ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΗΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΑΠΑΞΙΩΣΗ ΤΟΥΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΑΚΑΛΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2008

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ.. 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 6 Οι Έλληνες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης 6 1.1. Σύντομα ιστορικά στοιχεία. Η Σοβιετική Ένωση 6 1.2.Οι Σοβιετικές δημοκρατίες 8 1.3.Οι Έλληνες στην πρώην Σοβιετική Ένωση 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ II 20 2.1. Ορισμοί και βασικές έννοιες που χρησιμοποιούνται στην εργασία 20 2.2. Αποσαφήνιση του όρου «παλιννοστούντες»... 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IIΙ... 32 3.1. Προβλήματα που αντιμετώπιζαν και αντιμετωπίζουν οι Έλληνες Νεοπροσφυγες από την πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. στην Ελλάδα... 32 3.2. Στεγαστική αποκατάσταση των Νεοπροσφύγων Ελλήνων από τις χώρες πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.... 49 3.3. Επαγγελματική αποκατάσταση Νεοπροσφύγων Ελλήνων από την πρώην Σοβιετική Ένωση 55 3.4. Αναγνώριση τίτλων σπουδών 57 3.5. Εκπαίδευση και πολιτισμός. 60 3.6. Στρατιωτικές υποχρεώσεις.. 63 3.7. Εγκληματικότητα 64 3.8. Ενημέρωση.. 68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV.. 70 1.1. Ρατσισμός και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. 70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ V 81 1.1 Οι εκπαιδευτικοί Νεοπροσφύγες Έλληνες και η απαξίωση τους... 81 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 89

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ένα μεγάλο κομμάτι του ελληνισμού που ζούσανε σε διάφορες σοβιετικές δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης (περίπου 210.000 έλληνες και ελληνίδες βάση της απογραφής της Γενικής Γραμματείας Παλιννοστούντων Ομογενών του Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης και προσωπικής μου εκτιμήσεις) επέστρεψε στην εθνική του πατρίδα. Πάντοτε η επιθυμία τους ήταν να ζήσουν στην πατρίδα τους, όμως ο ερχομός των περισσοτέρων ήταν αναπάντεχος, υποκινούμενος από βίαιες εθνικιστικές ταραχές και πολέμους στους τόπους διαμονής τους. Έτσι βιαστικά, σε εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες βρέθηκαν στην πολυαγαπημένη τους πατρίδα, απροετοίμαστοι και ανίκανοι να αντιμετωπίσουν την πληθώρα των προβλημάτων που τους περίμεναν. Κατά πρώτο λόγο, πολλοί ήταν εκείνοι που αντιμετώπισαν άμεσα οικονομικά προβλήματα, εφόσον στην αρχή σχεδόν όλοι ήταν άνεργοι. Επίσης, μεγάλο πρόβλημα ήταν το πρόβλημα της στέγασης. Οι «παλιννοστούντες» ένιωσαν μεγάλη απογοήτευση, αφού η Ελλάδα στάθηκε ένας τόπος αφιλόξενος και η πλειοψηφία των μόνιμων κατοίκων της τους αντιμετώπισαν ως «ξένο σώμα». Η προσαρμογή και η ένταξη των παλιννοστούντων στην ελληνική κοινωνία ήταν ιδιαίτερα δύσκολη διότι το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό σύστημα στις χώρες που ζούσαν ήταν τελείως διαφορετικό απ ότι το ελληνικό και οι νέες συνθήκες στις οποίες καλούνταν να ζήσουν απαιτούσαν διαφορετική συμπεριφορά και στάση ζωής. Ύστερα από την ψήφιση από τη Βουλή των Ελλήνων του άρθρου 8 του Ν. 1893/90(8.8.1990) με Προεδρικό Διάταγμα στις 23.11.1990 εγκρίθηκε ο Οργανισμός του Εθνικού Ιδρύματος Υποδοχής και Αποκατάστασης Απόδημων και Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων(Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε.). Το Ίδρυμα αυτό ιδρύθηκε για την υποδοχή, κοινωνική ένταξη και αποκατάσταση των Ελλήνων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης η λειτουργία του που άρχισε από 1 η Ιανουαρίου του 1991 και έπαψε την λειτουργία του τον Μάρτιο του 2003 με τον Ν 3072/2002 οπότε τέθηκε εκκαθάριση. Ένα μεγάλο κομμάτι του νεοφερμένου ελληνισμού αποτελούσαν επιστήμονες, πτυχιούχοι, εκπαιδευτικοί, οι οποίοι κι αυτοί με τη σειρά τους από τις πρώτες κιόλας μέρες, αντίκρισαν το σκληρό πρόσωπο του κοινωνικού αποκλεισμού το οποίο για αυτούς ήταν ένα άγνωστο φαινόμενο. Στο πρώτο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας παρουσιάζονται εν συντομία κάποια ιστορικά στοιχεία της Σοβιετικής Ένωσης, οι δημοκρατίες που την αποτελούσαν καθώς και στοιχεία για τον ελληνισμό που ζούσε στα όριά της, εφόσον από τις προσωπικές μου εμπειρίες και επαφές με τους ντόπιους κατοίκους στην Ελλάδα, διαπίστωσα πως η

συντριπτική πλειοψηφία δεν γνωρίζει καθόλου την ιστορία και τη δομή της Σοβιετικής Ένωσης, έχοντας μια αόριστη ιδέα για το αχανές αυτό κράτος και συνήθως αναφερόμενοι σε αυτό ως «ενωμένη Ρωσία». Από εκεί βέβαια, προήλθε και ο όρος «Ρωσοπόντιος», όρος που ονομάζει μέχρι και σήμερα οποιοδήποτε Έλληνα προερχόμενο από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Επίσης το πρώτο κεφάλαιο πραγματεύεται τον Ελληνισμό της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, διότι και πάλι πολύ μικρό ποσοστό γηγενών Ελλήνων γνώριζαν την ιστορία του μεγάλου αυτού κομματιού του παγκόσμιου ελληνισμού, ο οποίος υπήρξε στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας (Εύξεινου Πόντου) χίλια χρόνια περίπου προ Χριστού. Μια δεύτερη μερίδα Ελλήνων που βρέθηκαν στη Σοβιετική Ένωση, είναι αυτοί που μετοίκησαν από την Ελλάδα μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο. Ένα τρίτο κομμάτι Ελλήνων είναι οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και ειδικά από τον Πόντο. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στον όρο «παλιννόστηση». Πολλοί ασχολήθηκαν για διάφορους πολιτικούς λόγους, λόγους συμφερόντων είτε και επιστημονικούς με τον όρο αυτόν, όμως μέχρι σήμερα κανείς δεν ερμήνευσε και δεν επεξήγησε αυτόν τον όρο και το αν είναι δόκιμος ή όχι. Γίνεται μια αποσαφήνιση του όρου «παλιννόστηση». Ο όρος αυτός αποτέλεσε ένα εργαλείο κοινωνικού αποκλεισμού και χρησιμοποιήθηκε για πολλούς λόγους πολιτικούς και λόγους συμφερόντων της εκάστοτε κυβέρνησης. Επίσης, γίνεται επεξήγηση διαφόρων εννοιών και όρων όπως «πρόσφυγας», «μετανάστης», «αλλοδαπός» κ.ά. Στο τρίτο κεφάλαιο επεξηγούνται τα προβλήματα των παλιννοστούντων γενικά. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο κοινωνικός ρατσισμός σε σχέση με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Τα ΜΜΕ, ως πέμπτη εξουσία, χρησιμοποιήθηκε και συνεχίζει να χρησιμοποιείται ως μέσο καθοδήγησης της κοινής γνώμης για το θέμα του ρατσισμού και γενικότερα του κοινωνικού αποκλεισμού. Το τελευταίο κεφάλαιο επικεντρώνεται στο κοινωνικό αποκλεισμό και την απαξίωση των επιστημόνων και των εκπαιδευτικών από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Η πραγματικότητα είναι πως η συγκεκριμένη μερίδα των παλιννοστούντων βρέθηκε σε χειρότερη μοίρα από όλους τους υπόλοιπους, εφόσον το 99% από αυτούς δεν ασχολείται επαγγελματικά με το αντικείμενο το οποίο σπούδασαν, κάνοντας διάφορες άλλες δουλειές προκειμένου να εξασφαλίσουν τα προς το ζην. Ενώ το 70% των παλιννοστούντων είναι πτυχιούχοι και στην πρώην Σοβιετική Ένωση εργάζονταν σε επιστημονικά και ερευνητικά κέντρα, σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, στα σχολεία όμως στην Ελλάδα βρέθηκαν ουσιαστικά ως αναλφάβητοι, αγράμματοι, αμόρφωτοι και άχρηστοι επειδή δεν γνώριζαν καλά την ελληνική γλώσσα. 4

Θα ήθελα να ζητήσω την κατανόησή σας για όποιες ανακρίβειες μπορεί να υπάρχουν όσον αφορά ιστορικά στοιχεία, διότι δεν είμαι ιστορικός, προσπάθησα όμως να ακολουθήσω πιστά τη βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνά μου. Επίσης, θα ήθελα να τονίσω πως μέσα στην εργασία οι έλληνες νεοπρόσφυγες αναφέρονται πολλές φορές και ως παλιννοστούντες, για λόγους ακρίβειας των βιβλιογραφικών πηγών, αν και η δική μου γνώμη είναι πως ο όρος είναι αδόκιμος. 5

