Clusters και Οικοσυστήματα Καινοτομίας ως Καθολικό Μοντέλο των Στρατηγικών RIS3 στην Ελλάδα Νίκος Κομνηνός Ερευνητική Μονάδα URENIO, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκη Ημερίδα «Ο Ρόλος των Συνεργατικών Σχηματισμών στην Ευφυή Εξειδίκευση και Ανάπτυξη», 22 Μαίου 2015
Περιεχόμενα 1. Εισαγωγικά για Στρατηγικές RIS3 2014-2020 στην ΕΕ 2. RIS3 στην Ελλάδα: Προβλήματα προς επίλυση και στόχοι 3. Clusters & οικοσυστήματα ως κυριάρχο μοντέλο καινοτομίας 4. Clusters ως καθολικό μοντέλο οργάνωσης RIS3 στην Ελλάδα
Στρατηγική ΕΕ 2020 ΕΥΡΩΠΗ 2020 Θεματικοί σχόχοι ΧΩΡΙΣ ΑΠΟΚΛ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΞΥΠΝΗ 1. Έρευνα και καινοτομία 2. Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας 3. Ανταγωνιστικότητα Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων 4. Προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα 5. Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, διαχείριση κινδύνων, πρόληψη 6. Προστασία του περιβάλλοντος και αποδοτικότητα των πόρων 7. Βιώσιμες μεταφορές, αποσυμφόρηση μεγάλων υποδομών δικτύου 8. Απασχόληση, υποστήριξη κινητικότητας του εργατικού δυναμικού 9. Κοινωνική ένταξη και τη μείωση της φτώχειας 10.Εκπαίδευση, δεξιότητες και διά βίου μάθηση 11.Βελτίωση της θεσμικής ικανότητας και της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης R I S
ΕΕ 2020: Θεματική συγκέντρωση επενδύσεων ΕΤΠΑ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΜΕ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ 6% 60% 20% 44% Αναπτυγμένες Περιφέρειες Περιφέρειες Μετάβασης Λιγότερο Αναπτυγμένες Περιφέρειες
RIS 3 : Στρατηγικές Έξυπνης Εξειδίκευσης Στόχος RIS3: παραγωγική αναδιάρθρωση Εκσυγχρονισμός βιομηχανίας με την υιοθέτηση τεχνολογίας Ανανέωση παραδοσιακών κλάδων βιομηχανίας Διαφοροποίηση από υφιστάμενες εξειδικεύσεις Ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων μέσω καινοτομίας Αξιοποίηση νέων μορφών καινοτομίας Επτά βήματα RIS3 1. Ανάλυση 2. Διακυβέρνηση 3. Στόχοι και όραμα 4. Προτεραιότητες 5. Μίγμα πολιτικής - δράσεις 6. Παρακολούθηση - αξιολόγηση
RIS 3 : Τυπικό roadmap στρατηγικού προγραμματισμού 1 2 3 4 5 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΕΦΡΜΟΓΗ ΜΕΤΡΗΣΗ SWOT FUTURES OBJECTIVES SCENARIOS BALANCED SCORECARD SCOREBOARDS
2. RIS3 στην Ελλάδα: Προβλήματα προς επίλυση και στόχοι
RIS3 στην Ελλάδα: Ανάπτυξη βάσει καινοτομίας
