Deliverable 7-1:Minutes of the kick-off meeting of the project ISWM-TINOS. Παραδοτέο 6-38: Εκλαϊκευμένη Έκθεση

vic ISWM - TINOS ISWM - TINOS Deliverable 7-1:Minutes of the kick-off meeting of the project ISWM-TINOS ISWM-TINOS: Ανάπτυξη και εφαρμογή πιλοτικού συστήματος για την ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων στην Τήνο σε συμφωνία με την Οδηγία Πλαίσιο για τα στερεά απόβλητα Παραδοτέο 6-38: Εκλαϊκευμένη Έκθεση Δράση 6: Δράσεις Διάχυσης Υποδράση 6.6: Δημιουργία εκλαϊκευμένης έκθεσης (Layman s Report) Ιούλιος 2015 Εκπονήθηκε από: LIFE+ Περιβαλλοντική Πολιτική & ΔΙακυβέρνηση Δήμος Τήνου Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Università degli studi di Verona Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης /Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών και Ενεργειακών Πόρων Το έργο συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE+ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το περιβάλλον LIFE 10/ENV/GR/000610

10/ENV/GR/000610 ISWM-TINOS LIFE 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Το έργο LIFE + ISWM TINOS... 2 2. Γενικό υπόβαθρο για τη σύχρονη διαχείριση των ΑΣΑ... 3 3. Βασικός Στόχος του έργου ISWM TINOS... 4 4. Το πιλοτικό σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης των ΑΣΑ στους επιλεγμένους οικισμούς του Δήμου Τήνου... 4 4.1 Αποτελέσματα του συστημάτος ISWM TINOS ως προς τη ΔσΠ & ανακύκλωση... 5 4.2 Αποτελέσματα του συστημάτος ISWM TINOS ως προς τη ΔσΠ & κομποστοποίηση των βιοαποβλήτων στο νησί της Τήνου... 6 4.2.1 Ανάλυση σύστασης των προ-διαλεγμένων αποβλήτων... 7 4.2.2 Ανάλυση ποιότητας παραχθέντος κόμποστ... 8 4.3 Αποτελέσματα της μελέτης για την αναερόβια χώνευση των προδιαλεγμένων στην πηγή βιοαποβλήτων στο Πανεπιστήμιο της Βερόνα Ιταλία εναλλακτική μέθοδος συμπίεσης... 8 5 Περιβαλλοντικός αντίκτυπος από την εφαρμογή του έργου ISWM TINOS & του σχεδίου πλήρους κλίμακας... 9 6 Χρηματοοικονομική μελέτη σκοπιμότητας του προγράμματος ISWM Tinos και της δυνατότητας αναπαραγωγής του σε παρόμοιες απομακρυσμένες περιοχές... 10 7 Δράσεις ενημέρωσης και διάχυσης των αποτελεσμάτων του έργου ISWM TINOS... 11 8 Τελικο Διεθνές Συνέδριο για την ευρεία δημοσιοποίηση και παρουσίαση των αποτελεσμάτων του έργου ISWM TINOS... 12 Ευχαριστίες Η ομάδα του έργου ISWM-TINOS εκφράζει τις ευχαριστίες της στο Ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό μέσο (LIFE+) για την εν λόγω οικονομική υποστήριξη. 1

1. Το έργο LIFE + ISWM TINOS Το ευρωπαϊκό έργο «Ανάπτυξη και εφαρμογή πιλοτικού συστήματος για την ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων στην Τήνο σε συμφωνία με την Οδηγία Πλαίσιο για τα στερεά απόβλητα» με ακρωνύμιο LIFE+ ISWM TINOS αφορούσε στην πρώτη πιλοτική εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) σε νησιωτική περιοχή. Το έργο υλοποιήθηκε στους οικισμούς Πύργου και Πανόρμου του Δήμου Τήνου, εφαρμόζοντας Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) σε τέσσερα ξεχωριστά ρεύματα ΑΣΑ (1. χαρτί/χαρτόνι, 2. γυαλί, 3. πλαστικό & μέταλλο (κοινή ροή) και 4. βιοαπόβλητα). Τα προδιαλεγμένα ξηρά ανακυκλώσιμα υλικά οδηγήθηκαν σε Κέντρο Διαλογής & Ανάκτησης Υλικών (ΚΔΑΥ) στην Αττική με σκοπό να προωθηθούν για ανακύκλωση. Τα βιοαπόβλητα που συλλέχθηκαν, οδηγήθηκαν για αερόβια επεξεργασία σε πιλοτική μονάδα κομποστοποίησης με σκοπό την παραγωγή εδαφοβελτιωτικού (κόμποστ) υψηλής ποιότητας, η οποία κατασκευάστηκε και κατόπιν εγκαταστάθηκε και λειτούργησε πλησίον της περιοχής υλοποίησης του έργου. Παράλληλα, μελετήθηκε σε πιλοτική κλίμακα στις εγκατασττάσεις του Πανεπιστημίου της Βερόνα, στην πόλη Τρεβίζο, στην Ιταλία, η εναλλακτική της αναερόβιας χώνευσης (Α.