7 Ιουνίου 2017 Νέα Ελληνική Γλώσσα Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλαδικών Εξετάσεων Ημερησίων & Εσπερινών Γενικών Λυκείων Α. Το θέμα του κειμένου αφορά στη σχέση επιστήμης και τεχνολογίας και τον ρόλο του επιστήμονα. Αρχικά, ο ομιλητής αντιπαραβάλλει την επιστήμη με την τεχνολογία, καθώς η πρώτη αποσκοπεί στη γνώση συνολικά, ενώ η δεύτερη στην πρακτική εφαρμογή της. Επικαλούμενος τον Αϊνστάιν, αναφέρει την τάση της επιστήμης να ανταποκρίνεται στις κοινωνικές απαιτήσεις και εξελίξεις. Ωστόσο, η αλματώδης τεχνολογική ανάπτυξη επέφερε προβλήματα στον σύγχρονο άνθρωπο αλλοτριώνοντας την κοινωνική και ηθικοπνευματική του υπόσταση. Επιπρόσθετα, επισημαίνει την πολύπλευρη ευθύνη του επιστήμονα, την ανάγκη ελέγχου της γνώσης και των σκοπών εφαρμογής της. Η αξιοποίηση βέβαια της επιστημονικής γνώσης από την τεχνολογία ξεφεύγει συχνά από τα προκαθορισμένα όρια με απρόβλεπτες συνέπειες. Επιλογικά, διαπιστώνει την αναγκαιότητα της ανθρωπιστικής διάστασης της επιστήμης και την κυριαρχία των ηθικών αξιών. B.1 α. Λάθος β. Λάθος γ. Σωστό δ. Σωστό ε. Σωστό 1
B.2 α) Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου διαπιστώνονται ως τρόποι ανάπτυξης: β) 1. Αρχικά, εντοπίζεται ως τρόπος ανάπτυξης η αιτιολόγηση. Ο ομιλητής αιτιολογεί γιατί ή (διαρθρωτική λέξη διότι) δεν ταυτίζεται η επιστήμη και η τεχνολογία. Αναφορά στο κείμενο: «διότι η επιστήμη γνώσης». 2. Εντοπίζεται και σύγκριση-αντίθεση: αντιπαραβάλλονται οι στόχοι της επιστήμης και ή της τεχνολογίας (διαρθρωτική λέξη ενώ). Αναφορά στο κείμενο: «ενώ η τεχνολογία του ανθρώπου». 3. Εντοπίζεται ακόμη στο τέλος της παραγράφου η μέθοδος των παραδειγμάτων: αναφέρεται στον Αϊνστάιν. Αναφορά στο κείμενο: «Πολύ χαρακτηριστικά ηθικά ιδανικά». βέβαια : έμφαση, επιβεβαίωση εάν: προϋπόθεση όμως : αντίθεση για τούτο : αιτιολόγηση δηλαδή : επεξήγηση B.3 α) Η επιστήμη ως συνεχής/διαρκής αγώνας του ανθρώπου. η επιστήμη παραμένει αφοσιωμένη/επικεντρωμένη στην κατάκτηση της γνώσης. Η προώθηση των φυσικών επιστημών και η έκρηξη της τεχνολογίας [...] προκαλούν/δημιουργούν απορίες. το άγχος και η αγωνία αλλοιώνουν/αποξενώνουν/υποβαθμίζουν [...] την πνευματική ολοκλήρωση των ανθρώπων. κάθε επιστημονικό επίτευγμα [...] θα αποβεί [...] ολέθριο/επιβλαβές/επιζήμιο. 2
β) συγκεκριμένο (2η παράγραφος) ακαθόριστο, ασαφές, αόριστο, αφηρημένο βελτίωσε (2η παράγραφος) χειροτέρευσε, υποβάθμισε, επιδείνωσε ευθύνη (4η παράγραφος) ανευθυνότητα υλική (4η παράγραφος) πνευματική, άυλη ελευθερία (4η παράγραφος) ανελευθερία, υποδούλωση B.4 α) Με τη χρήση ασύνδετου σχήματος στην 3 η παράγραφο ο ομιλητής παραθέτει τα προβλήματα της σύγχρονης εποχής, στοχεύοντας να παρουσιάσει πολλά νοήματα ενωμένα σε ένα όλο και συνάμα το ύφος γίνεται απλό, κοφτό και ζωντανό. β) Ο συγγραφέας με την παράθεση ρητορικού ερωτήματος στοχεύει να προβληματίσει τον αναγνώστη και να κινητοποιήσει τη σκέψη του. Επίσης, θέλει να καταστήσει τον αναγνώστη κοινωνό των προβληματισμών του και φυσικά να τον ευαισθητοποιήσει αναφορικά με την επίδραση της τεχνολογίας. Τέλος, δίνει έμφαση στη θέση του συνδέοντας διαφορετικές νοηματικές ενότητες (2 η και 3 η παράγραφος). Γ. 1. Επικοινωνιακό πλαίσιο κειμένου: Ομιλία προσχεδιασμένος προφορικός λόγος: προσφώνηση αποφώνηση, εναλλαγή α και β προσώπου, προφορικότητα στο λόγο, αποστροφή προς το υποτιθέμενο ακροατήριο, χρήση ρητορικών ερωτημάτων και παραδειγμάτων. Προσφώνηση: Αγαπητοί καθηγητές, Αγαπητοί γονείς, Αγαπητοί συμμαθητές, συμμαθήτριες, Κυρίες και κύριοι, 3