RIS3 στην Ελλάδα: Άνοδος στην κλίμακα παραγωγικότητας Προστιθέμενη αξία ανά απασχολούμενο στην ΕΕ Περιφέρειες Σύγκλισης Περιφέρειες Μετάβασης Περιφέρειες Ανταγωνιστι κότητας Αγροτικός τομέας, αλιεία 15 54 65 30 ΕΕ 27 Μεταποίηση και ενέργεια 46 106 150 112 Κατασκευές 49 77 105 84 Εμπόριο, μεταφορές, επικοινωνίες Χρηματοοικονομικές και επιχειρηματικές υπηρεσίες 47 83 101 85 111 183 217 192 Άλλες υπηρεσίες 48 78 91 79 Σύνολο 48 94 125 100
Τομείς υψηλής και χαμηλής παραγωγικότητας στην ΕΕ Μεταποίηση ΥΤ Χρηματοοικ Υπ Υπηρ Εντασ Γνωσ Εμπόριο Ξενοδοχεία Μεταποίηση
RIS3 στην Ελλάδα: Στόχοι και δείκτες επίτευξης Κεντρικός στόχος των (13+ 1) RIS3 Ανάπτυξη μέσω καινοτομίας Αύξηση προστιθέμενης αξίας - Άνοδος στην αλυσίδα της αξίας Διαφοροποίηση: αύξηση παραγωγικότητας υφιστάμενων κλάδων Ανάπτυξη κλάδων και απασχολησης έντασης-γνώσεων IU Scoreboard Μετρήσιμα αποτελέσματα ανάπτυξης και απασχόλησης μέσω καινοτομίας
(1) Έξυπνη εξειδίκευση > Τομείς προτεραιότητας Επιδίωξη της έξυπνης εξειδίκευσης είναι: Ορισμός προτεραιοτήτων κλάδων / τομέων προς ενίσχυση Προσδιορισμός συνθηκών για μαζική ενεργοποίηση των επιχειρήσεων σε δραστηριότητες καινοτομίας Διασύνδεση των δημοσίων επενδύσεων με ιδιωτικές επενδύσεις για διαφοροποίηση / εξαγωγές. Στοχευμένες δημόσιες επενδύσεις για υψηλή μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων. Κριτήρια για τον ορισμό τομέων προτεραιότητας: Παραγωγική εξειδίκευση τςης περιοχής (συντελεστές εξειδίκευσης) Κρίσιμη μάζα (επιχειρήσεις, απασχόληση, ΑΠΑ, κερδοφορία) Δυναμικότητα κλάδου (μεταβολή απασχόλησης & ΑΠΑ σε περίοδο κρίσης) Εξωστρέφεια (αγορές εσωτερικού / εξωτερικού) Ερευνητική δραστηριότητα (δαπάνες έρευνας επιχειρήσεων) Καινοτομία (πωλήσεις από νέα προϊόντα)
(2) Επιχειρηματική ανακάλυψη κατά τομέα προτερ. Ανάλυση Επιλογή σημαντικών προϊόντων / ομάδων επιχειρήσεων Συγκριτική ανάλυση επιδόσεων σε σχέση με άλλες περιοχές Δημιουργία πάνελ των επιχειρηματιών / εμπειρογνωμόνων για foresignht Οριοθέτηση πιθανών "futures" σε κάθε τομέα της βιομηχανίας Αξιολόγηση Αξιολόγηση εναλλακτικών ευκαιριών σε σχέση με δυνατότητες παραγωγής, τεχνολογίας, αγορών, προστιθέμενης αξίας, εξαγωγών Υποστήριξη ευκαιριών από θεματικές πλατφόρμες καινοτομίας και ανοικτά εργαστήρια τεχνολογίας Oριοθέτηση επενδυτικών ευκαιριών Οργανικά ηλεκτρονικά, αντί των πλαστικών Έξυπνη συσκευασία αντί των υλικών συσκευασίας Προστατευτικά ενδύματα αντί κλωστοϋφαντουργίας Βιοαποικοδομήσιμα υλικά αντί των δομικών υλικών Μετατροπή των επιχειρηματικής ανακάλυψης σε μέτρα / δράσεις πολιτικής / επενδύσεις του δημιοσίου
