ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / A ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12 02-2017 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Μαρίνος Ιωάννου, Ιωάννα Βασιλείου, Σταυρούλα Γκιτάκου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έως και Α5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. A1. Σε ποια από τις επόμενες χημικές ενώσεις το S έχει το μικρότερο αριθμό οξείδωσης; α. SO 2 β. CaSO 4 γ. K 2 SO 4 δ. CaS A2. O χημικός τύπος του θειϊκού ασβεστίου είναι: α. CaS β. Ca(HSO 4 ) 2 γ. CaSO 4 δ. CaSO 3 A3. Στη χημική ένωση Η 3 PO 4, ο φώσφορος έχει αριθμό οξείδωσης: α. -3 β. +3 γ. +1 δ. +5 A4. Από τις χημικές ενώσεις ΝΗ 3, ΚCN, H 2 SO 4, NaOH, HCl και CO 2, ως βάσεις χαρακτηρίζονται οι εξής: α. H 2 SO 4 και HCl β. ΝΗ 3 και NaOH γ. ΚCN και CO 2 δ. H 2 SO 4 και CO 2 A5. Κατά τη διάλυση Νa 2 CO 3 σε υδατικό διάλυμα ΗBr πραγματοποιείται αντίδραση γιατί: α. εκλύεται αέριο CO 2 β. καταβυθίζεται ίζημα γ. το Νa είναι πιο δραστικό από το υδρογόνο δ. τα άλατα αντιδρούν πάντα με τα οξέα Σελίδα 1 από 5
ΘΕΜΑ Β Β1. Να χαρακτηρίσετε στην κόλλα σας καθεμία από τις επόμενες προτάσεις ως ΣΩΣΤΗ ή ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ. i. Το νάτριο, 11 Νa, στις ενώσεις του εμφανίζει αριθμό οξείδωσης +1. ΣΩΣΤΗ ii. Στη χημική ένωση Η 2 Ο 2 το οξυγόνο έχει αριθμό οξείδωσης -2. ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ iii. Όλα τα μέταλλα διαλύονται σε υδατικό διάλυμα οξέος όπως για παράδειγμα HCl και ελευθερώνουν αέριο Η 2. ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ iv. Ο αριθμός οξείδωσης του Ν στην ΝΗ 3 είναι -3. ΣΩΣΤΗ v. Η χημική ένωση Fe(OH) 2 ονομάζεται υδροξείδιο του σιδήρου. ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ Β2. Να αντιγράψετε στην κόλλα σας τις παρακάτω χημικές εξισώσεις των αντιδράσεων και να τις ισοσταθμίσετε. i. 2Na + Cl 2 2NaCl ii. 3Ba(OH) 2 + 2H 3 PO 4 Ba 3 (PO 4 ) 2 + 6H 2 O iii. 2AgOH + H 2 S Ag 2 S + 2H 2 O iv. 2K + 2H 2 O 2KOH + H 2 v. Na 2 O + H 2 O 2NaOH Β3. Nα αντιστοιχίσετε τις χημικές εξισώσεις των αντιδράσεων της στήλης Α με το είδος στο οποίο ανήκουν στη στήλη Β. Στήλη Α Στήλη Β i. 2NaOH + H 2 SO 4 Na 2 SO 4 + 2H 2 O (Δ) ii. Mg + 2HCl MgCl 2 + H 2 (Γ) Α. Σύνθεση iii. N 2 + 3H 2 2NH 3 (Α) Β. Αποσύνθεση iv. 2H 2 O 2H 2 + O 2 (Β) Γ. Απλή αντικατάσταση v. 2KI + Pb(NO Δ. Εξουδετέρωση 3 ) 2 PbI 2 + 2KNO 3 (Ε) vi. Ε. Διπλή αντικατάσταση Ca(OH) 2 + Na 2 SO 4 2NaOH + CaSO 4 (Ε) vii. NH 3 + HNO 3 NH 4 NO 3 (Δ) viii. F 2 + 2KI 2KF + I 2 (Γ) Να υπολογίσετε τους αριθμούς οξείδωσης των υπογραμμισμένων στοιχείων. i. KMnO 4 Α.Ο.(Μn) = + 7 ii. Al 2 (SO 4 ) 3 Α.Ο.(S) = +6 2- iii. Cr 2 O 7 Α.Ο.(Cr) = +6 iv. Cl 2 A.O.(Cl) = 0 v. CaCO 3 A.O.(C) = +4 3- vi. PO 4 A.O.(P) = +5 Μονάδες 8 x 1,5 Μονάδες 6 x 0,5 Σελίδα 2 από 5