Χ.) προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων προς διερεύνηση της αποτελεσματικότητας της διεργασίας, καθώς και της ποιότητας των προϊόντων (βιοαέριο, χωνεμένο υπόλειμμα). Στο έργο συμμετείχαν ο Δήμος Τήνος (συντονιστή εταίρος), το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), το Πανεπιστήμιο της Βερόνα και το Εθνικό Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης/ Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών και Ενεργειακών Πόρων (ΕΚΕΤΑ/ΙΔΕΠ), ενώ συχρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα LIFE+, το χρηματοδοτικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) για το περιβάλλον. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ISWM TINOS Περιοχή υλοποίησης: - Τήνος, Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, Ελλάδα (Δήμος Τήνου) - Αττική, Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, Ελλάδα (ΕΜΠ, ΕΚΕΤΑ/ΙΔΕΠ) - Βερόνα, Περιφέρεια Βένετο, Ιταλία (Πανεπιστήμιο της Βερόνα) Προϋπολογισμός έργου: 1,437,368.00 Συγχρηματοδότηση: 718,684.00 (50% του επιλέξιμου προϋπολογισμού) Βασικές Δράσεις του έργου (Διάρκεια: Έναρξη: 01.10.2011 Λήξη: 31.07.2015) 1. Προπαρασκευαστικές Δράσεις: α) Αναγνώριση αναγκών & επισκόπηση υφιστάμενης κατάστασης στη διαχείριση των ΑΣΑ στην Τήνο, β) εξέταση & ανάλυση σχετικού Ελληνικού & Ευρωπαϊκού Δικαίου, γ) ανασκόπηση επιτυχών εφαρμογών συστημάτων ολοκληρωμένης διαχείρισης των ΑΣΑ και βιβλιογραφική ανασκόπηση σχετικά με μελέτες ανάλυσης του κύκλου ζωής (ΑΚΖ) για την αξιολόγηση μονάδων επεξεργασίας στερεών αποβλήτων με τις μεθόδους κομποστοποίησης και αναερόβιας χώνευσης 2. Σχεδιασμός Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων για την επιλεγμένη περιοχή στην Τήνο: δημιουργία σχεδίου και σχεδιασμός πρότυπης μονάδας κομποστοποίησης 3. Ανάπτυξη του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων για την επιλεγμένη περιοχή στην Τήνο: οργάνωση της ΔσΠ των ΑΣΑ, κατασκευή και εγκατάσταση της πρότυπης μονάδας κομποστοποίησης 4. Υλοποίηση του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων για την επιλεγμένη περιοχή στην Τήνο: ΔσΠ & ανακύκλωση των ξηρών ανακυκλώσιμων, ΔσΠ & κομποστοποίηση βιοαποβλήτων, μελέτη της ΑΧ των βιοαποβλήτων στην Ιταλία 5. Αξιολογηση του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων Προτάσεις για εφαρμογή σε πλήρη κλιμακα στο νησί της Τήνου 6. Διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου 7. Διαχείριση του έργου 8. Παρακολούθηση και Αξιολόγηση των δράσεων του έργου 9. Δικτύωση με άλλα έργα 10. Επικοινωνιακό Σχέδιο μετά την ολοκλήρωση του έργου LIFΕ 2

