ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΣ ΣΧΟΛ ΔΙΟΙΚΣΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΣ ΚΑΙ ΧΡΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΣ Θ έ μ α π τ υ χ ι α κ ή ς ε ρ γ α σ ί α ς : α ν τ ι μ ε τ ώ π ι σ η τ ω ν π α ρ ά ν ο μ α ε ι σ ε ρ χ ό μ ε ν ω ν μ ε τ α ν α σ τ ώ ν α π ό τ ο ν π α ν ε λ λ α δ ι κ ή ς ε μ β έ λ ε ι α ς έ ν τ υ π ο Τ ύ π ο σ τ ο ν κ α ι ρ ό κ ρ ί σ η ς, π ο υ δ ι α ν ύ ο υ μ ε. Έ ρ ε υ ν α γ ι α τ α έ τ η 2 0 0 8-2 0 1 2. Υποβληθείσα στον καθηγητή ΑΝΑΣΤΑΣΙΟ ΚΑΡΑΣΑΒΒΟΓΛΟΥ Από την σπουδάστρια ΒΙΛΙΑΝΝΑ ΦΙΛΙΔ (Α.Ε.Μ.: 9629) Καβάλα, Ιούνιος 2014
«καλύτερη πόλη για να ζεις είναι αυτή, στην οποία ένας ξένος αισθάνεται σαν στο σπίτι του.» Ίταλο Καλβίνο, Ιταλός λογοτέχνης 1923-1985
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος...I Εισαγωγή.........1 1. Παράτυπα εισερχόμενοι μετανάστες και Ευρώπη. 2 1.1. Ιστορική αναδρομή στις Ευρωπαϊκές Συνθήκες και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο..3 1.1.1. Συμφωνία του Σένγκεν (1985).....3 1.1.2. Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) (ΕΕ C 191 της 29.7.1992) 3 1.1.3. Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) (ΕΕ C 340 της 10.11.1997)...4 1.1.4. Συμβούλιο του Ταμπέρε (1999).. 4 1.1.5. Συμβούλιο του Λάακεν (2001).4 1.1.6. Συμβούλιο της Σεβίλλης (2002)..4 1.1.7. Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης (2003)....5 1.1.8. Συμβούλιο των Βρυξελλών (2003).5 1.1.9. Κανονισμός Υπ Αριθμόν 343/2003 (ΕΚ)..5 1.1.10. Συμβούλιο των Βρυξελλών (2005)...5 1.1.11. Συμβούλιο των Βρυξελλών (2009)...6 1.2. Αντιμετώπιση από την Ευρώπη του ζητήματος των παράτυπα εισερχόμενων μεταναστών στην Ελλάδα.6 1.2.1. Ανάλυση του έτους 2008..6 1.2.2. Ανάλυση του έτους 2009..7 1.2.3. Ανάλυση του έτους 2010..9 1.2.4. Ανάλυση του έτους 2011 10 1.2.5. Ανάλυση του έτους 2012 12 2. Παράτυπα εισερχόμενοι μετανάστες και Ελλάδα....13 2.1 Ιστορική αναδρομή στην ελληνική Νομοθεσία.14 2.1.1. Νόμος 1975/1991 14 2.1.2. Νόμος 2910/2001...14
2.1.3. Νόμος 3386/2005...15 2.1.4. Νόμος 3536/2007 16 2.1.5. Νόμος 3838/2010 17 2.1.6. Νόμος 3907/2011...17 2.2. Αντιμετώπιση από την Ελλάδα του ζητήματος των παράτυπα εισερχόμενων μεταναστών...18 2.2.1. Ανάλυση του έτους 2008 18 2.2.2. Ανάλυση του έτους 2009 20 2.2.3. Ανάλυση του έτους 2010 22 2.2.4. Ανάλυση του έτους 2011 24 2.2.5. Ανάλυση του έτους 2012 30 3. Στατιστικά στοιχεία συλλήψεων μεταναστών και διακινητών κατά τα έτη 2008-2012 35 3.1. Ανάλυση του έτους 2008 37 3.2. Ανάλυση του έτους 2009 41 3.3. Ανάλυση του έτους 2010 45 3.4. Ανάλυση του έτους 2011 49 3.5. Ανάλυση του έτους 2012 52 3.6. Ανάλυση του πληθυσμού των διακινητών παράτυπα εισερχόμενων μεταναστών ανά έτος και χώρα υπηκοότητας...55 3.7. Ανάλυση του πληθυσμού των παράτυπα εισερχόμενων μεταναστών ανά έτος και χώρα υπηκοότητας που συνελήφθησαν.57 4. Στατιστικά στοιχεία εφημερίδων κατά τα έτη 2008-2012 59 4.1. Μεθοδολογία της έρευνας..60 4.2. Ανάλυση του έτους 2008 62 4.3. Ανάλυση του έτους 2009 66 4.4. Ανάλυση του έτους 2010 70 4.5. Ανάλυση του έτους 2011 74 4.6. Ανάλυση του έτους 2012 78 4.7. Ανάλυση του συνολικού αριθμού των κειμένων, που βρέθηκαν για κάθε εφημερίδας ανά έτος...82
Συμπεράσματα..83 Παραρτήματα...85 Παραρτήματα δεύτερου κεφαλαίου...86 Παράρτημα 1: «Λαθρομετανάστες στη Σάμο καταθέτουν για ξυλοδαρμούς - Νέες καταγγελίες - σοκ για τους λιμενικούς»,, 21/07/2008...87 Παράρτημα 2: «Ελλάδα γνωστή και ως κέντρο εµπορίας ανθρώπων στην Ευρώπη», Το Βήµα, 09/11/2011...89 Παράρτημα 3: ««Θα κακοπεράσετε» λέει η Ελλάδα στους λαθροµετανάστες», Το Βήμα, 13/01/2012...91 Παράρτημα 4: «οδύσσεια ενός πρόσφυγα στην Πέτρου Ράλλη», Το Βήμα, 20/10/2012 94 Παράρτημα 5: «Ανήλικοι πρόσφυγες: Ντροπή για την Ελλάδα», Το Βήμα, 26/02/2012...96 Παραρτήματα τρίτου κεφαλαίου......99 Παράρτημα 6: Αναλυτικός πίνακας συλληφθέντων διακινητών μεταναστών με παράτυπο τρόπο στην Ελλάδα, από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, ανά υπηκοότητα, για το έτος 2008...100
