ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΙΝ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗ

Transcript

1 ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΙΝ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗ ΜΑΪΟΣ 2013 Με την πραγματοποίηση του 1 ου Αναπτυξιακού Συνεδρίου Περιφέρειας Ιονίων Νήσων για την περίοδο , (στις 12 Απριλίου 2013) σηματοδοτήθηκε η ουσιαστική έναρξη της διαδικασίας αναπτυξιακού προγραμματισμού της ΠΙΝ, κυρίως ως προς το σκέλος που αφορά στη συνδρομή των χρηματοδοτικών πόρων από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία της ΕΕ. Είχαν προηγηθεί: Οι διαπραγματεύσεις σε εθνικό επίπεδο για το στρατηγικό πλαίσιο, τις τομεακές και χωρικές πολιτικές και τους Κανονισμούς των Ταμείων που θα διέπουν τις αναπτυξιακές παρεμβάσεις της επόμενης προγραμματικής περιόδου, Η έκδοση της 1 ης Εγκυκλίου για το σχεδιασμό και την κατάρτιση του αναπτυξιακού προγραμματισμού της περιόδου (πλαίσιο και οργάνωση αναπτυξιακού προγραμματισμού, χρονοδιάγραμμα και προδιαγραφές αρχικών προτάσεων φορέων προγραμματισμού), Η διατύπωση των αρχικών θέσεων της Περιφέρειας για τις κατευθύνσεις αναπτυξιακών προτεραιοτήτων για την επόμενη προγραμματική περίοδο και η τοποθέτησή της επί των θέσεων των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το νέο ΕΣΠΑ της χώρας δηλ. το Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης για την περίοδο Η έκδοση της 2 ης Εγκυκλίου σχεδιασμού και κατάρτισης του αναπτυξιακού προγραμματισμού της περιόδου (εθνικό αναπτυξιακό όραμα και κύριοι άξονες αναπτυξιακής στρατηγικής για τη νέα περίοδο, χρονοδιάγραμμα και προδιαγραφές προτάσεων φορέων προγραμματισμού) Το 1 ο Εθνικό Αναπτυξιακό Συνέδριο στο οποίο παρουσιάσθηκαν μεταξύ των άλλων οι βασικές αρχές και οι απαιτήσεις του αναπτυξιακού προγραμματισμού της νέας περιόδου. Ο σχεδιασμός του Αναπτυξιακού Προγραμματισμού για την περίοδο θα πρέπει να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο συγκεκριμένων δεσμεύσεων της χώρας, οι οποίες αποτυπώνονται σε μια σειρά κειμένων, τα οποία σχετίζονται με τους αναπτυξιακούς και δημοσιονομικούς στόχους για το προσεχές μέλλον. Τα κείμενα αυτά είναι το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων, το Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο, τα Μνημόνια Οικονομικής Πολιτικής, καθώς και η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» (Ε 2020). Η κοινή Στρατηγική «Ευρώπη 2020» στοχεύει στην: Έξυπνη Ανάπτυξη: ανάπτυξη μιας οικονομίας βασιζόμενης στη γνώση και την καινοτομία Διατηρήσιμη Ανάπτυξη: προώθηση αποδοτικότερης, πιο ανταγωνιστικής και πιο πράσινης οικονομίας στη χρήση των πόρων, και Χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη: προώθηση μιας οικονομίας με υψηλή απασχόληση που θα επιτυγχάνει κοινωνική και εδαφική συνοχή. 1