(3) Σχέδιο δράσης: Δράσεις κατά Τομέα Προτερ. και Επενδυτική Προτεραιότητα Επιχειρ. Προγραμμάτων ΤΟΜΕΑΣ 1 ΤΟΜΕΑΣ 2 ΤΟΜΕΑΣ 3 ΤΟΜΕΑΣ ν Επενδ. Προτ. 1α Ενίσχυση των υποδομών έρευνας και καινοτομίας Επενδ. Προτ. 1β Προαγωγή επιχειρηματικών επενδύσεων στην Ε&Κ Επενδ. Προτ. 2α Ευρυζωνικές υπηρεσίες και δίκτυα υψηλών ταχυτήτων Επενδ. Προτ. 2β Ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών ΤΠΕ Επενδ. Προτ. 3α Προαγωγή της επιχειρηματικότητας μέσω θερμοκοιτίδων Επενδ. Προτ. 3γ Δημιουργία ικανοτήτων για την ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών Επενδ. Προτ. 3δ Στήριξη εξωστρέφειας ΜΜΕ
3. Clusters & οικοσυστήματα ως κυρίαρχο μοντέλο καινοτομίας
Εξελίξεις στη θεωρία καινοτομίας: 1980-2015 Σύστημα καινοτομίας Μορφές καινοτομίας Τεχνολογική καινοτομία Ε&Α - IPR Νέα τεχνολογία παραγωγής Νέο προϊόν / υπηρεσία Καινοτομία εξοικονόμησης - πρώτη ύλη, υλικά, ενέργεια R F R Κόμβοι δικτύου καινοτομίας P P M Μη τεχνολογική καινοτομία Οργανωτική καινοτομία Καινοτομία στο επιχειρηματικό μοντέλο Νέο design Νέος τρόπος marketing Καινοτομία σε τεχνικο-κοινωνικά συστήματα Ενέργεια, μεταφορές, περιβάλλον Κοινωνική καινοτομία M
2009 +: Clusters / οικοσυστήματα με ψηφιακή συνεργασία
Clusters μεταποίησης: Porterian, βιομηχ. συνοικίες
Clusters υπηρεσιών: οριζόντια συμπλέγματα Συμπλέγματα δραστηριοτήτων περί λιμένων Εμπορικές συνοικίες / κέντρα πόλεων / mall Τεχνολογικές / ακαδημαϊκές συνοικίες επιχειρηματικότητας Συνοικίες με δραστηριότητες τουρισμού, αναψυχής και πολιτισμού Hub μεταφορών & logistics
Γενίκευση του μοντέλου: Πλατφόρμες καινοτομίας Περιβάλλον οργανωτικό, ψηφιακό, υποδομών, μέσα στο οποίο αναπτύσσονται ατομικά σχέδια καινοτομίας Πλατφόρμες καινοτομίας βελτιώνουν τις ατομικές πρωτοβουλίες καινοτομίας προσφέροντας πόρους, ικανότητες, τεχνολογία, εξοπλισμό, χρηματοδότηση, υλικές και άυλες υποδομές, κ.α. Είναι ανοικτές σε όλους και μπορούν να εξυπηρετήσουν μεγάλο αριθμό χρηστών. Οι πλατφόρμες βασίζονται σε (1) επιχειρηματικά μοντέλα για βιωσιμότητα σε βάθος χρόνου, (2) στη δημιουργία ικανοτήτων και τεχνογνωσίας, (3) στην προσφορά ολοκληρωμένων λύσεων για τεχνολογία-παραγωγή-αγορά-χρηματοδότησης (4) στη μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων, (5) στη συμμετοχή μεγάλου αριθμού δικαιούχων. Συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ως βασικό μέσο εφαρμογής για πλατφόρμες καινοτομίας. Στις συμπράξεις, ο δημόσιος τομέας καθορίζει τους όρους συνεργασίας και παρέχει τη χρηματοδότηση, ενώ ο ιδιωτικός τομέας αναλαμβάνει τη διαχείριση και εξασφαλίζει τη μακροχρόνια λειτουργία.
