ΧΡΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο

ΧΡΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο 1960-2003 ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Σύµφωνα µα τις διεθνείς και εθνικές στατιστικές σε ένα ενεργειακό σύστηµα διακρίνουµε τις ακόλουθες κύριες δραστηριότητες. Παραγωγή Πρωτογενούς Ενέργειας 1. Καθαρές Εισαγωγές Ενέργειας (Εισαγωγές µείον Εξαγωγές) 2. Ακαθάριστη Εγχώρια Κατανάλωση (ή ιάθεση ή Ζήτηση) Πρωτογενής Παραγωγή Ενέργειας + καθαρές εισαγωγές ενέργειας - καύσιµα διεθνούς ναυσιπλοΐας µεταβολή αποθεµάτων) 3. Μετατροπές (µετατροπές σε δευτερογενείς µορφές στερεών ή αέριων καύσιµα, διύλιση αργού, δευτερογενής ηλεκτροπαραγωγή) 4. Χρήση (ιδιοκατανάλωση) του Ενεργειακού Τοµέα (χρήση ενέργειας στις πηγές υδρογονανθράκων, στα λιγνιτωρυχεία, στους ηλεκτρικούς σταθµούς, στους υδραντλητικούς σταθµούς και απώλειες στα δίκτυα µεταφοράς/διανοµής) 5. Χρήσεις Τελικής Ενέργειας Βιοµηχανία (Σιδήρου/Χάλυβα, χηµικών, µη σιδηρούχων µετάλλων, χάρτου/ εκδόσεων, µεταλλείων. λατοµείων, τροφίµων/καπνού, Machinery, µεταφορικών µέσων, κατασκευών, υφαντουργίας/ενδύσεως/δέρµατος, µη καθορισµένες χρήσεις) Οδικές Μεταφορές Μεταφορές Σιδηροδρόµων Μεταφορές Θαλάσσης Εσωτερικού Μεταφορές Αέρος Αγροτικός τοµέας (κίνηση οχηµάτων-σκαφών, θερµάνσεις, λειτουργία εξοπλισµού, κτλ) Εµπορικός τοµέας (θέρµανση, φωτισµός, λειτουργία εξοπλισµού, κτλ) Οικιακός τοµέας (θέρµανση, φωτισµός, λειτουργία οικιακού εξοπλισµού, κτλ) Υπηρεσίες (δηµόσιος φωτισµός, κτλ) Μη ενεργειακές χρήσεις (λιπαντικά, άσφαλτος, πρώτη ύλη για χηµικές βιοµηχανίες, κτλ) ΑΧΕ-1

ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Οι σηµαντικότερες µορφές ενέργειας, που εξετάζουν οι ενεργειακές στατιστικές, και συµµετείχαν στο ελληνικό ενεργειακό σύστηµα την περίοδο 1960-2003, είναι ανά οµάδα καυσίµων οι ακόλουθες: 1. Στερεά καύσιµα (ΣΤΡ) Άνθρακας (ΑΝΘ) Λιγνίτης (ΛΓΝ) Μπρικέτες λιγνίτη (BKB) Κωκ (ΚΩΚ) Πετρελαϊκό Κωκ (ΠΚ) 2. Υγρά καύσιµα (ΥΓΡ) Αργό πετρέλαιο (ΑΡΓ) Ελαφρύ πετρέλαιο (DSL) Βαρύ πετρέλαιο (ΜΖΤ) Βενζίνη (ΒΝΖ) Καύσιµα αεριωθούµενων (JET) Βενζίνη αεροπλάνων (AVG) Κηροζίνη (ΚΗΡ) Νάφθα (ΝΦΘ) 3. Αέρια καύσιµα (ΑΕΡ) Φυσικό αέριο (ΦΑ) Υγρά φυσικού αερίου (NGL) Υγραέρια (LPG) Αέρια διυλιστηρίου (ΑΕ ) Φωταέριο/Αέριο πόλεως (ΦΤΑ/ΑΠ) Αέρια κωκεριών/αέρια υψικαµίνων (ΑΚΩ/ΑΥΨ) 4. Ανανεώσιµες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) Βιοµάζα (ΒΜΖ, καυσόξυλα, ξυλοκάρβουνα, πυρήνες, κτλ) Ηλιακή Ενέργεια (ΗΛΚ) Αιολική Ενέργεια (ΑΙΟ) 5. Ηλεκτρική Ενέργεια (ΗΕ) 6. Τηλεθέρµανση (ΤΘ) Στον πίνακα ΑΧΕ-1 φαίνεται το Ενεργειακό Ισοζύγιο της Ελλάδας για το έτος το 2003, όπως συντάχθηκε από το υπουργείο Ανάπτυξης. Οι φυσικές/εµπορικές µονάδες (kg, J, Wh) των µορφών ενέργειας έχουν µετατραπεί σε τόνους ισοδύναµου πετρελαίου (ΤΙΠ), µονάδες που χρησιµοποιούνται διεθνώς για τα ενεργειακά ισοζύγια. Στον πίνακα ΑΧΕ-2 φαίνονται τα στατιστικά στοιχεία ενέργειας της Ελλάδας για το έτος το 1998 σε φυσικές/εµπορικές µονάδες, όπως συντάσσονται από τον ιεθνή Οργανισµό Ενέργειας ( ΟΕ, International Energy Agency-IEA) για όλες τις χώρες τους κόσµού. Ο ΟΕ συντάσσει παράλληλα και ενεργειακά ισοζύγια µε τη µορφή του πίνακα ΑΧΕ-1. ΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΥΝΑΜΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ Στον πίνακα ΑΧΕ-3 παρουσιάζονται συνοπτικά οι ενεργειακοί πόροι, που διαθέτει η Ελλάδα. Πίνακας ΑΧΕ-3: Ενεργειακοί πόροι της Ελλάδας ιαθέσιµο υναµικό Παραγόµενη Ενέργεια Λιγνίτης 6.600 Mt ή 63.100 GWh/έτος Τύρφη 4.300 Mm 3 ή 2.230 GWh/ έτος Πυρηνικά ορυκτά 6.000 t ή 5.950 GWh/ έτος Υδροδυναµικό 14.800 GWh/ έτος Πετρέλαιο Κοίτασµα Β. Αιγαίου Ήλιος Τεράστιο Άνεµος Τεράστιο Βιοµάζ Μεγάλο Γεωθερµία Μεγάλο ΑΧΕ-2