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι Οι Έλληνες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης 1.1.Σύντομα ιστορικά στοιχεία. Η Σοβιετική Ένωση Η Σοβιετική Ένωση «Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, ΕΣΣΔ» (Союз Советских Социалистических Республик СССР, Σογιουζ Σοβέτσκιχ Σοτσιαλιστίτσεσκιχ Ρεσπούμπλικ ΣΣΣΡ), ήταν το πρώτο στην ιστορία παλλαϊκό σοσιαλιστικό κράτος. Ιδρύθηκε μετά την Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917 με επικεφαλής τον Βλαδίμηρ Λένιν(Ουλιάνοβ) (1870-1924) στης 30 Δεκεμβρίου το 1922. Η σοβιετική Ένωση ήταν το μεγαλύτερο σε έκταση κράτος σε ολόκληρο τον κόσμο, καταλάμβανε 1/6 της κατοικημένης στεριάς -22.402.200 χλμ 2. Πληθυσμός - πάνω από 293.047.571(1991) κατοίκους. Τρίτη χώρα πληθυσμιακά στον κόσμο (μετά την Κινα-1.306.313.812 κατ. και την Ινδία -1.080.264.388 κατ. ) Στην Σοβιετική Ένωση ζούσαν πάνω από 130 έθνη και εθνότητες. Την εξουσία ασκούσαν τα σοβιέτ. Ανώτερο όργανο της εξουσίας ήταν το Ανώτατο Σοβιέτ της Ε.Σ.Σ.Δ., αποτελούμενο από δυο κοινοβούλια, που εκλέγονται με γενικές εκλογές κάθε 5 χρόνια. Αυτό σχημάτιζε την κυβέρνηση, το ανώτερο δηλαδή εκτελεστικό και διοικητικό όργανο του κράτος.. Εκτείνεται από τη Ανατολή από τη Βερίγγειο Θάλασσα, Θάλασσα Οχότσκ και Ιαπωνική Θάλασσα από τη Δύση από τη Ρουμανία, Ουγγαρία, Τσεχοσλοβακία, Πολωνία, Βαλτική Θάλλασσα, Φινλανδία, και Νορβηγία. Από το Βορρά από Β. Παγωμένο Ωκεανό και από Νοτιοανατολικά από Κορέα, Κίνα, Μογγολία, Νότιο Αφγανιστάν και με το Ιραν. Νοτιοδυτικά από την Τουρκία και τη Μαύρη Θάλασσα, την Κασπία, τις ερήμου και τα όρη της Κεντρικής Ασίας. Το μήκος της από Βορρά προς Νότο είναι περίπου 5.000 χλμ., και από Δύση προς Ανατολή 10.000 χλμ.

7 Η πρωτεύουσα της ήταν η Μόσχα (πληθυσμός 10.469.000(2007). Στη Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ρωσίας περιλαμβάνονται 16 Αυτόνομες Σοβιετικές Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες: της Μπασκιρίας, της Μπουριατίας, του Νταγκεστάν, της Καμπαρντίνο-Μπαλκαρίας, της Καλμουχίας, της Καρελίας, της Κόμι, της Μπαρίϊσκα, της Μορντοβίας, της Βόρειας Οσετίας, της Ταταρίας, της Τουβίας, της Ουντμουρτίας, της Τσετσένο-Ινγκουσίας, της Τσουβασίας, της Γιακουτίας. Στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν περιλαμβάνεται η Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Καρακαλπακίας. Στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Γεωργίας περιλαμβάνονται οι Αυτόνομες Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες της Αμπχαζίας και της Ατζαρίας. Στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν περιλαμβάνεται η αυτόνομη Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Ναχιτσεβάν. Έτσι λοιπόν οι αυτόνομες σοβιετικές δημοκρατίες στο σύνολό τους φτάνουν τις 20. Η αυτόνομη δημοκρατία ανήκει στη σύνθεση της ενωσιακής δημοκρατίας και λύνει αυτόνομα τα ζητήματα που ανάγονται στην αρμοδιότητά της. Έχει δικό της Σύνταγμα, αντίστοιχο προς το Σύνταγμα της ΕΣΣΔ και προς το Σύνταγμα της ενωσιακής δημοκρατίας, το οποίο παίρνει υπόψη του τις ιδιομορφίες της αυτόνομης δημοκρατίας. Τα εδαφικά όρια της αυτόνομης δημοκρατίας δεν μπορούν να αλλάξουν χωρίς τη συγκατάθεσή της. Κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος) η Σοβιετική Ένωση δέχθηκε επίθεση από τη Ναζιστική Γερμανία. Πάνω από 27.000.000 πολίτες και στρατιώτες πέθαναν, ενώ πολλοί ακόμη έμειναν ανάπηροι. Όλες σχεδόν οι υποδομές στο τμήμα της χώρας που δέχτηκε επίθεση καταστράφηκαν. Ο πόλεμος έληξε τελικά με σοβιετική νίκη στις 9 Μαΐου του 1945. Η Σοβιετική Ένωση αυτοδιαλύθηκε στις 26 Δεκέμβρη του 1991 και τα κράτη που την αποτελούσαν έγιναν ανεξάρτητα.

8 1.2. Σοβιετικές Δημοκρατίες Το τελευταίο σύνταγμα της Σοβιετικής Ένωσης προέβλεπε πως η χώρα απαρτίζονταν από 15 Ενωσιακές Σοβιετικές Δημοκρατίες: Η κάθε δημοκρατία είχε το δικό της σύνταγμα, σημαία, εθνικό ύμνο και εθνόσημο. Ορισμένες μάλιστα (Ουκρανία και Λευκορωσία) απολάμβαναν και θέση στον ΟΗΕ σαν κυρίαρχες Δημοκρατίες και ως οντότητες διέθεταν στοιχεία του διεθνούς δικαίου 1. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ρωσίας (Ρωσική Ομοσπονδία η Ρωσία) Η Ρωσική Ομοσπονδία, η Ρωσία είναι το μεγαλύτερο σε έκταση κράτος της Γης, με έκταση 17.075.200 χλμ 2, καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της ανατολικής Ευρώπης και ολόκληρη τη βόρεια Ασία. Από δυσμάς προς ανατολάς συνορεύει με τη Νορβηγία, τη Φινλανδία, την Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Πολωνία, τη Λευκορωσία, την Ουκρανία, τη Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, τη Μογγολία, την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα. Ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 144.526.378 κατοίκους. Πρωτεύουσα της χώρας είναι η Μόσχα. Η επίσημη γλώσσα είναι τα ρωσικά και το νόμισμα το ρούβλι. Διοικητικά διαιρείται σε 83 ομοσπονδιακά υποκείμενα, τα οποία είναι ομαδοποιημένα σε επτά διαμερίσματα. Στην Ρωσία ζούνε πάνω από 100 έθνη και εθνότητες. Αποχώρισε από την πρώην Σοβιετική Ένωση στις 12 Ιουνίου 1990. Οριστικά στις 26 Δεκεμβρίου 1991. 2. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας Ουκρανία Η Ουκρανία (Україна) είναι χώρα στην ανατολική Ευρώπη. Συνορεύει με τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, τη Πολωνία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία, και τη Μολδαβία. Η έκταση - 603.700 χλμ². Πρωτεύουσα της είναι το Κίεβο. Η επίσημη γλώσσα είναι τα ουκρανικά. Αποχώρισε από την ΕΣΣΔ στις 24 Αυγούστου 1991. (Οριστικά στις 8 Δεκεμβρίου 1991). 3. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Λευκορωσίας Λευκορωσία Η Λευκορωσία (Λευκορωσικά: Белару сь or Biełaruś, Ρωσικά: Белару сь (πρώην: Белору ссия)) είναι μία αποκλεισμένη από τη θάλασσα χώρα της Ανατολικής Ευρωπης με πρωτεύουσα το

9 Μινσκ. Συνορεύει με τη Πολωνία. Στα δυτικά, τη Λιθουανία στα βορειοδυτικά, τη Λετονία, στο βορρά με τη Ρωσία, στα ανατολικά και την Ουκρανία στα νότια. Επίσημα ονομάζεται Δημοκρατία της Λευκορωσίας (Рэспу бліка Белару сь; Ρεσπούμπλικα Μπιελιαρούς). Έκταση 207.600χλμ 2. Επίσημη γλώσσα Λευκορωσική και Ρωσική. Πληθυσμός 10.310.520 (2004). Ανεξαρτησία από την ΕΣΣΔ στις 3/7/1990, επίσημα στις 25/08/1991. 4. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν Αζερμπαϊτζάν To Αζερμπαϊτζάν είναι μια χώρα στην περιοχή του Καυκάσου με έκταση 86.600 χλμ² και πληθυσμό 8.411.000.Πρωτεύουσα είναι το Μπακού. Επίσημη γλώσσα της χώρας είναι η αζερική ή αζερμπαϊτζανική (μια τούρκικη γλώσσα). Στην αρχαιότητα ήταν επαρχία της Περσίας και τον 11ο αιώνα κατακτήθηκε από τους Σελτζούκους Τούρκους. Ανεξαρτησία στις 18 Οκτωβρίου 1991. 5. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αρμενίας Αρμενία Η Δημοκρατία της Αρμενίας(Χαγιασταν) είναι μία χώρα στην Ευρασία ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και την Κασπία Θάλασσα στο Νότιο Καύκασο. Συνορεύει στα δυτικά με την Τουρκία, στα βόρεια με την Γεωργία, ανατολικά με το Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν, στα Νότια μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Κασπίας. Βρίσκεται στο σταυροδρόμι ανάμεσα στην Ανατολική Ευρώπη και τη Δυτική Ασία. Η πρωτεύουσά της είναι το Γιερεβάν. Η επίσημη γλώσσα είναι τα Αρμενικά. Ο πληθυσμός της 3.002.584 (απογραφή 2001) με εκτίμηση του 2007 είναι 3.229.900. Έχει έκταση 29.800 χλμ². Ανεξαρτησία στις 23 Αυγούστου 1991. Επικυρώθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1991. 6. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Γεωργίας Γεωργία Γεωργία(Σακαρτβελο), η πρωτεύουσα της είναι η Τιφλίδα, η οποία στα γεωργιανά λέγεται Τμπιλίσι (Tblisi), που σημαίνει ζεστή πηγή. Η Γεωργία είναι μία χώρα στη Μαύρη Θάλασσα, κοντά στον Καύκασο. Γεωγραφικά ανήκει στην ήπειρο της Ασίας, αλλά

