TEE ελτίο Τύπου ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ 5 Μαΐου 2008 Τεχνολογίες Πληροφορικής & Επικοινωνιών στην υπηρεσία της πρόληψης και της προστασίας του πολίτη και του οικοσυστήµατος από τις δασικές πυρκαγιές Ηµερίδα για τις νέες τεχνολογίες που µπορούν να συµβάλλουν στην πρόληψη και προστασία από τις δασικές πυρκαγιές, πραγµατοποιήθηκε σήµερα µε πρωτοβουλία του ΤΕΕ. Την έναρξη της Ηµερίδας κήρυξε ο υπουργός Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης Προκόπης Παυλόπουλος (σ.σ. τα βασικά σηµεία της οµιλίας παρατίθενται στη συνέχεια), ενώ βασικός οµιλητής ήταν ο Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Περιβάλλον Σταύρος ήµας. Προηγήθηκε η οµιλία του Προέδρου του ΤΕΕ Γιάννη Αλαβάνου (σ.σ. παρατίθεται στη συνέχεια). Εισηγητές ήταν στελέχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας, της Ειδικής Γραµµατείας Ψηφιακού Σχεδιασµού του Υπουργείου Οικονοµικών, του Αστεροσκοπείου Αθηνών, ενώ παρουσιάστηκαν παραδείγµατα εφαρµογής σε συστήµατα παρακολούθησης και διαχείρισης πυρκαγιών που εφαρµόζονται τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώρες. Όπως επισηµάνθηκε απ όλους τους οµιλητές λόγω της κλιµατικής αλλαγής προβλέπεται ότι οι δασικές πυρκαγιές θα εµφανίζονται συχνότερα και µε ένταση. Για να αντιµετωπιστεί το µείζον και διεθνές αυτό πρόβληµα διεθνείς και κοινοτικές πρωτοβουλίες προβλέπουν ήδη την δηµιουργία συνεργατικών σχηµατισµών για την αντιµετώπισή του, µε έµφαση σε δράσεις παρακολούθησης και έγκαιρης πρόβλεψης κινδύνων και προειδοποίησης φορέων και πολιτών, ενισχύοντας έτσι το µοντέλο της πρόληψης. Στην κατεύθυνση αυτή οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών, όπως υπογραµµίστηκε, µπορούν να διαδραµατίσουν αποφασιστικό ρόλο και να ενισχύσουν νέες συντονισµένες πρωτοβουλίες του ηµόσιου και Ιδιωτικού τοµέα στην Χώρα µας. Αξιοσηµείωτο είναι ότι η Ε.Ε., όπως είπε ο κ. ήµας, ενισχύει πολλά προγράµµατα, καθώς έχει θέσει ως στόχο την οργάνωση και στήριξη ενός ευρωπαϊκού κέντρου Πολιτικής Προστασίας. Το ζήτηµα αυτό είναι εξαιρετικά επίκαιρο και επείγον, όπως είπε, καθώς οι κλιµατικές αλλαγές όπως κατέδειξε και η τελευταία έκθεση της NASA έρχονται ταχύτερα απ ότι υπολογίζαµε. Ειδικά σε ότι αφορά τις δασικές πυρκαγιές η αγωνία όλων είναι ιδιαίτερα αυξηµένη λόγω και της επερχόµενης θερινής περιόδου. Ωστόσο, όπως επεσήµανε, για την προώθηση της ευρωπαϊκής πολιτικής και της οργάνωσης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Φυσικών Καταστροφών προσκρούει στην έλλειψη πολιτικής βούλησης από πολλά κράτη-µέλη, που δεν επιθυµούν να υπάρξει άµεση 1
