1 Η ΠΟΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Βασικός σκοπός της Ναυτικής Εκπαίδευσης είναι η παροχή γνώσης, της οποίας το επίπεδο να διασφαλίζει ανταγωνιστικά πληρώματα, ικανά να λειτουργήσουν το βαπόρι αποτελεσματικά και με ασφάλεια. Οι φορείς της Ναυτικής Εκπαίδευσης, σε παγκόσμια κλίμακα, καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα, που ξεκινά με την δημιουργία βραχυχρόνιων προγραμμάτων σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα και καταλήγουν σε Πανεπιστημιακά μεταπτυχιακά προγράμματα. Το βαπόρι λειτουργεί σε ένα περιβάλλον απόλυτα Παγκοσμιοποιημένο με πολυεθνικά, πολυπολιτισμικά και με διαφορετικές κουλτούρες πληρώματα. Αυτό σημαίνει ότι η εκπαίδευση που παρέχεται θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη σε αυτά τα δεδομένα και πάντα σε εφαρμογή των διεθνών κανονισμών που διέπουν την λειτουργία της διεθνούς ναυτιλίας. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Κοινά αποδεκτές βασικές αρχές μιας αποτελεσματικής ναυτικής εκπαίδευσης είναι: 1.Εφαρμογή όλων των διεθνών κανονισμών και συμβάσεων, αρχής γενομένης της STCW. 2.Συνεργασία με διεθνώς αναγνωρισμένες αρχές παροχής πιστοποίησης της παρεχομένης ναυτικής εκπαίδευσης. 3.Συνεργασία με άλλους φορείς, τοπικούς και διεθνείς, παροχής ναυτικής εκπαίδευσης (πχ πανεπιστήμια, συλλογικούς φορείς, ερευνητικά ινστιτούτα, κ.λπ.). 4.Η εκπαίδευση θα πρέπει να ανταποκρίνεται πλήρως και στις απαιτήσεις της τοπικής ναυτικής βιομηχανίας (πχ ιδιαιτερότητες ελληνικής ναυτιλίας) 5.Συνεχής στενή συνεργασία των εκπαιδευτικών φορέων με την τοπική ναυτιλιακή βιομηχανία όχι μόνο για την διασφάλιση απασχόλησης αλλά και για την από κοινού διαμόρφωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και του τρόπου υλοποίησης τους (πχ γνωμοδότηση των φορέων της Ελληνικής Ναυτιλίας) 6.Εφαρμογή σύγχρονης τεχνολογίας στην εκπαίδευση (πχ πλήθος ηλεκτρονικών υπηρεσιών πού παρέχονται μέσω τού διαδικτύου στους εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους). 7.Συνεχής αναβάθμιση των προγραμμάτων εκπαίδευσης, ώστε να καλύπτουν την συνεχή εισροή νέων κανονισμών και τεχνολογιών που εφαρμόζονται στην ναυτιλία.
2 8.Παροχή συνεχούς εκπαίδευσης μέσω ενός αποτελεσματικού προγράμματος διά βίου μάθησης 9.Διατήρηση ενός σωστά δομημένου ισοζυγίου μεταξύ θεωρητικής κατάρτισης και πρακτικής εξάσκησης στο βαπόρι, που να διασφαλίζει την απρόσκοπτη και ασφαλή λειτουργία του. Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ (IMO & EMSA) ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΙΜΟ: O ρόλος του οργανισμού έχει περιοριστεί στην κατάρτιση της STCW και στις εκάστοτε αναθεωρήσεις της σύμβασης. Ακόμη και σήμερα οι περισσότερες χώρες, αν και έχουν επικυρώσει την σύμβαση, δεν έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν αποτελεσματικά τις ελάχιστες θεσπισμένες, από την σύμβαση, απαιτήσεις, μεταξύ των οποίων και η χώρα μας. Η ίδια η σύμβαση (Terms of Reference) δεν δίνει την δυνατότητα στον οργανισμό να παρέμβει μέσω ελέγχων στις διάφορες χώρες για την αποτελεσματική εφαρμογή της STCW. Ακόμη δε περισσότερο την δημιουργία ενός μηχανισμού πιστοποίησης του επιπέδου συμμόρφωσης με τις θεσπισμένες ελάχιστες απαιτήσεις. Περιορίζεται απλά σε συστάσεις στα κράτη-μέλη για έλεγχο και αναθεώρηση των εκπαιδευτικών τους προγραμμάτων, ώστε να συνάδουν πλήρως με την σύμβαση. EMSA [European Maritime Safety Agency]. Εδώ τα πράγματα είναι διαφορετικά, αφού η ΕMSA ιδιαίτερα το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει εντείνει τους ελέγχους όχι μόνο στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και πέραν του Ευρωπαϊκού χώρου [πχ Φιλιππίνες κ.λπ.] Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Εφαρμογή Διεθνώς Αναγνωρισμένων Δομών 1. Δεν χωράει καμιά αμφιβολία ότι η αφετηρία είναι η πλήρης ΚΑΙ ΟΡΘΗ εφαρμογή της STCW και των IMO MODEL COURSES 2. Προχωρώντας παραπέρα, μια πρώτη βελτίωση, με ακαδημαϊκά κριτήρια, μπορεί να γίνει και με οδηγό το Business and Technological Education Council [BTEC] Higher National Diploma [HND] της Αγγλίας