ΘΕΜΑ Γ Γ1. Δίνονται τα στοιχεία: 20Ca και 17 Cl 15P και 1 H Σε κάθε περίπτωση: i. Nα προσδιορίσετε το είδος του δεσμού που αναπτύσσεται μεταξύ τους, 20Ca: K(2)L(8)M(8)N(2) Με0ταλλο 17 Cl: Κ(2)L(8)M(7) Αμε0ταλλο Ιοντικο0ς δεσμο0ς 15P: K(2)L(8)M(5) Αμε0ταλλο 1 H: K(1) Αμε0ταλλο Ομοιοπολικο0ς δεσμο0ς ii. Nα γράψετε το χημικό τύπο της ένωσης που σχηματίζεται περιγράφοντας τον τρόπο δημιουργίας της, CaCl 2 Tο Ca είναι μέταλλο, οπότε αποβάλλει τα δύο ηλεκτρόνια της εξωτερικής του στιβάδας, προκειμένου να αποκτήσει δομή ευγενούς αερίου και μετατρέπεται σε κατιόν Ca 2+ K(2)L(8)M(8). Δύο άτομα Cl προσλαμβάνουν το καθένα από ένα ηλεκτρόνιο προκειμένου να αποκτήσουν δομή ευγενούς αερίου και μετατρέπονται σε ανιόν Cl - K(2)L(8)M(8). Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται κρυσταλλικό πλέγμα στο οποίο η αναλογία ιόντων Ca 2+ και Cl - είναι 1:2. PH 3 Στο μόριο της ένωσης υπάρχουν τρεις ομοιοπολικοί δεσμοί καθένας από τους οποίους σχηματίζεται με αμοιβαία συνεισφορά ενός ηλεκτρονίου από το άτομο του P και ενός ηλεκτρονίου από καθένα από τα άτομα Η: H P H H iii. Να βρείτε τον αριθμό οξείδωση του Ca και του P στις ενώσεις που προκύπτουν. Ποια η διαφορά ανάμεσά τους; Α.Ο.(Ca) = +2 αφού για το CaCl 2 έχουμε x + 2 (-1) = 0 οπότε x = +2. Α.Ο.(P) = -3 αφού για το PH 3 έχουμε y + 3 (+1) = 0 οπότε y = -3 Το CaCl 2 είναι ιοντική ένωση οπότε ο A.O.(Ca) = +2 και είναι το πραγματικό φορτίο του ιόντος στην ένωση. Αντίθετα, η PH 3 είναι ομοιοπολική ένωση οπότε ο Α.Ο.(P) = -3 και είναι το φαινομενικό φορτίο του ατόμου του P αν το κάθε κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων αποδοθεί στο πιο ηλεκτραρνητικό άτομο δηλαδή στο P. Μονάδες 2 x 1 + 2 x 3 + 2 Σελίδα 3 από 5
Γ2. Να αντιγράψετε τον παρακάτω πίνακα στην κόλλα σας. Να συμπληρώσετε το χημικό τύπο ή το όνομα της ένωσης στα αντίστοιχα κενά και να προσδιορίσετε την κατηγορία στην οποία ανήκει κάθε χημική ένωση (οξύ, βάση, άλας ή οξείδιο). Χημικός Τύπος Όνομα χημικής ένωσης Κατηγορία i. HgI 2 Ιωδιούχος υδράργυρος ΙΙ άλας ii. Zn(OH) 2 Yδροξείδιο του ψευδαργύρου βάση iii. ΗΝΟ 3 Νιτρικό Οξύ οξύ iv. Ca(CN) 2 Κυανιούχο ασβέστιο άλας v. (NH 4 ) 3 PO 4 Φωσφορικό αμμώνιο άλας vi. Ba 3 (PO 4 ) 2 Φωσφορικό βάριο άλας vii. Η 2 S Yδρόθειο οξύ viii. ΝΗ 3 Αμμωνία βάση ix. AgHCO 3 Όξινος ανθρακικός άργυρος άλας x. FeCl 3 Xλωριούχος σίδηρος ΙΙΙ άλας xi. ZnSO 4 Θειικός ψευδάργυρος άλας xii. H 2 CO 3 Ανθρακικό οξύ οξύ xiii. Ca(OH) 2 Yδροξείδιο του ασβεστίου βάση xiv. ΜgO Οξείδιο του μαγνησίου οξείδιο xv. Fe 2 O 3 Οξείδιο του σιδήρου ΙΙΙ οξείδιο Μονάδες 15 x 1 ΘΕΜΑ Δ Δ1. Να