Πίνακας ΑΧΕ-1: Ενεργειακό Ισοζύγιο της Ελλάδας το 2003. ΑΧΕ-3

Πίνακας ΑΧΕ-2: Στατιστικές Ενέργειας της Ελλάδας για το 1998. ΑΧΕ-4

Πίνακας ΑΧΕ-2: Στατιστικές Ενέργειας της Ελλάδας για το 1998 (συνέχεια). ΑΧΕ-5

Πίνακας ΑΧΕ-2: Στατιστικές Ενέργειας της Ελλάδας για το 1998 (συνέχεια). ΑΧΕ-6

Στις εικόνες ΑΧΕ-1 και ΑΧΕ-2 φαίνεται η παραγωγή πρωτογενούς ενέργειας και η ποσοστιαία σύνθεσή της, ανά µορφή ενέργειας, στην Ελλάδα από το 1960 έως το 2003. Την περίοδο αυτή η εγχώρια παραγωγή ενέργειας αυξήθηκε πάνω από 10 φορές. Στην αρχή της περιόδου κυριαρχούσε η Βιοµάζα (καυσόξυλα και ξυλοκάρβουνα) και στη συνέχεια ο Λιγνίτης. Η υδροηλεκτρική ενέργεια (πρωτογενής ηλεκτρισµός) συµµετείχε καθ όλη τη διάρκεια της περιόδου στην ΠΠΕ, µε µικρά όµως ποσοστά. Η ηλιακή ενέργεια, το αργό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο συµµετέχουν σε πολύ µικρά όµως ποσοστά. Το 1960 η βιοµάζα κάλυπτε το 68% της ΠΠΕ, ο λιγνίτης το 28% και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από υδατοπτώσεις το 4%, ενώ το 2003 ο λιγνίτης κυριαρχεί σε ποσοστό 84%, η βιοµάζα φθάνει το 9% και οι υδατοπτώσεις το 4,8% 12 10 ΑΡΓ 8 [ΜΤΙΠ] 6 4 2 ΒΜZ ΗΕ ΛΓΝ 0 Εικόνα ΑΧΕ-1: Παραγωγή Πρωτογενούς Ενέργειας στην Ελλάδα την περίοδο 1960-2003 ανά µορφή ενέργειας. 100% ΗΕ ΑΡΓ 80% ΒΜΖ 60% 40% ΛΓΝ 20% 0% Εικόνα ΑΧΕ-2: Ποσοστιαία σύνθεση της Παραγωγής Πρωτογενούς Ενέργειας στην Ελλάδα την περίοδο 1960-2003. ΑΧΕ-7

Στην εικόνα ΑΧΕ-3 φαίνεται η εξέλιξη της συνολικής Εγχώριας Ακαθάριστης ιάθεσης/ζήτησης Ενέργειας ανά οµάδα καυσίµου στην Ελλάδα από το 1960 έως το 2003, ενώ στην εικόνα ΑΧΕ-4 φαίνεται η σηµαντική εξάρτιση από τις εισαγωγές, κυρίως υγρών καυσίµων. 35 [ΜΤΙΠ] 30 25 20 15 ΑΠΕ ΥΓΡ ΣΤΡ ΑΕΡ ΗΕ 10 5 0 Εικόνα ΑΧΕ-3: Εξέλιξη της συνολικής Εγχώριας Ακαθάριστης ιάθεσης Ενέργειας ανά οµάδα καυσίµου στην Ελλάδα από το 1960 έως το 2003. 100% 90% Εισαγωγές/Ε Ε 80% 70% 60% 50% 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 Εικόνα ΑΧΕ-4: Εξέλιξη του ποσοστού των εισαγωγών στην συνολική Εγχώρια ιάθεση Ενέργειας στην Ελλάδα την περίοδο 1960-1997. ΑΧΕ-8

Στην εικόνα ΑΧΕ-5 φαίνεται η παράλληλη εξέλιξη της παραγωγής πρωτογενούς ενέργειας στην Ελλάδα και της συνολικής Εγχώριας Ακαθάριστης ιάθεσης/ζήτησης Ενέργειας από το 1960 έως το 2003, ενώ στην εικόνα ΑΧΕ-6 φαίνεται το ποσοστό κάλυψης των ενεργειακών αναγκών της χώρας µας από εγχώριους ενεργειακούς πόρους. Η ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας (λόγος ΠΠΕ προς ΕΑ Ε), κυµαίνεται σε χαµηλά ποσοστά, κάτω του 45%. 35 30 25 ΠΠΕ ΕΑ Ε [ΜΤΙΠ] 20 15 10 5 0 Εικόνα ΑΧΕ-5: Παραγωγή Πρωτογενούς Ενέργειας και Εγχώρια ιάθεση Ενέργειας στην Ελλάδα την περίοδο 1960-2003. 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2005 Εικόνα ΑΧΕ-6: Εξέλιξη της ενεργειακής ανεξαρτησίας της χώρας (λόγος ΠΠΕ προς ΕΑ Ε). ΑΧΕ-9