10 συχνά για πολιτισμικούς λόγους εντάσσεται στην Ευρώπη. Συνορεύει με τη Ρωσία και με την Τουρκία, την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Ο συνολικός πληθυσμός της χώρας ανέρχεται σε 5.476.000 κατοίκους. Έχει έκταση 69.700 χλμ². Η Γεωργία έχει ενισχυμένη Γεωπολιτική Θέση, λόγω της διέλευσης από το έδαφός της σημαντικών αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου, με μεγαλύτερο τον αγωγό Μπακού - Τιφλίδα - -Ντσεηχάν, τον δεύτερο μεγαλύτερο αγωγό σε μήκος παγκοσμίως. Η βιομηχανία της Γεωργίας είναι ανεπτυγμένη. Υπάρχουν κοιτάσματα άνθρακα, πετρελαίου, μαγγανίου και μη μεταλλικών ορυκτών. Το εκπαιδευτικό επίπεδο του λαού είναι ιδιαίτερα υψηλό. Το πανεπιστήμιο της Τιφλίδας έχει 16.300 σπουδαστές. Χαρακτηριστικό είναι ότι στους 1.000 εργαζόμενους, οι 711 έχουν φοιτήσει σε δευτεροβάθμια σχολεία ή σε ανώτερα ιδρύματα. 7. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν Ουζμπεκιστάν To Ουζμπεκιστάν είναι μια χώρα της Κεντρικής Ασίας με έκταση 447,400 χλμ² και πληθυσμό 26.593.000. Πρωτεύουσα είναι η Τασκένδη (1.967.879 κάτοικοι). Άλλες μεγάλες πόλεις είναι η Σαμαρκάνδη (412.300 κ.) και Μπουχάρα (237.900 κ.). Επίσημη γλώσσα της χώρας είναι η ουζμπέκικη (μια τούρκικη γλώσσα). Το 70% του πληθυσμού είναι Ουζμπέκοι (Τουρκόφωνοι) και 9% Ρώσοι. Υπάρχουν και άλλες εθνότητες με ποσοστά κάτω από 5%. Έχει κλίμα ψυχρό το χειμώνα και θερμό το καλοκαίρι που συχνά γίνεται υπερβολικά ζεστό και ξηρό. Το έδαφός της παρουσιάζει μεγάλη ανομοιομορφία. Αποτελείται από ερήμους, απ' τις ορεινές περιοχές προεκτάσεις του όρους Παμίρ κι οάσεις που σήμερα, με τα τεχνικά μέσα που υπάρχουν, έχουν κατά πολύ διευρυνθεί. Ποτίζεται από δύο μεγάλα ποτάμια, τον Αμού Νταριά και το Σιρ Νταριά, που οι παραπόταμοί τους και τα κανάλια ποτίζουν ολόκληρη την πεδιάδα του Ουζμπεκιστάν. Το αρδευτικό σύστημα του Ουζμπεκιστάν έχει μεγάλη αξία ιδιαίτερα για την καλλιέργεια του βαμβακιού. Γεωργικά είναι αναπτυγμένη χώρα. Βασικές καλλιέργειες είναι: το βαμβάκι (67% όλης της παραγωγής) και το ρύζι (το 50%.) Παράγονται πολλά λαχανικά και φρούτα. Πλούσιο σε πολύτιμα ορυκτά είναι και το υπέδαφος της Δημοκρατίας. Βγάζει πετρέλαιο, ουράνιο, χαλκό κ.α. Στις 31 Αυγούστου 1991 το Ουζμπεκιστάν κήρυξε την ανεξαρτησία του. Αργότερα στις 13 Δεκεμβρίου ανακοίνωσε την επιθυμία μαζί με άλλα ιδρυτικά μέλη της Κοινοπολιτείας, το Καζακστάν, την Κιργισία, το Τατζικιστάν,

11 το Τουρκμενιστάν και την Αρμενία, να αποτελέσουν τις 5 δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας. 8. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Τουρκμενίας Τουρκμενιστάν To Τουρκμενιστάν είναι μια χώρα της Κεντρικής Ασίας με έκταση 488,100 χλμ² και πληθυσμό 4,833,000.Πρωτεύουσα είναι η Ασχαμπατ. Επίσημη γλώσσα της χώρας είναι η τουρκμενικη (μια τούρκικη γλώσσα). Από το 1990 μέχρι το 2006, οπότε πέθανε, κυβέρνησε τη χώρα ο Σαπαρμουράτ Νιγιαζόφ. Από τις 21 Δεκεμβρίου 2006 προσωρινός Πρόεδρος είναι ο Κουρμπανγκουλί Μπερντιμουχαμέντοφ. 9. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Τατζικιστάν Τατζικιστάν Η Δημοκρατία του Τατζικιστάν είναι κράτος στην Κεντρική Ασία. Πρωτεύουσα Ντουσαμπε. Έκταση 143.100χλμ 2. Επίσημη γλώσσα Τατζικικά. Συνορεύει με το Αφγανιστάν, την Κίνα, το Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Το Τατζικιστάν ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης από το 1917 έως το 1991. Το Τατζικιστάν είναι περιοχή κυρίως ορεινή (το 93% είναι βουνά) κι οι κορυφές της είναι από τις ψηλότερες ολόκληρης της περιοχής (κορυφή του Κομμουνισμού 7.495 μ.). Ανεξαρτησία στις 9/9/1991 από την Σοβιετική Ένωση, πληθυσμός 7.011.556 κατ. Οι κάτοικοι λέγονται Ταζίκ και είναι Ιρανική φυλή και έχουν θρήσκευμα τον Ισλαμισμό (σουνίτες) και αποτελούν το 60% του πληθυσμού. 8% του πληθυσμού είναι Ρώσοι και οι άλλες μειονότητες είναι Ουκρανοί, Γερμανοί, Κιργίζιοι, Τουρκμένοι κλπ. Οι δύο μεγαλύτεροι ποταμοί που διασχίζουν το Τατζικιστάν είναι ο Συρ Νταριά κι ο Αμού Νταριά. Οι βροχές είναι ελάχιστες και το κλίμα ηπειρωτικό. 10. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Καζαχστάν Καζακστάν Το Καζακστάν ή Καζαχστάν (Κазаχстан, Казахстан) είναι η ένατη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο με έκταση 2.717.300 χλμ², αλλά μόλις 62η στον πληθυσμό με περίπου 6 άτομα ανά χλμ². Ο πληθυσμός το 2006 υπολογίζεται στα 15.185.844, από 16.464.464 το 1989 λόγω την αποδημίας των Ρώσων και των Γερμανών της περιοχής του Βόλγα. Ένα μεγάλο μέρος του εδάφους της χώρας

12 αποτελείται από στέπες. Το όνομα της πρωτεύουσας ήταν Αλμα- Ατα, τωρα είναι Αστανά. Επίσημες γλώσσες της χώρας είναι η Καζακική (μια τουρκική γλώσσα) και η Ρωσική. Βρίσκεται στα νότια της Σιβηρικής πεδιάδας, στα ανατολικά στα σύνορα με την Κίνα υπάρχει η οροσειρά Αλτάι, στα Δυτικά βρέχεται από την Κασπία και στα Νότια απλώνεται η έρημος Κυζύλ Κυμ και η περιοχή του Τουρκεστάν. Ο πληθυσμός είναι Καζάκοι 39% (μειονότητα μέσα στην ίδια τους τη χώρα μια και είναι λιγότεροι του 50% του πληθυσμού) και οι Ρώσοι 38%. Υπάρχουν ακόμη 6% Ουκρανοί και 5% Γερμανοί. Εκεί βρίσκονται στα ΝΔ η λίμνη Αράλη (33.500 τετ. χλμ.) και Μπαλκάτς (18.000 τετ. χλμ). Ποτάμια ο Συρ Ντάρια (αρχαία Υαξάρτης) με μήκος 2.705 χλμ., ο παραπόταμος του Ομπ Ίρτυς, ο Ουράλης, ο Ούλμπας που είναι πλωτοί στο μεγαλύτερο μέρος τους. Έρημος Κυζύλ Κυμ στο νότιο μέρος του Καζακστάν.Με μεγάλα αρδευτικά έργα αξιοποιήθηκαν μεγάλες εκτάσεις. Καλλιεργούνται δημητριακά, παντζάρια, βαμβάκι και ηλίανθοι. Σε ψηλό βαθμό αναπτυγμένη είναι η βιομηχανία καθώς και η εκμετάλλευση του υπεδάφους, που έχει πετρέλαιο, κάρβουνο, χρυσό, χαλκό, μόλυβδο, νικέλιο, χρώμιο κ.ά. Γίνονται μεγάλες εξαγωγές. Σημαντικό ρόλο επίσης στην οικονομία της χώρας παίζει και η κτηνοτροφία και η αλιεία. 11. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Κιργισίας Κιργιζία Κιργιζια, (Кыргыз Республикасы Кыргызская республика) Πρωτεύουσα Μπισκέτ, Επίσημες γλώσσες Κιργιζικα, Ρωσικά. Ανεξαρτησία κηρύχθηκε από την Σοβιετική Ένωση στις 31 Αυγούστου1991. Έκταση 198.500 χλμ 2, πληθυσμός 5.146.281 κατ. 12 Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μολδαβίας Μολδαβία Δημοκρατία του Μόλδοβα Η Δημοκρατία του Μόλδοβα, ή Μολδαβία όπως είναι επίσης γνωστή, είναι μια χώρα που βρίσκεται ανάμεσα στη Ρουμανία από τα δυτικά και την Ουκρανία από τα ανατολικά. Τα σύνορά της με τη Ρουμανία οριοθετούνται από τον ρου των ποταμών Προυτ και κάτω Δούναβη. Υπήρξε μέλος της Σοβιετικής Ένωσης από το 1945 έως το 1991 ως Μολδαβικη Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία. Κήρυξε την ανεξαρτησία της στις 27 Αυγούστου 1991.

