Ε.Π. Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση, ΕΣΠΑ (2007 2013) ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Πρακτική Άσκηση Εκπαιδευομένων στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης (ΠΑΚΕ) (ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΩΝ) Σεπτέμβριος 2011 Δικαιούχος Φορέας Συμπράττοντες Επιστημονικοί Φορείς
Παράρτημα Γ: Πλαίσιο Σχεδιασμού και Αναφοράς Σεναρίου στο ΚΣΕ Ασημακόπουλος Γεώργιος, ΠΕ02 ΚΣΕ 1 ου ΛΥΚΕΙΟΥ Πατρών
ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 1. Τίτλος σεναρίου Α ΜΕΡΟΣ. ΣΧΕΔΙΑΣΗ Μηχανές Αναζήτησης και Έγγραφα Google. 2. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές Τρόποι αναζήτησης σε γνωστές μηχανές αναζήτησης (κυρίως στο Google) και Έγγραφα Google (Φόρμες και Σχέδιο). 3. Προαπαιτούμενες γνώσεις των επιμορφούμενων Οι επιμορφούμενοι πρέπει να έχουν έναν λογαριασμό σε υπηρεσία της Google (π.χ. gmail), ώστε να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες, να λάβουν σχετικές προσκλήσεις συνεργασίας και να τις αποδεχθούν. Επίσης καλό είναι να έχουν γνωρίσει και άλλες υπηρεσίες web 2.0 (όπως είναι τα ιστολόγια), για να καταλάβουν καλύτερα τη λογική και τον τρόπο λειτουργίας αυτών των υπηρεσιών. 4. Στόχοι Οι επιμορφούμενοι θα πρέπει: να μάθουν βασικούς τρόπους αναζήτησης στο διαδίκτυο να γνωρίσουν καλύτερα κάποια από τα εργαλεία web 2.0 να γνωρίσουν βασικές λειτουργίες των Εγγράφων Google (Φόρμες και Σχέδιο) να αντιληφθούν ότι τα εργαλεία αυτά μπορούν να διευκολύνουν το έργο ενός εκπαιδευτικού να αντιληφθούν τις δυνατότητες συνεργασίας που προσφέρουν αυτά τα εργαλεία 5. Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή Οι υπολογιστές του εργαστηρίου του ΚΣΕ (με σύνδεση στο διαδίκτυο) και προβολικό μηχάνημα. Ο επιμορφωτής δείχνει τα εργαλεία και τις δυνατότητές τους από τον υπολογιστή του στους επιμορφούμενους μέσω ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» - Διεύθυνση Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΔΕΚ) 3/11
του προβολέα. Οι επιμορφούμενοι δοκιμάζουν-εφαρμόζουν όσα βλέπουν και ασκούνται στις προτεινόμενες δραστηριότητες στους υπολογιστές τους. 6. Διάρκεια Τρεις διδακτικές ώρες. 7. Ανάλυση του περιεχόμενου Οι επιμορφούμενοι: θα διδαχθούν τρόπους χρήσης μιας διαδικτυακής μηχανής αναζήτησης και τρόπους διατύπωσης των κατάλληλων ερωτημάτων (λέξεις-κλειδιά, κανόνες διατύπωσης) που θα επιστρέψουν τα επιθυμητά αποτελέσματα θα διδαχθούν τη χρήση και κύριες δυνατότητες των «Φορμών» στα Έγγραφα Google θα διδαχθούν τη χρήση και κύριες δυνατότητες του «Σχεδίου» στα Έγγραφα Google θα κληθούν να προβληματιστούν πάνω στην αξιοποίηση αυτών των εργαλείων στο έργο ενός φιλολόγου εκπαιδευτικού 8. Συσχετισμός με το υλικό των ΚΣΕ Το παρόν σενάριο ακολουθεί το υλικό και το ΑΠΣ των ΚΣΕ. 9. Οργάνωση του τμήματος Οι επιμορφούμενοι θα καθίσουν αρχικά ένας προς έναν στους Η/Υ του ΚΣΕ. Παράλληλα θα παρακολουθούν τον επιμορφωτή να παρουσιάζει τα εργαλεία και τις δυνατότητές τους. Στη συνέχεια θα εφαρμόζουν ό,τι διδάχθηκαν στους υπολογιστές τους. Έτσι οι επιμορφούμενοι θα εμπλακούν άμεσα στη χρήση του λογισμικού δοκιμάζοντας και μόνοι τους τα εργαλεία. 10. Διδακτικές προσεγγίσεις και στρατηγικές Θα χρησιμοποιηθεί η κατά μέτωπον διδασκαλία με χρήση παραδειγμάτων, για να παρουσιαστούν βασικές έννοιες και λειτουργίες των εξεταζόμενων εργαλείων. ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» - Διεύθυνση Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΔΕΚ) 4/11