2 Στο πλαίσιο αυτών των προτεραιοτήτων πολιτικής, η Ένωση έθεσε, τον Ιούνιο του 2010, πέντε συγκεκριμένους και φιλόδοξους πρωταρχικούς στόχους για την απασχόληση, την καινοτομία, το κλίμα / την ενέργεια, την εκπαίδευση και την κοινωνική ένταξη, με βάση τους οποίους ορίστηκαν και οι Ελληνικοί εθνικοί στόχοι. Πίνακας 1: Πρωταρχικοί και Εθνικοί Στόχοι της Στρατηγικής Ευρώπη 2020 α/α Πρωταρχικός Στόχος Εθνικός Στόχος Τρέχουσα Τιμή (τέλος 2011) 1 2 Απασχόληση απασχόληση του 75% της ηλικιακής κατηγορίας ετών Έρευνα και Ανάπτυξη Το 3% του ΑΕΠ της ΕΕ πρέπει να επενδύεται στην Έρευνα και την Ανάπτυξη 70 % 2% του ΑΕΠ 59,9% 0,6% Κλιματική αλλαγή και ενεργειακή βιωσιμότητα 3 μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% (ή και 30%, εφόσον οι συνθήκες το επιτρέπουν) σε σχέση με το 1990 εξασφάλιση του 20% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αύξηση κατά 20% της ενεργειακής απόδοσης Εκπαίδευση -4 % 18 % 2,70 +3% 8,2% Μείωση των ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου κάτω από 10% ολοκλήρωση τριτοβάθμιων σπουδών τουλάχιστον για το 40% της ηλικιακής κατηγορίας ετών Καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού μείωση τουλάχιστον κατά 20 εκατομμύρια των ατόμων που βρίσκονται ή κινδυνεύουν να βρεθούν σε κατάσταση φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού 9,7 % 13,1% 32 % 28,9% Βασικές καινοτομίες του αναπτυξιακού σχεδιασμού της επόμενης προγραμματικής περιόδου αποτελούν: 2

3 Η επανεισαγωγή των Πολυταμειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (δυνατότητα χρηματοδότησης ενός Προγράμματος από περισσότερα του ενός Ταμεία) και η ουσιαστική επανένταξη των Ταμείων για την Ανάπτυξη της Υπαίθρου και για την Αλιεία στο πλαίσιο δράσης των Διαρθρωτικών Ταμείων της ΕΕ, Η δημιουργία μιας ενδιάμεσης ως προς το αναπτυξιακό επίπεδο κατηγορίας Περιφερειών (Περιφέρειες Μετάβασης), στην οποία εντάσσεται και η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, Η θέσπιση εκ των προτέρων όρων (αιρεσιμοτήτων) για την έγκριση και χρηματοδότηση των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων και ειδικά για τις Περιφέρειες η ύπαρξη στρατηγικού πλαισίου πολιτικής για την «Έξυπνη Εξειδίκευση», που στοχεύει στην αξιοποίηση της καινοτομίας και των νέων τεχνολογιών, στους τομείς στους οποίους διαμορφώνονται συγκριτικά περιφερειακά πλεονεκτήματα, Η θεματική στόχευση των παρεμβάσεων (με βάση 11 θεματικούς στόχους), καθώς και η θεματική συγκέντρωση των πόρων με συγκεκριμένα ποσοστά του συνολικού προϋπολογισμού να κατευθύνονται σε συγκεκριμένους θεματικούς στόχους, Η σύνδεση των διατιθέμενων πόρων με τις επιδόσεις και τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται Η έμφαση σε ολοκληρωμένες παρεμβάσεις και η υποχρέωση κατανομής συγκεκριμένων πόρων σε δράσεις τύπου Leader, βιώσιμης αστικής ανάπτυξης και σε Ολοκληρωμένες Χωρικές επενδύσεις. Σε αυτή τη φάση του αναπτυξιακού προγραμματισμού τα Υπουργεία και οι Περιφέρειες της χώρας καλούνται να διατυπώσουν τις απόψεις τους σχετικά με τις αναπτυξιακές και χρηματοδοτικές προτεραιότητες της πολιτικής τους, την εξειδίκευση της στοχοθεσίας και του τύπου των δράσεων που θα αναπτυχθούν στην επόμενη προγραμματική περίοδο, προκειμένου να καταρτισθεί το Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης (το νέο ΕΣΠΑ) και να τεθούν οι βάσεις για την κατάρτιση των επιμέρους Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (Τομεακών και Περιφερειακών). Στο επίπεδο της αρχιτεκτονικής έχει ήδη αποφασισθεί η κατάρτιση διακριτών ανά Αυτοδιοικητική Περιφέρεια Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (13 ΠΕΠ), ενώ υπό σχεδιασμό βρίσκεται η δομή των Τομεακών Προγραμμάτων. Σχετικά με το ύψος της συνδρομής των Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων της ΕΕ, με βάση τη διαπραγμάτευση για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της περιόδου , υπάρχει ήδη μια πρώτη ενδεικτική κατανομή των πόρων από τους οποίους αναμένεται να χρηματοδοτηθούν οι αναπτυξιακές παρεμβάσεις στις Περιφέρειες Μετάβασης (μεταξύ των οποίων και η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων), δηλ. των πόρων ανά κατηγορία Περιφερειών, ειδικών Ταμείων, πρωτοβουλιών, καθώς και των πρόσθετων πόρων, με βάση την επίδοση των Προγραμμάτων. 3

