ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ - ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗΣ Διαδικασία κατά την οποία υγιή όργανα, ιστοί ή κύτταρα μεταφέρονται από έναν δότη σε έναν χρονίως πάσχοντα άνθρωπο με σκοπό την αποκατάσταση της λειτουργίας των οργάνων του.
Ο Ρ Γ Α Ν Α Τα όργανα που μπορούν να μεταμοσχευθούν είναι: Νεφροί Καρδιά Ήπαρ Πνεύμονες Πάγκρεας Τμήμα του λεπτού εντέρου
ΙΣΤΟΙ ΚΑΙ ΚΥΤΤΑΡΑ Δέρμα επιδερμίδα Οστά, χόνδροι,μύες,τένοντες,σύνδεσμοι Περιτονίες, αγγεία, βαλβίδες της καρδιάς Κερατοειδής χιτώνας οφθαλμού Σκληρός χιτώνας οφθαλμού Εμβρυϊκή μεμβράνη, χόριο Ενδοκρινείς ιστοί, ενδοκρινικά κύτταρα Νευρικά κύτταρα, αιμοποιητικά κύτταρα
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΑΥΤΟΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ: προέρχονται από το ίδιο άτομο, π.χ. οστά, δέρμα ΑΛΛΟΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ: όταν δότης και λήπτης είναι διαφορετικά άτομα αλλά ανήκουν στο ίδιο είδος. Π.χ. από άνθρωπο σε άνθρωπο. ΞΕΝΟΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ: Ο δότης και ο λήπτης ανήκουν σε διαφορετικό ζωϊκό είδος, π.χ. από γουρούνι σε άνθρωπο.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ 1937 μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς χιτώνα 1940 πειραματικές προσπάθειες για μεταμόσχευση μυελού των οστών 1953 μεταμόσχευση νεφρού 1963 μεταμόσχευση πνεύμονα 1967 μεταμόσχευση παγκρέατος 1968 μεταμόσχευση ήπατος 1990 απονομή βραβείων Nobel στους Marey και Thomas για τη συνεισφορά τους στη μεταμόσχευση μυελού των οστών
ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΚΑΡΔΙΑΣ 1967: πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς από άνθρωπο σε άνθρωπο στη Νότια Αφρική απ τον CRISTIAN BARΝARD. Ο ασθενής έζησε 18 ημέρες και πέθανε από πνευμονία. 1968: δεύτερη μεταμόσχευση απ τον CRISTIAN BARΝARD. Ο ασθενής έζησε 18 μήνες.
Μεταμοσχεύσεις στο διεθνή χώρο για το έτος 2001
ΛΟΓΟΙ ΑΠΡΟΘΥΜΙΑΣ Ελλιπή έως εσφαλμένη πληροφόρηση, όργιο φημών Έλλειψη εμπιστοσύνης σε φορείς και γιατρούς Φόβος για εμπόριο οργάνων Προλήψεις και προκαταλήψεις για το τέλος της ζωής
Μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων/ Στατιστικά δεδομένα
Μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων/ Στατιστικά δεδομένα
ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΜΥΕΛΟΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ Είναι ρευστός ιστός που βρίσκεται μέσα στα οστά και περιέχει αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα δηλαδή πρόδρομες μορφές λευκών κυττάρων, ερυθρών κυττάρων και ερυθρών αιμοπεταλίων. Είναι το εργοστάσιο που φτιάχνει τα κύτταρα του αίματος.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΜΥΕΛΟΥ Είναι η αντικατάσταση του πάσχοντος μυελού με κύτταρα από υγιή δότη. Μεταγγίζονται ενδοφλέβια στον ασθενή όπως μια μετάγγιση αίματος. Ο μυελός εγκαθίσταται στα οστά του λήπτη και αρχίζει την παραγωγή υγιών κυττάρων.
ΠΟΙΟΙ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΜΥΕΛΟ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ Μυελική απλασία: ανεπάρκεια μυελού να φτιάξει τα κύτταρα του αίματος Λευχαιμία: παραγωγή παθολογικών κυττάρων Κληρονομικά αιματολογικά νοσήματα Μυελική καταστροφή από φάρμακα ή ακτινοβολία.
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΛΗΨΗ Η λήψη μυελού γίνεται στο χειρουργείο από Ειδικούς Αιματολόγους απ τα οστά της λεκάνης κάτω από γενική ή ραχιαία αναισθησία. Συλλέγεται το 3%-5% του συνόλου του μυελού και αναγεννάται γρήγορα.