13 Πρωτεύουσα είναι Κισινάου. Έκταση 33.843 χλμ 2. Πληθυσμός- 3.968.662 κατ. Επίσημη γλώσσα τα ρουμανικά (Ρωσικά στην Υπερδνειστρία και Γκαγκαουζία, Ουκρανικά στην Υπερδνειστρία, Γκαγκαουζικα στην Γκαγκαουζία). Ανεξαρτησία από τη Σοβιετική Ένωση 27/08/1991. 13. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Λιθουανίας Λιθουανία Η Δημοκρατία της Λιθουανίας (Lietuvos Respublika - Lietuva) είναι μια χώρα της βορειοανατολικής Ευρώπης και μία από τις 3 Βαλτικές χώρες. Συνορεύει με την Πολωνία, τη Λευκορωσία, τη Λεττονία και τη Ρωσία (συγκεκριμένα με την περιοχή Καλινινγκράντ, η οποία ανήκει στη Ρωσία). Είναι μία μικρή χώρα, με έκταση 65.200 χλμ 2. και πληθυσμό 3.590.000 κατοίκους Επίσημη γλώσσα Λιθουανική. Πρωτεύουσα Βίλνιους. Πληθυσμός 3.596.617(2005) Ανεξαρτησία από την ΕΣΣΔ διακηρύχθηκε 11/03/1990 και αναγνώριση από 6/09/1991. Πρωτεύουσα της Λιθουανίας είναι η Βίλνιους (574.000 κάτοικοι), ενώ άλλες μεγάλες πόλεις είναι η Καουνας και η Κλαϊπεντα, η οποία είναι και σημαντικό λιμάνι. Περισσότερο από 80% του πληθυσμού είναι Λιθουανοί και επίσημη γλώσσα είναι η λιθουανική, η οποία ανήκει στην ομάδα βαλτικών γλωσσών. Η Λιθουανία υπήρξε η πρώτη Σοβιετική Δημοκρατία που διακήρυξε την ανεξαρτησία της, το Μάρτιο του 1990. Αντικατέστησε το ρούβλι ως επίσημο νόμισμα το Μάρτιο του 1993 και την 1/5/2004 η Λιθουανία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 14. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Λετονίας Λεττονία Η Δημοκρατία της Λεττονίας, ή Λετονίας (Latvijas Republika) είναι μια χώρα της βορειοανατολικής Ευρώπης και μία από τις 3 βαλτικές χώρες. Συνορεύει με τη Λιθουανία, την Εσθονία, τη Λευκορωσία, και τη Ρωσία. Είναι μία μικρή χώρα, με έκταση 64.589 χλμ 2. και πληθυσμό 2.34 εκατομμύρια. Είναι χώρα της Βαλτικής. Πρωτεύουσα της Λεττονίας είναι η Ρίγα (826.500 κάτοικοι). Μόλις το 60% του πληθυσμού είναι Λεττονοί, ενώ σχεδόν το 30% είναι Ρώσοι. Επίσημη γλώσσα είναι η λεττονική, η οποία ανήκει στην ομάδα Βαλτικών γλωσσών. Η Λεττονία απέκτησε την ανεξαρτησία της από την ΕΣΣΔ τον Αύγουστο του 1991. Την 1/5/2004 η Λεττονία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής

14 Ένωσης. Ο στρατός της χώρας, από την 1/1/2007, είναι πλήρως επαγγελματικός. Οι τελευταίοι μη-επαγγελματίες στρατιώτες απολύθηκαν στις 23/11/2006. 15. Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Εσθονίας Εσθονία Η Δημοκρατία της Εσθονίας είναι μια χώρα της βορειοανατολικής Ευρώπης και μία από τις 3 βαλτικές χώρες. Συνορεύει με τη Λετονία και τη Ρωσία. Είναι μία μικρή χώρα, με έκταση 45.226 χλμ 2. και πληθυσμό 1.332.893 (2005). Πρωτεύουσα της Eσθονίας είναι το Τάλλιν ή Ταλίν (401.821 κάτοικοι). Η Εσθονία διαθέτει περισσότερες από 1400 λίμνες (οι περισσότερες πολύ μικρές). Περίπου το 70% του πληθυσμού είναι Εσθονοί, ενώ υπάρχει σημαντική ρωσική μειονότητα. Επίσημη γλώσσα είναι η εσθονική, η οποία είναι συγγενής με τη φινλανδική. Η Εσθονία απέκτησε την ανεξαρτησία της από την ΕΣΣΔ τον Αύγουστο του 1991 και την 1 η Μαΐου 2004 έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

15 1.3. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΠΡΩΗΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Η Ελλάδα είναι εκεί που μιλάνε οι πέτρες. Με μεγάλη λύπη πρέπει να λεχθεί ότι ο ελληνισμός των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης ήταν μέχρι τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια άγνωστος όχι μόνο στην πλειονότητα των Ελλήνων, αλλά και στους διεθνολόγους και ιστορικούς της Ελλάδας. Ήταν πολλή λίγοι εκείνοι που δειλά-δειλά αναφέρονταν στο τμήμα αυτό του ελληνισμού, που αφενός μεγαλουργούσε και κατέκτησε σπουδαία θέση τόσο στη διάρκεια της τσαρικής Ρωσίας όσο και στην εποχή των σοβιέτ, ενώ αφετέρου δοκιμάστηκε ανελέητα και βάναυσα και από τα δύο καθεστώτα, τόσο της τσαρικής Ρωσίας εκτός βέβαια από ορισμένες αναλαμπές και ιστορικές περιόδους, όσο και της σοβιετικής εξουσίας. Οι Έλληνες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης πρέπει να διαχωρίζονται σε τρεις διαφορετικές ομάδες ως προς την χρονολογία εμφάνισής τους στις γεωγραφικές τοποθεσίες που βρίσκονταν στα όρια της αχανούς αυτής χώρας. 1.3.1. Πρώτη ομάδα Η πρώτη ομάδα είναι οι Έλληνες απόγονοι των αποίκων κυρίως των παραλίων της Μαύρης Θάλασσας. Η παρουσία τους στα βόρεια παράλια του Εύξεινου Πόντου χρονολογείται μεταξύ 8-6 αι. π.χ. Πολλές ελληνικές αποικίες εξακολουθούσαν να υπάρχουν μέχρι και την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Στοιχεία από κάποιες έρευνες υποδεικνύουν πως οι πρώτες εμπορικές αποστολές στις περιοχές αυτές είχαν γίνει γύρω στο 10 π.χ. αι. σε αναζήτηση ορυκτών και κυρίως χρυσού. Η Ελλάδα σαν χώρα ορεινή και άγονη, από τους αρχαιότατους χρόνους ήταν φτωχή. Όμως η θάλασσα που την περιτριγύριζε, έδωσε το πρόσφορο έδαφος στην ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας. Έτσι, οι Έλληνες μετέφεραν σε ξένες αγορές τα προϊόντα που παρήγαγαν οι ίδιοι όπως λάδι, κρασί, προϊόντα κεραμικής και αναπτύχθηκε το εμπόριο. Η εκστρατεία του Ιάσονα και των Αργοναυτών στη Κολχίδα, η περιπέτεια του Οδυσσέα στη χώρα των Κιμμερίων, η καταδίκη του Προμηθέα από το Δία στα βουνά του Καυκάσου, το ταξίδι του Ηρακλή στη Μαύρη Θάλασσα και άλλοι ελληνικοί μύθοι σχετικοί με την περιοχή πιστοποιούν την ύπαρξη αρχαίων εμπορικών διαδρομών. Η πλειοψηφία των μεγάλων πόλεων στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας ήταν ελληνικές αποικίες. Πολλές ελληνικές αποικίες εξακολούθησαν να υπάρχουν μέχρι την εποχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Τον 9ο μ.χ. αιώνα δημιουργήθηκαν επίσημες επαφές μεταξύ Ελλήνων και Ρώσων και στη συνέχεια η Ρωσία δέχτηκε το χριστιανισμό από το Βυζάντιο.