3 Στα πλαίσια της βελτίωσης του μαθησιακού αποτελέσματος των εκπαιδευτικών ταξιδιών [2 εξάμηνα για τις Ελληνικές ΑΕΝ], η μεθοδολογία που ακολουθείται από το U.KBTEC, με έμφαση την STCW, μπορεί να αποτελέσει έναν καλό οδηγό Συνεργασία με Διεθνείς Φορείς Ναυτιλιακής Εκπαίδευσης 1. Ανταλλαγή τεχνογνωσίας και εμπειρίας, θα πρέπει να είναι τα κύρια σημεία μιας τέτοιας συνεργασίας. Ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως εκείνα που σχετίζονται με την έρευνα, προάγουν την ακαδημαϊκή εκπαίδευση και προγράμματα, όπως το γνωστό Leonardo προάγουν την επαγγελματική εκπαίδευση. 2. Προγράμματα, όπως το γνωστό Safety on Sea (SOS) με την συμμετοχή διαφόρων Φορέων Ναυτικής Εκπαίδευσης, βοηθούν σημαντικά στην βελτίωση της Ευρωπαϊκής Ναυτικής Εκπαίδευσης 3. Το επίσης γνωστό Maritime English Language (MarTEL) πρόγραμμα δημιουργήθηκε προκειμένου να αναπτύξει ένα, κοινώς αποδεκτό, σύστημα αξιολόγησης της εκμάθησης των Ναυτιλιακών Αγγλικών. 4. TRAIN 4C (Train for Sea) είναι ένα άλλο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα που δίνει την δυνατότητα ανταλλαγής σπουδαστών μεταξύ διαφορετικών φορέων ναυτικής εκπαίδευσης, με προφανή θετικά αποτελέσματα. Στενή και Συνεχής συνεργασία με την τοπική Ναυτιλιακή Επιχειρηματική Κοινότητα. Σε ότι αφορά την Ελληνική πραγματικότητα η συνεργασία περιορίζεται, για την ώρα, στο μπαρκάρισμα των σπουδαστών των ΑΕΝ για δύο εξάμηνα, απαραίτητα για την προαγωγή τους στο επόμενο έτος σπουδών και οι συνεχείς και προς την σωστή κατεύθυνση παρεμβάσεις-προτάσεις της Ελληνικής Εφοπλιστικής Κοινότητος, μέσω της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών, μεταφέρονται από Υπουργό σε Υπουργό επιβεβαιώνοντας κάθε φορά με τρόπο ιδιαίτερα πανηγυρικό το γνωστό: Άμεση προσαρμογή των προγραμμάτων στα νέα δεδομένα της ναυτιλίας Οι νέες-προηγμένες τεχνολογίες έχουν μπει για τα καλά στη λειτουργία των βαποριών, οπότε το περί την ναυτιλία εκπαιδευτικό μας σύστημα θα πρέπει άμεσα να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες και επομένως στην δημιουργία αξιωματικών ικανών να ανταποκριθούν σε θέματα που υπαγορεύονται από: 1. Την αύξηση του μεγέθους των πλοίων 2. Την εφαρμογή μεθόδων ηλεκτρονικής ναυσιπλοΐας [ECDIS]
4 3. Την εμφάνιση νέου τύπου πλοίων [LNG, Dynamic Position Vessels, etc] 4. Την εφαρμογή προηγμένης τεχνολογίας στην πληροφορική και τηλεπικοινωνίες, κ.λπ. Η συμβολή όμως του εκπαιδευτικού δυναμικού των σχολών μας [ΑΕΝ] δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στα παραπάνω, αλλά προχωρώντας παραπέρα, θα πρέπει να δώσει τη δυνατότητα στους σπουδαστές των Ναυτικών Ακαδημιών μας να αντιληφθούν ποιές είναι οι δυνατότητες τους στο επάγγελμα που διάλεξαν και να προσθέσουν αξία στις γνώσεις και δεξιότητες που αυτοί οι σπουδαστές θα αποκτήσουν. Μια και μιλάμε για αλλαγές που τα τελευταία χρόνια είναι συνεχείς και έντονες στην Ναυτιλιακή βιομηχανία, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην κατανόηση από μέρους των σπουδαστών αυτού που ονομάζεται Διαχείριση της Αλλαγής [Management of Change] στο επιστημονικό και τεχνολογικό