Στην εικόνα ΑΧΕ-7 φαίνεται η κατανάλωση τελικής ενέργειας στην Ελλάδα ανά µορφή ενέργειας από το 1960 έως το 2003, ενώ στην εικόνα ΑΧΕ-8 φαίνεται η εξέλιξη της ποσοστιαίας σύνθεσης ανά µορφή ενέργειας την ίδια περίοδο. Στην αρχή της περιόδου κύριες µορφές ενέργειας ήταν η Βιοµάζα, το βαρύ πετρέλαιο (µαζούτ) και το ελαφρύ πετρέλαιο (diesel). Στο τέλος της περιόδου κυριαρχούν το ελαφρύ πετρέλαιο (diesel), ο ηλεκτρισµός και η βενζίνη. 25 20 [ΜΤΙΠ] 15 10 5 0 ΜΖΤ ΒΜΣ DSL BNZ JET HE Εικόνα ΑΧΕ-7: Εξέλιξη της Κατανάλωσης Τελικής Ενέργειας στην Ελλάδα από το 1960 έως το 2003, ανά µορφή ενέργειας. 100% 90% 80% ΜΖΤ 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% ΒΜΣ JET DSL HE BNZ 0% Εικόνα ΑΧΕ-8: Ποσοστιαία σύνθεση της Κατανάλωσης Τελικής Ενέργειας στην Ελλάδα την περίοδο 1960-2003, ανά µορφή ενέργειας. ΑΧΕ-10

Στην εικόνα ΑΧΕ-9 φαίνεται η Κατανάλωση Τελικής Ενέργειας στην Ελλάδα ανά τοµέα κατανάλωσης από το 1960 έως το 2003, ενώ στην εικόνα ΑΧΕ-10 φαίνεται η ποσοστιαία συµµετοχή του κάθε τοµέα κατανάλωσης την ίδια περίοδο. Ενώ στην αρχή της περιόδου µεγαλύτερος καταναλωτής ήταν ο Οικιακός Τοµέας, στην συνέχεια αυξήθηκε η συµµετοχή της Βιοµηχανίας, η οποία όµως από τα τέλη της 10ετίας του 70 γνωρίζει στασιµότητα ή/και συρρίκνωση. Από τις αρχές της 10ετίας του 80 κυριαρχούν οι Μεταφορές. Το 2003 οι Μεταφορές κατανάλωσαν το µεγαλύτερο ποσοστό τελικής ενέργειας, 34,8%,ο Οικιακός το 24,3%, ενώ η Βιοµηχανία το 19,4%. [ΜΤΙΠ] 25 20 15 10 5 Εξέλιξη της ΤΕ ανά τοµέα Λοιπές Χρήσεις Αγροτικός Τοµέας Εµπορικός Τοµέας Οικιακός Τοµέας Μεταφορές 0 Βιοµηχανικός Τοµέας Ενεργειακός Τοµέας Εικόνα ΑΧΕ-9: Εξέλιξη της Κατανάλωσης Τελικής Ενέργειας στην Ελλάδα από το 1960 έως το 2003, ανά βασικό τοµέα χρήσης. 100% 80% 60% 40% 20% Ποσοστιαία σύνθεση της ΤΕ ανά τοµέα Λοιπές Χρήσεις Αγροτικός Τοµέας Εµπορικός Τοµέας Οικιακός Τοµέας Μεταφορές 0% Βιοµηχανικός Τοµέας Ενεργειακός Τοµέας Εικόνα ΑΧΕ-10: Ποσοστιαία συµµετοχή στην Κατανάλωση Τελικής Ενέργειας στην Ελλάδα την περίοδο 1960-2003, ανά βασικό τοµέα χρήσης. ΑΧΕ-11