4 Πίνακας 2: Διαθέσιμες Πηγές Άντλησης Χρηματοδοτικών Πόρων για την ΠΙΝ, Πηγές Χρηματοδοτικό πλαίσιο Πόροι ΕΤΠΑ ΕΚΤ για τις Περιφέρειες στόχου μετάβασης (Ιόνια Νησιά, Δυτική Μακεδονία, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, Βόρειο Αιγαίο, Κρήτη) 2,10 δισ. Ταμείο Συνοχής 3,41 δισ. Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης 3,7 δισ. Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας 0,20-0,25 δισ. Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία (πόροι ΕΤΠΑ, ΕΚΤ) 0,22 δισ. Πρωτοβουλία Απασχόληση των Νέων 0,16 δισ. Εκτιμώμενοι πρόσθετοι πόροι από "Ρήτρα Αναθεώρησης" το ,00 δισ. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με το εγκεκριμένο από το Περιφερειακό Συμβούλιο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κεντρικό Στρατηγικό Αναπτυξιακό Στόχο και Όραμα της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων για το 2020 αποτελεί «η Ορθολογική και Βιώσιμη Ανάπτυξη με Αναγνωρίσιμη Πολιτιστική και Περιβαλλοντική Ταυτότητα και Διασφάλιση της Κοινωνικής Ευημερίας και Συνοχής». Το ανωτέρω Όραμα, καθώς και οι Αναπτυξιακοί Άξονες Προτεραιότητας της ΠΙΝ εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ, της Στρατηγικής Ευρώπη 2020 και των 11 Θεματικών Στόχων και των σχετικών επενδυτικών προτεραιοτήτων της περιόδου , δίνοντας όμως ιδιαίτερη έμφαση στις ανάγκες, προτεραιότητες και αναπτυξιακές δυνατότητες της ΠΙΝ και των πολιτών της. 4

5 Για την επίτευξη του Οράματος της Περιφέρειας για τη νέα προγραμματική περίοδο στο εγκεκριμένο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της ΠΙΝ περιλαμβάνονται οι παρακάτω Γενικοί Στρατηγικοί Στόχοι: 1. Βελτίωση Προσπελασιμότητας Ανάπτυξη Βασικών Υποδομών 2. Περιβαλλοντική Προστασία 3. Διαφοροποίηση του Παραγωγικού Προτύπου με έμφαση στη αξιοποίηση συνεργιών πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα με τον Τουρισμό-Πολιτισμό 4. Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού και Κοινωνικών Υποδομών 5. Βελτίωση της αποτελεσματικής και αποδοτικής λειτουργίας των περιφερειακών και τοπικών δομών Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης Η συσχέτιση μεταξύ των Γενικών Στρατηγικών Στόχων της ΠΙΝ και των Θεματικών Στόχων της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» παρουσιάζονται στο Διάγραμμα που ακολουθεί. 5

6 Θεματικοί Στόχοι Ευρώπη 2020 Προώθηση των Βιώσιμων μεταφορών και της άρσης των προβλημάτων σε βασικές υποδομές δικτύων Προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της βιώσιμης χρήσης των πόρων. Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και πρόληψη των κινδύνων (Στόχος σε σχέση με την κλιματική αλλαγή) Υποστήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας (στόχος Ε&Α) Βελτίωση της Δυνατότητας πρόσβασης στις τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών, καθώς και της χρήσης και της ποιότητάς τους (στόχος ευρυζωνικής σύνδεσης) Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) Προώθηση της απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού (Στόχος απασχόληση) Επένδυση στις δεξιότητες, στην εκπαίδευση και στη διά βίου μάθηση (Στόχος εκπαίδευση) Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας (Στόχος για τη φτώχεια) Βελτίωση της Θεσμικής ικανότητας και της αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης Γενικοί Στρατηγικοί Στόχοι ΠΙΝ Βελτίωση Προσπελασιμότητας Ανάπτυξη Βασικών Υποδομών Περιβαλλοντική Προστασία Διαφοροποίηση του Παραγωγικού Προτύπου με έμφαση στη αξιοποίηση συνεργιών πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα με τον Τουρισμό-Πολιτισμό Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού και Κοινωνικών Υποδομών Βελτίωση της αποτελεσματικής και αποδοτικής λειτουργίας των περιφερειακών και τοπικών δομών Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης Για τις ανάγκες κατάρτισης της συνολικής πρότασης της Περιφερειακής Πολιτικής της ΠΙΝ γα τη νέα προγραμματική περίοδο, αρχικά στο πλαίσιο της 1 ης σχετικής εγκυκλίου του Υπουργείου Ανάπτυξης, η ΠΙΝ μετά από σχετική εισήγηση της Ομάδας Σχεδιασμού Προγράμματος και από επεξεργασία και έγκριση του Περιφερειακού Συμβουλίου, απέστειλε τον Σεπτέμβριο του 2012 το πρώτο Κείμενο Θέσεων για τις Κατευθύνσεις Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής Στο κείμενο αυτό περιλαμβανόταν, η παρουσίαση της Θέσης της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων στο εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον και οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης, η Αποτίμηση των αποτελεσμάτων των παρεμβάσεων των προηγούμενων Προγραμματικών Περιόδων στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, η Ανάλυση Δυνατών Σημείων, Αδυναμιών, Ευκαιριών και Κινδύνων της Περιφέρειας 6