πρόσβαση στα εθνικά στοιχεία, όπως είπε χαρακτηριστικά. (σ.σ. επισυνάπτεται σε αρχείο.pdf η οµιλία του κ. ήµα) Η οµιλία του Προέδρου του ΤΕΕ ευτέρα του Θωµά. Οι κάτοικοι αυτής της χώρας έχουν την ικανότητα να ξεχνούν, την ευτυχία να γιορτάζουν. Όµως η Άνοιξη µικραίνει ως περίοδος, το καλοκαίρι έρχεται. Οι Έλληνες δεν το αντιµετωπίζουν µε τη σκέψη των διακοπών, αλλά µε αγωνία και φόβο. Πληθαίνουν οι εκδηλώσεις για τα µέτρα πρόληψης, για τα µέτρα αποκατάστασης και ανασυγκρότησης: γίναµε αναµφισβήτητα και δραµατικά πολύ πιο έµπειροι. Γίναµε και πιο ικανοί; Κατά πόσον ο κρατικός µηχανισµός είναι έτοιµος να αντιµετωπίσει ανάλογες, σαν τις περυσινές τραγικές, καταστάσεις µέσα στα επόµενα χρόνια; Τα µηνύµατα από την κλιµατική αλλαγή είναι εξαιρετικά δυσοίωνα για τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου και αφορούν τις συνθήκες θερµικής καταπόνησης των δασών και τα πληµµυρικά φαινόµενα που αναµένεται να ενταθούν. Οι αδυναµίες µας, καθοριστικές, είναι ορατές δια γυµνού οφθαλµού. Στις 2 Απριλίου του 2008 σε συµπόσιο που οργάνωσε η Σχολή ηµόσιας Υγείας του Παν.Χάρβαρντ και το Πανεπιστήµιο Αθηνών µε θέµα «Πρόληψη καταστροφών και οι επιπτώσεις τους στην Ελλάδα: ηµιουργία συνεργασιών για το µετριασµό των επιπτώσεων των δασικών πυρκαγιών», πέραν από την παρουσίαση καλών στρατηγικών από τη διεθνή εµπειρία, οι οµιλητές εστίασαν το ενδιαφέρον τους στην ανάγκη ύπαρξης κεντρικού συντονισµού και ολοκληρωµένου σχεδιασµού των δράσεων. Επιπλέον στον τοµέα διαχείρισης της καταστροφής προτάθηκε η σύσταση ενός φορέα διαχείρισης κρίσεων, µε στόχο την επιτελική καθοδήγηση όλων των υπηρεσιών και φορέων που εµπλέκονται. Ήδη από τον Οκτώβριο µια οµάδα ειδικών από τις ΗΠΑ, οι οποίοι συνέταξαν προτάσεις για τα άµεσα µέτρα αποφυγής δυσµενών συνεπειών, είχαν εντυπωσιασθεί από δύο πράγµατα. Την ικανότητα των ελλήνων επιστηµόνων στη διαχείριση σύνθετων προβληµάτων και τη χρήση νέων τεχνολογιών, παράλληλα µε την ανυπαρξία σύνδεσης της δουλειάς τους µε εθνικά, ευρωπαϊκά ή διεθνή δίκτυα. Την αλλοπρόσαλλη κατανοµή των αρµοδιοτήτων µεταξύ Υπουργείων, Περιφερειών, Νοµαρχιών και ήµων µε πολύ συγκεκριµένες αρνητικές επιπτώσεις (τον άνω ρου ελέγχει ο ένας φορέας και τον κάτω ο άλλος). Όσο ως χώρα έχουµε αυτήν την πολιτική, δεν είναι τυχαία, δεν θα δικαιούµαστε να χρησιµοποιούµε κανένα δείκτη για να αυτοεντασσόµαστε στις αναπτυγµένες χώρες. Θα σπαταλάµε δυνάµεις και πόρους, από αυτούς που µε δραµατικό τρόπο, πριν το Πάσχα, οι έλληνες µηχανικοί [ασφαλιστικό], βιώσαµε ότι δεν τους έχουµε εν αφθονία. Είναι εντυπωσιακό να αντιπαραθέσει κανείς τις δαπάνες που προβλέπονται στη «µελέτη αποκατάστασης και ανάπτυξης του Αγροτικού τοµέα, των δασών και της προστασίας του περιβάλλοντος στις πυρόπληκτες περιοχές» που συνέταξε το Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθήνας µε τη συνεργασία και άλλων ερευνητικών οµάδων και ανακοίνωσε µε δελτίο τύπου το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων στις 19.11.2007, µε τις δαπάνες που έχει καταβάλει το Ειδικό Ταµείο Αντιµετώπισης Εκτάκτων Αναγκών. Για τα ελάχιστα χρήµατα 2