2. Γενικό υπόβαθρο για τη σύχρονη διαχείριση των ΑΣΑ Η διαχείριση των ΑΣΑ αποτελεί προτεραιότητα της Περιβαλλοντικής Πολιτικής σε Κοινοτικό και Εθνικό επίπεδο. Η επίτευξη των στόχων που απορρέουν από τη νέα νομοθεσία για τα απόβλητα προϋποθέτει σημαντικές αλλαγές στη διαχείριση τους, έτσι ώστε να γίνεται όλο και μεγαλύτερη αξιοποίηση των πόρων που εμπεριέχονται στα απόβλητα και να επιτυγχάνεται βελτίωση της περιβαλλοντικής προστασίας και της ποιότητας ζωής. Η Οδηγία Πλαίσιο 2008/98/ΕΚ, η οποία ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με το Ν. 4042/2012, θεσπίζει την ιεραρχία δράσεων για το σχεδιασμό της διαχείρισης των απορριμμάτων (πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση, διάθεση) προβλέπει τη θέσπιση στόχων πρόληψης της παραγωγής των απορριμμάτων μέχρι το 2014, προβλέπει τη χωριστή συλλογή υλικών όπως τουλάχιστον το χαρτί, μέταλλα, πλαστικό, γυαλί από το 2015 και θέτει τους εξής στόχους ανακύκλωσης: έως το 2020 η προετοιμασία για την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των υλικών αποβλήτων, όπως τουλάχιστον το χαρτί, το μέταλλο, το πλαστικό και το γυαλί από τα νοικοκυριά, και ενδεχομένως από άλλη προέλευση, στο βαθμό που τα απόβλητα αυτά είναι παρόμοια με τα απόβλητα των νοικοκυριών, πρέπει να αυξηθεί κατ ελάχιστον στο 50 % ως προς το συνολικό βάρος. Αναφορικά με τα Βιολογικά απόβλητα, η Οδηγία δεν επιβάλλει ποσοτικούς στόχους,αλλά προτρέπει (άρθ. 22) Την ξεχωριστή συλλογή τους με στόχο την ξεχωριστή επεξεργασία τους Την επεξεργασία του οργανικού κλάσματος με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος Τη χρήση περιβαλλοντικά ασφαλών προϊόντων από την επεξεργασία των οργανικών αποβλήτων Στην Ελλάδα, με το Ν. 4042/2012 (ΦΕΚ 24/Α/13-2-2012) έχει τεθεί στόχος χωριστής συλλογής και έως το 2015 το ποσοστό χωριστής συλλογής των βιοαποβλήτων θα πρέπει να ανέλθει, κατ ελάχιστο, στο 5% του συνολικού τους βάρους και έως το 2020, κατ ελάχιστο, στο 10%. Επίσης, η Οδηγία 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας ορίζει πως τα Κράτη Μέλη πρέπει να καθιερώσουν συστήματα ανάκτησης, συλλογής και αξιοποίησης ώστε να επιτύχουν τους εξής ποσοτικούς στόχους ανακύκλωσης, έως 31.12.2011 1 (ομοίως με Ν.2939/2001, ΦΕΚ 179Α/2001): i) 60 %, κατά βάρος, για το γυαλί, ii) 60 %, κατά βάρος, για το χαρτί και χαρτόνι, iii) 50 %, κατά βάρος, για τα μέταλλα, iv) 22,5 %, κατά βάρος, για τα πλαστικά, λαμβάνοντας αποκλειστικά υπόψη υλικά που ανακυκλώνονται εκ νέου σε πλαστικά, v) 15 %, κατά βάρος, για το ξύλο. Η Οδηγία 1999/31/ΕΚ περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων στοχεύει στην πρόληψη ή στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της ταφής αποβλήτων στο περιβάλλον, και ειδικότερα στις επιπτώσεις στα επιφανειακά ύδατα, στα υπόγεια ύδατα, στο έδαφος, στον αέρα ή στην υγεία του ανθρώπου. Ειδικότερα η Οδηγία θέτει τους ακόλουθους ποσοτικούς στόχους: Μέχρι 16 Ιουλίου του 2010 τα ΒΑΑ που οδηγούνται σε ΧΥΤΑ να μειωθούν στο 75% σε σχέση με τις ποσότητες βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων (ΒΑΑ) που παράχθηκαν το 1995. Μέχρι 16 Ιουλίου του 2013 η μείωση αυτή να φτάσει στο 50%, και Μέχρι 16 Ιουλίου του 2020 η μείωση να φθάσει στο 35% Στην Ελλάδα, ο στόχος εκτροπής των ΒΑΑ από την ταφή (ΚΥΑ 29407/3508/2002) και το ειδικό τέλος ταφής (Ν. 4042/2012), επιβάλλουν έμμεσα τη χωριστή συλλογή και επεξεργασία των βιοαποβλήτων. Ο νέος Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων (2015) προωθεί δράσεις για την κάλυψη όλων των θεσμοθετημένων στόχων των αποβλήτων συσκευασίας και εκτροπής ΒΑΑ στην προσπάθεια για εδραίωση μιας κοινωνίας ανακύκλωσης. Θέτει ακόμη πιο φιλόδοξους στόχους (65% ανακύκλωση για χαρτί, μέταλλα, πλαστικό και γυαλί, 40% ΔσΠ βιοαποβλήτων), προωθεί την αποκέντρωση των δραστηριοτήτων σε επίπεδο δήμων των οποίων ο ρόλος αναβαθμίζεται και τη μείωση των παραγόμενων αποβλήτων με στόχο ένα βιώσιμο και φιλικό στο περιβάλλον μοντέλο διαχείρισης αποβλήτων. 1 Με την Οδηγία 2004/12/ΕΚ που τροποιεί την 94/62/ΕΚ, οι στόχοι για την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, λόγω της ειδικής τους κατάστασης, δηλαδή του μεγάλου αριθμού μικρών νήσων, της ύπαρξης αγροτικών και ορεινών περιοχών και του υφιστάμενου σήμερα χαμηλού επιπέδου κατανάλωσης συσκευασιών, μετατέθηκαν κατά 4 χρόνια έως το 2005 και 2011 αντίστοιχα, ως περίοδος χάριτος. 3