Επίσης θα αξιοποιηθεί η εργασία σε μικρές ομάδες, για την εμπέδωση των δυνατοτήτων συνεργασίας που προσφέρουν τα συγκεκριμένα εργαλεία των Εγγράφων Google. Σ αυτό το πλαίσιο και με δεδομένο ότι η συγκεκριμένη επιμόρφωση απευθύνεται σε ενήλικες, θα αξιοποιηθεί ο διάλογος για τη διατύπωση αποριών, σχολίων, αλλά και προβληματισμών σχετικών με τη χρησιμοποίηση των εξεταζόμενων εργαλείων στο πλαίσιο του έργου ενός εκπαιδευτικού. 11. Περιγραφή σεναρίου Οι επιμορφούμενοι κάθονται στις θέσεις εργασίας τους στους υπολογιστές του ΚΣΕ. Αρχικά ο επιμορφωτής δείχνει από τον υπολογιστή του μέσω του προβολέα τη χρήση μιας διαδεδομένης μηχανής αναζήτησης, της Google. Δείχνοντας κάποιο είδος αναζήτησης, π.χ. την αναζήτηση ακριβούς φράσης, προτρέπει τους επιμορφούμενους να τη δοκιμάσουν και οι ίδιοι στους υπολογιστές τους και να σχολιάσουν τα αποτελέσματα. Αφού παρασχεθεί η απαραίτητη βοήθεια και επιλυθούν τυχόν απορίες, ο επιμορφωτής δείχνει άλλο ένα είδος αναζήτησης, π.χ. την αναζήτηση συγκεκριμένου είδους αρχείου (λ.χ. filetype:pdf). Μ αυτόν τον τρόπο παρουσιάζονται 8-9 είδη αναζήτησης και προτρέπονται οι επιμορφούμενοι να δοκιμάσουν και οι ίδιοι με λέξεις-κλειδιά που τους ενδιαφέρουν, βλέποντας και σχολιάζοντας τα επιστρεφόμενα αποτελέσματα. Η μηχανή αναζήτησης Google είναι μια από τις κυριότερες πηγές άντλησης πληροφοριών τόσο για τους εκπαιδευτικούς όσο και για τους μαθητές και είναι σημαντικό να μπορεί κάποιος να χρησιμοποιεί τις καταλληλότερες λέξεις-κλειδιά και τους αποτελεσματικότερους τρόπους αναζήτησης. Για τον λόγο αυτόν μοιράζεται στους επιμορφούμενους ένα φυλλάδιο που συνοψίζει (με κανόνες και παραδείγματα) τα όσα παρουσιάστηκαν και παραπέμπει σε ιστοσελίδες για εκτενέστερες πληροφορίες. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα Έγγραφα Google και πιο συγκεκριμένα οι «Φόρμες». Προϋπόθεση είναι οι επιμορφούμενοι να έχουν κωδικούς για τις υπηρεσίες Google, με τους οποίους εισάγονται στα Έγγραφα Google (http://docs.google.com) και επιλέγουν «Δημιουργία» \ «Φόρμα». Ο επιμορφωτής δείχνει τη δημιουργία τριών-τεσσάρων ενδεικτικών ερωτήσεων διαφορετικού τύπου (π.χ. κείμενο, πολλαπλή επιλογή, πλαίσια ελέγχου, πλέγμα κλπ) και ζητά από τους επιμορφούμενους να εφαρμόσουν όσα έμαθαν φτιάχνοντας τέσσερις ερωτήσεις διαφόρων τύπων (ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους), σε ένα ερωτηματολόγιο που θα απευθύνεται σε συναδέλφους ή μαθητές. Οι επιμορφούμενοι αφήνονται ελεύθεροι να επιλέξουν το θέμα του ερωτηματολογίου (Φόρμας), ώστε να εκφραστούν πιο αυθόρμητα και να φανταστούν σε ποια κατάσταση θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν. Αφού παρασχεθεί η κατάλληλη βοήθεια στα άτομα που δυσκολεύονται και επιλυθούν οι όποιες απορίες προκύψουν, ζητείται από τους ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» - Διεύθυνση Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΔΕΚ) 5/11