16 Οι Έλληνες, μεταναστεύοντας από διάφορες περιοχές του Ελληνικού Κόσμου από τον Πόντο, Μικρά Ασία, νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου, τη Στερεά Ελλάδα, άπλωσαν την ειρηνική τους δραστηριότητα εμπορική, ναυτιλιακή, βιοτεχνική, αγροτική, όχι μόνο στα παράλια, αλλά και στην ενδοχώρα της Μαύρης Θάλασσας, όπως και στα μεγάλα αστικά κέντρα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας Αγία Πετρούπολη, Μόσχα, Κίεβο, Τιφλίδα, Τσάλκα, Ντμανίσι, Κισινιόβ, Εσσεντουκί, Νότια Ρωσία. Έχοντας παραμείνει επί χιλιάδες χρόνια σ αυτές τις εστίες, αφομοιώθηκαν με τον ντόπιο πληθυσμό και άφησαν ανεξίτηλο το σημάδι τους στην ιστορία του τόπου τον πολιτισμό τους, τη γλώσσα τους, τις παραδόσεις τα ήθη κι έθιμά τους, έχοντας διακριθεί στις τέχνες και στις επιστήμες και έχοντας αφήσει μια πολιτιστική παρακαταθήκη σε όλη την περιοχή - πολλά μνημεία από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι και μνημεία αρχιτεκτονικής με κτίρια ελληνικού ρυθμού διατηρούνται ακόμη και στις σύγχρονες πόλεις της περιοχής. Π.χ. στη σημερινή Γεωργία, Ρωσία και Ουκρανία: Σουχούμι (Διοσκουριάδα), Πότη (Φάσης), Οτσαμτσίρε (Γιενος), Πιτσούντα (Πητιούντ), Νόβι Αφόν Νέος Άθως (Ανακοπή), Βατούμι, Κομπουλέτι, Γκάγκρα. Στην περιοχή Κρασνοντάρ της Ρωσίας: Νταγκομίς, Άντλερ, Σότσι, Λάζαρεβσκαγια, Τουαψέ, Γκελεντζίκ, Νοβοροσίσκ, Ανάπα, Ταμάν, Κουμπάν, Έισκ κ.ά., υπάρχουν πολλά Ελληνικά μνημεία. 1.3.2. Δεύτερη Ομάδα. Η δεύτερη ομάδα είναι οι Έλληνες που προσέφυγαν στον Καύκασο και Ρωσική Αυτοκρατορία μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας 1461, και έπειτα ξεριζωμένοι από τη Μικρά Ασία μετά από την Μικρασιατική καταστροφή και ιδικά από τον Πόντο. Μεγάλη αύξηση του ελληνικού πληθυσμού προκλήθηκε από τα μεταναστευτικά κύματα των Ελλήνων του Πόντου κατά την εποχή της Οθωμανικής κυριαρχίας. Το 1918 ο πληθυσμός των Ελλήνων στη Σοβιετική Ένωση ανερχόταν σε 700.000 ατ. Μετά την πτώση της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, ο ποντιακός ελληνισμός κατέφυγε κατά χιλιάδες στις περιοχές του Καυκάσου, Αντικαυκάσου και την Μεσημβρινή Ρωσία. Αλλά και παλαιότερα έγιναν εκούσιοι και ακούσιοι οικισμοί από τον Πόντο προς τις πιο πάνω περιοχές. Όμως, ο κύριος λόγος μετανάστευσης των Ελλήνων του Πόντου, προς τις χώρες της τέως ΕΣΣΔ άρχισε αμέσως μετά τον ρωσοτουρκικό πολέμων (1828-1829,1877-1878) και αυτό επειδή οι Πόντιοι αισθάνονταν τους λαούς των χωρών της τέως ΕΣΣΔ οικείους, λόγω των κοινών θρησκευτικών τους πεποιθήσεων και από το 1848 όπως δείχνουν

17 οι ιστορικές πηγές, άρχισε η μετακίνηση των Ποντίων προς Βορρά, από τα παράλια. Ο αριθμός όλων των Ποντίων που έφθασαν και εγκαταστάθηκαν κυρίως στα παράλια των χωρών της τέως ΕΣΣΔ ανέρχεται πάνω από 700.000, αν και οι ομοσπονδίες των ομογενών οργανώσεων υπολογίσουν τον ελληνικό πληθυσμό σε 1.000.000 άτομα. Σ αυτό τον αριθμό περιλαμβάνονται οι Έλληνες, οι οποίοι την περίοδο των σταλινικών διώξεων δήλωσαν ότι είναι Ρώσοι η Ουκρανοί και σήμερα δεν έχουν αποδεικτικά έγγραφα της ελληνικής καταγωγής τους και οι μικτές οικογένειες. Οι μερικές στατιστικές αυτές προέρχονται από σοβαρούς υπεύθυνους συγγραφείς και κατά συνέπεια δεν μπορεί να εγερθούν αμφιβολίες και αμφισβητήσεις. Με την απογραφή 2002 στην Ρωσία μενουν πανο από 97.827 Ελληνες, και στην Ουκρανία 91.500(απογρ. 2001). ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Καύκασος Κάρς(84 χωριά) 70.000 1878-1884 Τιφλίδα, Τσάλκα(48 χωριά) 50.000 1828-1834,1858-1864,1878-1884 Βατούμ 25.000 1878-1884,1914-1918 Σοχούμ-Κουταίση 55.000 1878, 1914-1918 Βόρειας Καύκασος Κουμπάν 80.000 1858-1918 Τέρεκ 10.000 1858-1918 Σταυρούπολη 20.000 1858-1918 Διοικητική περιφέρεια Μαύρης Θάλασσας 25.000 1858-1864,1878-1884,1914-1918 Διοικητική περιφέρεια του Μαριούπολ(23 χωριά) 30.000 1779, 1858-1918 Ουκρανία Χερσών,Οδησσό,Νικολάεβ 35.000 1858-1918 Διάσπαρτοι στην λοιπή Ρωσία 50.000 Σε διάφορες περιόδους Οι Έλληνες από την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 μέχρι το 1937 έζησαν με ελευθέρια και ανέπτυξαν μεγάλη πολιτιστική δραστηριότητα, λόγω της κρατούσας λενινιστικής ιδεολογίας και πρακτικής για τα έθνη. Στο πλαίσιο αυτής της ελευθερίας όσοι το επιθυμούσαν απέκτησαν στη δεκαετία του 1920 ελληνικά διαβατήρια. Η παραδοσιακή δομή της οικογένειας ο κοινοτικός δεσμός και τα πολιτισμικά πρότυπα οριοθετούν την ελληνικότητα στην πρώην

Σοβιετική Ένωση. Η οικογένεια ήταν και εξακολουθεί να είναι ο καθοριστικός παράγοντας διατήρησης και μετάδοσης της ελληνικότητας στης νεότερες γενιές. Ο ελληνικός πληθυσμός στη Σοβιετική Ένωση ήταν, και εξακολουθεί να είναι στην πλειονότητα του ποντιακής καταγωγής. Ήταν και είναι οι καλύτερες πρεσβευτές του Ελληνισμού στην πρ. ΕΣΣΔ με της οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες τους - υπήρχαν Ελληνικά σχολεία, εφημερίδες, θέατρα τα οποία είχαν κλείσει αλλά τώρα πάλη άρχισαν να λειτουργούν. Στη δεκαετία του 1930 η επικράτηση της σταλινικής ιδεολογίας και πρακτικής για τα έθνη καθόρισε τη μαζική δίωξη των Ελλήνων. Ενώ μέχρι το 1937 οι εναντίον των Ελλήνων διώξεις βασίζονταν μόνο σε πολιτικά και ταξικά κριτήρια, στην περίοδο 1937-1939 κορυφώθηκαν και ταυτόχρονα απέκτησαν εθνικό χαρακτήρα. Μεγαλύτεροι έκταση είχαν στις δημοκρατίες της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Στις δημοκρατίες της Υπερκαυκασίας εξοριστικαν κυρίως ιερείς και δάσκαλοι. Στην περίοδο 1941-1942 πραγματοποιήθηκε από τις σοβιετικές αρχές μετακίνηση του τοπικού πληθυσμού της νότιας Ρωσίας από τα σύνορα, λόγω του δεύτερου παγκόσμιου πόλεμου. Τόπος αναγκαστικής νέας εγκατάστασης της πλειονότητας ήταν το Καζαχστάν. Το 1942, λιγο πριν από την κατάληψη της περιοχής Κουμπάν στα νότια της δημοκρατίας της Ρωσίας από τα γερμανικά στρατεύματα, εξορίστηκε περιορισμένος αριθμός Ελλήνων υπηκόων στη Σιβηρία, κυρίως στο Βλαδιβοστόκ και στο Σιβηρικό Καζαχστάν. Στην Κριμαία, που σήμερα ανήκει στη δημοκρατία της Ουκρανίας, αλλά την εποχή εκείνη ανήκε στη δημοκρατία της Ρωσίας, οι Έλληνες εξορίστηκαν το 1944, δηλαδή μετά από την αποχώρηση του γερμανικού Στράτου από την περιοχή, στην κεντρική Ασία, κυρίως στο Ουζμπεκιστάν και στη Σιβηρία. Η εκτόπιση πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του εκπατρισμού όλων των εθνικών ομάδων της Κριμαίας. Το 1946 και 1949 ολοκληρώθηκε η εξορία του ελληνικού πληθυσμού του Κουμπάν στην Κεντρική Ασία. Το 1949 άρχισε το πεντάχρονο πλάνο ανάπτυξης της Κεντρικής Ασίας. Η 13 η Ιουνίου 1949 ήταν η μέρα μαζικής εκτόπισης των Ελλήνων υπηκόων του Καύκασου προς την Κεντρική Ασία, κυρίως προς τις δημοκρατίες του Καζαχστάν, Ουζμπεκιστάν και Κιργισίας. Η εξορία επιβλήθηκε στον πληθυσμό ελληνικής υπηκοότητας της δημοκρατίας της Γεωργίας, εκτός των άγονων περιοχών, όπως η Τσάλκα. Δεν εξορίστηκαν οι Πόντιοι σοβιετικής υπηκοότητας της ίδιας δημοκρατίας και οι Έλληνες ανεξαρτήτως υπηκοότητας της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν. Και στο τέλος πρέπει να αναφέρουμε ότι οι έλληνες πρόσφυγες από τον Πόντο στην πρ.εσσδ δεν είχαν καμία επαφή ούτε με τον Πόντο και ούτε με την Ελλάδα εκτός από κάποιες λίγες περιπτώσεις. 18

