ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ B B Γεωργία και Αγροτική Ανάπτυξη Γεωργία και Αγροτική Ανάπτυξη Πολιτισμός και Παιδεία Πολιτισμός και Παιδεία Ρόλος Αλιεία Αλιεία Τα Τμήματα Πολιτικής είναι ερευνητικές μονάδες οι οποίες παρέχουν εξειδικευμένες συμβουλές σε επιτροπές, διακοινοβουλευτικές αντιπροσωπείες και σε άλλα κοινοβουλευτικά όργανα. Περιφερειακή Ανάπτυξη Περιφερειακή Ανάπτυξη Τομείς Πολιτικής Μεταφορές και Τουρισμός Μεταφορές και Τουρισμός Γεωργία και Αγροτική Ανάπτυξη Πολιτισμός και Παιδεία Αλιεία Περιφερειακή Ανάπτυξη Μεταφορές και Τουρισμός Η ΑΛΙΕΙΑ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ Έγγραφα Επισκεφθείτε τον ιστότοπο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: http://www.europarl.europa.eu/studies Φωτογραφικό υλικό: istock International Inc., Photodisk, Phovoir ΣΗΜΕΙΩΜΑ EL BG DE EN ES FR IT PT 2010

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΈΝΩΣΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Β: ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΟΧΗ ΑΛΙΕΙΑ Η ΑΛΙΕΙΑ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Το παρόν έγγραφο ζητήθηκε από την Επιτροπή Αλιείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Irina POPESCU Θεματικός Τομέας Β: Διαρθρωτική πολιτική και πολιτική στον τομέα της συνοχής Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο B-1047 Βρυξέλλες Ηλεκ. ταχυδρομείο: poldep-cohesion@europarl.europa.eu ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΓΓΡΑΦΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΕΤΑΙ ΣΤΙΣ ΑΚΟΛΟΥΘΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ Πρωτότυπο: EN Μετάφραση: BG, DE, EL, ES, FR, IT, PT. ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ Για να επικοινωνήσετε με τον Θεματικό Τομέα ή να εγγραφείτε συνδρομητές στο μηνιαίο ενημερωτικό δελτίο του, παρακαλούμε απευθυνθείτε στη διεύθυνση: poldepcohesion@europarl.europa.eu Το χειρόγραφο ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2010. Βρυξέλλες, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2010. Το έγγραφο διατίθεται στο Διαδίκτυο στη διεύθυνση: http://www.europarl.europa.eu/studies ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ Οι απόψεις που διατυπώνονται στο παρόν έγγραφο αποτελούν αποκλειστική ευθύνη του συντάκτη και δεν εκφράζουν κατ ανάγκη την επίσημη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή και η μετάφραση για μη εμπορικούς σκοπούς και υπό την προϋπόθεση ότι θα αναφέρεται η πηγή, θα υπάρξει προηγούμενη γνωστοποίηση προς τον εκδότη και θα του αποσταλεί αντίτυπο.

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΈΝΩΣΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Β: ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΟΧΗ ΑΛΙΕΙΑ Η ΑΛΙΕΙΑ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Σύνοψη Το παρόν σημείωμα ζητήθηκε από την Επιτροπή Αλιείας για την αντιπροσωπεία που θα επισκεφθεί τη Σικελία (29-31/03/2010). Στο σημείωμα παρέχεται επισκόπηση των κύριων χαρακτηριστικών της αλιείας στη Σικελία, με επικέντρωση σε ζητήματα όπως το νομικό και θεσμικό πλαίσιο, η διαχείριση των πόρων, τα αλιεύματα, ο αλιευτικός στόλος, ο αλιευτικός κλάδος και το εξωτερικό εμπόριο, η απασχόληση, η υδατοκαλλιέργεια και η θαλάσσια έρευνα. IP/B/PECH/NT/2010-02 Φεβρουάριος 2010 PE 431.596 EL

Η αλιεία στη Σικελία ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 3 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ 4 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ 5 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ 5 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΑΡΤΩΝ 6 ΣΥΝΟΨΗ 7 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 11 2. ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 15 2.1. Νομοθεσία 15 2.2. Θεσμικά όργανα 15 3. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ 17 3.1. Επίπεδο ΕΕ 17 3.2. Εθνικό επίπεδο 18 3.3. Περιφερειακό επίπεδο 18 3.4. Θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές 19 4. ΑΛΙΕΥΜΑΤΑ 23 5. ΑΛΙΕΥΤΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ 27 6. ΑΛΙΕΥΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ 33 7. ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ 37 8. ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΕΡΕΥΝΑ 41 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 45 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΑΛΙΕΥΤΙΚΟΙ ΛΙΜΕΝΕΣ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ 47 3

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ CNR Consiglio Nazionale delle Ricerche ENEA Ente per le Nuove tecnologie, l Energia e l Ambiente FAO Οργανισμός Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών IAMC Istituto per l Ambiente Marino Costiero ICCAT Διεθνής επιτροπή για τη διατήρηση των θυννοειδών του Ατλαντικού ICRAM Istituto Centrale per la Ricerca scientifica e tecnologica Applicata al Mare IREPA Istituto di Ricerche Economiche per la Pesca e l Acquacoltura IRMA Istituto di ricerche sulle Risorse Marine e l Ambiente ISTAT Istituto Nazionale di Statistica ITTP Istituto di Tecnologia della Pesca e del Pescato MIPAAF Ministero delle Politiche Agricole Alimentari e Forestali STECF Επιστημονική, τεχνική και οικονομική επιτροπή αλιείας TAC Σύνολο επιτρεπόμενων αλιευμάτων ΘΠΠ Θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές ΚΑλΠ Κοινή αλιευτική πολιτική ΠΠΠ Πολυετές πρόγραμμα προσανατολισμού 4

Η αλιεία στη Σικελία ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1: Βασικά δεδομένα 7 Πίνακας 2: Θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές στη Σικελία 20 Πίνακας 3: Είδη που εκφορτώθηκαν στη Σικελία το 2008 23 Πίνακας 4: Αλιεύματα στη Σικελία το 2008 ανάλογα με τη μέθοδο αλιείας 25 Πίνακας 5: Αλιευτικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται από τον στόλο της Σικελίας 28 Πίνακας 6 Οι κύριοι αλιευτικοί λιμένες στη Σικελία 30 Πίνακας 7 Στοιχεία για τα εμπόριο αλιευτικών προϊόντων στη Σικελία (σε χιλ. ευρώ) 34 Πίνακας 8. Παράκτιες μονάδες υδατοκαλλιέργειας στη Σικελία το 2008 38 Πίνακας 9. Μονάδες υδατοκαλλιέργειας σε επιπλέοντες κλωβούς στη Σικελία το 2008 38 Πίνακας 10. Εκκολαπτήρια ευρύαλων ειδών στη Σικελία το 2008 39 Πίνακας 11. Μονάδες πάχυνσης τόνου στη Σικελία το 2008 40 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1: Εξέλιξη του αλιευτικού στόλου της Σικελίας όσον αφορά τον αριθμό των σκαφών, την ολική χωρητικότητα και την ισχύ κινητήρα 31 Σχήμα 2: Εξέλιξη του εμπορικού ισοζυγίου της αλιείας στη Σικελία 34 Σχήμα 3: Τάσεις των εξαγωγών του αλιευτικού κλάδου στη Σικελία 35 Σχήμα 4: Τάσεις των εισαγωγών του αλιευτικού κλάδου στη Σικελία 35 Σχήμα 5: Απασχόληση στην αλιεία και στην υδατοκαλλιέργεια στη Σικελία 36 5

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΑΡΤΩΝ Χάρτης 1: Τοπογραφία της Σικελίας 11 Χάρτης 2: Μορφολογία του βυθού γύρω από τη Σικελία 12 Χάρτης 3: Επαρχίες της Σικελίας 13 Χάρτης 4: Χωρικά ύδατα της Ιταλίας 14 Χάρτης 5: Οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές στη Σικελία 21 Χάρτης 6: Η δυναμικότητα του στόλου των επαρχιών της Σικελίας (% της συνολικής ολικής χωρητικότητας) 29 Χάρτης 7: Οι σημαντικότεροι αλιευτικοί λιμένες στη Σικελία. Σημειώνεται η ολική χωρητικότητα. 30 Χάρτης 8: Σημεία των ανασύρσεων MEDITS στη Μεσόγειο και γύρω από την Ιταλία 43 Χάρτης 9: Επιφάνεια διαδοχικών ζωνών καθορισμένου πλάτους της ηχοβολιστικής έρευνας MEDIAS στα Στενά της Σικελίας (Ιταλία και Μάλτα) 44 6

Η αλιεία στη Σικελία ΣΥΝΟΨΗ Η Σικελία είναι η μεγαλύτερη περιφέρεια της Ιταλίας και διαθέτει ειδικό αυτόνομο καθεστώς με ευρείες πολιτικές, διοικητικές και οικονομικές εξουσίες. Τα θέματα που αφορούν την αλιεία περιλαμβάνονται στις αρμοδιότητες της περιφέρειας της Σικελίας, υπό την ευθύνη του Περιφερειακού Υπουργείου Γεωργίας και Πόρων Διατροφής (Τμήμα Αλιείας). Επομένως, η Περιφέρεια της Σικελίας μπορεί να ρυθμίζει τα θέματα που σχετίζονται με την αλιεία, με εξαίρεση την πολιτική του στόλου, η οποία ρυθμίζεται σε εθνικό επίπεδο. Πίνακας 1: Βασικά δεδομένα Έκταση 25 711 km 2 Πληθυσμός 5 040 301 (στις 31/08/2009) Σημαία Πρωτεύουσα Επαρχίες Θάλασσες Παλέρμο Agrigento, Caltanissetta, Catania, Enna, Messina, Palermo, Ragusa, Siracusa και Trapani Ιόνιο Πέλαγος, Τυρρηνική Θάλασσα, Στενά της Σικελίας Πηγή: Διάφορες Τα συνολικά αλιεύματα της Σικελίας ανήλθαν σε 43 301 τόνους το 2008 και περιλαμβάνουν μεγάλο αριθμό ειδών που εμφανίζουν μεγάλη ανομοιογένεια. Τα διάφορα είδη ιχθύων αντιπροσωπεύουν το 69% των συνολικών αλιευμάτων, ενώ τα οστρακοειδή και τα μαλάκια αντιπροσωπεύουν το 10% και 21% των αλιευμάτων αντίστοιχα. Αρκετά αποθέματα θεωρούνται από την STECF ότι υπόκεινται σε υπερεκμετάλλευση (μπακαλιάρος, κουτσομούρα, καραβίδα, ροζ γαρίδα). Όσον αφορά την αξία των αλιευμάτων που εκφορτώνονται, η αλιεία στη Σικελία είναι κυρίως αλιεία με τράτα βυθού και αλιεία μικρής κλίμακας. Ο μεγαλύτερος όγκος αλιευμάτων αφορά μικρά πελαγικά είδη: γάβρος και σαρδέλα. Τα κύρια βενθικά είδη που εκφορτώνονται είναι ο μπακαλιάρος, η κουτσομούρα και το μπαρμπούνι. Τα κύρια μεγάλα πελαγικά είδη ιχθύων είναι ο ξιφίας, ο μακρύπτερος τόνος και ο τόνος. Τα αλιεύματα μαλακίων περιλαμβάνουν θράψαλο, σουπιά, χταπόδι, μοσκιό, καλαμάρι και μοσχοχτάποδο. Η μεγάλη πλειονότητα των οστρακοειδών που εκφορτώνονται αποτελείται από ροζ γαρίδα και ακολουθούν η κόκκινη γαρίδα και η καραβίδα. Ο αλιευτικός στόλος της Σικελίας αριθμεί επί του παρόντος 3 323 σκάφη και αποτελεί με διαφορά τον μεγαλύτερο περιφερειακό στόλο της Ιταλίας, τόσο ως προς τον αριθμό των σκαφών (24,4% του εθνικού στόλου) όσο και ως προς τη συνολική δυναμικότητα (33,1% της ολικής χωρητικότητας και 25,2% της ισχύος κινητήρα). 7

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη Τα περισσότερα σκάφη χρησιμοποιούν παραγάδια βυθού, γρι-γρι και τράτες βυθού με πόρτες. Μόνον το 16% των σκαφών θεωρούνται εξειδικευμένα (δεν δηλώνονται επικουρικά εργαλεία). Η κατηγορία αυτή αντιπροσωπεύει το 55% της ολικής χωρητικότητας του στόλου της Σικελίας και περιλαμβάνει κυρίως τράτες βυθού με πόρτες και παραγάδια βυθού. Το υπόλοιπο 84% των σκαφών δηλώνει διάφορους τύπους εργαλείων. Οι συνηθέστεροι συνδυασμοί είναι παραγάδια βυθού (κύριο εργαλείο) στάσιμα απλάδια (39%), και γρι-γρι (κύριο εργαλείο) - παραγάδια βυθού (22%). Ο στόλος της Σικελίας εμφανίζει υψηλή κοινωνική και οικονομική εξάρτηση από την αλιεία μικρής κλίμακας. Τα μικρά σκάφη (μήκους κάτω των 12 m) αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα του αριθμού των σκαφών, έχουν χαμηλό επίπεδο εξειδίκευσης και χρησιμοποιούν συνήθως σταθερά εργαλεία. Η Σικελία είναι μια σημαντική περιοχή αλιείας με τράτα. Οι περισσότερες μηχανότρατες βυθού έχουν τη βάση τους στη Mazara del Vallo, που είναι ο βασικότερος αλιευτικός λιμένας της Σικελίας καθώς και σημαντικότερο σημείο εκφόρτωσης στην Ιταλία. Στο πλαίσιο της περιφερειακής οικονομίας της Σικελίας, η αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια αντιπροσωπεύουν το 0,58% της συνολικής οικονομίας σε σύγκριση με αξία 0,17% στις άλλες περιφέρειες σύγκλισης της Ιταλίας (Basilicata, Calabria, Campania και Puglia) και 0,08% στις περιφέρειες της Ιταλίας που δεν εξετάζονται στο πλαίσιο του στόχου σύγκλισης της ΕΕ. Όσον αφορά τη μεταποίηση, η Σικελία διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό εταιρειών που ασχολούνται με την κονσερβοποίηση ιχθύων στην Ιταλία (32%), και τον μεγαλύτερο αριθμό θέσεων εργασίας στον συγκεκριμένο τομέα (27%). Η Σικελία είναι μια από τις λιγοστές περιφέρειες της Ιταλίας στις οποίες η αλιεία εμφανίζει θετικό εμπορικό ισοζύγιο. Η σημαντικότερη χώρα εξαγωγής των προϊόντων της Σικελίας είναι η Ιαπωνία (άνω του ημίσεος των εξαγωγών), και ακολουθούν η Ισπανία, η Ελλάδα και η Γαλλία. Οι περισσότερες εισαγωγές της Σικελίας προέρχονται από την ΕΕ, κυρίως από την Ισπανία και τη Γαλλία, αλλά και από την Ελλάδα. Όσον αφορά την απασχόληση στην αλιεία, η Σικελία είναι η περιφέρεια η οποία παρέχει τις περισσότερες θέσεις εργασίας στην Ιταλία (26% του συνόλου των ναυτικών και 18% των απασχολούμενων στον αλιευτικό κλάδο). Ο αλιευτικός κλάδος απασχολεί 18 135 άτομα, εκ των οποίων το 58% απασχολείται άμεσα στον κλάδο της θαλάσσιας αλιείας, το 8% στη μεταποίηση, το 1% στην ιχθυοκαλλιέργεια και το 33% σε συναφείς δραστηριότητες, όπως οι πωλήσεις, οι λιμενικές υπηρεσίες και λοιπά. Η υδατοκαλλιέργεια στη Σικελία αντιπροσωπεύει περίπου το 20% της συνολικής παραγωγής της Ιταλίας, με ετήσια παραγωγή περίπου 4 000 τόνων. Βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην παραγωγή λαβρακιού και φαγκριού. Δώδεκα μονάδες υδατοκαλλιέργειας λειτουργούσαν το 2008, οι οποίες χρησιμοποιούσαν διαφορετικούς τύπους επιπλεόντων κλωβών. Η περιφερειακή ζήτηση για ιχθύδια λαβρακιού και φαγκριού καλύπτεται από δύο εκκολαπτήρια. Η πάχυνση τόνου αναπτύχθηκε ταχέως λόγω της υψηλής ζήτησης της ιαπωνικής αγοράς. Η έρευνα στον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας διεξάγεται σε διάφορα πανεπιστημιακά εργαστήρια στη Σικελία. Άλλα ιδρύματα, όπως το IRMA και το ICRAM, είναι 8