ΛΗΨΗ ΑΡΧΕΓΟΝΩΝ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Γίνεται από το περιφερικό αίμα. Χορηγείται για 4 ημέρες ειδικό φάρμακο (GCSF) με υποδόρια ένεση με αποτέλεσμα την αύξηση των προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων. Ακολουθεί η λήψη που είναι παρόμοια με αυτή της αιμοδοσίας. Το αίμα του δότη περνάει από μηχάνημα το οποίο διαχωρίζει και συγκρατεί τα αρχέγονα κύτταρα του αίματος.
ΙΣΤΟΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της μεταμόσχευσης είναι ο δότης και ο λήπτης να παρουσιάζουν ιστοσυμβατότητα ως προς τα αντιγόνα του συστήματος ΗLA. Τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας ή HLA αντιγόνα είναι πρωτεΐνες που βρίσκονται στην επιφάνεια των κυττάρων και αναγνωρίζουν το ίδιο από το ξένο. Τι ανήκει στον οργανισμό και τι όχι. Έτσι καταστρέφει ξένα κύτταρα, βακτήρια, ιούς, καρκινικά κύτταρα και μοσχεύματα προστατεύοντας τον οργανισμό.
ΙΣΤΟΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ Η επιτυχία μιας μεταμόσχευσης αιμοποιητικών κυττάρων εξαρτάται απ την αποδοχή των μεταμοσχευμένων κυττάρων απ το ανοσιακό σύστημα του ασθενούς. Η αποδοχή αυτή επιτυγχάνεται μόνο αν τα HLA αντιγόνα των κυττάρων του δότη είναι ίδια με τα HLA αντιγόνα των κυττάρων του λήπτη. Τα HLA αντιγόνα είναι διαφορετικά για κάθε άτομο καθορίζοντας την «ιστική ταυτότητα» του. Προσδιορίζονται σε ειδικά εργαστήρια ιστοσυμβατότητας σε δείγμα αίματος.
ΙΣΤΟΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ Χαρακτηριστικό των HLA αντιγόνων είναι ο τεράστιος πολυμορφισμός τους. Αν για το σύστημα ABO υπάρχουν 4 ομάδες αίματος, η κατάταξη με βάση τα HLA αντιγόνα μας οδηγεί σε τεράστιο αριθμό διαφορετικών περιπτώσεων, γεγονός που καθιστά την πιθανότητα ιστοσυμβατότητας δύο τυχαίων ατόμων εξαιρετικά μικρή.
ΙΣΤΟΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ Επειδή τα HLA αντιγόνα κληρονομούνται από τους γονείς η αναζήτηση συμβατού δότη ξεκινάει πρώτα απ την οικογένειά του. Μόνο όμως 1 στις 3 περιπτώσεις παρουσιάζει ιστοσυμβατότητα. 2 στους 3 ασθενείς δεν θα βρουν συμβατό συγγενή δότη.
ΔΙΕΘΝΕΣ ΑΡΧΕΙΟ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΔΟΤΩΝ ΜΥΕΛΟΥ ΟΣΤΩΝ (Bone Marrow Donors Worldwide-BMDW) Έτσι γεννήθηκε η ιδέα για τη δημιουργία μιας οργάνωσης-δεξαμενής εθελοντών δοτών μυελού των οστών. Οι πρώτες οργανώσεις δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του 70 σε Ολλανδία, Μ. Βρετανία και ΗΠΑ. Σήμερα συμμετέχουν 64 χώρες, 15.000.000 εθελοντές. Το Διεθνές Αρχείο Εθελοντών Δοτών Μυελού των οστών είναι μία βάση δεδομένων όπου γίνεται αναζήτηση εθελοντών δοτών και μονάδων ομφαλοπλακουντιακού αίματος.
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα οι καταχωρημένοι εθελοντές στις 4-2-2010 ήταν 21.225 αριθμός εξαιρετικά μικρός. Υπολογίζεται ότι με 100.000 εθελοντές θα βρίσκονταν κατάλληλος δότης για το 80% των ασθενών. Το 95% όσων μεταμοσχεύθηκαν οι δότες προέρχονταν απ το εξωτερικό.
ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ (ΕΟΜ) Ο ΕΟΜ αποτελεί Ν.Π.Ι.Δ. Εποπτεύεται απ το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας και έχει σκοπό τη χάραξη στρατηγικής για την ανάπτυξη των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας. Εισηγείται στο υπουργείο την πολιτική που θα ακολουθήσει η χώρα μας παρακολουθώντας τις διεθνείς εξελίξεις, προσαρμόζοντάς τες στην ελληνική ιδιαιτερότητα.
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΟΜ Εισηγείται τους όρους, τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία των μεταμοσχεύσεων καθώς και τον κώδικα δεοντολογίας για τη λειτουργία των μονάδων μεταμοσχεύσεων και των τραπεζών ιστών. Οργανώνει και συντονίζει σε τοπικό, εθνικό και διακρατικό επίπεδο τη διακίνηση μοσχευμάτων. Καταγράφει τους δωρητές ιστών και οργάνων, τους δυνητικούς και τους αξιοποιηθέντες δότες καθώς και τους υποψήφιους λήπτες.