που έχουν δοθεί µέχρι σήµερα και µόνο για την αποκατάσταση οικισµών κανείς δεν µπορεί να εγκαλέσει την επιτροπή που διαχειρίζεται το ταµείο και τους κανόνες που έχει θέσει. Όσα ήδη αναφέρθηκαν ως βασικές επισηµάνσεις ξένων παρατηρητών αποτελούν την µόνιµη επωδό των περισσοτέρων πορισµάτων των ελλήνων επιστηµόνων, από την αρχή της κρίσης µέχρι και τώρα. Υπάρχει αδήριτη ανάγκη σήµερα να λειτουργήσει αποτελεσµατικά ένα ολοκληρωµένο σχέδιο αντιπυρικής και περιβαλλοντικής προστασίας. Αυτό απαιτεί: 1. Ισχυρή πολιτική βούληση και κοινωνική συναίνεση. Απαιτείται η ανατροπή των δασοκτόνων και περιβαλλοντοκτόνων διατάξεων και πρακτικών που πλήττουν περιβάλλον και δάση, που επιβραβεύουν ή ενθαρρύνουν καταπατητές και συντηρούν το έλλειµµα περιβαλλοντικής συνείδησης. 2. Ολοκληρωµένο, µακρόπνοο σχεδιασµό σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο. Απαιτείται οργάνωση της πρόληψης, µε την αρχή ότι αυτή είναι το σηµαντικότερο στοιχείο για την προστασία των δασών και του περιβάλλοντος και της αποκατάστασης µε σεβασµό στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και γενικά την αρχή της αειφορίας. 3. Ενεργούς πολίτες. απαιτείται η τοπική κοινωνία να διεκδικεί µε τη συµµετοχή της το καλύτερο σε όλα τα επίπεδα της πρόληψης και της αντιµετώπισης από φυσικές καταστροφές. Ο σχεδιασµός και η οργάνωση πρέπει να αξιοποιούν τα αποτελέσµατα της διεπιστηµονικής έρευνας και τις σύγχρονες τεχνολογίες για την πρόληψη και την διαχείριση των κινδύνων.αύριο γίνεται µια «επιστηµονική συνάντηση» που οργανώνει το ΕΜΠ στην αίθουσα Συγκλήτου του ιστορικού κτιρίου της Πρυτανείας µε θέµα: πιλοτικές προσεγγίσεις για την ανασυγκρότηση των πυρόπληκτων περιοχών. Θα παρουσιαστεί το σύνολο των εργασιών που έχει εκπονήσει το ΕΜΠ για τις πυρόπληκτες περιοχές. Το ΤΕΕ έχει µερικά χρηµατοδοτήσει δύο: «οι βλάβες των κτιρίων από οπλισµένο σκυρόδεµα και τοιχοποιϊα» και «άξονες χωροταξικής και οικιστικής οργάνωσης των πυρόπληκτων περιοχών». Από την τελευταία θα ήθελα να καταγράψω δύο σκέψεις. Στην Ελλάδα έχουµε έναν κύκλο καταστροφής 1. «Οι θεµελιώδεις αιτίες που υποθάλπουν µια καταστροφή υποβόσκουν πολύ πριν αυτή συµβεί και κατά κανόνα συνεχίζουν και µετά να χτίζουν τις συνθήκες για µια νέα καταστροφή». Οι κύκλοι µάλιστα θα βαίνουν επιταχυνόµενοι και µε µεγαλύτερες προοπτικές κινδύνου, λόγω των παγκόσµιων περιβαλλοντικών εξελίξεων. Κατά την άµεση µετα-καταστροφική φάση η κατάσταση φαίνεται χαοτική. Στη συνέχεια εµφανίζονται κερδοσκοπικές δραστηριότητες που επωφελούνται της «χαλαρότητας ελέγχου, που οφείλεται στην απέλπιδα προσπάθεια των αρχών να ενισχύσουν τις όποιες επενδύσεις δηµιουργούν θέσεις εργασίας». 