3. Βασικός Στόχος του έργου ISWM TINOS Το έργο ISWM TINOS βρίσκεται σε απόλυτη σύμπνοια με τις προαναφερθείσες αρχές και στόχους της Εθνικής και Κοινοτικής νομοθεσίας. Επιδεικνύοντας ένα σύγχρονο πιλοτικό μοντέλο ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων, το έργο υλοποιήθηκε με τη φιλοδοξία να αποτελέσει ένα παράδειγμα καλής πρακτικής ολοκληρωμένης διαχείρισης των ΑΣΑ για νησιωτικές και απομονωμένες περιοχές της Ελλάδας, καθώς και άλλων περιοχών με παρόμοια χαρακτηριστικά. 4. Το πιλοτικό σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης των ΑΣΑ στους επιλεγμένους οικισμούς του Δήμου Τήνου Το πιλοτικό σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης των ΑΣΑ αναπτύχθηκε και εφαρμόστηκε στους οικισμούς Πύργου και Πανόρμου του Δήμου Τήνου (βόρειο τμήμα νησιού), λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (ιστορικός τόπος, φυσικό κάλλος, τουριστικός προορισμός κτλ.), καλύπτοντας 100 νοικοκυριά (~400 κάτοικοι). Στους επιλεγμένους οικισμούς εφαρμόστηκε το σύστημα ISWM TINOS, το οποίο βασίστηκε στη συλλογή των υλικών στόχων από κεντρικούς κάδους (kerbside collection). Το δίκτυο συλλογής αποτελούνταν από 30 σημεία στην περίμετρο του Πύργου και του Πάνορμου, στα οποία οι κάτοικοι που συμμετείχαν μετέφεραν τα προδιαλεγμένα απόβλητα σε εξωτερικούς κάδους, απ όπου συλλέγονταν από το Δήμο. Το σύστημα ISWM TINOS ξεκίνησε τη λειτουργία του από τον Ιούνιο του 2013 και γρήγορα επεκτάθηκε σε 4 γειτονικούς οικισμούς: Πλατιά, Βεναρδάδος, Μαρλάς & Μαμάδος. ΠΥΡΓΟΣ ΟΡΜΟΣ ΠΑΝΟΡΜΟΥ ΔΙΚΤΥΟ ΣΗΜΕΙΩΝ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΤΗΝΟΥ 4

ΣΧΕΔΙΟ ISWM TINOS ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΞΗΡΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΑ ΕΝΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ ΧΡΩΜΑ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΑΠΟΒΛΗΤΟ ΣΤΟΧΟ: κίτρινο για χαρτί/χαρτόνι, πορτοκαλί για γυαλί και κόκκινο για πλαστικό & μέταλλο Εσωτερικός Εξοπλισμός Σακούλες πολλαπλών χρήσεων Κάδοι 240L Μεταφορά σε ΚΔΑΥ στην Αττική Συλλογή & μεταφορά & προσωρινή αποθήκευση 4.1 Αποτελέσματα του συστημάτος ISWM TINOS ως προς τη ΔσΠ & ανακύκλωση Εκτιμώμενη ποσοστιαία (%) σύσταση ΑΣΑ ISWM TINOS περιοχής μελέτης Πλαστικό & Μέταλλο Οργανικά απόβλητα Χαρτί/Χαρτόνι Γυαλί Υπόλοιπα απόβλητα Το σύστημα ISWM TINOS χαρακτηρίζεται αποδοτικό ως προς τη συχνότητα συλλογής των υλικών από τους κεντρικούς κάδους συλλογής Τα ποσοστά ανάκτησης στα απόβλητα συσκευασίας στα ΚΔΑΥ στην Ελλάδα κυμαίνεται μεταξύ 50-60%. Η διαφοροποίηση αυτή της απόδοσης σχετίζεται κυρίως με την πρακτική της ΔσΠ των απορριμμάτων σε διαφορετικά ρεύματα, σε αντίθεση με το σύστημα μικτής συλλογής των αποβλήτων συσκευασίας σε ένα κάδο που συνήθως εφαρμόζεται στην Ελλάδα (σύστημα μπλε κάδων). Ποσοστά ανάκτησης στο ΚΔΑΥ 90% (10% προσμίξεις) κατά μέσο όρο 5