ναυτιλιακό περιβάλλον Συνεχής Αναβάθμιση των Ναυτιλιακών Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Μια τέτοια διαδικασία προϋποθέτει πρωτίστως την διαρκή επιμόρφωση του εκπαιδευτικού δυναμικού των ΑΕ σε θέματα, όπως: 1. Εφαρμογή νέων τεχνολογιών στα βαπόρια 2. Εφαρμογή νέων διαχειριστικών εργαλείων στη Ναυτιλία 3. Σύγχρονοι μέθοδοι παρουσίασης του εκπαιδευτικού υλικού 4. Σύγχρονη βιβλιογραφία και άλλες σύγχρονες πηγές πληροφόρησης, όπως: 1. Εκτεταμένη χρήση του διαδικτύου 2. Σύνδεση με ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες τοπικές και του εξωτερικού 3. Ανάρτηση εκπαιδευτικού υλικού από τους διδάσκοντες σε υπάρχουσες ηλεκτρονικές πλατφόρμες. Παράλληλη πορεία θεωρητικής κατάρτισης και πρακτικής εξάσκησης Η επάνδρωση των βαποριών στις μέρες μας αποτελεί μια αρκετά επώδυνη διαδικασία, ιδιαίτερα για τις Ελληνικές εταιρείες. Διότι, εκτός από την αριθμητική έλλειψη αξιωματικών, το χαμηλό επίπεδο της παρεχόμενης εκπαίδευσης κάνει αποτρεπτική την επάνδρωση ακόμη και αποφοίτων συγκεκριμένων ΑΕΝ, που σε
5 σχετική μελέτη τού καθηγητού Επαμεινώνδα Πανά για τις ΑΕΝ [7 Μαρτίου 2013], κάποιες ΑΕΝ παρουσίασαν πολύ χαμηλού επιπέδου εκπαιδευτικό έργο. Η ναυτιλιακή δραστηριότητα τις μέρες μας χαρακτηρίζεται από υψηλό επίπεδο εξειδίκευσης και ανταγωνιστικότητος, που επεκτείνεται και στο επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων αυτών που θα κουμαντάρουν τα βαπόρια ευρισκόμενοι επάνω στη γέφυρα η κάτω στη μηχανή. Επομένως, η πρακτική εξάσκηση των σπουδαστών επάνω στο βαπόρι είναι θεμελιώδους σημασίας και δεν θα πρέπει να περιορίζεται απλά στην ολοκλήρωση 2 εξαμήνων μόνο και μόνο ως απαραίτητο εφόδιο για την προαγωγή από εξάμηνο σε εξάμηνο, όπως γίνεται στις ΑΕΝ. Θα πρέπει να εστιάζει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, γνώσης και εμπειρίας, που αποτελούν αναγκαία εφόδια για την ασφαλή και αποτελεσματική λειτουργία του βαποριού. Αφού βάσει της κείμενης Ελληνικής νομοθεσίας τα δύο εξάμηνα στο βαπόρι αποτελούν μέρος της όλης εκπαίδευσης στις ΑΕΝ, είναι αναγκαίο: 1.Να είναι πολύ καλά σχεδιασμένα από εκπαιδευτικής πλευράς 2.Να καλύπτουν ικανοποιητικά όλα τα προσδιορισθέντα πρακτικά γνωστικά αντικείμενα 3.Μετά την ολοκλήρωση τους να πιστοποιείται το αποτέλεσμα του μαθησιακού αποτελέσματος που επιτεύχθηκε, με αδιάβλητο τρόπο και με την συμμετοχή των εταιρειών, στα βαπόρια των οποίων μπαρκάρισαν οι σπουδαστές. Όσο αποτελεσματικό και αν είναι ένα σύστημα Ναυτικής Εκπαίδευσης, προκειμένου να διατηρήσει το υψηλό του επίπεδο σε συνεχή βάση θα πρέπει: 1.Να αναθεωρείται άμεσα κάθε φορά που οι αλλαγές σε επίπεδο κανονισμών το επιβάλλουν. 2.Θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τις ανάγκες της τοπικής Ναυτιλιακής βιομηχανίας [εν προκειμένω Ελληνικής] και να προσαρμόζεται σε αυτές 3.Για την υλοποίηση τού παραπάνω [5.2], επιβάλλεται η συνεχής συνεργασία με τους φορείς της Ναυτιλιακής Επιχειρηματικότητας [εν προκειμένω Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, κ.λπ.] 4.Το σύστημα αξιολόγησης του θα πρέπει να περιλαμβάνει και εξωτερικούς αξιολογητές από αναγνωρισμένα αντίστοιχα κέντρα και του εξωτερικού [external examiners]
6 Αν πραγματικά θέλουμε να υλοποιήσουμε την συνεχώς επαναλαμβανόμενη επιθυμία [πού για την ώρα αποτελεί απλώς επιθυμία μια και βολεύει πρόσωπα και καταστάσεις!] για την αναβάθμιση της ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ, ας σταματήσουμε να την εκφράζουμε απλώς ως επιθυμία και ας την κάνουμε ΑΜΕΣΩΣ ΠΡΑΞΗ! Νικόλαος Γκουσόπουλος Head of Shipping Studies, Μητροπολιτικό Κολλέγιο