19 1.3.3. Τρίτη ομάδα. Η τρίτη ομάδα είναι οι πολιτικοί πρόσφυγες, οι οποίοι είναι οι Έλληνες που κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου από την 1-1-1946 έως τις 31-12-1949 και εξ αιτίας του κατέφυγαν ως πρόσφυγες σε κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Ακριβή στοιχεία για τον αριθμό τους δεν υπάρχουν, όμως ανέρχονται περίπου στα 130.000 άτομα. Από αυτούς οι 25.000 ήταν αντάρτες του δημοκρατικού στρατού της Ελλάδας και 15.000 τα πολιτικά στελέχη. Οι υπόλοιποι ήταν άμαχος πληθυσμός που προέρχονταν κυρίως από τις παραμεθόριες περιοχές. Στους πρόσφυγες συμπεριλαμβάνονταν περισσότερα από 25.000 παιδιά, τα οποία από την άνοιξη του 1948 και μετά στάλθηκαν στις ανατολικές χώρες. Για το ζήτημα της αποστολής των παιδιών διατυπώθηκαν δύο θέσεις. Η πρώτη, όπως αυτή εκφράστηκε από την προσωρινή δημοκρατική κυβέρνηση, υποστηρίζει πως η συγκέντρωση και η αποστολή των παιδιών οργανώθηκε από την ηγεσία των ανταρτών για να προστατευτούν τα παιδιά από τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούσαν στις περιοχές διεξαγωγής των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Η δεύτερη, όπως αυτή εκφράστηκε από την τότε ελληνική κυβέρνηση, υποστηρίζει η πράξη αποτελούσε παιδομάζωμα με στόχο τον προσηλυτισμό των παιδιών στην κομμουνιστική ιδεολογία και τη μελλοντική στρατολόγησή τους για την επιβολή καθεστώτος στην Ελλάδα παρόμοιου με αυτό των ανατολικών χωρών. Στην πρώην Σοβιετική Ένωση κατέφυγαν 15.000 άτομα. Ο μεγάλος όγκος των πολιτικών προσφύγων εγκαταστάθηκε στη Τασκένδη, το Τσιρτσίκ, το Σουχούμι. Ελάχιστοι εγκαταστάθηκαν στη Μόσχα. Το 90% των πολιτικών προσφύγων ήταν αγρότες, με γραμματικές γνώσεις απολυτηρίου δημοτικού και βρήκαν απασχόληση στη βαριά βιομηχανία, ενώ τα παιδιά τους, σπούδασαν κι έγιναν ειδικευμένοι εργάτες και επιστήμονες. Από τα τέλη της δεκαετίας του 70 μέχρι και τα τέλη του 1990, μέρος των πολιτικών προσφύγων επαναπατρίσθηκε στην Ελλάδα.

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ 2.1. Ορισμοί και βασικές έννοιες που χρησιμοποιούνται στην εργασία Πριν προχωρήσω στην παρουσίαση της εργασίας μου θεώρησα χρήσιμο και σωστό να ορύσσω κάποιες έννοιες που χρησιμοποιούνται μέσα στην εργασία για να είναι κατανοητό για όλους. Για να γίνει ευκολότερα κατανοητή η εργασία, θεώρησα χρήσιμο να ορίσω ορισμένες έννοιες της κοινωνιολογίας, οι οποίες, ενδεχομένως δεν είναι σε όλους και σε όλες οικείες. Ενδεικτικά, παρακάτω αναφέρεται ένα σύνολο βασικών εννοιών που χρησιμοποιείτε στην εργασία: Έλληνας αυτός που κατάγεται από την Ελλάδα ή που ανήκει στο ελληνικό έθνος η που έχει την ελληνική ιθαγένεια ή υπηκοότητα. Κατάγεται-Καταγωγή - οι άμεσοι ή απώτεροι( πιο μακρινός ) πρόγονοι ενός ατόμου και ο τόπος που έζησαν. Παλιννόστηση - η επιστροφή κάποιου στην πατρίδα ύστερα από μακρόχρονη απουσία. Επαναπατρισμός επιστροφή κάποιου στην πατρίδα του ύστερα από συνήθως μακροχρόνια απουσία. Παλιννοστούντες αυτή που επιστρέφουν στην πατρίδα τους, ύστερα από μακρόχρονη απουσία Πρόσφυγας - είναι κάθε φυσικό πρόσωπο, που «εκ δεδικαιολογημένου φόβου διώξεως λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής τάξεως η πολιτικών πεποιθήσεων ευρίσκεται εκτός της χώρας της οποίας έχει την υπηκοότητα και δεν δύναται η, λόγω του φόβου τούτου, δεν επιθυμεί να απολαβή της προστασίας της χώρας ταύτης η, εάν μη έχων υπηκοότητα τινα και ευρισκόμενων εκτός της χώρας της προηγουμένης συνήθους αυτού διαμονής, δεν δύναται η, λόγω του φόβου τούτου, δεν επιθυμεί να επιστρέψει εις ταύτην»(άρθρο 1 παρ. Α εδ. 2 Σύμβαση Γενεύης) Ιθαγένεια - είναι ο νομικός και πολιτικός δεσμός ενός προσώπου προς ένα συγκεκριμένο κράτος Δηλαδή ο νομικός και πολιτικός δεσμός που συνδέει το άτομο ως πολίτη με το κράτος στο οποίο ανήκει η αλλέως ο δημόσιου δικαίου δεσμός του φυσικού προσώπου με ένα συγκεκριμένο κράτος. Ανιθαγενεις - είναι κάθε φυσικό πρόσωπο που δεν έχει ιθαγένεια κανενός κράτους. Η ιθαγένεια αποτελεί βάση της διακρίσεως μεταξύ ημεδαπού και αλλοδαπού φυσικού προσώπου. Υπηκοότητα ο νομικός και πολιτικός δεσμός που συνδέει το άτομο

21 ως πολίτη ενός κράτους με το κράτος αυτό. Αλλοδαπός - είναι κάθε φυσικό πρόσωπο που δεν έχει την ελληνική ιθαγένεια (μπορεί να έχει ιθαγένεια άλλον κρατών) η που είναι ανιθαγενεις δηλαδή δεν έχει την ιθαγένεια κανενός Κράτους. Ημεδαπός - φυσικό πρόσωπο είναι εκείνο που έχει την ελληνική Ιθαγένεια (μπορεί να έχει και άλλες ιθαγένειες). Δηλαδή μετάξι άλλων ιθαγενειών έχει και την ελληνική. Απόδημος - που είναι εγκαταστημένος σε ξένη χώρα, που ζει μακριά από την πατρίδα του. Ομογενής - είναι αυτός που ανήκει στο ελληνικό έθνος συνήθως ελληνικής καταγωγής που ζει μόνιμα στο εξωτερικό. Αλλογενής - είναι εκείνος που δεν ανήκει στο ελληνικό έθνος. (μπορεί να είναι ημεδαπός δηλαδή να έχει την ελληνική Ιθαγένεια) Πατριδα Η πατρική γη, η γη των προγόνων, ο τόπος που καθένας γεννιέται, ανατρέφεται, μεγαλώνει και ζει όλη του τη ζωή η ένα μέρος της. Είναι δεμένη ψυχικά μαζί μας, γιατί σ αυτήν πρωτοείδαμε τον ήλιο, Όσων αφορά την έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού και ρατσισμού διάλεξα από διάφορες διατυπώσεις τους ως περισσότερο χρηστικό και κατανοητό τον ορισμό που δίνει ο καθ. Γιώργος Τσιάκαλος (1998). Κοινωνικός αποκλεισμός είναι η παρεμπόδιση απορρόφησης κοινωνικών και δημόσιων αγαθών όπως είναι αυτά της εκπαίδευσης, του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, της στέγασης, εργασίας, νομικής προστασίας κ.λ.π. η έλλειψη των οποίων οδηγεί συνήθως στην οικονομική ανέχεια και στην περιθωριοποίηση. Ρατσισμός εννοούμε ένα πλέγμα αντιλήψεων, στάσεων, συμπεριφορών και/ή θεσμοθετημένων μέτρων που εξαναγκάζει ορισμένους ανθρώπους σε υποτελή διαβίωση, κι αυτό μόνο επειδή ανήκουν σε μια διακριτική κατηγορία ανθρώπων. Ως δικαιολογία για τις διακρίσεις χρησιμοποιείται η διαφορετικότητα της ομάδας, στην οποία προσάπτεται συχνά αλλά όχι πάντα μια υποτιθέμενη κατωτερότητα ή/και επικινδυνότητα. Το φάσμα της υποτελούς διαβίωσης είναι ευρύ. Έχει όμως πάντοτε ως πυρήνα τον αποκλεισμό από δημόσια και κοινωνικά αγαθά η την ανισότιμη συμμετοχή σε αυτά.