Συνολικά, οι ποσότητες των ξηρών ανακυκλώσιμν που συλλέχθηκαν ξεχωριστά και μεταφέρθηκαν σε ΚΔΑΥ της Αττικής, κατά τη διάρκεια υλοποίησης του πιλοτικού συστήματος ISWM TINOS έφτασαν: 14 τόνοι αποβλήτων από πλαστικό & μέταλλο 20 τόνοι αποβλήτων από χαρτί/χαρτόνι 6 τόνοι αποβλήτων από γυαλί 40 τόνοι ανακυκλωσίμων υλικών αποβλήτων συλλέχθηκαν και στάλθηκαν προς ανακύκλωση! ΣΧΕΔΙΟ ISWM TINOS ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ Καφέ χρώμα για την ξεχωριστή συλλογή των διατροφικών & πράσινων αποβλήτων Εσωτερικός Εξοπλισμός ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ ΚΟΜΠΟΣΤ Βιοδιασπώμενη σακούλα Καφέ καλάθι 10 ή 40 λίτρων Κάδοι 120L Πρότυπη Μονάδα Κομποστοποίησης Συλλογή & Μεταφορά 4.2 Αποτελέσματα του συστημάτος ISWM TINOS ως προς τη ΔσΠ & κομποστοποίηση των βιοαποβλήτων στο νησί της Τήνου Η επεξεργασία των βιοαποβλήτων πραγματοποιήθηκε σε πρότυπη μονάδα κομποστοποίησης η οποία σχεδιάστηκε με καινοτόμα χαρακτηριστικά και κατασκευάστηκε υπό την επίβλεψη της ομάδας εργασίας του ΕΜΠ. Η μονάδα εγκαταστάθηκε στον Πάνορμο Τήνου και ξεκίνησε τη λειτουργίας της από τον Ιούλιο του 2014. ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΡΗ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 1. Τμήμα προ-επεξεργασίας του οργανικού υλικού (τεμαχισμός) 2. Τμήμα τροφοδοσίας του βιοαντιδραστήρα του πρότυπου συστήματος κομποστοποίησης 3. Κομποστοποιητής: Μηχανολογικός εξοπλισμός 4. Κομποστοποιητής: Βιοαντιδραστήρας (4 διαδοχικά στάδια διεργασίας μετατόπιση υλικού με έμβολο) 5. Βιόφιλτρο (κατασκευή από φυσικά υλικά, απόσμιση απαερίων διεργασίας) ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΤΗ Υλικό τροφοδοσίας: Προδιαλεγμένα Απόβλητα Τροφών & Πράσινα Απόβλητα Compact σύστημα: Συνολικός όγκος: 27 m 3, Όγκος Βιοαντιδραστήρα: 21 m 3 Δυναμικότητα: 200 έως 500 kg ανά ημέρα με χρόνο παραμονής 20 έως 60 ημέρες (min 20 ημέρες εάν το στάδιο ωρίμανσης λάβει χώρα εκτός του βιοαντιδραστήρα) Αυτοματισμός σε ύγρανση, αερισμό και απόσμιση με έλεγχο από σύστημα PLC Ευελιξία χωροθέτησης και εγκατάστασης συστήματος 6

4.2.1 Ανάλυση σύστασης των προ-διαλεγμένων αποβλήτων Οι επιτόπιες αναλύσεις κατά τη διάρκεια υλοποίησης της ΔσΠ των βιοαποβλήτων ανέδειξαν τις κυριότερες κατηγορίες διατροφικών αποβλήτων που περιέχουν τα παραγόμενα βιοαπόβλητα στην περιοχή εφαρμογής τους έργου ανά εποχή. Οι μέσες τιμές ήταν: - Γεύματα (σπιτικά ή προ-παρασκευασμένα) : 12 % - Ψωμί και είδη αρτοποιίας: 8 % - Φρούτα: 26 % - Λαχανικά και σαλάτες: 38 % Το χαμηλό ποσοστό προσμίξεων που καταγράφηκε (ΜΟ~1,5 %) δείχνει ότι τα συμμετέχοντα νοικοκυριά ξεχώριζαν στην πηγή τα βιοαπόβλητά τους αποτελεσματικά. Το γεγονός αυτό οφείλεται στις εκτεταμένες δράσεις ενημέρωσης και εκπαίδευσης του πληθυσμού-στόχου με ποικίλα μέσα (εκδηλώσεις, φυλλάδια, πόστερ, ενημερωτικά δελτία κτλ) Επιτόπια ανάλυση σύστασης προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων 7

4.2.2 Ανάλυση ποιότητας παραχθέντος κόμποστ Οι εργαστηριακές αναλύσεις του παραγόμενου κόμποστ από το διαπιστευμένο εργαστήριο της Μονάδας Περιβαλλοντικής Επιστήμης & Τεχνολογίας του ΕΜΠ έδειξαν ότι το προϊόν της διαδικασίας της κομποστοποίησης από τη ξεχωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων στους οικισμούς Πύργου και Πανόρμου του Δήμου Τήνου, οδήγησε στην παραγωγή ενός προϊόντος με πολύ καλά χαρακτηριστικά, ιδιότητες και αξία που δύναται στην πράξη να χρησιμοποιηθεί ως εδαφοβελτιωτικό, μειώνοντας την ανάγκη