Παράρτημα 7: Αναλυτικός πίνακας συλληφθέντων μεταναστών στην Ελλάδα, για παράτυπη είσοδο και παραμονή από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, ανά χώρα καταγωγής, για το έτος 2008...102 Παράρτημα 8: Πίνακας συλληφθέντων μεταναστών, για παράτυπη είσοδο και παραμονή από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, οι οποίοι εισήλθαν στην Ελλάδα από τα ελληνο-τουρκικά σύνορα, για το έτος 2008...105 Παράρτημα 9: Αναλυτικός πίνακας συλληφθέντων διακινητών μεταναστών με παράτυπο τρόπο στην Ελλάδα, από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, ανά υπηκοότητα, για το έτος 2009.....106 Παράρτημα 10: Αναλυτικός πίνακας συλληφθέντων μεταναστών στην Ελλάδα, για παράτυπη είσοδο και παραμονή από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, ανά χώρα καταγωγής, για το έτος 2009...108 Παράρτημα 11: Πίνακας συλληφθέντων μεταναστών, για παράτυπη είσοδο και παραμονή από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, οι οποίοι εισήλθαν στην Ελλάδα από τα ελληνο-τουρκικά σύνορα, για το έτος 2009 111 Παράρτημα 12: Αναλυτικός πίνακας συλληφθέντων διακινητών μεταναστών με παράτυπο τρόπο στην Ελλάδα, από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, ανά υπηκοότητα, για το έτος 2010...112 Παράρτημα 13: Αναλυτικός πίνακας συλληφθέντων μεταναστών στην Ελλάδα, για παράτυπη είσοδο και παραμονή από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, ανά χώρα καταγωγής, για το έτος 2010.114
Παράρτημα 14: Πίνακας συλληφθέντων μεταναστών, για παράτυπη είσοδο και παραμονή από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, οι οποίοι εισήλθαν στην Ελλάδα από τα ελληνο-τουρκικά σύνορα, για το έτος 2010 117 Παράρτημα 15: Αναλυτικός πίνακας συλληφθέντων διακινητών μεταναστών με παράτυπο τρόπο στην Ελλάδα, από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, ανά υπηκοότητα, για το έτος 2011...118 Παράρτημα 16: Αναλυτικός πίνακας συλληφθέντων μεταναστών στην Ελλάδα, για παράτυπη είσοδο και παραμονή από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, ανά χώρα καταγωγής, για το έτος 2011...120 Παράρτημα 17: Αναλυτικός πίνακας συλληφθέντων διακινητών μεταναστών με παράτυπο τρόπο στην Ελλάδα, από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, ανά υπηκοότητα, για το έτος 2012...124 Παράρτημα 18: Αναλυτικός πίνακας συλληφθέντων μεταναστών στην Ελλάδα, για παράτυπη είσοδο και παραμονή από τις Αστυνομικές και τις Λιμενικές Αρχές, ανά χώρα καταγωγής, για το έτος 2012.126 Παραρτήματα τετάρτου κεφαλαίου......130 Παράρτημα 19: Πίνακας καταγραφής και ανάλυσης των κειμένων, που εξετάστηκαν για το έτος 2008...131 Παράρτημα 20: Πίνακας καταγραφής και ανάλυσης των κειμένων, που εξετάστηκαν για το έτος 2009...135
Παράρτημα 21: Πίνακας καταγραφής και ανάλυσης των κειμένων, που εξετάστηκαν για το έτος 2010...143 Παράρτημα 22: Πίνακας καταγραφής και ανάλυσης των κειμένων, που εξετάστηκαν για το έτος 2011...150 Παράρτημα 23: Πίνακας καταγραφής και ανάλυσης των κειμένων, που εξετάστηκαν για το έτος 2012...155 Βιβλιογραφικές αναφορές
ΠΡΟΛΟΓΟΣ παρούσα πτυχιακή εργασία πραγματοποιήθηκε στο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, στο τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Στόχος αυτής της εργασίας ήταν η αποτύπωση των αντανακλαστικών του έντυπου Τύπου ευρείας κυκλοφορίας στο φαινόμενο της παράτυπης μετανάστευσης. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον καθηγητή μου, Αναστάσιο Καρασαββόγλου, για το υπέροχο θέμα, που μου ανέθεσε και για όλη την βοήθεια και καθοδήγηση, που μου προσέφερε. Ακόμη, θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους τους ανθρώπους, που με αγαπούν και με στήριξαν με κάθε τρόπο.