22 2.2 Αποσαφήνιση του όρου «παλιννοστούντες» Όσον αφορά στην έννοια παλιννοστούντας μας ενθουσίασε γιατί θεωρήθηκε από πολλούς ότι η Ελλάδα αναγνωρίζει πως είναι η πατρίδα μας (παλιννόστηση = επιστροφή μετά μακρόχρονη απουσία στην πατρίδα). Όταν λέμε επιστροφή κάποιου στην πατρίδα, εννοούμε τον ίδιο, τα παιδιά του ή τα εγγόνια του; και δεν γίνεται κατανοητή πλήρως η λέξη μακρόχρονη δηλαδή μετά από πόσα χρόνια; Όλα αυτά τα χρόνια που οι Έλληνες από την πρώην Σοβιετική Ένωση εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, διατυπώνεται το ερώτημα κατά πόσο είναι δόκιμος ο όρος «παλιννοστούντες». Μέχρι σήμερα αν και ασχολήθηκαν πολλοί επιστήμονες κανείς δεν έδωσε μια ολοκληρωμένη απάντηση σε αυτό το ερώτημα ούτε και πρότειναν σοβαρά ένα άλλο όρο που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Σε όλες τις εκδηλώσεις, συνεδριάσεις, συναντήσεις, ημερίδες διαφόρων χαρακτήρων είτε επιστημονικού είτε πολιτικού χαρακτήρα που έχουν σχέση με τους Έλληνες από την πρώην Σοβιετική Ένωση, ο όρος αυτός χρησιμοποιείται με διαφορετική έννοια, αναλόγως το πώς θέλουν να το χρησιμοποιήσουν (ή ακόμη και τον εκμεταλλευτούν) οι εκάστοτε ομιλητές. Πολύ συχνά για λόγους πολιτικούς είτε λόγους εντυπωσιασμού πολλοί πολιτικοί αλλά και επιστήμονες αναφέρονται στο όρο «παλιννοστούντες» ως σε λάθος όρο και τονίζουν πως δεν πρέπει οι Έλληνες από την πρώην Σοβιετική Ένωση να ονομάζονται παλιννοστούντες δείχνοντας δήθεν ενδιαφέρον γι αυτούς. Πραγματικά, ο όρος χρειάζεται διευκρίνιση και αποσαφήνιση, διότι ο καθένας τους ονομάζει όπως θέλει και όπως τον συμφέρει «Έλληνες που έρχονται στην Ελλάδα για μόνιμη εγκατάσταση και προέρχονται από Κράτη της Ανατολικής Ευρώπης», «Παλιννοστούντες», «Έλληνες Ποντίους Παλιννοστούντες της Πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.», «Έλληνες Ποντίους», «Ομογενείς από το εξωτερικό και επαναπατριζόμενοι Έλληνες», «Επαναπατρισμός», «Πρόσφυγας», «Ομογενείς» και διάφορα άλλα. Κάποιοι χαρακτηρισμοί αναφερόταν στα διαβατήρια τους με τη σφραγίδα του Προξενείου της Ελλάδας εκεί απ όπου και φαινόταν ο χαρακτηρισμός του μετανάστη Έλληνα. Όλα αυτά στη συνέχεια είχαν της αρνητικές και πάρα πολύ σοβαρές επιπτώσεις για την ομαλή ένταξη τους στην Ελλάδα κ.ά., οι οποίες στη συνέχεια οδήγισαν στον αποκλεισμό τους από δημόσια και κοινωνικά αγαθά. Επίσης οι ίδιοι οι Έλληνες από την πρ.σ.ε. δεν θεωρούν τον όρο παλιννόστηση κατάλληλο (σωστό), αλλά κανείς από τους πολιτικους και πολιτικα κοματα μέχρι σήμερα δεν ασχολήθηκε με αυτό το ζήτημα σοβαρά για να το θέσει στη Βουλη Των Ελληνων. Έτσι, μπορούμε να υποθέσουμε πως υπάρχει κάποια σκοπιμότητα πίσω από τον όρο

23 «παλιννόστηση». Δεν είναι μόνο ότι οι Έλληνες παλιννοστούντες με τον χαρακτηρισμό αυτό συνάντησαν στην Ελλάδα ένα μεγαλο μερος των προβλημάτων αλλά ο χαρακτηρησμός αυτός επέδρασε και στην περιουσία που άφησαν οι παλιννοστούντες στις χωρες από τις οποίες προήλθαν. Οι περιουσίες αυτές αποκτήθηκαν με μεγάλο και σκληρό κόπο ολόκληρης της ζωής τους. Έχουν χάσει τα πάντα. Οι σεισμόπληκτοι χάνουν τα σπίτια τους όμως η γη τους μένει, στην περίπτωση των παλιννοστούντων δεν τους μένει τίποτα. Οι οικονομικοί μετανάστες αν κάποια στιγμή επιστρέψουν στην χώρα προέλευσης τους θα βρουν αυτά που άφησαν, οι παλιννοστούντες δεν θα βρουν τίποτα Στις κοινωνικές επιστήμες το φαινόμενο αυτό παρατηρείται δυστυχώς ή ευτυχώς συχνά. Ο όρος παλιννόστηση δεν είναι και τόσο σαφής, διότι στον ορισμό του αναφέρεται «μετά από μακρόχρονη απουσία». Τι σημαίνει αυτό; Αν εννοεί τον ίδιο τον άνθρωπο (δηλαδή την ίδια γενιά) που μεταναστεύει στο εξωτερικό και μετά από χρόνια επιστρέφει στην πατρίδα του, τότε ο όρος παλιννοστούντες δεν μπορεί να χρησιμοποιείται, επειδή οι Έλληνες της πρώην Σοβιετικής Ενώσεις χιλιάδες χρόνια πριν βρέθηκαν έξω από την πατρίδα τους. Αν η μακρόχρονη απουσία σημαίνει χιλιάδες χρόνια τότε πρέπει να διευκρινίσουμε α) για πιο λόγο; (και κάτω από ποιες συνθήκες) επιστρέφουν στην πατρίδα τους, και β) Η γνώμη και η άποψη της Ελλάδας. Ότι αφορά το δεύτερο κατά τη γνώμη μου πιστεύω ότι η εξωτερική πολιτική του ελληνικού κράτους ήταν και είναι διαμορφωμένη στα πλαίσια της κοσμοθεωρίας πως οι Έλληνες που ζουν σε διάφορες χώρες, είναι υπήκοοι των χωρών αυτών και κάθε δραστήρια επίδειξη ενδιαφέροντος για τους πληθυσμούς αυτούς, θα σήμαινε προσπάθεια επέμβασης της χώρας μας στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών. Ότι αφορά το πρώτο ο όρος «παλιννόστηση» δεν μπορεί να είναι δόκιμος στην περίπτωση των Ελλήνων μεταναστών από την πρώην Σοβιετική Ένωση, διότι στην πλειονότητα τους, η φυγή τους δεν ήταν δική τους επιλογή, αλλά καθοδηγούμενη από εθνικές αναταραχές και κίνδυνο πολλές φορές και της ίδιας της ζωής τους. Η παλιννόστηση ενός ανθρώπου είναι μια πράξη ατομικής επιλογής και γίνεται με δική του βούληση και όχι πάντοτε κάτω από τις συνθήκες απειλής η κίνδυνου ζωής. Με την ερευνά που έγινε στην Γενική Γραμματεία Παλιννοστούντων Ομογενών του Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης, φαίνεται ότι οι λόγοι που έχουν έρθει στην Ελλάδα είναι στην πλειοψηφία ήθελαν να έρθουν στην Πατρίδα τους στην Ελλάδα αλά όχι και κάτω από της συνθήκες αναφερόμενες παρακάτω (Πίνακας 1). Πράγματι η μετανάστευση των Ελλήνων από την πρ. Σ.Ε. προς την Ελλάδα έχει την γενεσιουργό της αιτία στο γεγονός ότι ποτέ δεν αφομοιώθηκαν με τους πληθυσμούς με τους οποίους συμβιούσαν και δεν έπαψε η βαθύτερη επιθυμία τους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.