για εισαγωγές συνθετικών χημικών λιπασμάτων. Ένα τέτοιου είδους υλικού έχει προστιθέμενη αξία ειδικότερα στην περίπτωση μελέτης της Τήνου που είναι νησιωτική περιοχή, δεδομένου του προβλήματος ερηµοποίησης των εδαφών που συμβαίνει σε πολλές περιοχές της χώρας µας, κυρίως νησιών και βουνών. Περιεχόμενο σε Βαρέα Μέταλλα (mg/kgts) Χώρες Πρότυπα ποιότητας Cd Ni Pb Cu Zn Ιταλία (D.lgs 75/2010) Γερμανία (RAL GZ 245) Ηνωμένο Βασίλειο (BSI 2005) Γαλλία (NF U44-051, 2006) Σουηδία (SPCR 120) Ευρωπαϊκά κριτήρια αποχαρακτηρισμού End of Waste Criteria (EoWC) Τήνος κομποστ (πιλοτικό έργο ISWM TINOS ) 1,5 100 140 230 500 1,5 50 150 100 400 1,5 50 200 200 400 3 60 180 300 600 1 50 100 600 800 1,5 50 120 100 400 0,43 28,66 74,42 76,30 255,82 ΕΜΑΚ, Α. Λιοσίων: κόμποστ από 0,94 47,63 182,9 214,36 433,81 σύμμεικτα απόβλητα 4.3 Αποτελέσματα της μελέτης για την αναερόβια χώνευση των προδιαλεγμένων στην πηγή βιοαποβλήτων στο Πανεπιστήμιο της Βερόνα Ιταλία εναλλακτική μέθοδος συμπίεσης Η χρήση πρέσας για την επεξεργασία των βιοαποβλήτων δίνει ένα υλικό που χαρακτηρίζεται από περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία περίπου 20% και πολύ υψηλό βαθμό βιοδιασπασιμότητας. Το στερεό κλάσμα που προκύπτει από την πρέσα μπορεί να χρησιμοποιείται για κομποστοποίηση. Πίνακας 1 Χαρακτηριστικά βιοαποβλήτων Απουσία παθογόνων μικροοργανισμών Απουσία σπόρων παρασιτικών φυτών Μη φυτοτοξικό Τελικό προϊόν (κόμποστ ) Πίνακας 2 Χαρακτηριστικά βιοαποβλήτων από την πρέσσα Αντιδραστήρες Αναερόβιας Χώνευσης που λειτουργούν στο Τρεβίζο, στις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου της Βερόνα, Ιταλία Το υδαρές ρεύμα στη συνέχεια υπόκειται σε αναερόβια χώνευση. Μετά από 10 HRT η μεσόφιλη χώνευση έδειξε παραγωγή βιοαερίου 0,79 m3 / kgtvs, με 66% μεθάνιο. Με OLR 4,5 kgtvs / m3rd έφθασε τιμές 0,82 m3 βιοαερίου/ kgtvsfed. Η διαδικασία διατηρούσε τις συνθήκες σταθερότητάς της, επίσης υποκείμενες στην 8

αύξηση του οργανικού φορτίου και των μεταβατικών συνθηκών OLR από 3 έως 6 kgtvs / m3rd. Η επιλογή συνδυαστικής χώνευσης είχε μέση τιμή OLR 1,7 kgtvs / m3rd, η παρατηρούμενη απόδοση ήταν SGP 0,56 m3 / kg TVSfed. Σε θερμοφιλικές συνθήκες η παραγωγή βιοαερίου είχε μέση τιμή 0,8 m3 / kgtvs, με οργανικό φορτίο 3,5 kgtvs / m3 και πάνω από 68% μεθάνιο. Σημαντικές και αξιοσημείωτες τιμές ειδικής παραγωγής βιοαερίου 0,94 m3biogas / kgtvsfed και 0,7 m3ch4 / kgtvsfed σε 4,7 kgtvs / m3rd. Το σύστημα διατήρησε τη σταθερή του κατάσταση ακόμη και με αυξανόμενο οργανικό φορτίο και σε επακόλουθες μεταβατικές συνθήκες OLR. Η επιλογή της συνδυαστικής χώνευσης είχε μέση τιμή OLR 1,7 kgtvs / m3rd, η παρατηρούμενη απόδοση ήταν SGP 0,63 m3 / kg TVSfed. Στις μεσο/θερμο-φιλιές συνθήκες και τη συνδυαστική χώνευση, οι συγκεντρώσεις των κυριότερων βαρέων μετάλλων ήταν κάτω από τα θεσμικά ευρωπαϊκά όρια, εξετάζοντας ενδεχόμενες μελλοντικές νομοθετικές εξελίξεις (κριτήρια αποχαρακτηρισμού βιοαποβλήτων, 2014) και δεν περιείχαν παθογόνα. Πίνακας 3 Χώνευμα από Μεσο/Θέρμο φιλικές συνθήκες και συγκέντρωση βαρέων μετάλλων του υποστρώματος EU Reg.organic agriculture EoW 2014 Βιοαπόβλητα Ιλύς Χώνεμα θερμοφιλες συνθήκες Χώνεμα μεσόφιλες Συνδυαστική χώνευση (mg/kg d.m.) συνθήκες Cu 200 47 249 52.5 68.1 1.058 Zn 600 112 1015 129 155 352 Pb 120 154 39 7.81 17.3 01 Ni 50 437 30 27 42.1 235 Cr tot 100 615 40 51.5 85.9 294 Cd 15 04 02 2.6 0.23 01 Hg 1 0.055 