2 Θα πρέπει να σπάσουµε αυτόν τον επικίνδυνο κύκλο. Για τις πυρόπληκτες περιοχές υπάρχουν δύο µοντέλα ανάπτυξης. Αυτό που φαίνεται να ενισχύεται από τις διατυπώσεις του εθνικού Χωροταξικού και του ειδικού χωροταξικού πλαισίου για τον Τουρισµό µε την έµφαση στα µεγάλα έργα υποδοµής, την ενίσχυση µεγάλων επενδυτικών σχεδίων σε τουριστικές µέγα εγκαταστάσεις, υλοποιούνται ήδη κάποιες, στην 1 Καταστροφή είναι µια σοβαρή διαταραχή της λειτουργίας της κοινωνίας που προκαλεί εκτεταµένες ανθρώπινες, υλικές και περιβαλλοντικές απώλειες που υπερβαίνουν την ικανότητα της πληγείσας κοινωνίας να τις αντιµετωπίζει µε ίδιους πόρους». 2 Είναι χαρακτηριστική η µελέτη του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου που στο συγκεκριµένο σηµείο δεν κάνει προτάσεις, δεν επισηµαίνει κινδύνους αλλά παραπέµπει στις επιλογές του ΥΠΟΙΟ. 3
εντατική τουριστική ανάπτυξη. Και αυτό που δίνει έµφαση στην ήπια τουριστική ανάπτυξη, στον εκσυγχρονισµό και βελτίωση της αγροτικής παραγωγής µε προώθηση των βιολογικών καλλιεργειών και τη µεταποίηση τους, στη συµπληρωµατική λειτουργία και αλληλοστηριζόµενη ανάπτυξη παράκτιου, πεδινού και ηµιορεινού / ορεινού χώρου και οικισµών. Παρότι δεν υπάρχει κάθετη γραµµή διαχωρισµού των δύο µοντέλων τασσόµαστε ανεπιφύλακτα µε το δεύτερο. Το ευτύχηµα είναι ότι στις συγκεκριµένες περιοχές το κυριαρχούν, έως σήµερα, πρότυπο χωρικής ανάπτυξης, δίνει όλα τα περιθώρια για την προώθηση του. Το ΤΕΕ, κεντρικά και περιφερειακά, συµµετέχει στις αναζητήσεις για ένα βιώσιµο µέλλον, για να σταλεί από τις πυρόπληκτες περιοχές ένα µήνυµα ελπίδας προς όλες τις χώρες της Μεσογείου. Σηµαντικότερες, ίσως, αποδειχθούν η ίδρυση του ιεπιστηµονικού Συµβουλίου για την προστασία του περιβάλλοντος και την περιβαλλοντική εκπαίδευση 3, η σύσταση του Παρατηρητηρίου 4 «για την ανασυγκρότηση των περιοχών που επλήγησαν από τις πρόσφατες πυρκαγιές», και ο ιεθνής Αρχιτεκτονικός ιαγωνισµόςγια τη «Βιοκλιµατική Αρχιτεκτονική και Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας για κελύφη προς στέγαση θυµάτων από φυσικές καταστροφές». Σε συνέντευξη τύπου του ιεπιστηµονικού Συµβουλίου για την ανασυγκρότηση των καµένων εκτάσεων και την προστασία των δασών, στις 3 Σεπτεµβρίου 2007, προτάθηκε η λήψη 27 µέτρων, άµεσων, µεσοπρόθεσµων και µακροπρόθεσµων µε την επισήµανση ότι τα πρώτα δεν πρέπει να ακυρώνουν τα επόµενα. Οι προτάσεις αυτές αποτελούν πλέον κοινά αποδεκτές θέσεις. Το κακό είναι ότι παραµένουν το ίδιο επίκαιρες, και όχι σε ικανό αριθµό περισσότερο επεξεργασµένες και εξειδικευµένες. Αν υπήρχε ο συντονισµός και σε επιστηµονικό επίπεδο, είναι βέβαιο ότι οι δυνάµεις που έχουν ασχοληθεί µε το θέµα θα έδιναν πολύ πιο εντυπωσιακά αποτελέσµατα. Ανάµεσα σε αυτές τις προτάσεις υπάρχουν και οι ειδικότερες που σχετίζονται µε ένα ολοκληρωµένο σχέδιο αντιπυρικής προστασίας. Τα µέτρα που ειδικότερα είχαν προταθεί συνοπτικά είναι: Να συνταχθούν οι δασικοί χάρτες για το σύνολο της χώρας ως το 2009 Να ολοκληρωθεί το εθνικό κτηµατολόγιο µέσα στα επόµενα δώδεκα χρόνια Να συσταθεί συντονιστικός φορέας δασοπροστασίας, στον οποίο θα συµµετέχουν όλοι οι