επιμορφούμενους να στείλουν το ερωτηματολόγιο που μόλις κατασκεύασαν με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στον συνάδελφο που βρίσκεται δίπλα τους. Προηγείται επίδειξη της διαδικασίας από τον επιμορφωτή. Παράλληλα, ζητείται από κάθε επιμορφούμενο που θα λάβει ηλεκτρονικό μήνυμα με ένα τέτοιο ερωτηματολόγιο, να το συμπληρώσει. Έτσι οι συνάδελφοι βλέπουν τόσο τη διαδικασία δημιουργίας ενός ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου, όσο και τη διαδικασία συμπλήρωσής του και τη διαδικασία συλλογής των στοιχείων από τα συμπληρωμένα ερωτηματολόγια. Στο τέλος της δραστηριότητας δείχνεται από τον επιμορφωτή η διαδικασία ενσωμάτωσης ενός τέτοιου ερωτηματολογίου σε ένα ιστολόγιο. Οι επιμορφούμενοι καλούνται να κάνουν κάτι αντίστοιχο, ενσωματώνοντας το ερωτηματολόγιο που μόλις κατασκεύασαν, στο προσωπικό ιστολόγιο που έχουν δημιουργήσει στο ΚΣΕ σε προηγούμενο μάθημα (αυτό έχει επιβεβαιωθεί εκ των προτέρων σε συνεννόηση με τον τακτικό επιμορφωτή). Στην επόμενη δραστηριότητα οι επιμορφούμενοι καλούνται να δημιουργήσουν ένα «Σχέδιο» στα Έγγραφα Google. Αρχικά γίνεται από τον επιμορφωτή μια σύντομη επίδειξη του περιβάλλοντος εργασίας στο «Σχέδιο», το οποίο χαρακτηρίζεται από μια αρκετά γνώριμη διεπαφή χρήστη. Στη συνέχεια ζητείται από τους μισούς επιμορφούμενους να φτιάξουν με το συγκεκριμένο εργαλείο το πλάνο μιας τάξης τους. Καθώς ξεκινούν να εργάζονται στην κατασκευή του πλάνου, τους ζητείται να ενεργοποιήσουν την «Κοινή χρήση» του «Σχεδίου» εισάγοντας την ηλεκτρονική διεύθυνση ενός από τους υπολοίπους συναδέλφους. Μ αυτόν τον τρόπο, σε ομάδες των δύο, οι επιμορφούμενοι συνεργάζονται για την εκπόνηση των πλάνων που τους ζητήθηκαν. Έτσι, εκτός των άλλων, συνειδητοποιούν τις συνεργατικές δυνατότητες που παρέχει το συγκεκριμένο εργαλείο και τις αξιοποιούν σε μια πραγματική κατάσταση συνεργασίας. Σε όλη τη διάρκεια της δραστηριότητας ο εκπαιδευόμενος επιμορφωτής, ο τακτικός επιμορφωτής και ο τεχνικός υπεύθυνος μπορούν να περιέρχονται μεταξύ των επιμορφούμενων και να παρέχουν την κατάλληλη στήριξη και βοήθεια, όπου χρειάζεται. 12. Φύλλα εργασίας Υπάρχει ένα φύλλο εργασίας, το οποίο διανέμεται στους επιμορφούμενους: Αναζήτηση στο Google: Δοκιμάστε τα είδη και τους τρόπους αναζητήσεων που σας προτείνονται χρησιμοποιώντας λέξεις-κλειδιά που σας ενδιαφέρουν. Σχολιάστε τα αποτελέσματα. ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» - Διεύθυνση Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΔΕΚ) 6/11