Στην εικόνα ΑΧΕ-11 φαίνεται η πορεία του είκτη της συνολικής κατανάλωσης τελικής ενέργειας στην Ελλάδα καθώς και των δεικτών της τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, βενζίνης και πετρελαίου diesel, αναφορικά µε το έτος 1960. Η χρήση των τριών αυτών µορφών ενέργειας γνώρισε µεγαλύτερη αύξηση σε σχέση µε τη συνολική ΚΤΕ, ιδίως του ηλεκτρισµού και της βενζίνης. Η µεγαλύτερη από κάθε άλλη µορφή ενέργειας αύξηση των δεικτών του ηλεκτρισµού και της βενζίνης είναι ενδεικτική του εξηλεκτρισµού της ελληνικής οικονοµίας και γενικότερα της κοινωνίας, και της ανόδου του βιοτικού επιπέδου στη χώρα. Στην εικόνα ΑΧΕ-12 φαίνεται η παράλληλη εξέλιξη της συνολικής Εγχώριας ιάθεσης Ενέργειας και της συνολικής Κατανάλωσης Τελικής Ενέργειας στην Ελλάδα από το 1960 έως το 2003. Η διαφορά της συνολικής ΚΤΕ από της συνολική ΕΑ Ε, είναι αποτέλεσµα κυρίως των απωλειών για τις µετατροπές σε δευτερογενείς µορφές ενέργειας (ιδιαίτερα στερεών καυσίµων σε ηλεκτρισµό). Εξέλιξη των εικτών ΤΕ, ΗΕ, ΒΝΖ και DSL 2.500 2.000 -ΚΤΕ -ΚΗΕ -DSL -ΒΝΖ 1.500 1.000 500 - Εικόνα ΑΧΕ-11: Εξέλιξη των εικτών Κατανάλωσης Τελικής Ενέργειας, Ηλεκτρισµού, Βενζίνης και Πετρελαίου Diesel στην Ελλάδα από το 1960 έως το 1997, µε έτος αναφοράς το1960. 35 30 [MΤΙΠ] 25 20 15 ΕΑ Ε ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΤΕΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 10 5 0 Εικόνα ΑΧΕ-12: Εξέλιξη της Εγχώριας διάθεσης Ενέργειας και της Κατανάλωσης Τελικής Ενέργειας στην Ελλάδα από το 1960 έως το 2003. ΑΧΕ-12

Στις εικόνες ΑΧΕ-13 και ΑΧΕ-14 φαίνεται η ροή ενέργειας για την Ελλάδα για τα έτη 1989 και 1997 που δηµοσίευσε το Εθνικό Συµβούλιο Ενέργειας. Είναι ενδεικτικό το µέγεθος των συνολικών απωλειών του ελληνικού ενεργειακού συστήµατος, που είναι της τάξης του 65% (ωφέλιµη ενέργεια 35%). Στην Γαλλία την ίδια περίοδο οι απώλειες ήταν της τάξης του 55% (εικόνα ΑΧΕ-15), ενώ στις ΗΠΑ ήταν της τάξης του 50% (εικόνα ΑΧΕ-16). Εικόνα ΑΧΕ-13: ιάγραµµα ροής ενέργειας για την Ελλάδα το 1989. Εικόνα ΑΧΕ-14: ιάγραµµα ροής ενέργειας για την Ελλάδα το 1997. ΑΧΕ-13

ΑΠΘ, Τµ. Μηχανολόγων Μηχ., ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΟΡΩΝ - Σηµειώσεις, Γ. Τσιλιγκιρίδης Εικόνα ΑΧΕ-15: ιάγραµµα ροής ενέργειας για τη Γαλλία το 1981. Εικόνα ΑΧΕ-16: ιάγραµµα ροής ενέργειας για τις ΗΠΑ το 1970. ΑΧΕ-14