02 0.08 0.24 01 As 10 024 9 0.19 0.25 01 5 Περιβαλλοντικός αντίκτυπος από την εφαρμογή του έργου ISWM TINOS & του σχεδίου πλήρους κλίμακας Το συνολικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα του έργου πιλοτικής κλίμακας: Ανακύκλωση: 24 μήνες & κομποστοποίηση ή αναερόβια χώνευση: 12 μήνες Έργο ISWM TINOS με κομποστοποίηση - 6.300 kg CO2 eq εξοικονόμηση Έργο ISWM TINOS με θερμόφιλη αναερόβια χώνεση -7.822 kg CO2 eq εξοικονόμηση Έργο ISWM TINOS με μεσόφιλη αναερόβια χώνεση -7.665 kg CO2 eq εξοικονόμηση Απόθεση σε ΧΑΔΑ +55.700kg CO2 eq επιβάρυνση Εναλλακτικά Σενάρια που μελετήθηκαν: 1 ο σενάριο: Σχέδιο ISWM TINOS με κομποστοποίηση 2 ο σενάριο: Σχέδιο ISWM TINOS με μεσόφιλη αναερόβια χώνεση 3 ο σενάριο: Σχέδιο ISWM TINOS με θερμόφιλη αναερόβια χώνεση 4 ο σενάριο: Σχέδιο ISWM TINOS με απόθεση σε ΧΑΔΑ/ΧΥΤΑ χωρίς επεξεργασία ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Εφαρμογή του πιλοτικού σχεδίου «ISWM - TINOS»: προσέγγιση πιο φιλική προς το περιβάλλον σε σύγκριση με την υπάρχουσα πρακτική της ανεξέλεγκτης διάθεσης των ΑΣΑ Εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε εφαρμογή πιλοτικής κλίμακας του έργου Αναερόβια χώνευση: χαμηλότερες εκπομπές από την κομποστοποίηση λόγω της εξοικονόμησης εκπομπών αποφεύγοντας την παραγωγή ηλεκτρισμού 9

Το συνολικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα του έργου πλήρους κλίμακας Σχέδιο ISWM TINOS με κομποστοποίηση - 1,593,722 kg CO2 eq εξοικονόμηση Σχέδιο ISWM TINOS με θερμόφιλη αναερόβια χώνεση -1,726,910 kg CO2 eq εξοικονόμηση ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Θερμόφιλη ανερόβια χώνευση: υψηλότερη απόδοση βιοαερίου σε σύγκριση με τη μεσόφιλη διεργασία Αναερόβια χώνευση: σαφώς πιο αποτελεσματική στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος σε πυκνοκατοικημένες πόλεις/περιοχές Σχέδιο ISWM TINOS με μεσόφιλη αναερόβια χώνεση -1,704,174 kg CO2 eq εξοικονόμηση Απόθεση σε ΧΥΤΑ +558,760 kg CO2 eq επιβάρυνση Εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε εφαρμογή πλήρους κλίμακας του έργου Εναλλακτικά Σενάρια που μελετήθηκαν: 1 ο σενάριο: Σχέδιο ISWM TINOS με κομποστοποίηση 2 ο σενάριο: Σχέδιο ISWM TINOS με μεσόφιλη αναερόβια χώνεση 3 ο σενάριο: Σχέδιο ISWM TINOS με θερμόφιλη αναερόβια χώνεση 4 ο σενάριο: Σχέδιο ISWM TINOS με απόθεση σε ΧΑΔΑ/ΧΥΤΑ χωρίς επεξεργασία Προτεινόμενο σχέδιο ISWM TINOS πλήρους κλίμακας: κατάλληλο για μεταφορά & εφαρμογή σε άλλα ελληνικά νησιά, καθώς και σε απομακρυσμένες / ορεινές περιοχές 6 Χρηματοοικονομική μελέτη σκοπιμότητας του προγράμματος ISWM Tinos και της δυνατότητας αναπαραγωγής του σε παρόμοιες απομακρυσμένες περιοχές Μια εκτίμηση της εξέλιξης της διαχείρισης του συνολικού κόστους των ΑΣΑ του Δήμου Τήνου βάσει του εκτιμώμενου λειτουργικού κόστους (OPEX) για τα εξεταζόμενα σενάρια. Μια συγκριτική αξιολόγηση των εναλλακτικών σεναρίων πραγματοποιήθηκε με βάση το κόστος των υφιστάμενων πρακτικών διαχείρισης των ΑΣΑ στο Δήμο Τήνου για τα έτη 2015, 2016 και 2021. Το προτεινόμενο σύστημα ISWM είχε τη φιλοδοξία να παράσχει μια τεχνικά εφικτή, ολοκληρωμένη λύση για τη διαλογή των ΑΣΑ στην πηγή και τη μετέπειτα επεξεργασία τους σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα απόβλητα. Συμπεραίνεται ότι εάν δεν υπάρξουν αλλαγές στο υφιστάμενο σύστημα διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων στο Δήμο Τήνου, το τρέχον κόστος