Έγγραφα Google: Επισκεφθείτε τα «Έγγραφα Google» (http://docs.google.com) και, αφού εισάγετε τους κωδικούς σας, δημιουργήστε μια «Φόρμα» (ερωτηματολόγιο). Φτιάξτε μ αυτήν ένα ερωτηματολόγιο με θέμα της επιλογής σας, που να περιλαμβάνει τέσσερις ερωτήσεις διαφόρων τύπων και θα απευθύνεται σε συναδέλφους ή μαθητές. Στείλτε το ερωτηματολόγιο που μόλις δημιουργήσατε, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, στον συνάδελφο που κάθεται δίπλα σας. Συμπληρώστε ηλεκτρονικά το ερωτηματολόγιο που έχετε λάβει μέσω μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, από κάποιον άλλο συνάδελφο. Ενσωματώστε το ερωτηματολόγιο που δημιουργήσατε προηγουμένως, στο προσωπικό σας ιστολόγιο (blog). Ανοίξτε τα Έγγραφα Google και δημιουργήστε ένα «Σχέδιο» με θέμα «Το πλάνο της τάξης μου» Ενεργοποιήστε την «Κοινή Χρήση» του «Σχεδίου», στο οποίο εργάζεστε, προσκαλώντας έναν άλλο συνάδελφο να εργαστεί μαζί σας (μέσω της προσθήκης της διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του). 13. Ανατροφοδότηση Πέρα από τα σχόλια των επιμορφούμενων, τις ερωτήσεις και τις απορίες τους, βαρύνουσα σημασία έχει η διατύπωση του προβληματισμού τους σχετικά με τους τρόπους αξιοποίησης των εξεταζόμενων εργαλείων. Παράλληλα, θα συλλεγούν οι εργασίες τους (τα ερωτηματολόγια και τα σχέδια που θα δημιουργήσουν στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων) και θα ληφθούν υπ όψιν στο κατά πόσο έγιναν κατανοητά τα όσα διδάχθηκαν. Θα συνυπολογιστεί βεβαίως, ο βαθμός εξοικείωσης των επιμορφούμενων με τις τεχνικές πτυχές των δραστηριοτήτων. 14. Πρόσθετες πληροφορίες Μεταξύ άλλων, χρησιμοποιήθηκαν και οι παρακάτω πηγές πληροφοριών: http://www.googleguide.com/advanced_operators.html http://www.google.com/support/websearch/bin/answer.py?hl=en&answer=1 34479 http://www.mapelli.info/ultimate-google-search-tips-guide ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» - Διεύθυνση Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΔΕΚ) 7/11
http://www.youtube.com/watch?v=wmxgutykmgk http://sites.google.com/site/mflynchdocs/drawing http://sites.google.com/site/mestract/google-forms/google-form-examplesdownloads http://googledocs.blogspot.com/2010/04/introducing-google-docsdrawings.html ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» - Διεύθυνση Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΔΕΚ) 8/11
Β ΜΕΡΟΣ. ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ Μετά την υλοποίηση του Σεναρίου και τη συζήτηση στο τμήμα του ΠΑΚΕ, να γράψετε τα ακόλουθα: 1. Υλοποιήθηκε το σενάριο σύμφωνα με το σχεδιασμό και τους στόχους του; Σε γενικές γραμμές το σενάριο υλοποιήθηκε σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, καθώς είχαν ληφθεί υπ όψη τόσο οι ιδιαιτερότητες του τμήματος (που ήταν γνωστό από την Παρατήρηση στο ΚΣΕ) όσο και τα τεχνικά ζητήματα που τυχόν θα παρουσιάζονταν. 2. Προκάλεσε το ενδιαφέρον των επιμορφούμενων; Οι επιμορφούμενοι έδειξαν ενδιαφέρον για το μάθημα, καθώς αναφερόταν σε θέματα που τους έχουν απασχολήσει αρκετά (αποτελεσματικοί τρόποι αναζήτησης στο διαδίκτυο) ή σε θέματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν στην καθημερινή εκπαιδευτική πρακτική (Έγγραφα Google). Το ενδιαφέρον αυτό εκφράστηκε με τις ερωτήσεις (διευκρινιστικές ή επέκτασης) και τη συμμετοχή στις δραστηριότητες. 