συναρµόδιοι φορείς και υπηρεσίες Να συσταθεί επικουρικά προς αυτόν Μόνιµη Επιστηµονική Αντιπυρική επιτροπή, µε έργο τη συλλογή, σύνθεση, ερµηνεία και δηµοσιοποίηση όλων των στοιχείων για τις µεγάλες πυρκαγιές, την τεκµηρίωση, και εφαρµοσµένη έρευνα, τη σύνταξη συστάσεων µακροπρόθεσµης στρατηγικής κλπ. 3 ΓΕΩΤΕΕ, Οικονοµικό Επιµελητήριο, Ολοµέλεια ικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας, Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος, ΤΕΕ 4 του ιεπιστηµονικού Συµβουλίου 4
Να διαθέτει (για να αυτοελέγχεται) η τοπική Αυτοδιοίκηση σύστηµα πιθανολόγησης πυρκαγιάς συναρτήσει της πυροτρωτότητας κάθε περιοχής 5. Να αναπτυχθούν και εγκατασταθούν ηλεκτρονικά συστήµατα άµεσου εντοπισµού δασικών πυρκαγιών, αξιοποιώντας έρευνες και µεθόδους που ήδη έχουν αναπτυχθεί στην Ελλάδα και στο διεθνή χώρο. Η σηµερινή ηµερίδα αποτελεί µια αναλυτικότερη παρουσίαση του τελευταίου στόχου. Είναι η πρώτη που γίνεται από κοινού µε το Τµήµα Πληροφορικής και Επικοινωνιών (e-tee), που πρόσφατα ιδρύσαµε στο ΤΕΕ. Αν και αναλυτικότερα θα αναφερθεί σε αυτής ο Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, θεωρούµε ότι εντάσσεται στις εκδηλώσεις που κάνουµε στα πλαίσια αυτού που έχουµε χαρακτηρίσει ως έτος Τυποποίησης, ορολογίας, κανονισµών και προδιαγραφών το 2008 για το ΤΕΕ. Μια βασική κατεύθυνση της είναι η συµβολή στη διαµόρφωση τεχνικών πρωτοκόλλων για τη χάραξη ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής στην αντιµετώπιση των καταστροφών, στους τοµείς της πρόληψης, έρευνας, διαχείρισης κινδύνου, πολιτικής προστασίας, εργαλείων αρωγής για τη βελτίωση της πολιτείας σε καταστροφές. Στις 28 Μαίου, στο ΤΕΕ, η επιτροπή Παρατηρητηρίου διοργανώνει ανοικτή σύσκεψη «για την επίσπευση του σχεδιασµού και της υλοποίησης των µέτρων αποκατάστασης και των ολοκληρωµένων παρεµβάσεων για την Ανασυγκρότηση των πυρόπληκτων περιοχών». Σε αυτή θα κληθούν να παρουσιάσουν τις δράσεις τους και να διατυπώσουν προβληµατισµούς και προτάσεις εκπρόσωποι Υπουργείων, εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, των περιφερειών και της αυτοδιοίκησης, των άλλων εµπλεκοµένων φορέων. Στο τέλος του 2008 το Παρατηρητήριο θα αξιολογήσει τα αποτελέσµατα ενεργειών όλων των φορέων που, τα ήδη καταγραµµένα, καλύπτουν ως τίτλοι πολλές σελίδες, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα καλύψουν και τις συνέπειες από την καταστροφή. Θα τα δηµοσιοποιήσει, ώστε κανένας αρµόδιος του ΤΕΕ περιλαµβανοµένου να µη φέρεται ως αναρµόδιος. 5 η πυροτρωτότητα εξαρτάται από µετεωρολογικές συνθήκες: προβλεπόµενη ταχύτητα ανέµων, θερµοκρασία και υγρασία ατµόσφαιρας, καθώς και από εγγενείς παράγοντες: πυκνότητα καυ ευφλεκτότητα ύλης, διαθεσιµότητα δασικών οδών, λειτουργία παρατηρητηρίων και περιπολιών, καθαρισµός ξερής ύλης, εκπαίδευση και άσκηση πληθυσµού, βαθµός ετοιµότητας συνεργαζοµένων παραγόντων 5