διαχείρισης θα αυξηθεί προοδευτικά και θα είναι σημαντικά υψηλότερο από τις προτεινόμενες εναλλακτικές λύσεις κατά τα επόμενα έτη. Δεδομένου ότι το OPEX μεταξύ των προτεινόμενων σεναρίων διαχείρισης των βιολογικών αποβλήτων είναι παρόμοιο, συνάγεται το συμπέρασμα ότι η εγκατάσταση μιας πρόσθετης μονάδας κομποστοποίησης (χωρητικότητα 466 τόνων / έτος) κοντά στην πόλη της Τήνου μαζί με τη λειτουργία της υπάρχουσας πρωτότυπης μονάδας κομποστοποίησης στο βόρειο τμήμα του νησιού (περιοχή Πύργου & Πάνορμου) θα μπορούσε να αποτελέσει τη βέλτιστη λύση για την ολοκληρωμένη διαχείριση των αστικών αποβλήτων στο Δήμο Τήνου. Το προτεινόμενο σύστημα ISWM μπορεί να παράσχει μια βιώσιμη λύση για νησιά όπως η Τήνος και άλλες απομακρυσμένες περιοχές, ώστε να αξιοποιηθούν τα ιδιαίτερα γεωγραφικά χαρακτηριστικά τους ως ευκαιρίες για τη βελτίωση της κατάστασης διαχείρισης των αποβλήτων και για την επίτευξη της αποδοτικότερης χρήσης των πόρων. 10

7 Δράσεις ενημέρωσης και διάχυσης των αποτελεσμάτων του έργου ISWM TINOS Σημεία συλλογής αποβλήτων Εκδηλώσεις ενημέρωσης, εκπαίδευσης, καθαρισμού παραλίας, συμμετοχή σε εργαστήρια δικτύωσης, φεστιβάλ επιστήμης! ISWM - TINOS Λογότυπο του έργου LIFE+ ISWM TINOS που τονίζει τη σημασία της ενεργής συμμετοχής του κοινού στην επιτυχία της Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ) Ενημερωτικό υλικό ISWM TINOS : φυλλάδια, αφίσες, πινακίδες LIFE Video Διεθνούς συνεδρίου έργου LIFE+ ISWM TINOS: https://www.youtube.com/watch?v=g7oapwdidf8 Ιστοσελίδα έργου LIFE+ ISWM TINOS : http://iswm-tinos.uest.gr 11

8 Τελικο Διεθνές Συνέδριο για την ευρεία δημοσιοποίηση και παρουσίαση των αποτελεσμάτων του έργου ISWM TINOS 3 ο Διεθνές Συνέδριο για τη Βιώσιμη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων, ΤINOS 2015 2 4 Ιουλίου 2015, Πύργος, Τήνου Το 3 ο Διεθνές Συνέδριο για τη Βιώσιμη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων, TINOS 2015, έλαβε χώρα στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας, στον Πύργο, Τήνου στις 2 4 Ιουλίου 2015: 14 διαφορετικές συνεδρίες, 160 παρουσιάσεις, 20+ πόστερ, 300 σύνεδροι από 45 χώρες του κόσμου, με τη συνεργασία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κομποστοποίησης (ECN). Ιστοσελίδα διεθνούς συνεδρίου TINOS 2015: http://tinos2015.uest.gr/ Επιτόπια επίσκεψη των συνέδρων του TINOS 2015 στην ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ ΜΟΝΑΔΑ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ, που εγκαταστάθηκε στο Βιολογικό Πανόρμου 12

Στοιχεία Επικοινωνίας Δήμος Τήνου Τηλ: +30 22833 60100 Fax: +30 22833 60111 Ιστοσελίδα:http://www.dimostinou.eu email:dtprogram@1516.syzefxis.gov.gr Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Χημικών Μηχανικών, Μονάδα Περιβαλλοντικής Επιστήμης & Τεχνολογίας Τηλ: +30 210 772 3108/2334 Fax: +30 210 772 3285 Ιστοσελίδα:www.uest.gr email: mloiz@chemeng.ntua.gr Università degli studi di Verona Τηλ: 045 802 7964 7965 Fax: 045 802 7928 7929 Ιστοσελίδα: www.univr.it email: franco.cecchi@univr.it email: david.bolzonella@univr.it Εθνικό Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών & Ενεργειακών Πόρων Τηλ: +30 211 1069500 Fax:+30 211 1069501 Ιστοσελίδα: www.lignite.gr email:grammelis@certh.gr LIFE+ Περιβαλλοντική Πολιτική & Διακυβέρνηση Το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα LIFE+, το χρηματοδοτικό εργαλείο της Ε.Ε. για το Περιβάλλον 13