Η αλιεία στη Σικελία σημαντικοί παράγοντες στη διαχείριση των αλιευτικών πόρων. Τα στατιστικά δεδομένα όσον αφορά την αλιεία διαχειρίζεται το IREPA. Η εθνική χρηματοδότηση για ερευνητικά σχέδια σε θέματα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας προέρχεται κυρίως από το Υπουργείο Πολιτικών Γεωργίας, Τροφίμων και Δασοκομίας και από το CNR. Στη Σικελία, οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές αποτέλεσαν αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής τόσο από την επιστημονική κοινότητα όσο και από περιβαλλοντικά συμφέροντα, με αποτέλεσμα τη θέσπιση 6 ΘΠΠ, κατανεμημένων κατά μήκος της ακτογραμμής του νησιού: Isole Ciclopi, Isole di Ustica, Isole Egadi, Isole Pelagie και Plemmirio. Κάθε ΘΠΠ περιλαμβάνει μια κεντρική περιοχή στην οποία απαγορεύεται τόσο η επαγγελματική όσο και η ερασιτεχνική αλιεία. Αρκετά άλλα καταφύγια της Σικελίας περιλαμβάνονται επίσης στην παγκόσμια βάση δεδομένων των ΘΠΠ: η περιοχή απαγόρευσης των τρατών στον Κόλπο του Castellammare, η περιοχή θαλάσσιας βιολογικής προστασίας της Isola di Ustica, και τα φυσικά καταφύγια στο Zingaro και στην Isola dello Stagnone di Marsala. Σχέδια για μελλοντικές ΘΠΠ γύρω από τη Σικελία περιλαμβάνουν τα νησιά του Αιόλου και την Pantelleria. 9

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη 10

Η αλιεία στη Σικελία 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Σικελία είναι το μεγαλύτερο νησί της Μεσογείου και ανήκει στην Ιταλική Δημοκρατία. Ως διοικητική οντότητα ονομάζεται Περιφέρεια της Σικελίας (Regione Siciliana) και περιλαμβάνει επίσης τα επτά νησιά του Αιόλου και τη νήσο Ustica στον βορρά, τις τρεις Αιγούσες νήσους στα δυτικά και τα Πελαγικά νησιά στον νότο. Η Σικελία είναι γνωστή από την αρχαιότητα για το σχεδόν τριγωνικό σχήμα της, το οποίο της προσέδωσε το όνομα Τρινακρία. Το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου τμήματος του νησιού είναι ορεινό, ενώ το νότιο τμήμα έχει χαμηλότερους λόφους και πεδιάδες (Χάρτης 1). Η Αίτνα (3 323 m), ένα από τα μεγαλύτερα ενεργά ηφαίστεια στον κόσμο, βρίσκεται στη βορειοανατολική Σικελία. Η ακτογραμμή έχει μήκος 1 484 km και εμφανίζει ποικίλη μορφολογία, η οποία χαρακτηρίζεται από απότομες και βραχώδεις ακτές στον βορρά με διάσπαρτους μεγάλους κολπίσκους, χαμηλές και αμμώδεις ακτές στον νότο, και την εξαιρετικά ποικιλόμορφη ανατολική ακτή την οποία διαιρούν ροές λάβας από την Αίτνα. Χάρτης 1: Τοπογραφία της Σικελίας Πηγή: Wikipedia Ο πορθμός της Μεσσήνης χωρίζει τη Σικελία από την ηπειρωτική Ιταλία. Ο βυθός γύρω από τη Σικελία εμφανίζει ποικίλη βαθυμετρία (Χάρτης 2). Στα ανατολικά, το Ιόνιο Πέλαγος έχει πολύ στενή υφαλοκρηπίδα, η οποία πέφτει απότομα κατά μήκος της κρημνώρειας της Μάλτας στην αβυσσική πεδιάδα του Ιουνίου σε βάθος περίπου 3 500 m. Στον βορρά, η στενή υφαλοκρηπίδα της Τυρρηνικής Θάλασσας καταλήγει βαθμιαία σε μια σειρά από διαφορετικές επίπεδες λεκάνες, με μέγιστο βάθος 3 785 m. Στα νοτιοδυτικά, τα Στενά της Σικελίας αντιστοιχούν στη ρηχή πλατφόρμα Σικελίας-Τυνησίας, βάθους έως 600 m, η οποία χωρίζει την ανατολική από τη δυτική λεκάνη της Μεσογείου. Η κεντρική περιοχή της πλατφόρμας τέμνεται από μια αλληλουχία αυλακιών, που περιορίζονται από ρήγματα, με ΒΔ- ΝΑ κατεύθυνση, βάθους άνω των 1 300 m. Τα αυλάκια αυτά έχουν μεγάλη σημασία στην 11

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη ωκεανογραφία της Μεσογείου, καθώς αποτελούν την πύλη εισόδου για τα βαθιά αλμυρά ύδατα με κατεύθυνση από την ανατολική λεκάνη προς τα δυτικά, ενώ τα λιγότερα πυκνά επιφανειακά ύδατα κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση (Reeder κ. ά., 2002). Χάρτης 2: Μορφολογία του βυθού γύρω από τη Σικελία Τυρρηνική Θάλασσα Ιόνιο Πέλαγος Στενά της Σικελίας Πηγή: www.marine-geo.org (Ryan et al., 2009) Η Σικελία είναι η μεγαλύτερη περιφέρεια της Ιταλίας (25 711 km 2 ) 1 και ο πληθυσμός της υπερβαίνει ελαφρώς τα πέντε εκατομμύρια κατοίκους (5 040 301 στις 31/08/2009). Υποδιαιρείται σε εννέα επαρχίες: Agrigento, Caltanissetta, Catania, Enna, Messina, Palermo, Ragusa, Siracusa και Trapani (Χάρτης 3). Πρωτεύουσα της Σικελίας είναι το Παλέρμο. Η Σικελία είναι αυτόνομη περιφέρεια με ειδικό καθεστώς (Regione a statuto speciale), με ευρείες πολιτικές, διοικητικές και οικονομικές εξουσίες. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από την Περιφερειακή Συνέλευση της Σικελίας (Assemblea regionale siciliana), η οποία απαρτίζεται από 90 μέλη που εκλέγονται για θητεία 5 ετών. Η εκτελεστική εξουσία ανατίθεται στην Περιφερειακή Κυβέρνηση (Giunta regionale), η οποία περιλαμβάνει δώδεκα υπουργούς (Assessori). Επικεφαλής της κυβέρνησης είναι ο Πρόεδρος της Περιφέρειας, ο οποίος εκλέγεται άμεσα από τους πολίτες για πενταετή θητεία. Από τις 14 Απριλίου 2008, Πρόεδρος της Περιφέρειας είναι ο κεντροδεξιός Raffaele Lombardo. Η ειδική αυτονομία της Σικελίας περιλαμβάνει μια σειρά από αποκλειστικές αρμοδιότητες σε τομείς όπως η αλιεία, η γεωργία, η δασοκομία, ο τουρισμός και ο πολιτισμός. 1 www.regione.sicilia.it 12

Η αλιεία στη Σικελία Χάρτης 3: Επαρχίες της Σικελίας Πηγή: Wikipedia Τα χωρικά ύδατα γύρω από τη Σικελία εκτείνονται στα 12 ναυτικά μίλια (Χάρτης 4). Ειδικά ζητήματα ανακύπτουν όσον αφορά τα χωρικά ύδατα της Τυνησίας και της Μάλτας. Το 1951, η Τυνησία απαίτησε αποκλειστική περιοχή αλιείας οριοθετούμενη από την ισοβαθή 50 m, πράγμα που αποτελεί μοναδική περίπτωση στις διεθνείς αλιευτικές σχέσεις. Επειδή τα ύδατα στην περιοχή είναι ρηχά, το εξωτερικό όριο της αποκλειστικής περιοχής της Τυνησίας απέχει 75 ναυτικά μίλια από την ακτή της Τυνησίας και μόνον 15 ναυτικά μίλια από την ιταλική νήσο Lampedusa (Χάρτης 4). Στις 20 Αυγούστου 1971, η Τυνησία και η Ιταλία υπέγραψαν διμερή συμφωνία για τον επιμερισμό της υφαλοκρηπίδας. Η αποκλειστική περιοχή της Τυνησίας περιλαμβάνει ένα πολύ πλούσιο αλιευτικό πεδίο («Il Mammellone»), στο οποίο αλίευαν παραδοσιακά οι ιταλοί αλιείς, και το οποίο η Ιταλία θεωρεί ότι ανήκει στην ανοικτή θάλασσα. Η Μάλτα έχει εξασφαλίσει εξαίρεση από τους κοινοτικούς κανονισμούς, η οποία της επιτρέπει να διατηρεί ζώνη διατήρησης αλιείας πλάτους 25 ναυτικών μιλίων. Στην περιοχή αυτή, η συνθήκη προσχώρησης της Μάλτας περιορίζει την παράκτια αλιεία σε σκάφη μήκους κάτω των 12 m, με εξαίρεση περιορισμένο αριθμό μεγαλύτερων σκαφών, τα οποία ασκούν συγκεκριμένους τύπους αλιείας. Το μέτρο αυτό μεταφέρθηκε στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1626/94 του Συμβουλίου, της 27ης Ιουνίου 1994, για τη θέσπιση ορισμένων τεχνικών μέτρων διατήρησης των αλιευτικών πόρων στη Μεσόγειο. 13

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη Χάρτης 4: Χωρικά ύδατα της Ιταλίας EU Countries Non-EU countries Internal waters Historical bay Territorial waters High seas Πηγή: Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης 14

Η αλιεία στη Σικελία 2. ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 2.1. Νομοθεσία Η βασική νομοθεσία που ρυθμίζει την αλιεία στην Ιταλία είναι ο Νόμος 963/1965 και το Διάταγμα του Προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας αριθ. 1639/1968 σχετικά με τον «Κανονισμό για την εφαρμογή του νόμου της 14ης Ιουλίου 1965, αριθ. 963 σχετικά με τη ρύθμιση της θαλάσσιας αλιείας». Τα νομοθετήματα αυτά περιέχουν επίσης διατάξεις μεταβίβασης αρμοδιοτήτων για τη θέσπιση επακόλουθης παράγωγης νομοθεσίας σε ειδικούς τομείς. Η εν λόγω παράγωγη νομοθεσία περιλαμβάνει άλλους κανονισμούς (decreti legislativi), οι οποίοι εγκρίθηκαν από την εκτελεστική αρχή στο σύνολό της, καθώς και υπουργικές αποφάσεις (decreti ministeriali), οι οποίες λήφθηκαν από τα επιμέρους αρμόδια υπουργεία. Ως αυτόνομη περιφέρεια, η Σικελία διαθέτει επίσης ορισμένες νομοθετικές αρμοδιότητες μέσω της περιφερειακής νομοθεσίας (legi regionali, decreti assessore, decreti dirigente generale, circolari e directive). Η διαχείριση της αλιείας βασίζεται στον Νόμο αριθ. 41 του 1982. Στόχος του είναι η προώθηση της ορθολογικής χρήσης και της βελτίωσης των θαλάσσιων βιολογικών πόρων μέσω της ισορροπημένης ανάπτυξης της θαλάσσιας αλιείας. Για τον σκοπό αυτό, το Υπουργείο Γεωργίας εγκρίνει τριετή εθνικά σχέδια αλιείας, τα οποία αφορούν τη διαχείριση των βιολογικών πόρων, την προώθηση της παραγωγής και τη διάθεση στην αγορά των αλιευτικών προϊόντων. Όσον αφορά το νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει τη δραστηριότητα της υδατοκαλλιέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος, η σημαντικότερη πράξη είναι ο Νόμος αριθ. 152, ο οποίος αφορά τη διαχείριση και τον έλεγχο της ποιότητας των υδάτων. Η νομοθετική πράξη αριθ. 66 του 1993, η νομοθετική πράξη αριθ. 110 του 1995 και η νομοθετική πράξη αριθ. 47 του 1997 θεσπίσθηκαν με σκοπό τον έλεγχο της χρήσης φαρμάκων στα εκτρεφόμενα ζώα με πρωταρχικό στόχο την προστασία της υγείας των ανθρώπων-καταναλωτών. 2.2. Θεσμικά όργανα Στην Ιταλία, η συνολική ευθύνη για τον αλιευτικό κλάδο ανήκει στο Υπουργείο Πολιτικών Γεωργίας, Τροφίμων και Δασοκομίας (MiPAAF - Ministero delle Politiche Agricole Alimentari e Forestali), μέσω της Γενικής Διεύθυνσης Αλιείας και Γεωργίας (Direzione Generale della Pesca e dell Aquacoltura). Επιπλέον, άλλα υπουργεία εποπτεύουν ορισμένες δημόσιες δραστηριότητες που σχετίζονται με την παρακολούθηση και τον έλεγχο της αλιείας, όπως το Υπουργείο Άμυνας, με την ακτοφυλακή του, το Ιταλικό Ναυτικό και τη χωριστή δύναμη πολιτοφυλακής (Carabinieri) το Υπουργείο Εσωτερικών, με την κρατική αστυνομία το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, με τη δική του αστυνομική δύναμη για οικονομικά θέματα (Guardia di Finanza) και το Υπουργείο υγείας, το οποίο είναι αρμόδιο για τη δημόσια υγεία και τις κτηνιατρικές υπηρεσίες. Τα διοικητικά καθήκοντα εκτελούνται σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο από τις αρχές των ακτών (Capitanerie di Porto και Guardia Costiera), οι οποίες χαρακτηρίζονται από ιεραρχική οργάνωση. Από το 1997, στόχος της διοικητικής αποκέντρωσης είναι η εδραίωση της αυτονομίας των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης. Το Υπουργείο Πολιτικών Γεωργίας, Τροφίμων και Δασοκομίας 15