ΕΙΣΑΓΩΓ Ο όρος «μετανάστευση» αναφέρεται στη διαδικασία της γεωγραφικής μετακίνησης ομάδων ανθρώπων ή και μεμονωμένων ατόμων. «Παράνομη» θεωρείται εκείνη η μετανάστευση, η οποία πραγματοποιείται δίχως τα απαραίτητα ταξιδιωτικά έγγραφα. Το φαινόμενο της «παράνομης μετανάστευσης» απασχολεί την κοινωνία της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης γενικότερα. Ως εκ τούτου, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δει κανείς πως αντιμετωπίζεται το θέμα αυτό από τα ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης (Μ.Ε.). παρούσα πτυχιακή εργασία ερευνά το ζήτημα αυτό για έτη από το 2008 έως και το 2012. Στο πρώτο κεφάλαιό της περικλείει το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο και τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες, οι οποίες πραγματεύονται το ζήτημα αυτό. Ακολουθεί παράθεση των καταγεγραμμένων (από τον ελληνικό έντυπο Τύπο ευρείας κυκλοφορίας) αντιδράσεων της Ευρώπης αναφορικά με την παράνομη μετανάστευση στον ελλαδικό χώρο. Στο δεύτερο κεφάλαιο περιλαμβάνεται μία σύνοψη της ελληνικής κείμενης νομοθεσίας, που καλύπτει το ζήτημα των παράτυπων μεταναστών και προσφύγων και καταγραφή των αντιδράσεων πολλών πτυχών της κοινωνίας, με βάση τα όσα δημοσιεύτηκαν από τις εφημερίδες τα συγκεκριμένα έτη. Στη συνέχεια, υπάρχει παράθεση και σχολιασμός των στατιστικών στοιχείων, που προέκυψαν από τις συλλήψεις διακινητών ανθρώπων και παράτυπων μεταναστών από τις ελληνικές Αρχές στα 5 έτη, που εξετάζονται. Το τελευταίο κεφάλαιο περιέχει την μελέτη, την ανάλυση και την αξιολόγηση 587 κειμένων, τα οποία προήλθαν από 9 εφημερίδες πανελλαδικής εμβέλειας, που τοποθετούνται σε διαφορετικούς πολιτικούς και ιδεολογικούς χώρους. Απώτερος στόχος της εργασίας αυτής είναι να αποτυπώσει το στίγμα της κάθε μιας εφημερίδας απέναντι στο φαινόμενο. - 1 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΑΡΑΤΥΠΑ ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠ - 2 -
1.1. Ιστορική αναδρομή στις Ευρωπαϊκές Συνθήκες και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί μια ομάδα χωρών με κοινούς στόχους και κοινό θεσμικό πλαίσιο. Οι χώρες, που την απαρτίζουν, ψηφίζουν δημοκρατικά τους κανόνες, οι οποίοι διέπουν το σύνολο. Οι κανόνες αυτοί ονομάζονται «Συνθήκες» και αποτελούν ουσιαστικά «δεσμευτικές συμφωνίες» ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ευρωπαϊκή Ένωση, --α). 1.1.1. Συμφωνία του Σένγκεν (1985) Στις 14 Ιουνίου του 1985, στην κωμόπολη του Λουξεμβούργου, Σένγκεν, υπογράφηκε από πέντε κράτη-μέλη της Ευρώπης μια συμφωνία. συμφωνία αυτή στόχευε σε δύο σημεία: Πρώτον, στη διευκόλυνση των εσωτερικών μεταφορών ντόπιων πληθυσμών, μέσω της κατάργησης των συνοριακών ελέγχων. Δεύτερον, στη δέσμευση κάθε χώρας ότι τα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα φυλάσσονται από την κάθε μία χώρα αποτελεσματικά και με υπευθυνότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά το γεγονός πως η Ελλάδα ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 1981, υπέγραψε τη συγκεκριμένη συνθήκη το 1992 (Βικιπαίδεια, 2013α). Αργότερα -το 2000- κυκλοφόρησε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ένα αναλυτικότερο έγγραφο σχετικά με τη συγκεκριμένη συμφωνία και το λεγόμενο «κεκτημένο του Σένγκεν» (Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 2000). 1.1.2. Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) (ΕΕ C 191 της 29.7.1992) πρώτη Συνθήκη υπογράφηκε από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ολλανδική πόλη Μάαστριχτ, στις 7 Φεβρουαρίου του 1992, η οποία τέθηκε σε ισχύ στα τέλη του επόμενου έτους (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2010). Στη Συνθήκη αυτή, το μεταναστευτικό ζήτημα και, κυρίως, η παραχώρηση ασύλου και κάρτας «visa» συμπεριλήφθηκαν ως θέματα, τα οποία αφορούσαν σε όλα τα κράτη-μέλη. Συγκεκριμένα, το θεσμικό αυτό πλαίσιο περιείχε μέτρα σχετικά με τους τρόπους νόμιμης μετανάστευσης, αλλά και τρόπους καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης (Σαρρής, 2008). - 3 -