Τελευταίες πολιτικές εξελίξεις στην πρώην Σ.Ε. τους έδωσε την δυνατότητα να πραγματοποιήσουν την επιθυμία τους και απρογραμμάτιστα να έρθουν στην Ελλάδα χωρίς να υπολογίσουν τα προβλήματα που τους περίμεναν. Όταν λέμε για πολιτικές εξελίξεις και εθνικές αναταραχές και πόλεμους σε καυτά σημεία της πρώην Σοβιετικής Ένωσης ξέρει κανείς τι σημαίνει αυτό; Ξέρει κανείς τι σημαίνει ένας μεγάλος κόκκινος σταυρός στην πόρτα του σπιτιού σου που αύριο θα το ανατινάξουν; Ξέρει κανείς αν το πρωί θα ναι ζωντανός; Ξέρει κανείς αν δεν έρθει κανείς να τους βιάσει, να τους κλέψει, κι αν τυχόν δεν έχουν τίποτα να τους δώσουν, θα τους σιδερώσουν με αναμμένο σίδερο; Ξέρει κανείς τι σημαίνει να περπατήσεις στο δρόμο και να φοβάσαι μη σου επιτεθούν, σε χτυπήσουν και σε ληστέψουν; Ξέρει κανείς πως υπήρχαν ρατσιστικά συνθήματα; Ξέρει κανείς τι συμβαίνει στον πατέρα, όταν τα παιδιά του βιάζονται μπροστά στα ίδια του τα μάτια; Ξέρει κανείς τι είναι να απαγάγουν τα παιδιά σου ή τα αδέλφια σου και να ζητούν λύτρα και να μην έχεις να δώσεις; Ξέρει κανείς τι είναι να μπει κάποιος στο σπίτι σου και να σου το πάρει; Αυτό σήμαινε ανεξαρτησία του έθνους χάος, αναρχία, κράτος ανύπαρκτο. Ο καθένας περπατούσε στο δρόμο με καλάσνικοβ. Υπήρχε αβεβαιότητα και μεγάλος κίνδυνος ζωής για όλους. Βεβαίως και όλες αυτές οι καταστάσεις δημιούργησαν όπως οικονομικά προβλήματα ανεργίας, φτώχιας, ανέχειας και κοινωνικά προβλήματα τρομοκρατία, διακρίσεις και καταπιέσεις σε αυτές της χώρες. Έτσι, μια μεγάλη ομάδα Ελλήνων από διάφορες δημοκρατίες της πρώην Σ.Ε. έχουν φύγει προς την Ελλάδα κάτω από τραγικές συνθήκες, κίνδυνους ζωής και διωγμούς, τους κάψανε τα σπίτια τους, σκοτώθηκαν παρά πολλά νέα παιδία, ειδικά στην Αμπχαζία στο Σοχούμ και στη περιοχή του, στην Αρμενία, και σε διάφορα άλλα μέρη. Δεν ήταν εύκολο να φύγεις απ αυτές τις περιοχές, να ταξιδέψεις, να βρεις την οικονομική δυνατότητα να αποκτήσεις το εξωτερικό διαβατήριο και την περίφημη βίζα. Αν θα δούμε τα στοιχεία άφιξης των παλιννοστούντων κατά έτος και θεώρηση διαβατηρίου (πίνακας 2 και 3) της απογραφής της ΓΓΠΟ που ήμουν απ τους βασικούς συνεργάτες, θα δούμε ότι ο μεγαλύτερος πληθυσμός έχει έρθει ακριβώς σε αυτά τα χρόνια δηλαδή το 1989-1994. Από το πίνακα 3 φαίνεται ότι οι παλιννοστούντες προσπαθούσαν να πάρουν την βίζα και γρήγορα να φύγουν στην Ελλάδα και όσοι δεν προλάβαιναν, έπαιρναν τουριστική θεώρηση και έφευγαν. Γι αυτό και την περίοδο αυτή (1990-1994) πολλά διαβατήρια και βίζες βρέθηκαν πλαστές. Στον πίνακα 4 φαίνεται πολύ καθαρά πως οι πλειοψηφία τον Ελλήνων ακριβώς από αυτές περιοχές έχουν έρθει. Δηλαδή από περιοχές όπου κινδύνευε η ανθρώπινη ζωή γενικά. Αυτές είναι οι συνθήκες κάτω από οποίες γλίτωσαν όχι μόνο οι Έλληνες αλλά και οι Γεωργιανοί, οι Αρμένιο και πολλοί άλλοι λαοί 24

φεύγοντας σε άλλες χώρες. Αναφέρω την Γεωργία επειδή το 52% του συνόλου έχουν έρθει από την Γεωργία. Όταν βρίσκεσαι σε αυτές της καταστάσεις διακρίσεων, καταπίεσης, δεν μπορεί να σε σταματήσει τίποτα από τη προσφυγιά αν και φαντάζεσαι τις δυσκολίες που σίγουρα θα συναντήσεις. Επειδή όπως συνήθως γίνεται την προσφυγιά δεν μπορούν να την αντέξουν ψυχολογικά οι ηλικιωμένοι, οι μονογονεϊκές οικογένειες, οι ανάπηροι, δυσκολεύονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, παρόλα αυτά λόγω του κινδύνου που διέτρεχε η ζωή της, φεύγουν και αυτοί λίγο αργότερα. Παραδείγματος χάρη από την περιοχή τις Τσάλκας της Γεωργίας όπου υπήρχαν 28 ελληνικά χωριά και έμεναν ελάχιστοι σε κάθε χωριό από τρία μέχρι είκοσι άτομα, όταν σε κάθε χωριό ζούσαν πάνω από χίλια άτομα (πίνακας 5). Σε αυτά τα σπίτια έχουν μπόι Γεωργιανοί. Και κάτι άλλο. Μην ξεχνάμε πως βρέθηκαν οι Έλληνες στην πρώην Σοβιετική Ένωση και γιατί δεν μπορούσαν να επέστρεφαν στην Ελλάδα. Και τότε είχε βρεθεί σε κίνδυνο η ζωή τους και για να γλιτώσουν, βρέθηκαν εκεί και εγκλωβίστηκαν. Ας κρατήσουμε στο νου μας τα ακόλουθα: α) όλοι έλληνες από την πρώην Σοβιετική Ένωση που έχουν εγκατασταθεί στην Ελλάδα είναι εξωτερικοί μετανάστες, (πολλές φορές τους λένε εσείς δεν είστε μετανάστες είστε έλληνες??). β) όλοι οι έλληνες που ζουν στην πρώην Σοβιετική Ένωση ή έχουν εγκατασταθεί στην Ελλάδα είναι ομογενείς. γ) Η συντριπτική πλειοψηφία των ομογενών μεταναστών έχουν έρθει στην Ελλάδα κάτω από συνθήκες βίας και κινδύνου ζωής. Και ένα άλλο εφόσον πολλές φορές τίθεται ένα ερώτημα στους ομογενείς από την πρ. ΕΣΣΔ από διάφορους γηγενείς είτε από τους πολιτικούς είτε από τους επιστήμονες είτε από ένα απλό Έλληνα: Γιατί ήρθατε στην Ελλάδα; Τι σας ανάγκασε να έρθετε στην Ελλάδα; Υπήρχε κάποιος φόβος στη χώρα που μένατε; Είχατε οικονομικά προβλήματα; Ήρθατε για μια καλύτερη ζωή; Υπήρχε ρατσισμός απέναντι σας; Ήσασταν κοινωνικά αποκλεισμένοι; Υπήρχε μεγάλη ανεργία; Η θέλατε να έρθετε στην πατρίδα σας; Πιστεύω ότι οι απαντήσεις σε αυτές ερωτήσεις είδη έχουν δοθεί. Τώρα αν θα αναλύσουμε και ταξινομήσουμε τα προαναφερόμενα για την έννοια της παλιννόστησης τότε οι απαντήσεις θα είναι δύο. Συνεπώς όλοι οι Έλληνες από την πρώην Σοβιετική Ένωση που έχουν έρθει στην Ελλάδα πρέπει να διαχωριστούν σε δύο ομάδες πληθυσμού: η μια ομάδα(συντριπτική μειοψηφία) είναι που έχει έρθει με δική της βούληση και η δεύτερη ομάδα(συντριπτική πλειοψηφία), που ήρθε κάτω από 25

26 συνθήκες απειλής ή κινδύνου ζωής. Αν επιπλέον θα προσθέτουμε και το γεγονός ότι οι Έλληνες που βρισκότανε σε διάφορες δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης ήδη ήταν πρόσφυγες και δεν μπορούσαν να επιστρέφουν στην πατρίδα τους (ήταν εγκλωβισμένοι) τότε μπορούμε να πούμε ότι και οι δυο ομάδες είναι πρόσφυγες. Άρα οι έλληνες από την πρώην σοβιετική Ένωση είναι πρόσφυγες. Εδώ τίθεται το ερώτημα, τότε γιατί όλους τους ονόμασαν (χαρακτήρισαν) παλιννοστούντες; Πιστεύουμε ότι το επιχείρημα ως προς την επικράτηση του όρου παλιννοστούντες ήταν α) γιατί άλλα δικαιώματα έχουν οι παλιννοστούντες και άλλα οι πρόσφυγες, β) να μη διαταραχθούν οι πατροπαράδοτες σχέσεις των λαών και των διακρατικών σχέσεων των χωρών της τέως ΕΣΣΔ και της Ελλάδος, γ) για να είναι πιο εύκολη η εκμετάλλευση αυτού του είδους μετανάστευσης και δ) ο όρος παλιννοστούντες αποκλείει τους Έλληνες από την πρώην Σοβιετική Ένωση από τις ανταλλάξιμες περιούσιες κάτι το οποίο έχουν εκμεταλλευτεί όπως η Εκκλησία έτσι και το Δημόσιο. Γιατί τεράστιες εκτάσεις έχουν εξαφανιστεί ειδικά στην Βόρεια Ελλάδα. Κανένας δεν ξέρει που είναι οι ανταλλάξιμες περιοχές, τα οικόπεδα και τα χωράφια. Η ανταλλάξιμη περιούσια αφορά και τους παλιννοστούντες. Αντί να υπάρξει ένας διάλογος για να υπογραφούν διμερείς και πολυμερείς διακρατικές συνθήκες, συμφωνίες και συμβάσεις, αναφορικά με τα υπάρχοντα πολύ σοβαρά ζητήματα, ώστε να διευκολυνθεί η αντιμετώπιση των προβλημάτων των «παλιννοστούντων» με όλα τα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, μέχρι σήμερα δεν έγινε ούτε μια προσπάθεια.