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη είναι υπεύθυνο για την κεντρική διοίκηση, τη διαχείριση του στόλου και των εθνικών αλιευτικών πόρων καθώς και για την καθοδήγηση, τον συντονισμό και τον προγραμματισμό. Οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης είναι υπεύθυνες για ορισμένα θέματα, τα οποία χειριζόταν προηγουμένως η Γενική Διεύθυνση Αλιείας και Γεωργίας, όπως η ανάπτυξη και η προστασία των πόρων, η υδατοκαλλιέργεια, η συντήρηση των αλιευτικών λιμένων, η μεταποίηση, το εμπόριο και η αλιεία σε εσωτερικά ύδατα. Στη Σικελία, το Τμήμα Αλιείας (Dipartimento degli Interventi per la Pesca) υπάγεται στο Περιφερειακό Υπουργείο Γεωργίας και Πόρων Διατροφής (Assessorato regionale delle risorse agricole e alimentari). Το Τμήμα Αλιείας έχει τις εξής αρμοδιότητες: ανάπτυξη επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας εφαρμοσμένης στη θαλάσσια αλιεία και στην υδατοκαλλιέργεια σε θαλάσσια και υφάλμυρα ύδατα διατήρηση και βέλτιστη εκμετάλλευση των βιολογικών πόρων της θάλασσας αξιολόγηση και έλεγχος της ρύπανσης της θάλασσας όσον αφορά τη θαλάσσια αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας και της θαλασσοκαλλιέργειας ρύθμιση της αλιευτικής προσπάθειας σύμφωνα με τις ρεαλιστικές εκτιμήσεις των θαλάσσιων πόρων αναδιάρθρωση του αλιευτικού στόλου και εξοπλισμού ενθάρρυνση της συνεργασίας, μέσω συνεταιρισμών, κοινοπραξιών και οργανώσεων παραγωγών κλείσιμο αλιευτικών πεδίων εκσυγχρονισμός των χερσαίων εγκαταστάσεων της αλιείας αναδιοργάνωση και ανάπτυξη των δικτύων συντήρησης και διανομής θαλάσσιων προϊόντων βελτίωση της εικόνας των αλιευτικών προϊόντων της Σικελίας παρέμβαση για την αξιοποίηση και τη διανομή των αλιευτικών προϊόντων της Σικελίας ανάκτηση και χρήση υποχρησιμοποιούμενων ή/και εγκαταλειμμένων πόρων υποστήριξη της ερασιτεχνικής αλιείας διαχείριση κοινοτικών, εθνικών και περιφερειακών κονδυλίων για την αλιεία. Στην Περιφερειακή Συνέλευση της Σικελίας, η κοινοβουλευτική επιτροπή III Παραγωγικές δραστηριότητες (Attività Produttive) είναι αρμόδια για τα θέματα που αφορούν την αλιεία. 16

Η αλιεία στη Σικελία 3. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ 3.1. Επίπεδο ΕΕ Η αλιευτική πολιτική της Ιταλίας διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από τους κανονισμούς της ΕΕ μέσω της κοινής αλιευτικής πολιτικής (ΚΑλΠ), βάσει των ακόλουθων αρχών: προστασία των πόρων προσαρμογή των (δομών) εγκαταστάσεων στους διαθέσιμους πόρους οργάνωση της αγοράς και καθορισμός σχέσεων με άλλες χώρες. Ωστόσο, στη Μεσόγειο, η εφαρμογή ορισμένων από τα μέτρα της πολιτικής παρακολούθησης έχει αναβληθεί, και τα μέτρα της πολιτικής διατήρησης της ΚΑλΠ έχουν εφαρμοσθεί με διαφορετικούς τρόπους στις διάφορες περιοχές. Για παράδειγμα, το σύστημα των TAC (σύνολο επιτρεπόμενων αλιευμάτων) και των ποσοστώσεων, βασικό εργαλείο διατήρησης της ΚΑλΠ, δεν εφαρμόζεται στη λεκάνη της Μεσογείου. Μόνον ο τόνος υπάγεται στο σύστημα αυτό στη Μεσόγειο, και αυτός από το 1998 και ύστερα. Κατά τα άλλα, ορισμένα στοιχεία της ΚΑλΠ, όπως το ημερολόγιο πλοίου, έχουν θεσπισθεί και στη Μεσόγειο μετά τον Ατλαντικό. Η κατάσταση αυτή δικαιολογείται παραδοσιακά από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Μεσογείου. Ύστερα από μια διαδικασία που διήρκησε σχεδόν τρία χρόνια, και με την αποχή της Γαλλίας, το Συμβούλιο ενέκρινε τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1967/2006 σχετικά με μέτρα διαχείρισης για τη βιώσιμη εκμετάλλευση των αλιευτικών πόρων στη Μεσόγειο Θάλασσα. Ο κανονισμός: θεσπίζει νέα τεχνικά μέτρα για τη βελτίωση της επιλεκτικότητας των υφιστάμενων ματιών 40 mm για τα συρόμενα δίχτυα ενισχύει την υφιστάμενη απαγόρευση της χρήσης συρόμενων εργαλείων σε παράκτιες περιοχές περιορίζει τα συνολικά μεγέθη ορισμένων αλιευτικών εργαλείων που επηρεάζουν την αλιευτική προσπάθεια θεσπίζει διαδικασία για τον προσωρινό ή μόνιμο κλείσιμο περιοχών σε συγκεκριμένες αλιευτικές μεθόδους, σε κοινοτικά ή διεθνή ύδατα προβλέπει την έγκριση σχεδίων διαχείρισης που συνδυάζουν τη χρήση της διαχείρισης της αλιευτικής προσπάθειας με τεχνικά μέτρα επιτρέπει στα κράτη μέλη της ΕΕ να ρυθμίζουν, στα χωρικά τους ύδατα και υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τις αλιευτικές δραστηριότητες οι οποίες δεν έχουν σημαντική κοινοτική διάσταση ή περιβαλλοντικό αντίκτυπο, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων τοπικών μορφών αλιείας οι οποίες επιτρέπονται επί του παρόντος βάσει του κοινοτικού δικαίου. Επίσης, ο κανονισμός: προβλέπει τη θέσπιση διχτυών με τετράγωνα μάτια 40mm για τις μηχανότρατες βυθού και, σε ορισμένες περιπτώσεις, διχτυών με ρομβοειδή μάτια 50 mm έως την 1η Ιουλίου 2008 το αργότερο επιτρέπει τις δραστηριότητες αλιείας με τράτα υπό ορισμένες προϋποθέσεις, σε απόσταση μεταξύ 0,7 και 1,5 ναυτικού μιλίου, παρότι ο γενικός κανόνας εξακολουθεί να προβλέπει την απαγόρευση της χρήσης διχτυών τράτας 17

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη επιτρέπει την προσωρινή χρησιμοποίηση των γρι-γρι έως την 31η Δεκεμβρίου 2007 σε απόσταση μικρότερη των 300 m από την ακτή ή σε βάθος μικρότερο της ισοβαθούς των 50 m, αλλά όχι μικρότερο της ισοβαθούς των 30 m. 3.2. Εθνικό επίπεδο Σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας που αποφασίσθηκαν εντός της ΕΕ, η Ιταλία θέσπισε συμπληρωματικά εργαλεία για την υλοποίηση ειδικής πολιτικής διαχείρισης. Το κύριο εργαλείο διαχείρισης του κλάδου είναι το εθνικό σχέδιο για την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια, το οποίο θεσπίσθηκε με την πράξη 41/82 και αναθεωρείται ανά τριετία. Το πρόγραμμα για την περίοδο 2007-2009 καθορίζει στρατηγικές γραμμές για τον συντονισμό, την ανασυγκρότηση και την ανάπτυξη του κλάδου, και διαρθρώνεται κυρίως γύρω από μέτρα ολοκλήρωσης που έχουν ως στόχο να συμβάλουν άμεσα στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των αλιευτικών επιχειρήσεων. Η εθνική πολιτική διατήρησης των πόρων βασίζεται σε ένα γενικό σύστημα αδειών. Όλα τα σκάφη, ανεξαρτήτως των εργαλείων που χρησιμοποιούν, χρειάζονται άδεια για να αλιεύσουν, και για ορισμένες μορφές αλιείας απαιτείται έγκριση από τη Διεύθυνση Αλιείας του Υπουργείου Γεωργίας. Το 1989, η διοίκηση ανέστειλε τη χορήγηση νέων αδειών. Όσον αφορά την αλιεία στην Ιταλία, έχουν θεσπισθεί ποσοτικοί περιορισμοί μόνον για ορισμένα επιδηµητικά είδη (ορισμένα δίθυρα μαλάκια) ή ορισμένα άκρως μεταναστευτικά είδη (τόνος). Η αλιεία τόνου ρυθμίζεται από τη Διεθνή Επιτροπή για τη Διατήρηση των Θυννοειδών του Ατλαντικού (ICCAT), η οποία ορίζει ετήσιες μέγιστες επιτρεπόμενες ποσοστώσεις αλιευμάτων για τον ιταλικό στόλο. Το TAC για τον τόνο κατανέμεται μεταξύ των παραγαδιών βυθού, του γρι-γρι, της ερασιτεχνικής αλιείας και της μη ταξινομημένης αλιείας (μη δηλωθέντα εργαλεία). Τα σκάφη που αλιεύουν τόνο με παραγάδια βυθού ή γριγρι πρέπει να είναι καταχωρημένα στη Γενική Διεύθυνση Αλιείας και Γεωργίας. 3.3. Περιφερειακό επίπεδο Η Σικελία είναι μια περιφέρεια με αυτόνομο καθεστώς και μπορεί να αποφασίζει για τα θέματα που αφορούν την αλιεία, με εξαίρεση την πολιτική για τον στόλο, η οποία ρυθμίζεται σε εθνικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, η περιφέρεια της Σικελίας μπορεί να θεσπίζει σχέδια για την προστασία των θαλάσσιων ζώντων πόρων με στόχο την περαιτέρω μείωση της θνησιμότητας των ιχθύων, πάνω και πέρα από τα επίπεδα που ήδη επιβάλλονται σε εθνικό ή κοινοτικό επίπεδο. Τα σχέδια αυτά περιλαμβάνουν προσωρινές απαγορεύσεις αλιείας και άλλα μέτρα, όπως μόνιμη μείωση της αλιευτικής ικανότητας ή συμπληρωματικά τεχνικά μέτρα. Η ετήσια προσωρινή απαγόρευση της αλιείας είναι ένα από τα μέτρα διαχείρισης που λαμβάνει τακτικά η Ιταλία από το 1988, συμπεριλαμβανομένης της Σικελίας, παρότι εμφανίζει αποκλίσεις από άποψη χρόνου και μορφών αλιείας για τις επιμέρους ιταλικές θάλασσες (SEC(2007)466). Η Σικελία επέβαλε προσωρινή απαγόρευση αλιείας για ολόκληρο τον στόλο το 2004, το 2005 και το 2006. Το 2004, το σχέδιο της Σικελίας κάλυπτε όλες τις θάλασσες γύρω από τη Σικελία και προέβλεπε περίοδο απαγόρευσης 30 ημερών στο διάστημα Αυγούστου- Οκτωβρίου, διαφορετική για τα διάφορα θαλάσσια τμήματα, και επακόλουθη μερική αλληλοεπικάλυψη των περιόδων. Το σχέδιο αφορούσε όλες τις μορφές αλιείας, αλλά η απαγόρευση αλιείας ήταν υποχρεωτική μόνον για τις μηχανότρατες βυθού και τις πελαγικές μηχανότρατες, ενώ δεν αφορούσε την ερασιτεχνική αλιεία (pescaturismo). Το σχέδιο της 18

Η αλιεία στη Σικελία Σικελίας για το 2004 δεν περιείχε ειδική αναφορά σε μεμονωμένα αποθέματα ή είδη (SEC(2007)466). Το σχέδιο της Σικελίας για το 2005 κάλυπτε όλες τις μορφές αλιείας, με εξαίρεση τα αλιευτικά σκάφη που ασχολούνται με την pescaturismo, και η απαγόρευση των 30 ημερών εφαρμόσθηκε ταυτόχρονα στις διάφορες θάλασσες γύρω από τη Σικελία, μεταξύ Αυγούστου και Νοεμβρίου. Το σχέδιο για το 2006 περιελάμβανε αναλυτικότερο κατάλογο μορφών αλιείας, με διάφορες περιόδους απαγόρευσης 45 ημερών μεταξύ Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου, ανάλογα με τα αλιευτικά εργαλεία (ή αθροιστικά για τις διάφορες μορφές αλιείας). Στο συγκεκριμένο σχέδιο, περιλαμβάνονταν όλες οι μορφές αλιείας, με εξαίρεση την ερασιτεχνική αλιεία με συρτή (που στοχεύει συνήθως ιχθύδια μεγάλων πελαγικών ειδών το φθινόπωρο), η οποία επιτράπηκε στην ίδια περίοδο κατά την οποία θεσπίσθηκε ο αποκλεισμός των αλιευτικών πεδίων για τα εργαλεία αλιείας επιφάνειας για την προστασία των ιχθυδίων ξιφία. Η απαγόρευση των σκαφών με δίχτυα για 45 ημέρες, από την 1η Απριλίου, προτάθηκε ως πρόσθετο μέτρο για την προστασία των γόνων, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα περισσότερα παράκτια είδη ωοτοκούν κατά την περίοδο αυτή (SEC(2007)466). Το 2008 η ετήσια απαγόρευση ήταν προαιρετικό. Το 2009 θεσπίσθηκε υποχρεωτική προσωρινή απαγόρευση 30 διαδοχικών ημερών για όλες τις νηολογημένες στη Σικελία μηχανότρατες, στο διάστημα μεταξύ Αυγούστου και Σεπτεμβρίου (για τις νηολογημένες στη Mazara del Vallo μηχανότρατες βυθού), μεταξύ Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου (για τις νηολογημένες αλλού στη Σικελία μηχανότρατες βυθού), και τον Σεπτέμβριο (για τις πελαγικές μηχανότρατες). Η αλιεία ιχθυδίων (novellame) ρυθμίζεται επίσης στην περιφέρεια της Σικελίας, στην περίπτωση της σαρδέλας Sardina pilchardus και του είδους γωβιουδάκι άφια Aphia minuta. Αυτές οι παραδοσιακές μορφές αλιείας, οι οποίες διεξάγονται τον χειμώνα, αποτελούν σημαντική δραστηριότητα της αλιείας μικρής κλίμακας και έχουν μεγάλο κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπο σε τοπικό επίπεδο. Το 2010 η αλιεία ιχθυδίων σαρδέλας και του είδους γωβιουδάκι άφια επιτρέπεται από τις 25 Ιανουαρίου και για τις 60 επόμενες ημέρες. 3.4. Θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές Στη Σικελία, οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές (ΘΠΠ) αποτέλεσαν αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής τόσο από την επιστημονική κοινότητα όσο και από περιβαλλοντικά συμφέροντα, με αποτέλεσμα τη θέσπιση 6 ΘΠΠ, κατανεμημένων κατά μήκος των ακτών του νησιού (Πίνακας 2, Χάρτης 6). Κάθε ΘΠΠ περιλαμβάνει μια κεντρική περιοχή στην οποία απαγορεύεται τόσο η επαγγελματική όσο και η ερασιτεχνική αλιεία (καθώς και άλλες δραστηριότητες όπως αλιεία με ψαροντούφεκο, υποβρύχια κατάδυση, ιστιοπλοΐα και αγκυροβολία). Η ΘΠΠ περιλαμβάνει επίσης μια ζώνη προστασίας ή γενικό καταφύγιο, καθώς και μια περιφερειακή περιοχή, στην οποία η αλιεία ρυθμίζεται (με εξαίρεση στην Isole di Ustica, όπου η ερασιτεχνική αλιεία απαγορεύεται στη ζώνη προστασίας, και στην Isole Egadi όπου η επαγγελματική και η ερασιτεχνική αλιεία επιτρέπονται στην περιφερειακή περιοχή) (Mabile και Piante, 2005). 19