1.1.3. Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) (ΕΕ C 340 της 10.11.1997) αναγκαιότητα για καλύτερη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος, οδήγησε στη Συνθήκη του Άμστερνταμ, η οποία τέθηκε σε ισχύ το Μάιο του 1999 (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2010). Στο κείμενό της ορίστηκαν εκ νέου ζητήματα σχετικά με τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών, τη δίκαιη μεταχείρισή τους και τη συνοριοφύλαξη των ευρωπαϊκών ορίων (Nugent, 2010). 1.1.4. Συμβούλιο του Ταμπέρε (1999) Στο Συμβούλιο, που συνήλθε στη φιλανδική πόλη Ταμπέρε, τον Οκτώβριο του 1999, πάρθηκαν αποφάσεις πολύ σημαντικές για την πρόοδο του προβλήματος των παράνομα εισερχόμενων μεταναστών. Συμφωνήθηκε συνεργασία με τις χώρες προέλευσης των ανθρώπων αυτών, κοινή πολιτική στην απόδοση ασύλου όλων των κρατών-μελών και διαχείριση του προβλήματος από κοινού (Καλοφωλιάς, 2011). Τονίζεται ότι, προκειμένου να μειωθεί η παράνομη μετανάστευση, λήφθηκαν και μέτρα, τα οποία αφορούσαν σε ανθρώπους που εισάγουν, διακινούν ή εκμεταλλεύονται οικονομικά πρόσφυγες (Σαρρής, 2008). 1.1.5. Συμβούλιο του Λάακεν (2001) Τον Δεκέμβρη του 2001, στο Λάακεν του Βελγίου, ουσιαστικά επαναλήφθηκαν όσα είχαν ειπωθεί στο προηγούμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (Σαρρής, 2008). Συμπέρασμα του Συμβουλίου αυτού ήταν ότι οι αποφάσεις του Ταμπέρε δεν υλοποιήθηκαν επιτυχώς και για το λόγο αυτό κρίθηκε απαραίτητη η ενίσχυση των σχέσεων συνεργασίας μεταξύ όλων των χωρών (Βικιπαίδεια, 2013β). 1.1.6. Συμβούλιο της Σεβίλλης (2002) Τον Ιούνιο του 2002 ορίστηκε το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο θα έπρεπε να γίνουν κοινές δράσεις, που ως σκοπό θα είχαν την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του ζητήματος, της παράνομης μετανάστευσης, χωρίς να υπάρξει, όμως, κάποια ιδιαίτερη αλλαγή στα σχετικά μέτρα. Καινούριο στοιχείο αποτέλεσε η απόφαση, που ανέφερε ότι η διασφάλιση των συνόρων ήταν πλέον η κυρίαρχη επιδίωξη της Ευρώπης και για το λόγο αυτό κρίθηκε σκόπιμη η δημιουργία συστημάτων πληροφόρησης και η αυστηρότερη αστυνομική περιφρούρηση των «ευαίσθητων» σημείων στα εξωτερικά, ευρωπαϊκά σύνορα (Σαρρής, 2008). - 4 -
1.1.7. Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης (2003) Στη συνεδρίαση του Συμβούλιου της Ευρώπης, το 2003, στη Θεσσαλονίκη, επιβεβαιώθηκε το γεγονός ότι τόσα χρόνια δεν υπήρξε πρόοδος σε ό,τι αφορά το ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου και αποφασίστηκε πως χρειαζόταν μια πιο «σφαιρική και πολυδιάστατη πολιτική», για να επέλθουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Επίσης, τέθηκε ως προτεραιότητα η επιστροφή των μεταναστών στις χώρες, από τις οποίες είχαν έρθει, στην περίπτωση, που δεν είχαν στην κατοχή τους τα απαραίτητα έγγραφα παραμονής στα κράτη-μέλη της Ευρώπης (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2004). 1.1.8. Συμβούλιο των Βρυξελλών (2003) ανάγκη για τη λήψη μέτρων κατά της παράνομης εισροής μεταναστών από τη θάλασσα, οδήγησε το 2003 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στην απόφαση για εκπόνηση μιας μελέτης, ώστε να βρεθεί μια αποτελεσματική λύση. Παράλληλα, στο Συμβούλιο που συνεδρίασε στις Βρυξέλλες, τονίστηκε και η αναγκαιότητα για ταχύτερη προώθηση των μεταναστών, που ζούνε σε κράτη-μέλη παράνομα, πίσω στις πατρίδες τους (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2004). 1.1.9. Κανονισμός Υπ Αριθμόν 343/2003 (ΕΚ) Ο ευρωπαϊκός αυτός Κανονισμός, ο οποίος ψηφίσθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στις 18 Φεβρουαρίου του 2003, στόχευε στην αποσαφήνιση ζητημάτων σχετικών με τους αιτούντες άσυλο (Κ. 343/2003, 2003). Τιτλοφορήθηκε κοινώς «Δουβλίνο ΙΙ» και περιέκλειε όλες εκείνες τις διατάξεις, που όριζαν ως αρχικό υπεύθυνο κράτος-μέλος, για την παραχώρηση ασύλου, το κράτος εκείνο, από το οποίο εισήλθε ο πρόσφυγας μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και κάποια περεταίρω κριτήρια (Europa, 2011). 1.1.10. Συμβούλιο των Βρυξελλών (2005) Το 2005, ο κύριος στόχος, που τέθηκε για το μεταναστευτικό ζήτημα, ήταν η ανάπτυξη καλύτερων σχέσεων συνεργασίας με τις γειτονικές χώρες της Μεσογείου και της Αφρικής, και η καλύτερη ενημέρωση των χωρών αυτών σχετικά με τις δυνατότητες, που υπάρχουν, για νόμιμη μετανάστευση προς την Ευρώπη (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2006). - 5 -