συμπληρωθούν οι χημικές εξισώσεις (προϊόντα και συντελεστές) των παρακάτω αντιδράσεων, οι οποίες πραγματοποιούνται όλες και να προσδιοριστεί το είδος της κάθε αντίδρασης. i. Ca + 2H 2 O Ca(OH) 2 + H 2 (απλή αντικατάσταση) ii. 3H 2 S + 2Al(OH) 3 Al 2 S 3 + 6H 2 O (εξουδετέρωση) iii. 2HCl + Na 2 CO 3 2ΝaCl + CO 2 + H 2 O (διπλή αντικατάσταση) iv. 3Ba + 2H 3 PO 4 Ba 3 (PO 4 ) 2 + 3H 2 (απλή αντικατάσταση) v. K 2 SO 3 + 2HBr 2KBr + SO 2 + H 2 O (διπλή αντικατάσταση) vi. 2HI + Ba(OH) 2 BaI 2 + 2H 2 O (εξουδετέρωση) vii. NH 4 Cl + NaOH NaCl + NH 3 + H 2 O (διπλή αντικατάσταση) viii. NH 3 + HCl NH 4 Cl (εξουδετέρωση) ix. Cl 2 + K 2 S 2KCl + S (απλή αντικατάσταση) x. Fe + 2HCl FeCl 2 + H 2 (απλή αντικατάσταση) Μονάδες 10 x 1,5 Nα εξηγήσετε γιατί πραγματοποιούνται οι αντιδράσεις ii, iii, iv, vii, και ix αντίστοιχα. Η ii είναι εξουδετέρωση και πραγμαποιείται πάντα γιατί σχηματίζεται νερό που είναι ελάχιστα ιοντιζόμενη ένωση. H iii είναι διπλή αντικατάσταση και πραγματοποιείται επειδή παράγεται αέριο CO 2. H iv είναι απλή αντικατάσταση και πραγματοποιείται επειδή το Ba είναι πιο δραστικό από το υδρογόνο, δηλαδή βρίσκεται πιο αριστερά στη σειρά αναγωγικής ισχύος. H vii είναι διπλή αντικατάσταση και πραγματοποιείται γιατί παράγεται αέρια αμμωνία ΝΗ 3. H ix είναι απλή αντικατάσταση και πραγματοποιείται επειδή το Cl 2 είναι πιο δραστικό από το S. () Σελίδα 4 από 5
Δ2. i. Σε ένα χημικό εργαστήριο υπάρχουν τρία δοχεία κατασκευασμένα από χαλκό, αργίλιο και σίδηρο αντίστοιχα. Ποιο από αυτά θα επιλέξετε ώστε να αποθηκεύσετε για μεγάλο χρονικό διάστημα υδατικό διάλυμα HCl; Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας. Το υλικό του δοχείου δεν πρέπει να αντιδρά με την ουσία που προστίθεται σε αυτό. Συνεπώς θα επιλέξουμε το δοχείο από χαλκό καθώς είναι λιγότερο δραστικός από το υδρογόνο, σύμφωνα με την ηλεκτροχημική σειρά δραστικότητας: Cu + HCl X ii. Nα εξηγήσετε γιατί συστήνεται θεραπεία με γάλα μαγνησίας, το οποίο είναι διάλυμα υδροξειδίου του μαγνησίου, σε ασθενή που πάσχει από υπερέκκριση γαστικού υγρού. Το γαστρικό υγρό περιέχει HCl. Το γαστρικό υγρό περιέχει οξύ (HCl), συνεπώς για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα πρέπει να χορηγηθεί διάλυμα βάσης, Mg(OH) 2, ώστε να πραγματοποιηθεί εξουδετέρωση: 2HCl + Mg(OH) 2 MgCl 2 +2H 2 O iii. Nα γράψετε τη χημική εξίσωση της αντίδρασης από την οποία προκύπτει το άλας CaSO 4 από την εξουδετέρωση του κατάλληλου οξέος με την κατάλληλη βάση. Ca(OH) 2 + H 2 SO 4 CaSO 4 + 2H 2 O Μονάδες 2 + 2 + 1 Δίνεται η σειρά δραστικότητας των μετάλλων: K, Ba, Ca, Na, Mg, Al, Mn, Zn, Cr, Fe, H, Cu, Hg, Ag, Pt, Au. ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!! Σελίδα 5 από 5