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη Πίνακας 2: Θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές στη Σικελία ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Capo Gallo - Isola delle Femmine ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ Φυσική θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ Km 2 2002 21,73 Isole Ciclopi Φυσικό θαλάσσιο καταφύγιο 1989 6,230 Isole di Ustica Isole Egadi Isole Pelagie Plemmirio Κόλπος του Castellammare Isola di Ustica Isole dello Stagnone di Marsala Zingaro Φυσική θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή Φυσική θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή Φυσική θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή Φυσική θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή Περιοχή απαγόρευσης μηχανοτρατών Zona di Tutela Biologica Marina Περιφερειακό/Επαρχιακό φυσικό καταφύγιο Περιφερειακό/Επαρχιακό φυσικό καταφύγιο 1986 159,5 1991 540,3 2002 32,30 1982 1.840 1990 200,0 1986 42,80 1984 20,12 1981 16,00 Πηγή: Wood (2007) Αρκετά άλλα καταφύγια της Σικελίας περιλαμβάνονται επίσης στην παγκόσμια βάση δεδομένων ΘΠΠ: η περιοχή απαγόρευσης των τρατών στον Κόλπο του Castellammare, η περιοχή θαλάσσιας βιολογικής προστασίας της Isola di Ustica, και τα φυσικά καταφύγια στο Zingaro και στην Isola dello Stagnone di Marsala (Wood, 2007). Τα σχέδια για μελλοντικές ΘΠΠ γύρω από τη Σικελία περιλαμβάνουν τα νησιά του Αιόλου και την Pantelleria. 20

Η αλιεία στη Σικελία Χάρτης 5: Οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές στη Σικελία Πηγή: www.mpaglobal.org 21

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη 22

Η αλιεία στη Σικελία 4. ΑΛΙΕΥΜΑΤΑ Τα αλιεύματα της Σικελίας ανήλθαν συνολικά σε 43 301 τόνους το 2008, και περιλαμβάνουν μεγάλο αριθμό ειδών ιχθύων (69% του συνόλου των αλιευμάτων), μαλακίων (10%) και οστρακοειδών (21%, Πίνακας 3). Ο μεγαλύτερος όγκος αλιευμάτων αφορά μικρά πελαγικά είδη: γάβρος (Engraulis encrasicholus) 12,9% και σαρδέλες (Sardina pilchardus) 5,8%. Τα κύρια βενθικά είδη που εκφορτώνονται είναι ο μπακαλιάρος (Merluccius merluccius) 3,9%, η κουτσομούρα (Mullus barbatus) 3,2% και το μπαρμπούνι (Mullus barbatus surmuletus) 3,4%. Τα κύρια μεγάλα πελαγικά είδη είναι ο ξιφίας (Xiphias gladius) 6,8%, ο μακρύπτερος τόνος (Thunnus alalunga) 4,3% και ο τόνος (Thunnus thynnus) - 2%. Ο μεγάλος όγκος «άλλων ιχθύων» (17,1%) αντικατοπτρίζει τον εξαιρετικά ανομοιογενή χαρακτήρα των αλιευμάτων της Σικελίας. Τα αλιεύματα μαλακίων περιλαμβάνουν το θράψαλο (Todarodes sagittatus) 2,3%, τη σουπιά (Sepia officinalis) 1,9%, το χταπόδι (Octopus vulgaris) 1,6%, τον μοσκιό (Eledone moschata) 1,5%, το καλαμάρι (Loligo sp.) 1,2% και το μοσχοχτάποδο (Eledone cirrhosa) 1,1%. Η μεγάλη πλειονότητα των οστρακοειδών που εκφορτώνονται αποτελείται από ροζ γαρίδα (Parapenaeus longirostris) 14,5%, και ακολουθούν η κόκκινη γαρίδα (Aristeus antennatus, Aristeomorpha foliacea) 3,3% και η καραβίδα (Nephrops norvegicus) 1,6%. Πίνακας 3: Είδη που εκφορτώθηκαν στη Σικελία το 2008 ΕΙΔΗ ΑΛΙΕΥΜΑΤΑ (τόνοι) ΑΛΙΕΥΜΑΤΑ (%) Γάβρος 5601 12,9 Σαρδέλα 2511 5,8 Κολιός 2 0,0 Σκουμπρί 288 0,7 Μακρύπτερος τόνος 1871 4,3 Κοπάνι 253 0,6 Ξιφίας 2945 6,8 Τόνος 859 2,0 Άλλοι τόνοι 66 0,2 Γόπα 567 1,3 Καπόνι 119 0,3 Σύκο 30 0,1 Κέφαλος 15 0,0 Μένουλα 636 1,5 23

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη Μπακαλιάρος 1686 3,9 Λυθρίνι 434 1,0 Προσφυγάκι 9 0,0 Σελάχια 232 0,5 Πεσκαντρίτσα 336 0,8 Χωματίδα με κίτρινη ουρά 244 0,6 Τάρμποτ 31 0,1 Γλώσσα 67 0,2 Καρχαρίας 112 0,3 Σαφρίδι 893 2,1 Κουτσομούρα 1369 3,2 Μπαρμπούνι 1481 3,4 Άλλοι ιχθύες 7393 17,1 Σύνολο ιχθύων 30052 69 Καλαμάρι 499 1,2 Μούρεξ 14 0,0 Μοσχοχτάποδο 483 1,1 Μοσκιός 660 1,5 Χταπόδι 697 1,6 Σουπιά 814 1,9 Θράψαλο 991 2,3 Άλλα μαλάκια 65 0,1 Σύνολο μαλακίων 4223 10 Αστακός 127 0,3 Ροζ γαρίδα 6296 14,5 Κόκκινη γαρίδα 1438 3,3 Κόκκινη γαρίδα Aristeus antennatus 212 0,5 Γαρίδα της Ιαπωνίας 3 0,0 Κατσαρίδα της θάλασσας 93 0,2 Καραβίδα 677 1,6 Άλλα οστρακοειδή 179 0,4 Σύνολο οστρακοειδή 9026 21 ΣΥΝΟΛΟ 43301 100 Πηγή: MIPAAF-IREPA (2008) 24

Η αλιεία στη Σικελία Όσον αφορά τη βαρύτητα των διάφορων αλιευτικών μεθόδων στην αλιεία της Σικελίας, κυριαρχεί η αλιεία με τράτα βυθού με 43,7% των συνολικών αλιευμάτων, και ακολουθούν το γρι-γρι (26,7%) και η αλιεία μικρής κλίμακας (14,4%). Παρ όλα αυτά, από άποψη αξίας των αλιευμάτων, οι εκφορτώσεις της αλιείας μικρής κλίμακας αντιπροσωπεύουν το 19,4% της συνολικής αξίας, δηλαδή το μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τις άλλες μεθόδους, εκτός της αλιείας με τράτα βυθού (Πίνακας 4). Πίνακας 4: Αλιεύματα στη Σικελία το 2008 ανάλογα με τη μέθοδο αλιείας ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΛΙΕΥΜΑΤΑ (τόνοι) ΑΛΙΕΥΜΑΤΑ (%) ΑΞΙΑ (εκατ. ευρώ) ΑΞΙΑ (%) Τράτες βυθού 18907 43,7 145,11 50,6 Γρι-γρι 11578 26,7 30,55 10,7 Σκάφη αλιείας μικρής κλίμακας 6221 14,4 55,51 19,4 Σκάφη πολλαπλών αλιευτικών δραστηριοτήτων 2157 5 16,67 5,8 Παραγάδια βυθού 4437 10,2 38,80 13,5 Σύνολο 43301 100 286,65 100 Πηγή: MIPAAF-IREPA (2008) Η αλιευτική προσπάθεια στα ύδατα της Σικελίας αυξήθηκε σημαντικά στα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν διακόπηκε η χορήγηση αδειών αλιείας. Ως εκ τούτου, στα Στενά της Σικελίας τα αλιεύματα των τρατών ανά ώρα μειώθηκαν κατά 30% έως 50% από την αρχή της δεκαετίας του 1970 έως το τέλος της δεκαετίας του 1990. Μια άλλη ένδειξη της υπεραλίευσης ήταν η μεταβολή στα απορριπτόμενα αλιεύματα κατά τη δεκαετία του 1990. Ενώ στα μέσα της δεκαετίας του 1980, τα απορριπτόμενα αλιεύματα ανέρχονταν σε 60% έως 70% των αλιευμάτων του στόλου της Mazara del Vallo, στα μέσα της δεκαετίας του 1990 μειώθηκαν σε 50%, και σημείωσαν περαιτέρω πτώση σε 20% το 2000. Ορισμένα είδη, όπως ο πρασινομάτης (Chlorophtalmus agassizi), ο γουρλομάτης (Argentina sphyraena) και η καραβίδα (Plesionika spp.), τα οποία παραδοσιακά απορρίπτονταν από τον στόλο των τρατών της Mazara del Vallo, εκφορτώνονται πλέον και πωλούνται. Οι πόροι της νοτιοανατολικής Σικελίας επωφελούνται της εκτενούς αποκλειστικής ζώνης της Μάλτας, στην οποία η αλιεία με τράτα περιορίζεται και αφορά κυρίως την κόκκινη γαρίδα Aristeus antennatus. Στη νοτιοδυτική Σικελία, παρατηρήθηκε μείωση της αλιευτικής προσπάθειας κατά την τελευταία δεκαετία, λόγω διαρθρωτικών αλλαγών και του γεγονότος ότι οι τράτες της Mazara μετακινήθηκαν προς πιο απομακρυσμένα αλιευτικά πεδία (Iborra Martin, 2008). Η επιστημονική, τεχνική και οικονομική επιτροπή αλιείας (STECF) θεωρεί ότι αρκετοί θαλάσσιοι ζώντες πόροι γύρω από τις ακτές της Σικελίας υπόκεινται σαφώς σε υπερεκμετάλλευση (SEC(2007)466). Οι συστάσεις της STECF αφορούν τα ακόλουθα αποθέματα: Μπακαλιάρος (Merluccius merluccius) Διάγνωση: Ο μπακαλιάρος τελεί υπό καθεστώς υπερεκμετάλλευσης τόσο στις ιταλικές όσο και στις τυνησιακές ακτές, καθώς και στα διεθνή ύδατα. Το μέγεθος των ματιών των τρατών 25

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη της Σικελίας το 2002 ήταν 28 mm, και πρέπει να αυξηθεί σε 40 mm (ελάχιστο μέγεθος ΕΚ το 2000). Συστάσεις: Αποφυγή της τυχόν αύξησης του αριθμού των τρατών. Θέσπιση ελάχιστου μεγέθους ματιών 40 mm. Μείωση του χρόνου αλιείας με τράτα για τη μείωση της αλιευτικής προσπάθειας. Κλείσιμο των βασικών περιοχών γόνου. Κουτσομούρα (Mullus barbatus) Διάγνωση: Η κατάσταση εκμετάλλευσης των αποθεμάτων κατά μήκος των ακτών της Σικελίας υπερβαίνει τις τιμές ισορροπίας. Η αξιολόγηση των αποθεμάτων κουτσομούρας στην υφαλοκρηπίδα της Τυνησίας έδειξε υπερεκμετάλλευση. Συστάσεις: Αποφυγή της αύξησης του αριθμού των τρατών. Επιβολή του ελάχιστου μεγέθους ματιών 40 mm. Κατάργηση της αλιείας με τράτες νεοεισερχόμενων στα προς αλίευση ιχθυαποθέματα ειδών στα παράκτια ύδατα επιβάλλοντος την κείμενη νομοθεσία. Απαγόρευση της αλιείας με τράτες κατά τη διάρκεια της νύχτας για την ανάδειξη της παράνομης αλιείας. Θέσπιση απαγόρευσης της αλιείας με τράτες για την προστασία των κινήσεων των νεοεισερχόμενων στα προς αλίευση ιχθυαποθέματα ειδών προς βαθύτερα ύδατα. Καραβίδα (Nephrops norvegicus) Διάγνωση: Η αξιολόγηση που διενεργήθηκε στα τέλη του 1990 κατέδειξε κατάσταση υπεραλίευσης. Ωστόσο, οι δείκτες βιομάζας των ερευνών που αφορούν τις τράτες είναι αρκετά σταθεροί τα τελευταία χρόνια. Η παρατεταμένη περίοδος ωρίμανσης και ωοτοκίας μειώνει την αποτελεσματικότητα των εργαλείων διαχείρισης, όπως οι εποχιακές απαγορεύσεις αλιείας. Συστάσεις: Αποφυγή της αύξησης του αριθμού των τρατών. Επιβολή του ελάχιστου μεγέθους ματιών 40 mm. Μείωση του χρόνου αλιείας με τράτα για τη μείωση της αλιευτικής προσπάθειας. Βελτίωση των τεχνολογικών χαρακτηριστικών των εργαλείων, προκειμένου να τροποποιηθεί η επιλεκτικότητα και να προστατευθεί ο βυθός. Ροζ γαρίδα (Parapenaeous longirostris) Διάγνωση: Από τη δεκαετία του 1980, η ροζ γαρίδα εμφανίζει έναν δείκτη εκμετάλλευσης που είναι υψηλότερος από τον βέλτιστο. Αξιολόγηση που διενεργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 επιβεβαίωσε την κατάσταση της υπεραλίευσης και εκτίμησε σε 4-6% την αύξηση της απόδοσης ανά νεοεισερχόμενο στα προς αλίευση ιχθυαποθέματα είδος και σε 25-30% την αύξηση του εισοδήματος ανά νεοεισερχόμενο στα προς αλίευση ιχθυαποθέματα είδος εάν υιοθετηθεί μέγεθος ματιών 40 mm. Τα αποτελέσματα αυτά δεν επιβεβαιώνονται σαφώς από την αύξηση των δεικτών βιομάζας των ερευνών που αφορούν τις τράτες. Συστάσεις Αποφυγή της αύξησης του αριθμού των τρατών. Επιβολή του ελάχιστου μεγέθους ματιών 40 mm. Μείωση του χρόνου αλιείας στις βασικές περιοχές γόνου. Εφαρμογή απαγόρευσης αλιείας για τη μείωση της αλιευτικής προσπάθειας. 26