Clusters ως καθολικό μοντέλο δράσεων καινοτομίας Πλεονεκτήματα δικτύωσης Ταυτόχρονη παρουσία όλων των παράγοντων καινοτομίας (Ε-Χ-Π-Α) Βελτίωση προϊόντων μέσα σε υφιστάμενες αλυσίδες παραγωγής Ανάπτυξη νέων προϊόντων με τη δημιουργία νέων αλυσίδων προμηθειών Πλεονεκτήματα οργανωτικά Σαφής στόχευση δράσεων καινοτομίας σε βιομηχανική αναδιάρθρωση (RIS3) Ποσοτικοποίηση αναπτυξιακών στόχων Διασύνδεση δράσεων (π.χ. έρευνα, voucher, υποτροφίες, ) μέσα στο παραγωγικό περιβάλλον κάθε cluster
4. Clusters ως καθολικό μοντέλο οργάνωσης των RIS3 στην Ελλάδα. Είναι εφικτό?
Εθνικό RIS3: Οκτώ τομείς - πλατφόρμες καινοτομίας Ανάλυση και διαβούλευση 8 τομείς προτεραιότητας, αλλά σχεδιασμός (μέχρι τώρα) στρατηγικής και δράσεων οριζόντια με εργαλεία που διαπερνούν οριζόντια τους τομείς. Αναμένονται: Διατύπωση διακριτής στρατηγικής κατά πλατφόρμα καινοτομίας «Επιχειρηματική ανακάλυψη» σε 30 αλυσίδες αξίας / ομάδες προϊόντων μέσα στις πλατφόρμες καινοτομίας Ειδικό σχέδιο δράσης κατά πλατφόρμα
Περιφερειακά RIS3: λογική τομεακών οικοσυστημάτων Επιλογή 3-4 τομέων προτεραιότητας, μεταξύ των οποίων (καθολικά) αγροδιατροφή, τουρισμός, + άλλος κλάδος μεταποίησης SWOT και Σχεδιασμός στρατηγικής κατά τομέα Δράσεις κατά τομέα προτεραιότητας Πηγή: Γ. Στρογγυλόπουλος, Εθνικό RIS3 Βασικοί τύποι δράσεων: (1) ενίσχυση επιχειρήσεων, (2) startups, (3) clusters
Πιλοτικά Σχέδια: Τομεακά οικοσυστήματα Πηγή: Γ. Στρογγυλόπουλος, Εθνικό RIS3
Πιλοτικά Σχέδια: Οικοσύστημα υγείας στην Ήπειρο Πηγή: Γ. Στρογγυλόπουλος, RIS3 Ηπείρου
Επιπλέον Next steps: καθολική βήματα πολιτική προς καθολική clusters εντός πολιτική οικοσυστημάτων clusters 1. Εντοπισμός και άσκηση πολιτικής καινοτομίας βάσει υφιστάμενων / αναδυόμενων clusters στους τομείς προτεραιότητας 2. Ενίσχυση start-ups εντός cluster ή άυλου οργανωτικού και χρηματοδοτικού περιβάλλοντος Clusters κατά προϊόν Διακλαδικά προϊόντα Διεπιφάνεια προϊόντων και τεχνολογιών Διεθνείς αλυσίδες αξίας Ταυτόχρονη επίλυση αναγκών των start-ups σε (1) τεχνολογία, (2) χρηματοδότηση, (3) πρόσβαση στην αγορά
Next steps: καθολική πολιτική clusters εντός οικοσυστημάτων 3. Ενδυνάμωση και ψηφιακή δικτύωση των clusters και δικτύων st.-ups Ευφυή περιβάλλοντα Ψηφιακές εφαρμογές συνοχής των cluster Εφαρμογές επιχειρηματικής ευφυίας Ψηφιακές πλατφόρμες προώθησης προϊόντων Εκπαίδευση σε ψηφιακές δεξιότητες 4. Συνολική ένταξη των εργαλείων καινοτομίας (Ε&Α, vouchers, κ.α.) εντός των clusters / δικτύων start-ups Ιεράρχηση των δράσεων καινοτομίας εντός clusters Αποκλεισμός ενισχύσεων επιχειρήσεων χωρίς συνοχή Μεγάλα ολοκληρωμένα προγράμματα clusters ή τύπου cluster μέσα στους τομείς προτεραιότητας
Ευχαριστώ