Στην εικόνα ΑΧΕ-17 δίνεται η εξέλιξη των ολικών Βαθµών Απόδοσης του ελληνικού ενεργειακού συστήµατος (Eff, της Εγχώριας ιάθεσης Ενέργειας, και eff, της Κατανάλωσης Τελικής Ενέργειας) από το 1960 έως το 2003. Ο συντελεστής Eff σηµειώνει αρνητική εξέλιξη λόγω της αύξησης των µετατροπών, κυρίως ηλεκτροπαραγωγής, και τις συνεπαγόµενες απώλειες. Βελτιώνεται την τελευταία χρόνια λόγω χρήσης ΦΑ, που έχει υψηλότερους β.α., και λόγω αύξησης της πρωτογενούς ηλεκτροπαραγωγής. Η εξέλιξη του συντελεστή eff επηρεάζεται από την αύξηση της χρήσης υγρών καυσίµων στις µεταφορές (που επιφέρουν µείωση) και από τη γενική αύξηση της χρήσης ηλεκτρισµού (που συντελεί στην αύξηση). Στην εικόνα ΑΧΕ-18 δίνεται η εξέλιξη Λόγου Ενέργειας, R εζ (Εγχώρια ιάθεση Ενέργειας προς το ΑΕΠ), και της Έντασης Ενέργειας, I τε (Κατανάλωση Τελικής Ενέργειας προς το ΑΕΠ), στην Ελλάδα την περίοδο 1960-2003. Η αυξητική εξέλιξη του Λόγου Ενέργειας τονίζει το γεγονός ότι η ελληνική κοινωνία, και όχι µόνο η οικονοµία µε τη στενή έννοια, παρά τις πετρελαϊκές κρίσεις, διατηρεί έντονο προσανατολισµό προς κάλυψη αναγκών κυρίως βελτίωσης του βιoτικού επιπέδου και λιγότερο άµεσα παραγωγικών. 65 60 55 [%] 50 45 40 35 eff=ωε/τε Εff=ΩΕ/ΕΑ Ε 30 2005 Εικόνα ΑΧΕ-17: Εξέλιξη των ολικών Βαθµών Απόδοσης του Ελληνικού Ενεργειακού Συστήµατος, Eff της Εγχώριας ιάθεσης Ενέργειας και eff της Κατανάλωσης Τελικής Ενέργειας, από το 1960 έως το 2003. 60 50 Ren Ien [ΤΙΠ/M ρχ'70] 40 30 20 10 0 2005 Εικόνα ΑΧΕ-18: Εξέλιξη του Λόγου Ενέργειας, R εζ, και της Έντασης Ενέργειας, I τε, στην Ελλάδα την περίοδο 1960-2003. ΑΧΕ-15