1.1.11. Συμβούλιο των Βρυξελλών (2009) Το 2009, που η κρίση ήταν πλέον το μείζον θέμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Συμβούλιο ασχολήθηκε κατά κύριο λόγο με αυτήν (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2009). Βεβαίως, υπήρξε και αναφορά στο μεταναστευτικό ζήτημα, η οποία είχε ως περιεχόμενο τις συμφωνίες επανεισδοχής στις χώρες τους, για τους μετανάστες, που εισέρχονταν σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα με παράνομο τρόπο (Καλοφωλιάς, 2011). 1.2. Αντιμετώπιση από την Ευρώπη του ζητήματος των παράτυπα εισερχόμενων μεταναστών στην Ελλάδα 1.2.1. Ανάλυση του έτους 2008 Το 2008, ο υπουργός Εσωτερικών, Προκόπης Παυλόπουλος 1, δήλωσε πως η χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ελλάδα ήταν πολύ χαμηλή, σε σχέση με τον όγκο των προσφύγων, που κατέφταναν στη χώρα (μερησία, 21/04/2008). Ευρώπη, από την πλευρά της, αναγνώρισε το θέμα της παράνομης μετανάστευσης ως ένα σοβαρό ελληνικό πρόβλημα (, 09/04/2008). Έτσι, προκειμένου να μπορέσει η Ελλάδα να διαχειριστεί αποτελεσματικότερα το μεταναστευτικό ζήτημα, αντιμετώπισε πολύ σοβαρά τα αιτήματα τόσο για στρατιωτική ενίσχυση, όσο και για περαιτέρω χρηματοδότηση, με σκοπό τη δημιουργία περισσότερων Κέντρων Υποδοχής (, 14/03/2008). Ως εκ τούτου, μερικούς μήνες αργότερα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε την αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού, του εξοπλισμού και των υποδομών της ευρωπαϊκής συνοριοφύλαξης (, 15/09/2008). Παράλληλα, φρόντισε η Ελλάδα να ενισχυθεί οικονομικά με 1.500.000 ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο. Επίσης, συμμετείχε οικονομικά και στο ποσό των 18.500.000 ευρώ, το οποίο συγκεντρώθηκε για την εκτέλεση του προγράμματος «ΕΣΤΙΑ 2» (, 05/03/2008). Ακόμη, επέκρινε την αρνητική στάση, την 1 Υπουργός Εσωτερικών του συντηρητικού κόμματος «Νέα Δημοκρατία» (Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης, --α). 2 Το πρόγραμμα «ΕΣΤΙΑ» αποτελεί απόρροια μιας Κοινής Υπουργικής Απόφασης, σχετικής με ένα «Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Δράσης για την ομαλή προσαρμογή και κοινωνική ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα στην Ελληνική Επικράτεια» ( Ναυτεμπορική, 12/11/2007). - 6 -
οποία κρατούσε η τουρκική Κυβέρνηση στην πιθανότητα οι μετανάστες, που εισέρχονταν στην Ελλάδα παράνομα μέσω των ελληνο-τουρκικών συνόρων, να επιστρέφονταν στα τούρκικα εδάφη (, 09/04/2008). Τον Φεβρουάριο του 2008, έλαβε χώρα στη Βιέννη η πρώτη «Διεθνής διάσκεψη των νωμένων Εθνών κατά της εμπορίας των ανθρώπων». Ως οικοδέσποινα χώρα η Αυστρία, είχε δηλώσει πως ο καλύτερος τρόπος πάταξης του φαινομένου της εμπορίας ανθρώπων στην Ευρώπη, είναι η συμμαχία όλων των κρατών-μελών της (Καθημερινή, 15/02/2008). Λίγες μέρες πριν, ο Γάλλος υπουργός Μετανάστευσης, Μπρις Ορτφέ, σε μια επίσκεψή του στο Πρότυπο Κέντρο Υποδοχής Μεταναστών, που λειτουργούσε στο νησί της Σάμου, έφυγε με τις καλύτερες των εντυπώσεων για τον τρόπο διαχείρισης και μεταχείρισης των προσφύγων από τις ελληνικές Αρχές (Ελεύθερος Τύπος, 12/02/2008). Παρόλα αυτά, με την πάροδο του χρόνου, άλλα κράτη-μέλη σχημάτισαν πολύ διαφορετική άποψη για το ελληνικό σύστημα αντιμετώπισης των προσφύγων. Επίσης, το Συμβούλιο της Ευρώπης αποφάνθηκε πως «η Ελλάδα δεν είναι ασφαλές μέρος για όσους χρειάζονται προστασία» (, 04/04/2012). Αξίζει να αναφερθεί ότι, η Γερμανία εκείνη τη χρονιά ανέβαλλε όλες τις επαναπροωθήσεις ανήλικων προσφύγων προς την Ελλάδα. Επίσης, η Σουηδία είχε απαγορεύσει εντελώς την επιστροφή οποιουδήποτε παράνομου μετανάστη στα ελληνικά εδάφη, δηλώνοντας πως αιτία για την πράξη αυτή αποτέλεσε η έλλειψη σεβασμού των δικαιωμάτων των ανθρώπων αυτών από τις ελληνικές Αρχές (Καθημερινή, 17/03/2008). Αντίστοιχη πολιτική στο ζήτημα αυτό κράτησε και η Σουηδία, της οποίας ο διευθυντής της Επιτροπής Μετανάστευσης, Γιαν Έλιασον, τόνισε ότι οι συνθήκες, κάτω από τις οποίες κρατούνταν οι μετανάστες στην Ελλάδα ήταν «άθλιες» (Τα Νέα, 09/05/2008). 1.2.2. Ανάλυση του έτους 2009 Το 2009, η Ευρώπη έλαβε μία σημαντική διάκριση, μέσω ενός Έλληνα αξιωματικού της Αστυνομίας. Ο Γιώργος Βακινιώτης ήταν ένας από τους εννέα ανθρώπους, οι οποίοι αναγνωρίστηκαν παγκοσμίως και τιμήθηκαν για την δράση τους, σχετικά με την καταπολέμηση της διακίνησης προσώπων ( Καθημερινή, 17/06/2009). - 7 -