Η αλιεία στη Σικελία 5. ΑΛΙΕΥΤΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ Στις αρχές του 2010, ο στόλος της Σικελίας περιελάμβανε 3 323 αλιευτικά σκάφη και αποτελούσε με διαφορά τον μεγαλύτερο περιφερειακό στόλο στην Ιταλία, όσον αφορά το πλήθος των σκαφών (24,4% του εθνικού στόλου), τη χωρητικότητα (33,1%) και την ισχύ (25,2%). Τα στοιχεία αυτά δείχνουν πόσο σημαντικός είναι ο περιφερειακός παραγωγικός κλάδος σε εθνικό επίπεδο 2. Η μέση χωρητικότητα ενός σκάφους στη Σικελία είναι 19,3 τόνοι, σε σύγκριση με τον εθνικό μέσο όρο των 14,2 τόνων. Αυτός ο μέσος όρος επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την υψηλή χωρητικότητα των τρατών, η οποία είναι πολύ μεγαλύτερη από τον εθνικό μέσο όρο στον ίδιο κλάδο. Η μέση ισχύς ενός σκάφους στη Σικελία είναι 86,6 kw, ελαφρώς μεγαλύτερη από τον αντίστοιχο εθνικό μέσο όρο (83,8 kw). Με μέσο όρο ηλικίας τα 32 έτη, ο στόλος της Σικελίας είναι παλαιός. Η μεγάλη πλειονότητα των σκαφών είναι κατασκευασμένα από ξύλο (90%). Τα σκάφη με μεταλλικό κύτος αντιπροσωπεύουν το 5% του αριθμού των σκαφών, αλλά το 43% της χωρητικότητας. Τα αλιευτικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται συνηθέστερα από τα σκάφη της Σικελίας είναι τα παραγάδια βυθού (43% των σκαφών), και ακολουθούν τα γρι-γρι (26%) και οι τράτες βυθού με πόρτες (21%). Τα παρασυρόμενα δίχτυα και τα στάσιμα απλάδια αντιπροσωπεύουν το 10%, ενώ η συρτή και η πετονιά χρησιμοποιούνται από λιγότερο από 1% των σκαφών (Πίνακας 5). Παρ όλα αυτά, τα σκάφη που είναι εξοπλισμένα με τράτες βυθού κυριαρχούν, όσον αφορά την ολική χωρητικότητα και την ισχύ κινητήρα του στόλου της Σικελίας (74% και 58% αντίστοιχα). Μόνον το 16% των σκαφών θεωρούνται εξειδικευμένα (δεν δηλώνονται επικουρικά εργαλεία). Η κατηγορία αυτή αντιπροσωπεύει το 55% της ολικής χωρητικότητας του στόλου της Σικελίας και περιλαμβάνει κυρίως τράτες βυθού με πόρτες και στάσιμα απλάδια. Το υπόλοιπο 84% των σκαφών δηλώνουν διάφορους τύπους εργαλείων. Οι συνηθέστεροι συνδυασμοί είναι παραγάδια βυθού (κύριο εργαλείο) στάσιμα απλάδια (39%), και γρι-γρι (κύριο εργαλείο) παραγάδια βυθού (22%). 2 Όλα τα αριθμητικά στοιχεία που αναφέρονται στο παρόν κεφάλαιο αφορούν το 2010. 27

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη Πίνακας 5: Αλιευτικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται από τον στόλο της Σικελίας ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΚΑΦΩΝ ΣΚΑΦΗ % ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ GT ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ % ΙΣΧΥΣ kw ΙΣΧΥΣ % OTB Τράτα βυθού με πόρτες 690 21% 47 675 74% 166 915 58% PS Γρι-γρι 859 26% 9 862 15% 61 409 21% LLS Παραγάδια βυθού 1 433 43% 5 591 9% 50 360 17% LTL Συρτή 1 0% 18 0% 324 0% LHP Πετονιά 13 0% 68 0% 944 0% GND GNS Παρασυρό μενα δίχτυα 56 2% 353 1% 3 740 1% Στάσιμα απλάδια 270 8% 460 1% 4 189 1% Άλλα 1 0% 1 0% 0 0% ΣΥΝΟΛΟ 3 323 100% 64 028 100% 287 880 100% Πηγή: Μητρώο του κοινοτικού αλιευτικού στόλου. Επεξεργασία: J. Iborra Martin Όσον αφορά τις μεθόδους αλιείας, ο αλιευτικός στόλος της Σικελίας εμφανίζει υψηλή κοινωνική και οικονομική εξάρτηση από την αλιεία μικρής κλίμακας. Με εξαίρεση ορισμένες μεμονωμένες περιοχές, όπως η Mazara del Vallo, τα μικρά σκάφη αποτελούν τη σημαντικότερη κατηγορία αλιευτικών σκαφών στη Σικελία. Το 2010, τα σκάφη μήκους κάτω των 12 m αντιπροσώπευαν το 67% του αριθμού των σκαφών (ποσοστό σχεδόν αμετάβλητο από τις αρχές της δεκαετίας του 1990). Ταυτόχρονα, καλύπτουν μόνον το 6% της ολικής χωρητικότητας του στόλου της Σικελίας, και το 16% της ισχύος του. Το μεγαλύτερο μέρος της αλιείας μικρής κλίμακας χαρακτηρίζεται από χαμηλό επίπεδο εξειδίκευσης και χρησιμοποιεί σταθερά εργαλεία (στάσιμα απλάδια και παραγάδια βυθού) σε βυθούς στους οποίους δεν χρησιμοποιούνται τράτες. Σκοπός είναι η αλίευση ενός εύρους ειδών με υψηλή αγοραία αξία στον βραχώδη βυθό, αλλά και η προστασία του εξοπλισμού από τις ζημίες που προκαλούνται από τράτες βυθού. Τα αλιευτικά εργαλεία βρίσκονται στην υφαλοκρηπίδα, συνήθως σε βάθος 100 m, και εντός 6 ναυτικών μιλίων από την ακτή. Η Σικελία είναι επίσης μια σημαντική περιοχή αλιείας με τράτα. Οι τράτες βυθού αλιεύουν σε πολύ διαφορετικά αλιευτικά πεδία, τα οποία μπορούν να εκτείνονται την ίδια ημέρα από την υφαλοκρηπίδα έως το μεσαίο πρανές και έως βάθος 700 m. Επομένως, οι εκφορτώσεις των τρατών χαρακτηρίζονται από μεγάλο πλήθος ειδών ιχθύων, οστρακοειδών και μαλακίων, διάφορων εμπορικών κατηγοριών. Τα περισσότερα σκάφη που διαθέτουν άδεια μηχανότρατας βυθού έχουν τη βάση τους στη Mazara del Vallo και στο Porto Empedocle. Η δραστηριότητα των τρατών της Mazara del Vallo είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς παράγουν το 57% των συνολικών αλιευμάτων των τρατών της Ιταλίας. Επικεντρώνονται κυρίως στη ροζ γαρίδα. Η Σικελία φιλοξενεί περίπου το 40% των γρι-γρι της Ιταλίας, τα οποία αλιεύουν κυρίως γάβρο. 28

Η αλιεία στη Σικελία Συνολικά, 48 αλιευτικοί λιμένες ήταν καταχωρημένοι στη Σικελία το 2010 (βλέπε Παράρτημα). Σε περιφερειακό επίπεδο, η Σικελία διαθέτει το 17% των λιμένων της Ιταλίας, με περισσότερα και μεγαλύτερα σκάφη από ό,τι ο μέσος όρος της χώρας. Το μεγαλύτερο μέρος της δυναμικότητας του αλιευτικού στόλου (78% της ολικής χωρητικότητας) είναι συγκεντρωμένο στο δυτικό μέρος του νησιού, στις επαρχίες Trapani, Agrigento και Palermo (Χάρτης 6). Χάρτης 6: Η δυναμικότητα του στόλου των επαρχιών της Σικελίας (% της συνολικής ολικής χωρητικότητας) Πηγή δεδομένων: Μητρώο του κοινοτικού αλιευτικού στόλου. Επεξεργασία: J. Iborra και D.A. Popescu Ο κύριος αλιευτικός λιμένας από άποψη χωρητικότητας είναι η Mazara del Vallo, που είναι επίσης και το σημαντικότερο σημείο εκφόρτωσης στην Ιταλία (Πίνακας 6, Χάρτης 7). Η Mazara del Vallo αντιπροσωπεύει σχεδόν το ήμισυ της ολικής χωρητικότητας των λιμένων της Σικελίας (43%), και ακολουθεί η Sciacca (9%). Το Porticello στο Palermo, το οποίο διαθέτει μεγάλο αριθμό σκαφών με μικρότερη επιμέρους δυναμικότητα, είναι ο τρίτος λιμένας της Σικελίας (5% της χωρητικότητας). Οι λιμένες Portopalo di Capo Passero, Catania, Trapani και Porto Empedocle φιλοξενούν επίσης αλιευτικά σκάφη σημαντικής δυναμικότητας, ενώ μεγάλος είναι επίσης ο αριθμός των αλιευτικών σκαφών που είναι νηολογημένα στους λιμένες Scoglitti, Marsala και Licatta. 29

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη Πίνακας 6 Οι κύριοι αλιευτικοί λιμένες στη Σικελία Επαρχία Λιμένας Σκάφη Χωρητικότητα Ισχύς κινητήρα Αριθμός % GT % kw % Trapani MAZARA DEL VALLO 269 8% 27687 43% 74614 26% Agrigento SCIACCA 139 4% 5934 9% 22490 8% Palermo PORTICELLO 266 8% 3035 5% 18681 6% Siracusa PORTOPALO DI CAPO PASSERO 129 4% 2652 4% 15182 5% Catania CATANIA 96 3% 2407 4% 13098 5% Trapani TRAPANI 142 4% 2805 4% 12315 4% Agrigento PORTO EMPEDOCLE 59 2% 1867 3% 7575 3% Ragusa SCOGLITTI 160 5% 1584 2% 8958 3% Trapani MARSALA 107 3% 1482 2% 8803 3% Agrigento LICATA 104 3% 1335 2% 8541 3% Catania RIPOSTO 63 2% 1121 2% 7817 3% Πηγή δεδομένων: Μητρώο του κοινοτικού αλιευτικού στόλου. Επεξεργασία: J. Iborra και D.A. Popescu Χάρτης 7: Οι σημαντικότεροι αλιευτικοί λιμένες στη Σικελία. Σημειώνεται η ολική χωρητικότητα. Πηγή δεδομένων: Μητρώο του κοινοτικού αλιευτικού στόλου. Επεξεργασία: J. Iborra και D.A. Popescu Η εξέλιξη της αλιευτικής δυναμικότητας του στόλου της Σικελίας κατά την τελευταία εικοσαετία ακολούθησε περίπου την ίδια πορεία με εκείνη του ιταλικού στόλου (για αναλυτική περιγραφή της διαρθρωτικής προσαρμογής του ιταλικού στόλου, βλέπε Iborra Martin, 2008). Ο αριθμός των σκαφών μειώνεται απότομα από το 2000 (Σχήμα 1), ιδίως μετά το πρόγραμμα παροπλισμού στο πλαίσιο του πολυετούς προγράμματος προσανατολισμού της ΕΕ (ΠΠΠ IV), με στόχο τη μείωση των αλιευτικών στόλων για την 30

Η αλιεία στη Σικελία προσαρμογή της αλιευτικής προσπάθειας στον όγκο των διαθέσιμων αλιευτικών πόρων. Μείωση επήλθε επίσης και μετά τη μεταρρύθμιση της κοινής αλιευτικής πολιτικής το 2002, η οποία θέσπισε ένα νέο σύστημα περιορισμού της αλιευτικής δυναμικότητας του στόλου της ΕΕ, σε αντικατάσταση του ΠΠΠ IV. Σχήμα 1: Εξέλιξη του αλιευτικού στόλου της Σικελίας όσον αφορά τον αριθμό των σκαφών, την ολική χωρητικότητα και την ισχύ κινητήρα Ο αλιευτικός στόλος της Σικελίας. 1991=100 105 100 95 90 85 Σκάφη ΚΟΧ Ισχύς 80 75 70 1991 1995 2000 2005 2010 Πηγή δεδομένων: Μητρώο του κοινοτικού αλιευτικού στόλου. Επεξεργασία: J. Iborra Martin 31

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη 32

Η αλιεία στη Σικελία 6. ΑΛΙΕΥΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Στο πλαίσιο της περιφερειακής οικονομίας της Σικελίας, η αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια αντιπροσωπεύουν το 0,58% της συνολικής οικονομίας 3, έναντι 0,17% στις άλλες περιφέρειες σύγκλισης της Ιταλίας (Basilicata, Calabria, Campania και Puglia) και 0,08% στις περιφέρειες της Ιταλίας που δεν εξετάζονται στο πλαίσιο του στόχου σύγκλισης της ΕΕ (MIPAF, 2007 Santulli και Modica, 2009). Η αγορά ιχθύων και θαλασσινών της Σικελίας περιλαμβάνει πλήθος επιχειρήσεων σε όλο το φάσμα της διαδικασίας παραγωγής και διανομής, όπως αλιευτικές εταιρείες, μονάδες μεταποίησης, διανομείς και χονδρέμπορους. Αυτός ο κατακερματισμός υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να σχηματίζουν ομάδες (αλιευτικές περιφέρειες) προκειμένου να εξασφαλίσουν οικονομίες κλίμακας και να αποκτήσουν μεγαλύτερη δύναμη στην παγκόσμια αγορά, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό μια ισχυρή μάρκα και εικόνα, την οποία αναγνωρίζουν αμέσως οι καταναλωτές. Πρόσφατα, υπήρξε σημαντική μετατόπιση στην αγορά προς αλιευτικά προϊόντα «υψηλής προστιθέμενης αξίας», έτοιμα για κατανάλωση ή πώληση στα καταστήματα. Επιπλέον, στο μέλλον αναμένεται μεγάλη αύξηση των μεταποιημένων αλιευτικών προϊόντων, όπως φιλέτα και άλλα μέρη, σε μια αγορά στην οποία κυριαρχούσε παραδοσιακά η κατανάλωση «ολόκληρων» ιχθύων. Παρατηρείται επίσης μια γενική ανοδική τάση στην παγκόσμια κατανάλωση αλιευτικών προϊόντων λόγω της πρόσφατης τάσης για πιο υγιεινή διατροφή, με ολοένα και μεγαλύτερη ζήτηση για ένα φάσμα προϊόντων (έτοιμα ή μερικώς προπαρασκευασμένα γεύματα και σαλάτες ψαριού σε κονσέρβα) που ταιριάζουν στον νέο τρόπο ζωής (περισσότερες εργαζόμενες γυναίκες, λιγότερο τακτικές ώρες γευμάτων κλπ. Sprint Sicily 4 ). Στην Ιταλία, η εγχώρια κατανάλωση αλιευτικών προϊόντων ανήλθε σε 455 600 τόνους το 2006 (μέση ετήσια κατανάλωση 20,9 kg ανά οικογένεια), εκ των οποίων η μεγαλύτερη περιφερειακή κατανάλωση συγκεντρώνεται στη νότια Ιταλία (37,5%), με μέση ετήσια κατανάλωση ανά οικογένεια 26,3 kg. Η νότια Ιταλία χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση νωπών και ακατέργαστων αποψυγμένων προϊόντων (58,7% του συνόλου των αλιευτικών προϊόντων στην περιφέρεια, το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των περιφερειών της Ιταλίας) και χαμηλή κατανάλωση κονσερβοποιημένων και ημικονσερβοποιημένων προϊόντων (16,1%, το χαμηλότερο ποσοστό στην Ιταλία) (ISMEA, 2007). Παρ όλα αυτά, όσον αφορά τη μεταποίηση, οι δραστηριότητες κονσερβοποίησης κυριαρχούν στη νότια Ιταλία. Παρά τη μείωση της συγκεκριμένης δραστηριότητας κατά 10%, η Σικελία διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό εταιρειών στον συγκεκριμένο κλάδο (32%) και τον μεγαλύτερο αριθμό θέσεων απασχόλησης (27%). Ωστόσο, οι εταιρείες στη Σικελία είναι μικρότερες από τις αντίστοιχες εταιρείες των άλλων περιφερειών (14 υπάλληλοι κατά μέσο όρο Iborra Martin, 2008). Η Σικελία είναι μια από τις λιγοστές περιφέρειες της Ιταλίας στις οποίες η αλιεία εμφανίζει θετικό εμπορικό ισοζύγιο με μεγάλες δυνατότητες οι οποίες δεν έχουν ακόμη αξιοποιηθεί πλήρως (Πίνακας 7, Σχήμα 2). Συγκριτικά, το συνολικό έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου 3 4 Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕγχΠ) ανά κάτοικο της Σικελίας είναι κάτω του 75% της μέσης τιμής της ΕΕ, η Σικελία θεωρείται επιλέξιμη από την ΕΕ για χρηματοδότηση στο πλαίσιο το στόχου σύγκλισης. Αυτή η οικονομική ενίσχυση αφορά, μεταξύ άλλων, την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια. www.internationalsicily.com 33