3. Συμμετείχαν οι επιμορφούμενοι ενεργητικά στη διδακτική διαδικασία; Οι επιμορφούμενοι δεν έμειναν απλοί ακροατές, αλλά συμμετείχαν ενεργά στις δραστηριότητες που τους ανατέθηκαν. Εξέφρασαν τη διάθεσή τους να εφαρμόσουν τα όσα διδάχθηκαν και να τα συνδέσουν με άλλες δραστηριότητες, όπως το προσωπικό τους ιστολόγιο (στο πλαίσιο του ΚΣΕ) ή η εκπόνηση διαφόρων εργασιών. 4. Ποιες δυσκολίες παρουσιάσθηκαν; Οι επιμορφούμενοι δεν ήταν στο ίδιο επίπεδο όσον αφορά στις τεχνικές δεξιότητες. Έτσι κάποιοι έφεραν σε πέρας με άνεση τις δραστηριότητες, ενώ κάποιοι άλλοι χρειάστηκαν πολλή ώρα και αρκετή βοήθεια, για να τις ολοκληρώσουν. Είναι ένα ζήτημα που έχει σχέση με τη γενικότερη ανομοιογένεια των τμημάτων στα ΚΣΕ. Επίσης οι υπολογιστές στο ΚΣΕ δεν διακρίνονταν για την ταχύτητά τους, γεγονός που απαιτούσε περισσότερο χρόνο για τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων. Ωστόσο και τα δύο αυτά θέματα ήταν εκ των προτέρων γνωστά και είχαν συνυπολογιστεί στον σχεδιασμό του σεναρίου. ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» - Διεύθυνση Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΔΕΚ) 9/11
5. Αν σχεδιάζατε πάλι το σενάριο θα το αλλάζατε όλο ή επί μέρους στοιχεία του και ποια; Αιτιολογείστε και γράψτε τα αναλυτικά. Σε έναν ενδεχόμενο ανασχεδιασμό του σεναρίου θα δίναμε μεγαλύτερη έμφαση στις δραστηριότητες που θα αναθέταμε στους επιμορφούμενους. Συγκεκριμένα, θα διαθέταμε περισσότερο χρόνο στους επιμορφούμενους να πειραματιστούν, να ανακαλύψουν δυνατότητες των εργαλείων και να φέρουν σε πέρας περισσότερες δραστηριότητες. Ελπίζουμε όμως πως η συγκεκριμένη παρέμβαση θα αποτελέσει το έναυσμα για περαιτέρω ενασχόληση των επιμορφουμένων με τα συγκεκριμένα εργαλεία. 6. Σε τι σας ωφέλησε ως εκπαιδευτικό ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και ο αναστοχασμός στο σενάριο; Αν και είχα προηγούμενη εμπειρία ως επιμορφούμενος σε ΚΣΕ και γνώριζα σε γενικές γραμμές τις συνθήκες που επικρατούν, συνειδητοποίησα καλύτερα τις δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει ένας επιμορφωτής ενηλίκων και μάλιστα συναδέλφων εκπαιδευτικών. Το διαφορετικό επίπεδο των επιμορφούμενων (εξοικείωση με τεχνικά θέματ α ή διδασκόμενα μαθήματα), οι θέσεις τους στην εκπαίδευση (γυμνάσιο, λύκειο, μικρά ή μεγάλα σχολεία κλπ), οι αποκρυσταλλωμένες απόψεις και οι διαφορετικές προσεγγίσεις ή ανάγκες δυσχεραίνουν το έργο της επιμόρφωσης. Είναι μεγάλο ζητούμενο ο κάθε επιμορφούμενος να προσεγγίσει με καλή διάθεση τα θέματα της επιμόρφωσης και να προσπαθήσει να εντάξει τα τεχνολογικά εργαλεία στην καθημερινή διδακτική του πρακτική. Θεωρώ ότι ο ρόλος του επιμορφωτή έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό και με την αλλαγή των στάσεων, πέρα από τη μετάδοση γνώσεων και την καλλιέργεια δεξιοτήτων. Ο επιμορφωτής είναι τελικά ο καταλύτης που θα πλαισιώσει το προς διδασκαλία υλικό του ΚΣΕ προκαλώντας έναν γνήσιο προβληματισμό για τη αποτελεσματικότερη αξιοποίηση της τεχνολογίας στο έργο ενός εκπαιδευτικού. ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» - Διεύθυνση Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΔΕΚ) 10/11