Πρόλογος Εκπροσώπηση των αποφοίτων συμμαθητών, αναφορά στον σκοπό της ομιλίας, προβληματισμός αναφορικά με την μελλοντική ιδιότητα του επιστήμονα, εισαγωγή στο θέμα (ρόλος επιστήμης στη σύγχρονη εποχή και ευθύνη επιστήμονα). Ερώτημα α : στον ρόλο της επιστήμης στην αντιμετώπιση των σημαντικότερων σύγχρονων προβλημάτων Αφθονία υλικών αγαθών και ανέσεων, ικανοποίηση βιοτικών προβλημάτων. Μαζική παραγωγή φθηνότερων αγαθών και εντατικές καλλιέργειες. Ανάπτυξη γεωργίας, βιομηχανίας και εμπορίου οικονομική πρόοδος Ανάπτυξη ιατρικής: βελτίωση υγείας, αντιμετώπιση ασθενειών, μεταμοσχεύσεις, αύξηση του μέσου όρου ζωής. Βελτίωση των συνθηκών εργασίας / Δημιουργία νέων τομέων απασχόλησης και επαγγελμάτων Μείωση του ανθρώπινου μόχθου και της καταπόνησης / Αύξηση του ελεύθερου χρόνου Τα σύγχρονα μέσα συγκοινωνίας και επικοινωνίας ελαχιστοποίησαν τις αποστάσεις και έκαναν πιο εύκολη την επικοινωνία των λαών και των πολιτισμών, έντονες αλληλεπιδράσεις Αύξηση των γνώσεων και των πληροφοριών: ΜΜΕ, διαδίκτυο, τράπεζες πληροφοριών επιτρέπουν τη μαζική πρόσβαση στη γνώση. Καταπολέμηση της αμάθειας και της άγνοιας Κοινωνικές επιστήμες: επίλυση κοινωνικών προβλημάτων και εξέλιξη κοινωνικών θεσμών: τα κράτη κατοχυρώνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα Μεταβατική παράγραφος: Κυρίες και κύριοι, στο σημείο αυτό οφείλουμε να αναφερθούμε στα ηθικά εφόδια που πρέπει να διαθέτει ο σύγχρονος επιστήμονας ώστε να υπηρετεί ακέραια τον άνθρωπο και την κοινωνία. 4
Ερώτημα β : ηθικά εφόδια του επιστήμονα να μην υιοθετεί την άποψη «η επιστήμη για την επιστήμη» αλλά «η επιστήμη για τον άνθρωπο» να διαθέτει ηθική προσωπικότητα: ανιδιοτελής, ευαίσθητος, δίκαιος, έντιμος, συνεπής, ανθρωπιστής - να έχει συνείδηση λειτουργού και όχι στυγνού επαγγελματία. να αγωνίζεται για την κατάκτηση της εσωτερικής του ελευθερίας και να απαλλαγεί από τις μάστιγες των παθών και τη μανία του υλισμού αναπτυγμένη κοινωνική συνείδηση, για να αντιλαμβάνεται το χρέος του απέναντι στον συνάνθρωπο και την ευθύνη που τον βαρύνει για την προαγωγή της κοινωνίας ανάπτυξη κοινωνικής και πολιτικής δράσης: να ενημερώνεται, να κρίνει, να ενδιαφέρεται, να συμμετέχει στα κοινά, να συμπάσχει με το κοινωνικό σώμα. Έχει οξύνοια, αντίληψη, γνώση και όλα αυτά δεν του επιτρέπουν την αποχή να είναι πολιτικοποιημένος αλλά να μην εντάσσεται σε κομματικούς οργανισμούς, για να μπορεί να υπηρετεί την αλήθεια και τον άνθρωπο και όχι τη δύναμη και τα πολιτικά συμφέροντα δεν πρέπει να εγκλωβίζεται σε στενά εθνικά σύνορα και συμφέροντα, να έχει οικουμενική συνείδηση και να ενδιαφέρεται για τα παγκόσμια προβλήματα σε παγκόσμια κλίμακα οι επιστήμονες οφείλουν να αρνηθούν την προσφορά της γνώσης τους, όταν απειλείται ο άνθρωπος. Να καταγγέλλουν τους επιστήμονες εκείνους που με τη θέληση τους προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε τομείς που εγκυμονούν κινδύνους για την ανθρωπότητα. Ενωμένοι οφείλουν να ασκούν πιέσεις στις κυβερνήσεις που επιδιώκουν να τους ελέγξουν και να εκμεταλλευτούν τη δύναμή τους να εκλαϊκεύουν την επιστημονική γνώση, να ενημερώνουν, να αφυπνίζουν και να ευαισθητοποιούν την κοινή γνώμη, για να την έχουν σύμμαχό τους να αγαπούν την επιστήμη τους και να την προάγουν, να είναι ακάματοι στην έρευνα, να ενημερώνονται συνεχώς και να ανανεώνουν τις γνώσεις τους, να απαλλαγούν από το δογματισμό και να είναι δεκτικοί στο καινούργιο, να στηρίξουν τη διεπιστημονική έρευνα 5
Επίλογος Αποστροφή στο υποτιθέμενο ακροατήριο, διεξαγωγή συμπερασμάτων αναφορικά με τη χρησιμότητα της επιστημονικής γνώσης, έμφαση στην ηθική προσωπικότητα του επιστήμονα και ανθρωπιστική του διάθεση. Αποφώνηση: Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. 6