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη του κλάδου στην Ιταλία αυξάνεται από το 1995 και ανήλθε σε 3 124 εκατομμύρια ευρώ το 2006 (ISMEA, 2007). Πίνακας 7 Στοιχεία για τα εμπόριο αλιευτικών προϊόντων στη Σικελία (σε χιλ. ευρώ) 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 ΕΞΑΓΩΓΕΣ 15579 18068 21199 25286 22615 14172 16293 22508 22036 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ 15183 16796 17481 22201 26062 38845 18057 15220 21249 ΙΣΟΖΥΓΙΟ 396 1272 3718 3085-3447 -24673-1764 7288 787 Πηγή: www.internationalsicily.com Σχήμα 2: Εξέλιξη του εμπορικού ισοζυγίου της αλιείας στη Σικελία 50000 40000 30000 20000 10000 0-10000 -20000-30000 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΙΣΟΖΥΓΙΟ Πηγή: www.internationalsicily.com Ύστερα από το 2004, η σημαντικότερη χώρα προορισμού των προϊόντων που εξάγει η Σικελία είναι η Ιαπωνία, με αυξητική τάση η οποία ανήλθε σε 53% το 2006 (Σχήμα 3). Η Ισπανία είναι η δεύτερη χώρα προορισμού με 26% - παρότι εμφανίζει πτώση, ύστερα από το μέγιστο ποσοστό που υπερέβη το 70% το 2001, ακολουθούμενη από την Ελλάδα (11%) και τη Γαλλία (8%). Οι περισσότερες εισαγωγές αλιευτικών προϊόντων στη Σικελία προέρχονται από την ΕΕ, κυρίως από την Ισπανία (37%) και τη Γαλλία (28%), αλλά και από την Ελλάδα (Σχήμα 4). Τα στοιχεία του 2006 καταγράφουν αξιοσημείωτη αύξηση των εισαγωγών από αφρικανικές χώρες, όπως η Τυνησία, η Σενεγάλη και η Γκάνα. 34

Η αλιεία στη Σικελία Σχήμα 3: Τάσεις των εξαγωγών του αλιευτικού κλάδου στη Σικελία Ιαπωνία 53% Ισπανία 26% Ελλάδα 11% Γαλλία 8% Πηγή: www.internationalsicily.com Σχήμα 4: Τάσεις των εισαγωγών του αλιευτικού κλάδου στη Σικελία Ισπανία 37% Γαλλία 28% Τυνησία 14% Πηγή: www.internationalsicily.com Η Σικελία είναι η περιφέρεια η οποία παρέχει τις περισσότερες θέσεις εργασίας που συνδέονται με την αλιεία στην Ιταλία, καθώς φιλοξενεί το 26% του συνόλου των ναυτικών και το 18% του συνόλου των απασχολούμενων στον αλιευτικό κλάδο. Συνολικά, ο αλιευτικός κλάδος απασχολεί 18 135 άτομα, εκ των οποίων τα 10 535 απασχολούνται άμεσα 35

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη στη θαλάσσια αλιεία και 217 στην ιχθυοκαλλιέργεια (Σχήμα 5). Επίσης, υπάρχουν 105 μονάδες μεταποίησης στη Σικελία, οι οποίες απασχολούν συνολικά 1 424 εργαζόμενους (ισοδύναμο πλήρους απασχόλησης). Οι συναφείς δραστηριότητες (πωλήσεις, λιμενικές υπηρεσίες και λοιπά) απασχολούν περίπου 6 000 άτομα (Sprint Sicily). Σχήμα 5: Απασχόληση στην αλιεία και στην υδατοκαλλιέργεια στη Σικελία 33% 1% 8% 58% Sea fishing Processing Fish farming Connected activities Πηγή: www.internationalsicily.com Θαλάσσια αλιεία Μεταποίηση Ιχθυοκαλλιέργεια Συναφείς δραστηριότητες 36

Η αλιεία στη Σικελία 7. ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ Η υδατοκαλλιέργεια στη Σικελία 5 αντιπροσωπεύει περίπου το 20% της συνολικής παραγωγής της Ιταλίας, με ετήσια απόδοση περίπου 4 000 τόνων (IREPA, 2008 MIPAF, 2007). Βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην παραγωγή λαβρακιού και φαγκριού, με μέση αναλογία 54 προς 46%. Παράγονται επίσης μικρές και ασταθείς ποσότητες άλλων θαλάσσιων ειδών, όπως μυτάκι (Diplodus puntazzo), μερτζάνι (Sparus pagrus), συναγρίδα (Dentex dentex), κυνηγός (Seriola dumerili), μαγιάτικο (Argyrosomus regius), τόνος (Thunnus thynnus) (ARTA, 2008 Modica κ. ά., 2008). Η εμπορική οστρακοκαλλιέργεια περιορίζεται σε μικρές μονάδες εκτροφής μυδιών στις επαρχίες Palermo, Messina και Siracusa (Prioli, 2008 ARTA, 2008) ωστόσο, οι περισσότερες εξ αυτών φαίνεται να είναι κέντρα καθαρισμού δίθυρων μαλακίων. Το περιφερειακό πιλοτικό κέντρο για την υδατοκαλλιέργεια του Assessorato Agricoltura e Foreste της περιφέρειας της Σικελίας συντονίζει την έρευνα, την ανάπτυξη και την παραγωγή σε πιλοτική κλίμακα της υδατοκαλλιέργειας σε γλυκά ύδατα. Η παραγωγή αυτή περιλαμβάνει μικρές ποσότητες σικελικής αυτοχθόνου πέστροφας (Salmo cettii) (Schöffmann κ.ά., 2007), ιριδίζουσας πέστροφας (Oncorhynchus mykiss), ευρύαλων ειδών (Morone spp.) σε θαλάσσιους κλωβούς, και ποταμοκαραβίδας (Cherax spp.) (ARTA, 2008 Milano, 2008). Ο κλάδος αυτός αναμένεται να αναπτυχθεί ταχέως τα επόμενα χρόνια, λαμβάνοντας υπόψη των μεγάλο αριθμό καταφυγίων γλυκών υδάτων στην περιφέρεια. Η υδατοκαλλιέργεια ξεκίνησε στη Σικελία στα τέλη της δεκαετίας του 1970 στη Marsala (Trapani), όπου εισήχθησαν οι τεχνολογίες εκκολαπτηρίου για την παραγωγή λαβρακιού και φαγκριού. Η περιοχή αυτή έχει μακρά παράδοση εκτροφής ιχθύων, με τις μονάδες παραγωγής αλατιού στο Trapani να χρησιμοποιούνται για την εκτροφή θαλάσσιων ειδών ιχθύων επί αιώνες, τόσο στα κανάλια που καταλήγουν στη θάλασσα όσο και στις δεξαμενές που χρησιμοποιούνται στα αρχικά στάδια της παρασκευής αλατιού. Οι αλυκές καλύπτουν έκταση 1 400 εκταρίων κατά μήκος της δυτικής ακτής της Σικελίας μεταξύ της Trapani και της Marsala. Τα περιβάλλοντα αυτά, προϊόν ανθρώπινης εργασίας, χαρακτηρίζονται από σημαντικές ιδιομορφίες από οικολογική, πολιτισμική και εθνο-ανθρωπολογική άποψη και προστατεύονται από δύο περιφερειακά φυσικά καταφύγια. Επιπλέον της παραγωγής αλατιού, στις πρώτες δεξαμενές αποθήκευσης των μονάδων παραγωγής αλατιού, όπου η αλατότητα ανέρχεται σε μέγιστες τιμές 60, εκτρέφονται εκτατικά λαβράκι και φαγκρί τα οποία δεν προέρχονται από αποθέματα (Santulli, 2007 Santulli και Messina, 2008). Η απόδοση των 350 εκταρίων δεξαμενών αποθήκευσης είναι πολύ χαμηλή (από 50 έως 90 q), αλλά έχει πολύ υψηλή οικονομική αξία (18-22 /kg) (Santulli, 2007). Μετά την πρωτοποριακή αρχική φάση, στη δεκαετία του 1980 και του 1990, λειτούργησαν στην περιοχή τρεις παράκτιες μονάδες, εξοπλισμένες με εκκολαπτήρια. Μετά την κρίση των τιμών, όλες αυτές οι μονάδες υδατοκαλλιέργειας έκλεισαν και η παράκτια υδατοκαλλιέργεια στην επαρχία Trapani εξαφανίσθηκε σχεδόν πλήρως. Επί του παρόντος, λειτουργούν δύο παράκτια ιχθυοτροφεία στη Σικελία, με ετήσια παραγωγή 600/650 τόνων (Πίνακας 8): ένα ιχθυοτροφείο, το οποίο κατασκευάσθηκε στις δεξαμενές εγκαταλειμμένης μονάδας παρασκευής αλατιού κοντά στη λιμνοθάλασσα Stagnone (Marsala). Το εν λόγω ιχθυοτροφείο παράγει σε ημι-εντατική και εντατική καλλιέργεια λαβράκι, φαγκρί και άλλα είδη ιχθύων, τα οποία διατίθενται κατευθείαν από το ιχθυοτροφείο ή στην τοπική αγορά εστίασης 5 Η παρούσα ενότητα είναι βασισμένη στην πρόσφατη επισκόπηση των Santulli και Modica (2009). 37

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη το δεύτερο ιχθυοτροφείο βρίσκεται στην επαρχία Siracusa. Η μονάδα ανήκει στο μεγαλύτερο ιχθυοτροφείο της Σικελίας και είναι επίσης εξοπλισμένη με εκκολαπτήριο και επιπλέοντες κλωβούς. Πίνακας 8. Παράκτιες μονάδες υδατοκαλλιέργειας στη Σικελία το 2008 Επαρχία Δήμος Έκταση (ha) Είδη Trapani Marsala 65 λαβράκι, φαγκρί, μυτάκι και οστρακοειδή Siracusa Pachino 10 λαβράκι, φαγκρί, μαγιάτικο, μυτάκι Πηγή: Santulli and Modica (2009) Μετά την κρίση της παράκτιας υδατοκαλλιέργειας στην επαρχία Trapani, ο άξονας της υδατοκαλλιέργειας στη Σικελία μετατοπίσθηκε προς την ανοιχτή θάλασσα και προς το δυτικό τμήμα του νησιού. Το 2008 λειτουργούσαν στη Σικελία δώδεκα μονάδες υδατοκαλλιέργειας (ARTA, 2008 Modica κ. ά., 2008 (Πίνακας 9), οι οποίες χρησιμοποιούσαν διαφορετικούς τύπους επιπλεόντων κλωβών. Ορισμένες μονάδες, εγκαταστημένες στην προστατευόμενη περιοχή, χρησιμοποιούν το απλούστερο σύστημα επιπλέοντος κλωβού, το οποίο αποτελείται από κελιά εκτροφής κατασκευασμένα από δίχτυα και αναρτημένα σε πλαστικούς επιπλέοντες δακτυλίους άλλες μονάδες, οι οποίες είναι εγκαταστημένες σε πιο εκτεθειμένες περιοχές, είναι εξοπλισμένες με ημιβυθιζόμενους και βυθιζόμενους εύκαμπτους κλωβούς ή πιο πολύπλοκους και ακριβούς βυθιζόμενους άκαμπτους κλωβούς, όπως οι Farmocean (Modica κ. ά., 2008). Πίνακας 9. Μονάδες υδατοκαλλιέργειας σε επιπλέοντες κλωβούς στη Σικελία το 2008 Επαρχία Δήμος Έκταση m 2 Είδη Αριθμός κλωβών Agrigento Lampedusa 7 225 λαβράκι, φαγκρί 4 Licata 11 206 λαβράκι, φαγκρί 9 Licata 21 000 λαβράκι, φαγκρί, μυτάκι, μερτζάνι Siracusa Pachino 249 18 λαβράκι, φαγκρί, μαγιάτικο, μυτάκι 17 12 Augusta 250 000 λαβράκι, φαγκρί 10 Messina Messina 12 000 λαβράκι, φαγκρί 6 Gioiosa Marea 20 000 λαβράκι, φαγκρί 6 Lipari 3 000 λαβράκι, φαγκρί, μυτάκι 7 Venetico 10 000 λαβράκι, φαγκρί, μυτάκι 6 Patti 20 000 λαβράκι, φαγκρί, μυτάκι 10 Villafranca Tirr. 150 000 λαβράκι, φαγκρί, μυτάκι 8 Palermo Trappeto 1 500 000 λαβράκι, φαγκρί, μυτάκι, μερτζάνι 14 Πηγή: Santulli and Modica (2009) 38