Ευρώπη, κατανοώντας την κατάσταση, που επικρατούσε με την διακίνηση μεταναστών από την Τουρκία προς την Ελλάδα, κατονόμασε και επισήμως την πρώτη ως βασική «χώρα διέλευσης» αλλοδαπών. Τόνισε την ανάγκη άσκησης πίεσης για εφαρμογή του Πρωτόκολλου Επανεισδοχής 3 ( Καθημερινή, 20/06/2009). Αποκάλυψε πως η Τουρκία χρηματοδοτήθηκε για να δεχτεί πίσω αλλοδαπούς, αλλά δεν το έκανε ( Κυριακάτικη, 14/06/2009α). Παράλληλα, επισήμανε ότι τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, προσέλαβαν τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων, ήταν σημαντικό να αντιμετωπιστούν με αλληλεγγύη από τις υπόλοιπες χώρες (, 21/10/2009). Για το λόγο αυτό, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζακ Μπαρό, υποστήριξε το αίτημα της Ελλάδας ( Καθημερινή, 29/05/2009) και ζήτησε από την υπόλοιπη Ευρώπη την αποδοχή του σχεδίου για μεταφορά αιτούντων άσυλο στα εδάφη τους ( Καθημερινή, 11/06/2009). Επίσης, ανακοίνωσε πως το Ταμείο της Ευρώπης θα υποστήριζε χρηματικά την Ελλάδα, με την προϋπόθεση δημιουργίας ενός πραγματικού συστήματος ασύλου ( Καθημερινή, 05/11/2009). Συνοπτικά, η Ευρώπη το 2009 αποφάσισε την λήψη πέντε μέτρων για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης: 1. Αλλαγή του Κανονισμού του Δουβλίνου, περί μεταναστών. 2. Σύνταξη νέας Οδηγίας, η οποία θα περιέγραφε τις συνθήκες υποδοχής, που θα υποχρεούταν κάθε χώρα να προσφέρει. 3. Λειτουργία ενός Ευρωπαϊκού Γραφείου για την Υποστήριξη του Συστήματος Ασύλου. 4. Ένταση των πιέσεων προς την Τουρκία και αύξηση της χρηματοδότησής της. 5. Σύναψη «Ευρωπαϊκών Συμφωνιών Επανεισδοχής» με τρίτες χώρες, όπως το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, κ.α. ( Καθημερινή, 01/07/2009). 6. Γερμανία, από την πλευρά της, υποστήριξε την προσπάθεια της Ελλάδας, παρέχοντάς της νέα τεχνικά μέσα ( Αυγή, 11/06/2009). Ολλανδία, αναγνώρισε πως υπάρχουν προβλήματα, αλλά πρότεινε συνεργασία όλων των κρατών-μελών. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Ολλανδού υφυπουργού 3 «Συμφωνία μεταξύ της Κυβέρνησης της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Κυβέρνησης της Δημοκρατίας της Τουρκίας για την καταπολέμηση του εγκλήματος, ιδιαίτερα της τρομοκρατίας, του οργανωμένου εγκλήματος, της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών και της παράνομης μετανάστευσης» (Ν. 3030, 2005). - 8 -
Δικαιοσύνης, Νεμπαχάτ Αλμπαϊράκ, «το πρόβλημα είναι ευρωπαϊκό, γιατί αν κάποιος έρχεται παράνομα στην Ελλάδα, έρχεται παράνομα στην Ευρώπη και στην Ολλανδία». Άρα, ήταν αναγκαία η συνεργασία τόσο με τις χώρες, από όπου κατάγονταν οι αλλοδαποί, οι οποίοι εισήρθαν παράτυπα, όσο και με τις χώρες, από όπου πέρασαν ( Καθημερινή, 28/05/2009). οργάνωση «Human Rights Watch», εκείνη την χρονιά, τάχθηκε ενάντια στη σιωπηλή -κατά την άποψή της- στάση, που κράτησε η Ευρώπη για τις ελληνικές νομικές παραβιάσεις και την έλλειψη λειτουργικού συστήματος ασύλου ( Καθημερινή, 14/10/2009). 1.2.3. Ανάλυση του έτους 2010 Το 2010, η Ελλάδα χαρακτήρισε ως απαραίτητη την εφαρμογή ενός άλλου μοντέλου, το οποίο θα επέτρεπε την «μετεγκατάσταση προσφύγων προς άλλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης», προκειμένου να γίνει εφικτή η αξιοπρεπής μεταχείριση όλων αυτών των μεταναστών και προσφύγων, οι οποίοι έφταναν με παράνομες διαδικασίες στο έδαφός της ( Αυγή, 17/07/2010). Κατηγόρησε, δε, τις υπόλοιπες χώρες για συχνή επιστροφή διαφορετικών αλλοδαπών, από αυτούς για τους οποίους συναπτόταν συμφωνία, και για διαχωρισμό οικογενειών ( Καθημερινή, 31/03/2010). Ευρώπη, από την πλευρά της, δήλωσε για άλλη μία φορά, πως αναγνώρισε την δυσκολία της κατάστασης, στην οποία βρέθηκε η Ελλάδα (Το Έθνος, 11/02/2010). Παρόλα αυτά, τοποθετήθηκε αρνητικά σε ό,τι αφορούσε τις συνθήκες στα ελληνικά Κέντρα Κράτησης και το ποσοστό χορήγησης ασύλου (, 28/03/20010α). Παράλληλα, προέτρεψε όλα τα άλλα κράτη-μέλη για παράβλεψη των υπογεγραμμένων συμφωνιών στον Κανονισμό «Δουβλίνο ΙΙ» και διακοπή των διαδικασιών επιστροφής παράνομων μεταναστών στην Ελλάδα (, 02/09/2010). Ακόμη, προκειμένου να υποστηριχθεί η επίβλεψη των ελληνοτουρκικών συνόρων στον Έβρο, στάλθηκε ειδικό κλιμάκιο της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Φύλαξης Συνόρων (Το Έθνος, 26/10/2010). Λίγες ημέρες αργότερα, ο εκτελεστικός Διευθυντής της «FRONTEX 4», Ίλκα Λάιτινεν, παρουσίασε την ειδική 4 «Ευρωπαϊκός οργανισμός για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (Ευρωπαϊκή Ένωση, --β). - 9 -