7 Ιονίων Νήσων, η ανάλυση και ιεράρχηση των Βασικών Προτεραιοτήτων Ανάπτυξης της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, οι Αναγκαίες θεσμικές και οργανωτικές προσαρμογές Κάλυψη προβλεπόμενων από τον Γενικό Κανονισμό «Αιρεσιμοτήτων», καθώς και η Επισήμανση πιθανών ενδοπεριφερειακών διαφοροποιήσεων και επιδράσεων στο πλαίσιο των περιφερειακών προτεραιοτήτων ανάπτυξης. Με βάση το κείμενο αυτό η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων της ΠΙΝ, σε ότι αφορά τους θεματικούς στόχους της Στρατηγικής Ευρώπη 2020 είναι η ακόλουθη: 1.Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, του γεωργικού τομέα (για το ΕΓΤΑΑ), και της αλιείας και των υδατοκαλλιεργειών (για το ΕΤΘΑ) 2.Προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων 3.Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας 4.Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και της καταπολέμησης της φτώχειας 5.Προώθηση της απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας των εργαζομένων 6.Ενίσχυση της πρόσβασης, χρήσης και ποιότητας, των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών 7.Επένδυση στην εκπαίδευση, τις δεξιότητες και στη δια βίου μάθηση 8.Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και απομάκρυνση των σημείων συμφόρησης σε σημαντικά δίκτυα υποδομών 9.Ενίσχυση της μετάβασης προς την οικονομία χαμηλών εκπομπών ρύπων σε όλους τους τομείς 10. Προώθηση της προσαρμογής στις κλιματικές αλλαγές, της πρόληψης και της διαχείρισης του κινδύνου 11.Βελτίωση της θεσμικής επάρκειας και της αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης Στο πλαίσιο της 2 ης σχετικής Εγκυκλίου, για την περαιτέρω εξειδίκευση της πρότασης Περιφερειακής Πολιτικής της ΠΙΝ, ήταν απαραίτητη η συζήτηση διαβούλευση σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας. Προς τον σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκαν στοχευμένου περιεχομένου Αναπτυξιακές Ημερίδες στις επιμέρους Περιφερειακές Ενότητες, Ζακύνθου, Κεφαλονιάς & Ιθάκης, Λευκάδας και Κερκύρας, στις 13, 15, 16 και 17 Μαΐου, αντίστοιχα, στις οποίες προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν όλοι οι κοινωνικοί και οικονομικοί εταίροι και, κυρίως, η επιχειρηματική κοινότητα. Κατά την διάρκεια των ημερίδων εκφράστηκε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον όλων των φορέων για τον αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη αξιοποίηση των πόρων της νέας Προγραμματικής Περιόδου, προς τον σκοπό της αντιμετώπισης της οικονομικής 7