Η αλιεία στη Σικελία Στην περιφέρεια της Σικελίας, διακρίνονται δύο κύριες κατηγορίες μονάδων υδατοκαλλιέργειας: η πρώτη περιλαμβάνει μεσαία-μεγάλα ιχθυοτροφεία, ενοποιημένα από οικονομική και τεχνολογική άποψη, με υψηλή και σταθερή παραγωγή ιχθύων υψηλής ποιότητας η δεύτερη περιλαμβάνει μικρά ιχθυοτροφεία, τα οποία χαρακτηρίζονται από μειωμένες επενδύσεις, μικρή παραγωγή και, γενικά, οικονομικές δυσκολίες. Η κατάσταση αυτή εξηγεί τη μεγάλη ποικιλία στον αριθμό των μονάδων που χαρακτηρίζει την περιφερειακή υδατοκαλλιέργεια (Modica κ. ά., 2008). Οι αλυσίδες υπεραγορών αποτελούν την κυρίαρχη δύναμη για την παραγωγή της υδατοκαλλιέργειας και στη Σικελία (Modica κ. ά., 2008), καθώς η αγορά αυτή είναι προσιτή μόνον στα μεγαλύτερα ιχθυοτροφεία τα οποία μπορούν να ικανοποιήσουν τα πιεστικά αιτήματα όσον αφορά τη σταθερότητα του μεγέθους, την ποιότητα και τη διαθεσιμότητα των παραγόμενων ιχθύων. Οι παραγωγοί της Σικελίας αρχίζουν να διαπραγματεύονται και να συναλλάσσονται με οργανισμούς πολύ μεγαλύτερους από τους δικούς τους, μεταξύ άλλων και μέσω της συνεργασίας παραγωγών. Σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές, οι αλυσίδες λιανικού εμπορίου κυριαρχούν ολοένα και περισσότερο στη λιανική αγορά και η αγορά των παραδοσιακών ιχθυεμπόρων συρρικνώνεται. Στη Σικελία, το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής των μικρότερων ιχθυοτροφείων προορίζεται για την τοπική αγορά μέσω παραδοσιακών διαύλων (εξειδικευμένοι έμποροι λιανικής, ιχθυέμποροι και έμποροι χονδρικής), οι οποίοι αξιοποιούν τη δεδηλωμένη προτίμηση των καταναλωτών για τα τοπικά παραγόμενα προϊόντα σε σχέση με τις εισαγωγές. Η αγορά της εστίασης έχει ιδιαίτερη σημασία στη Σικελία. Ωστόσο, η αυξανόμενη ζήτηση φαίνεται να ικανοποιείται από ιχθύες μικρού μεγέθους που παράγονται τοπικά ή από σχετικά φθηνούς εισαγόμενους ιχθύες. Οι εισαγωγές αφορούν συνήθως προϊόντα χωρίς εμπορικό σήμα, και η ποιότητα εμφανίζει, σύμφωνα με πληροφορίες, υψηλή μεταβλητότητα λόγω του χρόνου διαμετακόμισης και της επεξεργασίας μετά τη συγκομιδή. Αυτό ενθαρρύνει τις προσπάθειες ορισμένων ιχθυοτροφείων της Σικελίας να βελτιώσουν την εικόνα των τοπικών προϊόντων, μέσω προγραμμάτων διασφάλισης ποιότητας. Οι ιχθυοκαλλιεργητές της Σικελίας είναι προσηλωμένοι στην αναγνωρισιμότητα των προϊόντων της περιφερειακής ιχθυοκαλλιέργειας, με την τοποθέτηση ετικέτας σε όλους τους ιχθύες, η οποία αναφέρει τον τόπο προέλευσης και την επωνυμία της μονάδας, γνωρίζοντας ότι σε ένα πλαίσιο έντονου ανταγωνισμού η επισήμανση του προϊόντος μπορεί να είναι μια νικητήρια στρατηγική (Monfort, 2006). Η περιφερειακή ζήτηση για ιχθύδια λαβρακιού και φαγκριού καλύπτεται από δύο εκκολαπτήρια (Πίνακας 10). Τα δύο εκκολαπτήρια της Σικελίας είναι επίσης σε θέση να εξάγουν περισσότερα από 10 000 000 ιχθύδια ετησίως. Συμμετέχουν σε ερευνητικά προγράμματα για την ανάπτυξη της τεχνολογίας αναπαραγωγής αυτοχθόνων νέων ειδών. Ο κυνηγός είναι ένας από τους κύριους στόχους, λόγω των ιδιαίτερα ευνοϊκών βιολογικών και εμπορικών χαρακτηριστικών του. Πίνακας 10. Εκκολαπτήρια ευρύαλων ειδών στη Σικελία το 2008 Επαρχία Δήμος Αριθμός ιχθυδίων Siracusa Pachino 16/18 000 000 Agrigento Lampedusa 7/9 000 000 Πηγή: Santulli and Modica (2009) 39

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη Το 2001, το πρώτο ειδικό ιχθυοτροφείο με επιπλέοντες κλωβούς για την πάχυνση τόνου άρχισε να λειτουργεί στην Ιταλία στον Κόλπο του Castellammare, Trapani (Πίνακας 11), και ακολούθησε το ιχθυοτροφείο του San Pier Niceto, Messina, δύο χρόνια αργότερα. Η πάχυνση τόνου είναι μια ιδιαίτερη τεχνολογία υδατοκαλλιέργειας, η οποία αναπτύχθηκε ταχέως στη Μεσόγειο λόγω της υψηλής ζήτησης της πλούσιας ιαπωνικής αγοράς, η οποία απαιτεί τόνο υψηλής ποιότητας, με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος, για sushi και sashimi. Ο τόνος κατάλληλης ποιότητας για sashimi αντιπροσωπεύει μόνον το 30% της συνολικής ποσότητας των αλιευμάτων και, επομένως, η περίοδος πάχυνσης στους κλωβούς ικανοποιεί τις απαιτήσεις της ιαπωνικής αγοράς, ακόμη και στην περίοδο κατά την οποία ο άγριος τόνος περιέχει λιγότερο λίπος, διασφαλίζοντας σταθερή και συνεπή παραγωγή σε πιο ευνοϊκές περιόδους (Messina, 2009). Ωστόσο, η τεχνολογία αυτή δεν μπορεί να θεωρηθεί «εκτροφή», καθώς οι ιχθύες δεν εκτρέφονται σε αιχμαλωσία (Ottolenghi, 2008 Messina, 2009). Πίνακας 11. Μονάδες πάχυνσης τόνου στη Σικελία το 2008 Επαρχία Δήμος Έκταση m 2 Αριθμός κλωβών Κατάσταση Trapani Castellammare del Golfo 122 500 6 Εν ενεργεία Messina San Pier Niceto 480 000 10 Εν ενεργεία Πηγή: Santulli and Modica (2009) 40

Η αλιεία στη Σικελία 8. ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΕΡΕΥΝΑ Στη Σικελία το μεγαλύτερο μέρος της θαλάσσιας έρευνας που επικεντρώνεται στην αλιεία και στην υδατοκαλλιέργεια διενεργείται από πανεπιστημιακά εργαστήρια, π.χ. το πανεπιστήμιο του Palermo (Ινστιτούτο Ζωολογίας), το πανεπιστήμιο της Catania, το πανεπιστήμιο της Messina (Τμήμα Ζωικής Βιολογίας και Θαλάσσιας Οικολογίας), καθώς και το Istituto del Ambiente Marina e Costiera στο Castellammare del Golfo (Laboratorio di Ecologia della Fascia Costiera) και το Istituto di Biologia Marina - Consorzio Universitario di Trapani στο Erice. Άλλα δημόσια ιδρύματα τα οποία διεξάγουν έρευνα σε εφαρμοσμένες πτυχές και οργανώνουν συλλογή δεδομένων είναι τα ακόλουθα: Το Ίδρυμα ερευνών για τους θαλάσσιους πόρους και το περιβάλλον (IRMA - Istituto di ricerche sulle Risorse Marine e l Ambiente) είναι ίδρυμα του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών (CNR Consiglio Nazionale delle Ricerche). Όταν ιδρύθηκε το 1982 ονομαζόταν Ίδρυμα τεχνολογίας αλιείας και ιχθύων (ITTP - Istituto di Tecnologia della Pesca e del Pescato). Από το 2002, το Ίδρυμα είναι το τοπικό παράρτημα στη Mazara del Vallo του Ιδρύματος Παράκτιου Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (IAMC - Istituto per l ambiente marino costiero) στη Νάπολη. Το IRMA είναι ένα από τα βασικά σημεία αναφοράς στην Ιταλία για τη διαχείριση της αλιείας, και ασχολείται με τους θαλάσσιους βιολογικούς πόρους με τον τριπλό στόχο της διαχείρισης, της αύξησης και της μοντελοποίησής τους. Το 1994, το Ίδρυμα εγκαινίασε το Εργαστήριο θαλάσσιας βιολογίας στο Castellammare del Golfo. Άλλα τοπικά παραρτήματα του IAMC στη Σικελία βρίσκονται στη Messina και στο Capo Granitola. Το Κεντρικό Ίδρυμα εφαρμοσμένης επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας στη θάλασσα (ICRAM Istituto Centrale per la Ricerca scientifica e tecnologica Applicata al Mare) είναι δημόσιος φορέας συνδεδεμένος με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Προστασίας της Επικράτειας. Ρόλος του είναι η υποστήριξη της εθνικής και περιφερειακής λήψης αποφάσεων όσον αφορά το θαλάσσιο περιβάλλον, για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στο παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον και για μια βιώσιμη πολιτική αλιείας και υδατοκαλλιέργειας. Το ICRAM διαθέτει τεχνικό και επιστημονικό παράρτημα στο Παλέρμο, ενώ η έδρα του είναι στη Ρώμη. Η ιταλική Εθνική Υπηρεσία νέων τεχνολογιών, ενέργειας και περιβάλλοντος (ENEA Ente per le Nuove tecnologie, l Energia e l Ambiente), ιδίως μέσω του τμήματός της για το περιβάλλον, την παγκόσμια αλλαγή και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Μεταξύ άλλων καθηκόντων, η ENEA παρέχει τεχνική και επιστημονική στήριξη σε υπουργεία καθώς και σε αρχές της περιφερειακής και της τοπικής αυτοδιοίκησης για την κατάρτιση κανονισμών που απαιτούν ειδική τεχνική και επιστημονική εμπειρογνωμοσύνη, τον προσδιορισμό της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και κλιματικής αλλαγής, της διάβρωσης των ακτών και του υδρογεωλογικού κινδύνου, και τη διενέργεια αξιολογήσεων της ρύπανσης. Ο σταθμός παρατήρησης του κλίματος της ENEA, στη νήσο Lampedusa, είναι μια ερευνητική εγκατάσταση που ασχολείται με τη μέτρηση κλιματικών παραμέτρων και με ωκεανογραφικές παρατηρήσεις. Παρ όλα αυτά, η θαλάσσια έρευνα έχει κυρίως την έδρα της στο Κέντρο Ερευνών Θαλάσσιου Περιβάλλοντος Santa Teresa στη La Spezia. Οικονομικά δεδομένα σχετικά με την αλιεία, καθώς και χρηματοοικονομικές και επιχειρησιακές πληροφορίες και πληροφορίες για την αγορά συλλέγονται από το Εθνικό 41

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη Ίδρυμα Στατιστικής (ISTAT - Istituto Nazionale di Statistica), το ICRAM και τον ιδιωτικό οργανισμό IREPA (Ίδρυμα οικονομικής έρευνας για την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια Istituto di Ricerche Economiche per la Pesca e l Acquacoltura). Το IREPA είναι ένα ειδικευμένο ερευνητικό ίδρυμα, το οποίο ιδρύθηκε το 1982, με σκοπό την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε εθνικούς και διεθνείς δημόσιους οργανισμούς που ασχολούνται με τη διαχείριση της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Η ανάπτυξη ενός ευρέος και αξιόπιστου στατιστικού συστήματος αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες αποστολές του IREPA. Τα τελευταία χρόνια, το Ίδρυμα επιφορτίσθηκε με την εκπόνηση εθνικών και περιφερειακών στατιστικών δεδομένων σχετικών με την αλιεία στην Ιταλία. Το IREPA λειτουργεί στο πλαίσιο του εθνικού στατιστικού συστήματος SISTAN. Από το 2002, τέθηκε σε εφαρμογή ένα εθνικό πρόγραμμα για τη συλλογή δεδομένων αλιείας σχετικών με την ΚΑλΠ βάσει των κανονισμών της ΕΕ 1543/2000 και 1639/2001. Ως εκ τούτου, μετά το 2005 τα δεδομένα σχετικά με τα αλιεύματα και τις μέσες τιμές έπαψαν να αποτελούν αρμοδιότητα του ISTAT και συλλέγονται από το IREPA. Η βασική εθνική χρηματοδότηση για ερευνητικά σχέδια σε θέματα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας προέρχεται από το Υπουργείο Πολιτικών Γεωργίας, Τροφίμων και Δασοκομίας (MiPAAF) και από το CNR. Το MiPAAF χρηματοδότησε επίσης ένα περιφερειακό σχέδιο επικεντρωμένο στη Σικελία το MedSudMed «Αξιολόγηση και παρακολούθηση των αλιευτικών πόρων και των οικοσυστημάτων στα στενά της Σικελίας»- με τη συμμετοχή τεσσάρων χωρών (Ιταλία, Αραβική Λιβυκή Σοσιαλιστική Λαϊκή Δημοκρατία, Μάλτα και Τυνησία), το οποίο υλοποιείται από τον Οργανισμό Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) από το 2001. Στόχος του MedSudMed είναι η υποστήριξη των επιστημονικών κοινοτήτων και χωρών για την ανάπτυξη ενός συστήματος παρακολούθησης για τις μελέτες των αλιευτικών πόρων και των οικοσυστημάτων. Κύριοι στόχοι του σχεδίου είναι η αύξηση των επιστημονικών γνώσεων για τα οικοσυστήματα των Στενών της Σικελίας, η ενίσχυση της εθνικής και περιφερειακής εμπειρογνωμοσύνης, και η ανάπτυξη της επιστημονικής συνεργασίας για την προώθηση της τυποποίησης των μεθόδων που χρησιμοποιούνται στην έρευνα στον τομέα της αλιείας. Το εθνικό πρόγραμμα της Ιταλίας για τη συλλογή δεδομένων για την αλιεία για τα έτη 2009 και 2010 συνάδει προς το νέο νομικό πλαίσιο της Κοινότητας, το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή το 2008 με την έγκριση ενός κανονισμού του Συμβουλίου 6, ενός κανονισμού της Επιτροπής 7 και μιας απόφασης της Επιτροπής 8 για τη θέσπιση των λεπτομερών κανόνων εφαρμογής. Μια επιστημονική επιτροπή, απαρτιζόμενη από το ν εθνικό ανταποκριτή και άλλους εμπειρογνώμονες στους τομείς της βιολογίας, της οικονομίας και της στατιστικής, διαχειρίζεται το εθνικό πρόγραμμα συλλογής δεδομένων για την αλιεία. Επίσης, έχει συσταθεί μια κεντρική μονάδα συντονισμού, απαρτιζόμενη από ερευνητές στους τομείς της οικονομικής βιολογίας και της αλιευτικής βιολογίας, με στόχο της διαχείριση και τον συντονισμό τόσο των επιχειρησιακών όσο και των τεχνικών πτυχών του εθνικού προγράμματος συλλογής δεδομένων. Το εθνικό πρόγραμμα της Ιταλίας για το 2009 και το 2010 περιλαμβάνει δύο προγράμματα έρευνας: MEDITS (Διεθνής Έρευνα Αλιείας με Τράτα βυθού στη Μεσόγειο) 6 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 199/2008 του Συμβουλίου. 7 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 665/2008 της Επιτροπής. 8 Απόφαση της Επιτροπής 2008/949/ΕΚ. 42