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΟΜ Προτείνει στο Υπουργείο τη χορήγηση άδειας για την ίδρυση μονάδων μεταμόσχευσης. Συνεργάζεται με αντίστοιχους οργανισμούς και μεταμοσχευτικά κέντρα του εξωτερικού για την προμήθεια και ανταλλαγή μοσχευμάτων.
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΟΜ Μεριμνά για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ληπτών, των ζώντων δοτών και των συγγενών τους. Ενημερώνει και πληροφορεί το κοινό για τη δωρεά οργάνων.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Διάγνωση εγκεφαλικού θανάτου Κλινική διαχείριση των εν δυνάμει δωρητών απ τις μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) Έγκαιρη ειδοποίηση απ τις Μ.Ε.Θ. των υπηρεσιών του Ε.Ο.Μ.
ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ Ο εγκεφαλικός θάνατος δηλαδή ο θάνατος του εγκεφαλικού στελέχους ταυτίζεται από επιστημονική, ηθική και νομική άποψη με το θάνατο του ανθρώπου. Βρίσκεται μεταξύ του κυρίως εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού και μεταξύ άλλων έχει την έδρα του το κέντρο αναπνοής, και της κυκλοφορίας του αίματος. Η απώλεια της αυτόνομης αναπνοής συνεπάγεται την παύση δραστηριότητας των εγκεφαλικών ημισφαιρίων με συνέπεια να μην είναι δυνατή η γνωστική και η συναισθηματική ζωή.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ Η διάγνωση γίνεται από 3 έμπειρους σ αυτό το αντικείμενο γιατρούς οι οποίοι δεν ανήκουν σε καμιά μεταμοσχευτική ομάδα. Αποκλείουν το αναστρέψιμο της κατάστασης και προβαίνουν στις δοκιμασίες επιβεβαίωσης του εγκεφαλικού θανάτου. Επιτελούνται τουλάχιστον 24 ώρες μετά την έναρξη του κώματος. Για να αποκλειστεί και η παραμικρή πιθανότητα λάθους, οι δοκιμασίες εκτελούνται 2 φορές.
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΛΗΠΤΗ Η κατανομή των μοσχευμάτων ανάλογα με το όργανο που μεταμοσχεύεται γίνεται απ το αντίστοιχο Εθνικό Μητρώο Ληπτών βάσει κριτηρίων όπως: Ιστοσυμβατότητα Ομάδα αίματος Ιατρικώς πιστοποιούμενη αναγκαιότητα Χρόνος αναμονής Ηλικία Σωματικό βάρος Εγγύτητα
ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ Η κατανομή των μοσχευμάτων στους υποψήφιους λήπτες του Εθνικού Μητρώου διενεργείται αναλόγως με το όργανο που μεταμοσχεύεται και βάσει κριτηρίων όπως η ομάδα αίματος, η ιστοσυμβατότητα, το ιατρικώς πιστοποιούμενο επείγον της επέμβασης, ο χρόνος αναμονής, η ηλικία, το σωματικό βάρος, η εγγύτητα του τόπου λήψης του μοσχεύματος προς τον τόπο μεταμόσχευσης. Ο Ε.Ο.Μ. υποχρεούται για επείγοντα περιστατικά να δημιουργεί ειδικό κατάλογο υποψηφίων ληπτών οι οποίοι έχουν προτεραιότητα στη λήψη μοσχεύματος
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΛΗΠΤΗ Αν τα κριτήρια είναι ισοδύναμα, προηγούνται οι ασθενείς που είναι δωρητές οργάνων ή ιστών πριν να παρουσιασθεί γι αυτούς η ανάγκη μεταμόσχευσης.
ΕΜΠΟΡΙΟ ΟΡΓΑΝΩΝ Καταγγελίες για εμπόριο οργάνων υπήρξαν τη δεκαετία του 80 για τα δικτατορικά καθεστώτα της Αργεντινής και της Βραζιλίας. Στην Ινδία η νομοθεσία δεν απαγορεύει τη μεταμόσχευση οργάνων από μη συγγενείς ζώντες δότες.
ΕΜΠΟΡΙΟ ΟΡΓΑΝΩΝ Αποτέλεσμα αρκετοί για βιοποριστικούς λόγους πουλάνε τον έναν νεφρό. Η Διεθνής Αμνηστία και άλλες ανθρωπιστικές οργανώσεις καταγγέλλουν την Κίνα για εμπόριο οργάνων των εκτελεσθέντων. Καταγγελίες για εμπόριο οργάνων υπάρχουν για τις χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης για βιοποριστικούς λόγους.