτων που δεν εκπέμπουν δικό τους φως προκύπτει από το χρώμα του φωτός που... ή αφήνουν να περάσει... Θέμα 2 ο α. Ποια χρώματα ονομάζονται βασικά στη φυσική και γιατί; β. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; 1. Το λευκό φως αποτελείται από ακτινοβολίες που αντιστοιχούν σε κάθε είδος χρώματος, από το ιώδες μέχρι το κόκκινο. 2. Το κίτρινο ανήκει στα βασικά χρώματα. 3. Η ακτινοβολία Χ διαπερνά τα οστά. Θέμα 3 ο α. Ποια ηλεκτρομαγνητική θεωρία διεγείρει την όραση; β. Ένα διαφανές σώμα έχει κόκκινο χρώμα όταν: 1. Αφήνει να περάσει το κόκκινο χρώμα. 2. Απορροφά μόνο το κόκκινο χρώμα. 3. Αφήνει να περάσουν όλες οι ακτινοβολίες. Θέμα 4 ο Να εξηγήσετε πότε ένα διαφανές σώμα και πότε ένα αδιαφανές σώμα φαίνονται πράσινα.