Η αλιεία στη Σικελία Στόχος του προγράμματος MEDITS είναι η διεξαγωγή συντονισμένων ερευνών για την αλιεία με τράτα βυθού στη Μεσόγειο (Χάρτης 8). Η έρευνα αυτή βασίζεται σε ένα πρόγραμμα της ΕΕ, το οποίο ξεκίνησε το 1994 σε ευρωπαϊκό μεσογειακό επίπεδο (Bertrand, κ. ά., 2002). Το βασικό πρωτόκολλο (MEDITS, 2007), κοινό για όλους τους μεσογειακούς εταίρους, περιλαμβάνει τον σχεδιασμό της έρευνας, τα εργαλεία δειγματοληψίας (χαρακτηριστικά και χειρισμός), τις πληροφορίες που πρόκειται να συλλεχθούν και τη διαχείριση των δεδομένων έως την εκπόνηση κοινών τυποποιημένων αναλύσεων των δεδομένων. Ως περιοχή της έρευνας ορίζονται όλες οι περιοχές στις οποίες μπορεί να ασκηθεί αλιεία με τράτες στα ανοικτά των ακτών της Ιταλίας βάθους από 10 έως 800 m, στην υφαλοκρηπίδα και κατά μήκος των ανώτερων πρανών (Χάρτης 8). Τα όρια αυτά θεσπίσθηκαν για να καλύψουν όσο το δυνατόν καλύτερα τις περιοχές στις οποίες κατανέμονται τα είδη που αποτελούν κυρίως αντικείμενο εκμετάλλευσης ή που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο εκμετάλλευσης- λαμβάνοντας υπόψη τους διοικητικούς και τεχνικούς περιορισμούς του προγράμματος. MEDIAS (Παμμεσογειακή πελαγική έρευνα) Η ηχοβολιστική έρευνα MEDIAS διενεργήθηκε για πρώτη φορά το 2009. Αντικείμενό της είναι τα μικρά πελαγικά είδη, όπως ο γάβρος (Engraulis encrasicolus) και η σαρδέλα (Sardina pilchardus), και καλύπτει διάφορες περιοχές στα μεσογειακά κράτη μέλη της ΕΕ (Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Μάλτα, Σλοβενία και Ελλάδα) με τυποποιημένη μεθοδολογία. Στόχος είναι η απόκτηση γνώσεων σχετικά με τα επίπεδα βιομάζας και την κατανομή στον χώρο των μικρών πελαγικών ιχθύων. Η Ιταλία είναι υπεύθυνη για την διενέργεια δύο καταγραφών στην Αδριατική και στα Στενά της Σικελίας. Η περιοχή της έρευνας στα Στενά της Σικελίας καλύπτεται ακολουθώντας συστηματικές παράλληλες ζώνες περίπου 900 ναυτικών μιλίων συνολικά οι οποίες καταλαμβάνουν έκταση περίπου 4 500 τετραγωνικών ναυτικών μιλίων στα Στενά της Σικελίας (Χάρτης 9). Χάρτης 8: Σημεία των ανασύρσεων MEDITS στη Μεσόγειο και γύρω από την Ιταλία Πηγή: MIPAAF (2009) 43

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη Χάρτης 9: Επιφάνεια διαδοχικών ζωνών καθορισμένου πλάτους της ηχοβολιστικής έρευνας MEDIAS στα Στενά της Σικελίας (Ιταλία και Μάλτα) 38.5 38.0 N 37.5 W S E 37.0 36.5 36.0 35.5 12.0 12.5 13.0 13.5 14.0 14.5 15.0 15.5 16.0 Πηγή: MIPAAF (2009) 44

Η αλιεία στη Σικελία ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ARTA, Assessorato regionale del territorio e dell ambiente, 2008. Linee guida per la realizzazione di impianti di maricoltura in Sicilia. Gazzetta Ufficiale della Regione Siciliana 6 (suppl. ord.), 37 σελ. Bertrand J. A., Gil de Sola L., Papaconstantinou C., Relini G., Souplet A., 2002. The General specifications of the MEDITS surveys. Scientia Marina 66 (Supl.2), 9-17. Απόφαση της Επιτροπής (2008/811/ΕΚ) περί θέσπισης πολυετούς κοινοτικού προγράμματος δυνάμει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 199/2008 του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση κοινοτικού πλαισίου για τη συλλογή, διαχείριση και χρήση δεδομένων στον τομέα της αλιείας και τη στήριξη όσον αφορά τις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις για την κοινή αλιευτική πολιτική. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 665/2008 της Επιτροπής, της 14ης Ιουλίου 2008, περί καθορισμού λεπτομερών κανόνων για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 199/2008 του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση κοινοτικού πλαισίου για τη συλλογή, διαχείριση και χρήση δεδομένων στον τομέα της αλιείας και τη στήριξη όσον αφορά τις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις για την κοινή αλιευτική πολιτική. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 199/2008 του Συμβουλίου, της 25ης Φεβρουαρίου 2008, σχετικά με τη θέσπιση κοινοτικού πλαισίου για τη συλλογή, διαχείριση και χρήση δεδομένων στον τομέα της αλιείας και τη στήριξη όσον αφορά τις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις για την κοινή αλιευτική πολιτική. Iborra Martin J., 2008. Fisheries in Italy. Βρυξέλλες, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Θεματικός Τομέας Διαρθρωτική πολιτική και πολιτική στον τομέα της συνοχής, Αλιεία, 30 σελ. IREPA, 2008. Osservatorio economico sulle strutture produttive della pesca marittima in Italia. Milano Franco Angeli ed., 198 σελ. ISMEA, 2007. Il settore ittico in Italia e nel mondo: le tendenze recenti. ISMEA, Ρώμη, 390 σελ. Mabile S., Piante C., 2005. Global Directory of Mediterranean Marine Protected Areas. Foundation WWF-France. Παρίσι, Γαλλία, 132 σελ. MEDITS, 2007. International bottom trawl survey in the Mediterranean - Instruction manual. Version 5. IFREMER, Nantes, 60 σελ. Messina C., La Barbera L., Arena R., Mistretta G., Santulli A., 2009. By-products from wild and reared Dicentrarchus labrax as a potential source of polyunsaturated fatty acid. Food Research International, υποβληθέν. Milano A., 2008. Gambero yabby e trota macrostigma: le nuove strategie dell acquacoltura. Terra e Vita 17, 60-61. MIPAAF, Ministero delle Politiche Agricole Alimentari e Forestali, 2007. Programma Operativo FEP per il settore pesca. CCI: 2007IT14FPO001. 178 σελ. MIPAAF, Ministero delle Politiche Agricole Alimentari e Forestali, 2009. Italian national Program under Council Regulation EC No. 199/2008 and Commission Regulation EC No. 665-2008. National program 2009-2010, 100 pp. Modica A., Santulli A., Scilipoti D., 2008. Acquacoltura. In: Relazione sullo Stato dell Ambiente in Sicilia 2007. Regione Siciliana, Assessorato Regionale del Territorio e dell Ambiente. Palermo, 69-89. 45

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη Monfort M.C., 2006. Markets and Marketing of Aquaculture Finfish in Europe, Focus on the Mediterranean Basin, FAO Fisheries division, www.marketing-seafood.com, 84 σελ. Ottolenghi F., 2008. Capture-based aquaculture of bluefin tuna. In: Lovatelli A., Holthus P.F. (επιμ.), Capture-based aquaculture. Global overview. F.A.O. Fisheries Technical paper 508, FAO, Ρώμη, 169-182. Prioli G., 2008. La molluschicoltura in Italia. In: Lovatelli A., Farías A., Uriarte I., (επιμ.), Estado actual del cultivo y manejo de moluscos bivalvos y su proyección futura: factores que afectan su sustentabilidad en América Latina. FAO Actas de Pesca y Acuicultura 12. FAO, Ρώμη, 159 176. Reeder M.S., Rothwell R.G., Stow, D.A.V., 2002. The Sicilian gateway: anatomy of the deep-water connection between East and West Mediterranean basins. In: Stow D.A.V., Pudsey C.J., Howe J.A., Faugeres J-C., Viana, A.R. (επιμ.) Deep-water contourite systems: modern drifts and ancient series, seismic and sedimentary characteristics. Geological Society Memoir 22. Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο, Geological Society of London, 171-189. Regione Siciliana, www.regione.sicilia.it Ryan W. B. F., Carbotte S.M., Coplan J., O'Hara S., Melkonian A., Arko R., Weissel R.A., Ferrini V., Goodwillie A., Nitsche F., Bonczkowski J., Zemsky R. (2009), Global Multi- Resolution Topography (GMRT) synthesis data set. Geochemisty Geophysics Geosystems 10, Q03014. Santulli A., 2007. Acquacoltura in salina: promozione protezione e valorizzazione: definizione ed applicazione di una metodologia a impatto ridotto per l allevamento semi intensivo in saline ricadenti all interno di riserva naturale. Consorzio Universitario della Provincia di Trapani, POR Sicilia 2000/06, N 1999. IT.16.1.PO.011/4.17B/8.3.7./0063, 326 σελ. Santulli A., Messina C., 2008. Quality of fish reared in extensive in the salt works of Trapani and Marsala (Western Sicily). Sea salt and fish as flag products to promote territory and Natural Reserves. In: IFOAM Conference on organic aquaculture, Cattolica Italy, 20 Ιουνίου 2008, 29-31. Santulli A., Modica A., 2009. Aquaculture in Sicily: the state of the art. Italian Journal of Animal Science 8, Suppl. 2, 829-837. Schöffmann J., Sušnik S. Snoj A., 2007. Phylogenetic origin of Salmo trutta L 1758 from Sicily, based on mitochondrial and nuclear DNA analyses. Hydrobiologia 575, 51 55. SEC(2007)466. Commission Staff Working Document. Scientific Technical Economic Committee of Fisheries Opinion on Evaluation of Plans for Protection of Marine Living Resources on the Italian Mainland, in Sicily and Sardinia. Delivered at Plenary Meeting of STECF, 3-7 Απριλίου 2006, 31 σελ. Sprint Sicilia office, www.internationalsicily.com Wood L. J., 2007. MPA Global: A database of the world's marine protected areas. Sea Around Us Project, UNEP-WCMC & WWF. www.mpaglobal.org 46

Η αλιεία στη Σικελία ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΑΛΙΕΥΤΙΚΟΙ ΛΙΜΕΝΕΣ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ Επαρχία Λιμένας Σκάφη Χωρητικότητα Ισχύς κινητήρα Αριθμός % GT % kw % Messina MESSINA 70 2% 374 1% 2597 1% Messina LIPARI 138 4% 685 1% 8737 3% Messina MILAZZO 85 3% 405 1% 3829 1% Messina SANTO STEFANO DI CAMASTRA 22 1% 50 0% 437 0% Messina SANT'AGATA DI MILITELLO 73 2% 288 0% 2881 1% Messina PATTI MARINA 47 1% 173 0% 1469 1% Messina SPADAFORA 33 1% 64 0% 712 0% Messina TORRE DI FARO 67 2% 209 0% 2730 1% Messina SANTA TERESA A RIVA 20 1% 27 0% 214 0% Messina GIARDINI 54 2% 308 0% 2023 1% Messina SALINA 14 0% 37 0% 506 0% Catania CATANIA 96 3% 2407 4% 13098 5% Catania RIPOSTO 63 2% 1121 2% 7817 3% Catania POZZILLO 25 1% 411 1% 3747 1% Catania SANTA MARIA LA SCALA 44 1% 760 1% 5619 2% Catania ACI CASTELLO 41 1% 762 1% 5051 2% Catania OGNINA 15 0% 264 0% 1778 1% Siracusa AUGUSTA 59 2% 330 1% 2614 1% Siracusa SIRACUSA 88 3% 801 1% 5570 2% Siracusa PORTOPALO DI CAPO PASSERO 129 4% 2652 4% 15182 5% Siracusa AVOLA 24 1% 41 0% 467 0% Agrigento PORTO EMPEDOCLE 59 2% 1867 3% 7575 3% Agrigento LICATA 104 3% 1335 2% 8541 3% Caltanissetta GELA 21 1% 43 0% 335 0% Agrigento SCIACCA 139 4% 5934 9% 22490 8% Agrigento LAMPEDUSA 81 2% 1119 2% 9040 3% Trapani MAZARA DEL VALLO 269 8% 27687 43% 74614 26% Trapani TRAPANI 142 4% 2805 4% 12315 4% Trapani MARSALA 107 3% 1482 2% 8803 3% Trapani PANTELLERIA 19 1% 50 0% 411 0% Trapani FAVIGNANA 30 1% 144 0% 1227 0% Trapani MARETTIMO 17 1% 38 0% 507 0% Trapani LEVANZO 2 0% 8 0% 71 0% Trapani SAN VITO LO CAPO 32 1% 183 0% 1309 0% Trapani CASTELLAMMARE DEL GOLFO 32 1% 78 0% 705 0% Palermo PALERMO 71 2% 1538 2% 4084 1% Palermo TERMINI IMERESE 75 2% 349 1% 3205 1% Palermo BALESTRATE 31 1% 45 0% 531 0% Palermo TERRASINI 39 1% 767 1% 3771 1% Palermo ISOLA DELLE FEMMINE 123 4% 556 1% 4168 1% Palermo MONDELLO 59 2% 86 0% 840 0% Palermo USTICA 8 0% 95 0% 767 0% Palermo PORTICELLO 266 8% 3035 5% 18681 6% Palermo TRABIA 20 0 22 0 137 0% Palermo CEFALU' 59 0 230 0 2100 1% Messina CAPO D'ORLANDO 1 0% 1 0% 0 0% Ragusa POZZALLO 150 5% 778 1% 5619 2% Ragusa SCOGLITTI 160 5% 1584 2% 8958 3% ΣΥΝΟΛΟ 3323 100% 64028 100% 287880 100% Πηγή δεδομένων: Μητρώο του κοινοτικού αλιευτικού στόλου. Επεξεργασία: J. Iborra 47

Θεματικο τμημα Β: διαρθρωτικες πολιτικες και συνοχη ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 48

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ B B Γεωργία και Αγροτική Ανάπτυξη Γεωργία και Αγροτική Ανάπτυξη Πολιτισμός και Παιδεία Πολιτισμός και Παιδεία Ρόλος Αλιεία Αλιεία Τα Τμήματα Πολιτικής είναι ερευνητικές μονάδες οι οποίες παρέχουν εξειδικευμένες συμβουλές σε επιτροπές, διακοινοβουλευτικές αντιπροσωπείες και σε άλλα κοινοβουλευτικά όργανα. Περιφερειακή Ανάπτυξη Περιφερειακή Ανάπτυξη Τομείς Πολιτικής Μεταφορές και Τουρισμός Μεταφορές και Τουρισμός Γεωργία και Αγροτική Ανάπτυξη Πολιτισμός και Παιδεία Αλιεία Περιφερειακή Ανάπτυξη Μεταφορές και Τουρισμός Η ΑΛΙΕΙΑ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ Έγγραφα Επισκεφθείτε τον ιστότοπο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: http://www.europarl.europa.eu/studies Φωτογραφικό υλικό: istock International Inc., Photodisk, Phovoir ΣΗΜΕΙΩΜΑ EL BG DE EN ES FR IT PT 2010