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η µελέτη των παραπάνω µας οδηγεί στις παρακάτω διαπιστώσεις: Ο βασικός ενεργειακός πόρος της χώρας µας είναι ο λιγνίτης και οι ΑΠΕ. Παράλληλα όµως σηµειώνουµε ότι δεν γνωρίζουµε ακριβώς τα αποθέµατα άλλων µορφών ενέργειας όπως πετρέλαιο, φυσικό αέριο, πυρηνικά ορυκτά, κτλ. Υπάρχει έλλειψη πολλαπλότητας στην εγχώρια παραγωγή πρωτογενούς ενέργειας. Καθ όλη την εξεταζόµενη περίοδο στην παραγωγή πρωτογενούς ενέργειας συναντάµε µια κυρίαρχη πηγή ενέργειας. Ως το τέλος της δεκαετίας του 60 κυριαρχεί η βιοµάζα ενώ στην συνέχεια ο λιγνίτης. Η χώρα µας στηρίζεται σε µεγάλο ποσοστό (56-78% κατά την περίοδο 1960-90, 68%το 2003) σε εισαγωγές ενέργειας, κύρια υγρών καυσίµων. Η τεράστια αυτή εξάρτηση από εισαγόµενες µορφές ενέργειας έχει δυσµενείς επιπτώσεις στην οικονοµική και διεθνή πολιτική της χώρας. Είναι πρωτοφανής η έλλειψη πολλαπλότητας στις µορφές ενέργειας που χρησιµοποιούνται καθώς επικρατεί η χρήση λιγνίτη και αργού πετρελαίου. Τα αέρια καύσιµα ή οι ΑΠΕ µόλις πρόσφατα άρχισαν ουσιαστικά να χρησιµοποιούνται. Αυτό µας κάνει πιο ευπαθείς στις οικονοµικές και πολιτικές συνέπειες ανώµαλων περιόδων που δηµιουργούνται στη διακίνηση πετρελαιοειδών, καθώς είναι περιορισµένος ο αριθµός των εναλλακτικών λύσεων είτε στις µορφές ενέργειας είτε στους προµηθευτές. Η ηλεκτροπαραγωγή συµµετέχει µε µεγάλο ποσοστό στην απορρόφηση ενεργειακών πρώτων υλών (35,8% το 1976 έναντι 27% της ΕΕ και 40% το 1990). Αυτό συµβαίνει αφ' ενός γιατί η οικονοµία της Ελλάδας είναι προσανατολισµένη προς ηλεκτροβόρους κλάδους και αφ ετέρου γιατί υπάρχει ευρεία χρήση του ηλεκτρισµού για ορισµένες θερµικές οικιακές ανάγκες. Έτσι γίνεται υπερκατανάλωση µιας ευγενούς µορφής ενέργειας, που στοιχίζει πολύ και που για την απόκτησή της υπάρχουν µεγάλες απώλειες. Τη µεγαλύτερη αύξηση χρήσης παρουσίασαν η βενζίνη και η ηλεκτρική ενέργεια, που αυξήθηκαν κατά περίπου 24 φορές, τη στιγµή που η συνολική κατανάλωση τελικής ενέργειας αυξήθηκε µόνο κατά 9-10 φορές. Οι Μεταφορές αποτελούν σήµερα τον πιο ενεργειοβόρο τοµέα. Το 1960 ο Οικιακός τοµέας ήταν αυτός µε το µεγαλύτερο ποσοστό (43,8%) ενώ οι Μεταφορές κάλυψαν το 30% της συνολικά καταναλισκόµενης τελικής ενέργειας της χώρας µας. Οι Μεταφορές κατανάλωσαν το 2003 το µεγαλύτερο ποσοστό τελικής ενέργειας 34,8%, ο Οικιακός το 24,3%, ενώ η Βιοµηχανία το 19,4%. Η παραµέληση των µαζικών µεταφορών και ιδιαίτερα των σιδηροδρόµων, που από ενεργειακή άποψη είναι το λιγότερο δαπανηρό µεταφορικό µέσο, η κακή απόδοση των κινητήρων των αυτοκινήτων που διατηρούνται σε χρήση, αν και έχει λήξει η οικονοµική ζωή τους, οι κακές οδικές και κυκλοφορικές συνθήκες, συνέβαλαν στο µεγάλο αυτό ποσοστό. Σαν αποτέλεσµα των ανωτέρω, οι απώλειες αντιπροσωπεύουν µεγάλο ποσοστό (άνω του 60%) της συνολικής εγχώριας διάθεσης ενέργειας στη χώρα µας. Η συνολική ενεργειακή απόδοση της χρήσης ενέργειας στη χώρα µας παρουσίασε αρνητική εξέλιξη µε κύρια αιτία την διεύρυνση της ηλεκτροπαραγωγής, που οδηγεί µεγάλο µέρος της Εγχώριας Ζήτησης Ενέργειας σε µετατροπές και στις συνεπαγόµενες απώλειες. Η αυξητική εξέλιξη του λόγου της συνολικής Εγχώριας Ζήτησης Ενέργειας προς το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν τονίζει το γεγονός ότι η ελληνική κοινωνία, και όχι µόνο η οικονοµία µε τη στενή έννοια, διατηρεί έντονο προσανατολισµό προς κάλυψη αναγκών κυρίως βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου και λιγότερο άµεσα παραγωγικών. Συµπερασµατικά µπορούµε να πούµε ότι το ελληνικό ενεργειακό πρόβληµα είναι σύνθετο πρόβληµα µε πλευρές αλληλοσυνδεόµενες, όπως: έρευνας των ενεργειακών πόρων της χώρας, µεγάλης εξάρτησης από εισαγωγές, µονόπλευρης εισαγωγής ενέργειας, µη ορθολογικής χρήσης της ενέργειας, κτλ. ΑΧΕ-16