ομάδα «RABIT 5», η οποία είχε ήδη αρχίσει την παροχή στήριξης στην ελληνική συνοριοφυλακή ( Καθημερινή, 07/11/2010). Εκείνη την χρονιά, μάλιστα, αποφασίστηκε και η πιλοτική λειτουργία «Περιφερειακού Επιχειρησιακού Κέντρου της «FRONTEX»», στην Αθήνα ( Καθημερινή, 16/06/2010). Ταυτόχρονα με τις περιπολίες της «FRONTEX», η Ελλάδα ενισχύθηκε και στην θαλάσσια ζώνη του Αιγαίου με περιπολίες αεροσκαφών και πλωτών μέσων από το Βέλγιο, την Γερμανία, την Ιταλία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία και άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (, 28/03/2010). Πολλές χώρες, μετά την έκκληση, που έκανε ο επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Τόμας Χάμαρμπεργκ (, 02/09/2010), προχώρησαν σε άρση των αποφάσεων για επαναπροώθηση αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα (Το Βήμα, 30/10/2010). Ο επικεφαλής του Οργανισμού Βοήθειας των Προσφύγων στην Τσεχία, Μάρτιν Ρόζουμεκ, αναφερόμενος στη συμφωνία του Δουβλίνου, είπε χαρακτηριστικά ότι «θα έπρεπε να καταργηθεί τελείως ο Κανονισμός, διότι δεν διασφαλίζει την προστασία των προσφύγων» ( Καθημερινή, 31/03/2010). 1.2.4. Ανάλυση του έτους 2011 Το 2011, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Χρήστος Παπουτσής 6, δήλωσε στους ομολόγους του πως η Ελλάδα, λόγω της οικονομικής κρίσης στην οποία βρισκόταν, δεν είχε δυνατότητα χρηματοδότησης έργων για την βελτίωση των συνθηκών κράτησης των μεταναστών (Το Βήμα, 22/09/2011). Ακόμη, σχολίασε ως «υποκριτική» και «χλιαρή» την στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην πρόταση ανέγερσης φράχτη στα σύνορα του Έβρου. Για να αιτιολογήσει την άποψή του αυτή, πρόσθεσε ότι οι υπόλοιπες χώρες έκριναν τις άσχημες συνθήκες, που επικράτησαν στα ελληνικά Κέντρα Κράτησης εκ του ασφαλούς, διότι οι ίδιες, λόγω του 5 «Δύναμη Ταχείας Επέμβασης, RABIT (Rapid Border Intervention Team), συγκροτήθηκε το 2007, και συμμετέχουν σ αυτήν όλες οι χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα μέλη της δύναμης τελούν υπό ελληνική διοίκηση, φορούν τις υπηρεσιακές στολές των χωρών προέλευσης με τα διακριτικά της «FRONTEX», οπλοφορούν και χρησιμοποιούν τον δικό τους εξοπλισμό (περιπολικά, βαν μετακίνησης, θερμικές κάμερες τελευταίας τεχνολογίας για τον εντοπισμό ατόμων τη νύχτα, ηλεκτρονικά μέσα διόπτευσης) ( Καθημερινή, 07/11/2010). 6 Υπουργός Προστασίας του Πολίτη του κεντρώου κόμματος «Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα» (Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης, --β). - 10 -
Κανονισμού του Δουβλίνου, δεν επωμίστηκαν τις συνέπειες της παράνομης μετανάστευσης στον ίδιο βαθμό (Τα Νέα, 13/01/2011). επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Σεσίλια Μάλμστρομ, από την πλευρά της Ευρώπης, απάντησε πως «η Επιτροπή και τα κράτη-μέλη στηρίζουν την Ελλάδα με ένα σημαντικό ποσό χρημάτων και με τεχνογνωσία» (Το Έθνος, 08/06/2011). Επειδή, όμως, ένας φράχτης δε θα μπορούσε να αποτελέσει «λύση», δεν έγινε αντικείμενο χρηματοδότησης (Το Βήμα, 06/12/2011). Ακόμη, ανακοίνωσε πως κύριος στόχος για το 2012 ήταν η λειτουργία ενός «ενιαίου ευρωπαϊκού πλαισίου διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη» (Τα Νέα, 05/05/2011). Γερμανία, σε ένδειξη αλληλεγγύης προς την Ελλάδα, αποφάσισε την προσωρινή διακοπή όλων των επαναπροωθήσεων. Μάλιστα, ο υπουργός Εσωτερικών, Τόμας Ντε Μεζιέρ, τάχθηκε υπέρ της πρότασής της για ύπαρξη ενός «τεχνητού εμποδίου» στα ελληνο-τουρκικά σύνορα του Έβρου ( Καθημερινή, 20/01/2011). Επίσης, σύμφωνη με αυτή την πρόταση βρέθηκε η Γαλλία (Τα Νέα, 07/01/2011). Ισπανία, ταγμένη κι εκείνη υπέρ της Ελλάδας, παραχώρησε τα σχέδια του φράχτη 7, με τον οποίο περιφρουρήθηκαν τα δικά της σύνορα ( Καθημερινή, 25/05/2011). Τέλος, η Δανία, η Ελβετία, η Νορβηγία και η Φινλανδία, ακολούθησαν το παράδειγμα της Γερμανίας και σταμάτησαν κάθε αποστολή μεταναστών προς την Ελλάδα (Τα Νέα, 28/01/2011). Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή αποφάνθηκε πως το φορτίο των παράνομων μεταναστευτικών ροών, οι οποίοι εισέρχονταν μέσω των συνόρων στον Έβρο, ήταν «υπερβολικά μεγάλο για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν οι τοπικές Αρχές» ( Καθημερινή, 09/01/2011). Εκείνη την χρονιά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων καταδίκασε το ελληνικό κράτος για «απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση» ( Αυγή, 15/06/2011), «παραβίαση του δικαιώματος στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια, έλλειψη νομιμότητας διοικητικής κράτησης των αιτούντων άσυλο» (Το Βήμα, 01/08/2011) και «άρνηση συμμόρφωσης προς τις υποδείξεις» ( μερησία, 16/03/2011). Για όλους τους παραπάνω λόγους, η Ελλάδα καταγγέλθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση δημοσίως (Το Βήμα, 02/04/2011). 7 Ο φράχτης αυτός αποτέλεσε αιτία σοβαρού τραυματισμού ή ακόμη και θανάτου για πολλούς ανθρώπους (tvxs.gr, 2014). - 11 -