8 κρίσης και της αύξησης της απασχόλησης, καθώς και της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, με γνώμονα τις ανάγκες και ιδιαιτερότητες της ΠΙΝ, αλλά και κάθε Περιφερειακής Ενότητας της. Επίσης, εντοπίστηκε η κατά προτεραιότητα ανάγκη ολοκλήρωσης οριστικοποίησης του χωροταξικού πολεοδομικού σχεδιασμού, που αποτελούν καθοριστικές προϋποθέσεις ορθολογικού αναπτυξιακού προγραμματισμού, καθώς και η ανάγκη διασφάλισης των απαραίτητων πόρων για την κατάρτιση των σχετικών μελετών ωρίμανσης των έργων, ενώ τέλος δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη απλοποίησης των διαδικασιών παραγωγής των έργων και αποτελεσματικότερης λειτουργίας των μηχανισμών εφαρμογής. Το περιεχόμενο των επιμέρους συζητήσεων και οι σχετικές προτάσεις αναλύθηκαν από την Ομάδα Σχεδιασμού Προγράμματος και ενσωματώθηκαν στο συνημμένο νέο Κείμενο της ΠΙΝ «Σχέδιο Αναπτυξιακής Στρατηγικής της Π.Ι.Ν. για την Περίοδο », με τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα, η ορθότητα και ρεαλιστικότητα τους και βέβαια η συμβατότητα με τις στρατηγικές κατευθύνσεις, τους θεματικούς στόχους και τις επενδυτικές προτεραιότητες της Στρατηγικής Ευρώπη Ειδικότερα, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση: 1. Στον εντοπισμό και η ανάδειξη ιδιαίτερων ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων και καθυστερήσεων, καθώς και των ιδιαίτερων αναπτυξιακών αναγκών και δυνατοτήτων των Περιφερειακών Ενοτήτων και συνολικά της Περιφέρειας Οι παραπάνω ανάγκες και προτεραιότητες ευθυγραμμίζονται με τη στρατηγική και το πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό αναδεικνύονται τα ζητήματα που προκύπτουν από το νησιωτικό χαρακτήρα και την προβληματικότητα της οργάνωσης και λειτουργίας των μικρών νησιών, οι ανάγκες και οι προκλήσεις της Περιφέρειας ως μιας διασυνοριακής περιοχής με μειωμένη προσβασιμότητα στα εθνικά και ευρωπαϊκά δίκτυα επικοινωνιών και μεταφορών, αλλά και οι διασυνοριακές προκλήσεις συντονισμού στο πλαίσιο της Αδριατικής και του Ιονίου Πελάγους, οι ιδιαίτερες ανάγκες και τα χαρακτηριστικά χωρικών συγκεντρώσεων και γεωγραφικών υπο-περιοχών (αστικές/ παράκτιες/ αγροτικές και ορεινές περιοχές), οι δημογραφικές και κοινωνικές ανισότητες και προκλήσεις (φτώχεια, εκπαιδευτικό επίπεδο και σχολική διαρροή). 2. Στην διατύπωση ειδικών για την Περιφέρεια στόχων, καθώς και προτάσεων ανάπτυξης Κατηγοριών Δράσεων, ανά επιλεγείσα Επενδυτική Προτεραιότητα και Θεματικό Στόχο, με βάση την ήδη διαμορφωθείσα ιεράρχηση των Θεματικών Στόχων. 3. Ειδική έμφαση δόθηκε στη διατύπωση προτάσεων χωρικής ανάπτυξης σε περιφερειακό και υπο-περιφερειακό επίπεδο, για τους διαφορετικούς τύπους περιοχών της Περιφέρειας, στο πλαίσιο επίτευξης του οριζόντιου στόχου της Αειφόρου Χωρικής Ανάπτυξης, σε σχέση με τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη: Τοπικών Προγραμμάτων Ανάπτυξης σε αστικές/παράκτιες/ αγροτικές, ή άλλες περιοχές, Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων, 8

9 Παρεμβάσεων Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης, Δράσεων αντιμετώπισης ειδικών αναγκών επιμέρους περιοχών, που αντιμετωπίζουν σημαντικά κοινωνικά και δημογραφικά προβλήματα (φτώχεια, κοινωνικός αποκλεισμός, αρνητικές δημογραφικές τάσεις κ.α), 4. Στην παρουσίαση των πρωτοβουλιών, που έχουν ήδη αναληφθεί για την αξιοποίηση της υπάρχουσας τεχνογνωσίας τοπικών και περιφερειακών φορέων και την εμβάθυνση της ποιότητας του προγραμματικού σχεδιασμού και της εταιρικής σχέσης που διέπει, τόσο το Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης, όσο και το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας (βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της συνεργασίας όλων των εμπλεκομένων φορέων). 9