1.2.5. Ανάλυση του έτους 2012 Τον Μάρτιο του 2012, ο επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Τόμας Χάμαρμπεργκ, τόνισε σε ομιλία του την αξία του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αναγνώρισε την παράνομη μετανάστευση ως μείζον ευρωπαϊκό ζήτημα, στηλίτευσε, όμως, την ελληνική Κυβέρνηση, κατηγορώντας την για αποποίηση των ευθυνών της (Το Βήμα, 30/03/2012), καθώς, οι συστάσεις, οι οποίες έγιναν στην Ελλάδα από την Επιτροπή, αγνοήθηκαν μερικώς ή ολικώς ( Καθημερινή, 25/09/2012α). Παρόλα αυτά, η αρμόδια Εσωτερικών Υποθέσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης, επίτροπος Σεσίλια Μάλμστρομ, δήλωσε πως θα εξετάζονταν όλοι οι πιθανοί τρόποι στήριξης της Ελλάδας ( μερησία, 03/04/2012) και έδωσε την συγκατάθεσή της στην πρόταση δημιουργίας περισσότερων Κέντρων Κράτησης (Το Έθνος, 03/04/2012). Επίσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπερψήφισε την πρόταση για αλλαγή του καθεστώτος, το οποίο ισχύει λόγω του Κανονισμού «Δουβλίνο ΙΙ» (Το Έθνος, 11/09/2012). Ο Γερμανός υφυπουργός Εσωτερικών, Όλε Σρέντερ, υποστήριξε ότι η χώρα του είχε σταματήσει να στέλνει πρόσφυγες πίσω στην Ελλάδα ( Καθημερινή, 26/01/2012), όμως, ζητήθηκε από την δεύτερη να προβεί σε αυστηρότερους συνοριακούς ελέγχους. θέση της Γαλλίας, εκείνη την χρονιά, ήταν να αναθεωρηθεί η συνθήκη του Σένγκεν (Το Έθνος, 04/04/2012). Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή διέθεσε, για την αποτελεσματικότερη προστασία των ελληνικών συνόρων, οχτώ εμπειρογνώμονες αξιωματικούς στο ανθρώπινο δυναμικό, τέσσερα νέα εναέρια μέσα, τέσσερα περιπολικά σκάφη και τρεις κινητές μονάδες επιτήρησης (Το Βήμα, 03/09/2012). Για το 2012, ο Οργανισμός νωμένων Εθνών αποφάνθηκε πως υπάρχει «ανθρωπιστική κρίση» και εξήρε το γεγονός ότι «η Ελλάδα δεν μπορεί να φέρει μόνη της ένα βάρος, που είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα και απαιτεί κοινή ευρωπαϊκή αντιμετώπιση» (, 13/03/2012). - 12 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΑΡΑΤΥΠΑ ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ - 13 -
2.1 Ιστορική αναδρομή στην ελληνική Νομοθεσία Ελλάδα, λόγω της ελάχιστης ανάπτυξης που παρουσίαζε μέχρι τις αρχές του 1990, δεν αποτελούσε πόλο έλξης για τους οικονομικούς μετανάστες (Καλοφωλιάς, 2011). Ως εκ τούτου, μέχρι τότε Νόμος, με τον οποίο ρύθμιζαν οι ελληνικές Αρχές μεταναστευτικά ζητήματα, ήταν αυτός που τέθηκε σε ισχύ στις 16 Αυγούστου του 1929. Ονομάστηκε «Περί εγκαταστάσεως και μετακινήσεως αλλοδαπών εν Ελλάδι, αστυνομικού ελέγχου, διαβατηρίων, απελάσεων και εκτοπίσεων» Νόμος και σκόπευε κατά κύριο λόγο στην εξυπηρέτηση ζητημάτων σχετικών με τη Μικρά Ασία και τους πρόσφυγες που έρχονταν στην Ελλάδα από εκεί (Μπάγκαβος & Κάψαλης, 2007). 2.1.1. Νόμος 1975/1991 Το 1991, όταν ξεκίνησε η μαζική εισροή μεταναστών -με νόμιμο αλλά και παράνομο τρόπο-, ο Νόμος 4310/1929 κρίθηκε ως ανεπαρκής για τον έλεγχο του νέου μεταναστευτικού φαινομένου (Καλοφωλιάς, 2011). Τότε εισήχθη ένας εμπλουτισμένος Νόμος, ο με αριθμό 1975/1991 και τίτλο «Είσοδος-έξοδος, παραμονή, εργασία, απέλαση αλλοδαπών, διαδικασία αναγνώρισης προσφύγων και άλλες διατάξεις». Στον καινούριο Νόμο αναφέρονταν σε αρκετά σημεία των άρθρων 4 και 10 οι ευθύνες και οι κυρώσεις για τους παράνομα ή με πλαστά έγγραφα εισερχόμενους μετανάστες, αλλά και για τους εργοδότες και τους μεταφορείς αυτών, εάν υπήρχαν. Οι ποινές που όριζε για τους εν λόγω αλλοδαπούς ήταν φυλάκιση, άμεση απέλαση και σε περίπτωση μη συμμόρφωσης ποινική δίωξη. Για τους, δε, πιθανούς εργοδότες ή μεταφορείς, που εμπλέκονταν με αυτούς, η νομοθεσία όριζε φυλάκιση και μεγάλα χρηματικά πρόστιμα. Εκτός αυτών, προκειμένου να μειωθούν τα κρούσματα παράνομης εισροής ανθρώπων από άλλες χώρες, ορίστηκε και η σύσταση ειδικών χερσαίων και θαλάσσιων αστυνομικών ομάδων, για την καλύτερη περιφρούρηση των ελληνικών συνόρων (Ν. 1975/1991). 2.1.2. Νόμος 2910/2001 Πάρα την αυστηρότητα των παραπάνω μέτρων, τη δεκαετία που ακολούθησε, υπήρξε συνεχής αύξηση των κρουσμάτων εισροής αλλοδαπών, με νόμιμο αλλά και παράνομο τρόπο, κατά ομάδες. Έτσι, δημιουργήθηκε η ανάγκη για ένα πιο σύγχρονο και ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο θα ανταποκρινόταν καλύτερα στις ανάγκες - 14 -