ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ ΛΕΚΤΩΡ: ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ ΣΠΥΡΙ ΩΝ ΘΕΜΑ: «ΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΣΧΕΣΗ» ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΚΟΝ Η ΚΛΕΙΩ Α.Μ. 1340 2005 00146 ΚΙΝ.:6948188823 ΕΤΟΣ Β ΕΞΑΜΗΝΟ ΑΘΗΝΑ 2007

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ.4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΑΡΘΡΟ 5, ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1.α. Γενικά...σελ.5 1.β. Έκδοση..σελ.5 1.γ. Καταδίωξη, Σύλληψη, Φυλάκιση...σελ.5 1.δ. Επιφύλαξη νόµου...σελ.6 1.ε. Φορείς.σελ.6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ : ΑΡΘΡΟ 6, ΣΥΝΤΑΓΜΑ 2.α. 1. ικαστικό ένταλµα (παρ.1)...σελ.7 2. Αυτόφωρο (παρ.1).σελ.8 2.β. Προσαγωγή (παρ.2) σελ.8 2.γ. Υποχρέωση απόλυσης (παρ.3)...σελ.9 2.δ. ιάρκεια προφυλάκισης (παρ.4) σελ.9 2.ε. Αναστολή σελ.9 2.στ. Φορείς...σελ.9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ : ΑΡΘΡΟ 7, ΣΥΝΤΑΓΜΑ 3.α. Nullum crimen nulla poena sine lege (παρ.1).σελ.10 3.β. Απαγόρευση των βασανιστηρίων (παρ.2)..σελ.11 3.γ. Απαγορευτικές ποινές (παρ.3)...σελ.11 3.δ. Αποζηµίωση σε όσους καταδικάστηκαν παράνοµα (παρ.4)..σελ.11 3.ε. Νοµολογία...σελ.11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΑΡΘΡΟ 8, ΣΥΝΤΑΓΜΑ 4.α. 1. Νόµιµος ικαστής...σελ.12 2. ικαστικές επιτροπές και δικαστήρια.. σελ.13 4.β. Φορείς...σελ.13 4.γ. Νοµολογία...σελ.14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ : ΑΡΘΡΟ 20, ΣΥΝΤΑΓΜΑ 5.α. Έννοµη προστασία από δικαστήρια ( παρ.1) και δικαίωµα προηγούµενης ακρόασης (παρ.2) σελ.14 5.β. Περιορισµοί για παρ.1 και παρ.2...σελ.16 5.γ. Φορείς Πεδίο ισχύος.. σελ.16 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ : ΑΡΘΡΟ 3, ΕΣ Α 6.α. Γενικά.σελ.17 6.β. Ευρωπαϊκή Σύµβαση κατά των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης µεταχείρισης..σελ.17 6.γ. Έκθεση 2002...σελ.18 6.δ. Νοµολογία ( Dougoz v. Greece).σελ.19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒ ΟΜΟ: ΑΡΘΡΟ 5, ΕΣ Α 7.α.Γενικά σελ.22 7.β.Νοµολογία (1. Ocalan κατά Τουρκίας...σελ.22 2. Bozano κατά Γαλλίας)...σελ.24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓ ΟΟ :ΑΡΘΡΟ 6, ΕΣ Α 8.α.Γενικά σελ.26 8.β.Νοµολογία ( P.S. κατά Γερµανίας) σελ.27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ : ΑΡΘΡΟ 7, ΕΣ Α 9.α.Γενικά σελ.29 - Γενικά συµπεράσµατα...σελ.29 - Πίνακας Νοµολογίας...σελ.30 - Βιβλιογραφία.σελ.31 - Περίληψη Εργασίας...σελ.32 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα συνταγµατικά δικαιώµατα στην ποινική σχέση, είναι τα δικαιώµατα που κατοχυρώνονται στο πλαίσιο µιας ειδικής κυριαρχικής σχέσης, ανάµεσα στον κατηγορούµενο και στο Κράτος. Είναι εποµένως ορισµένοι κανόνες που δεσµεύουν και τα δύο µέρη και κυρίως προστατεύουν τον φορέα των δικαιωµάτων έναντι του Κράτους, έτσι ώστε να προστατεύεται µε τη σειρά της η απαράγραπτη ανθρώπινη αξία, που συνιστά και την ύψιστη προστατευόµενη αξία. Παρακάτω θα αναλυθούν ξεχωριστά τα δικαιώµατα αυτά, ώστε να γίνει αντιληπτό ότι η βαρύτητα που φέρει το καθένα από αυτά, είναι ικανή συνθήκη για την καταδίκη του Κράτους σε περίπτωση προσβολής τους.θα εξεταστούν αναλυτικά οι όροι και οι εννοιολογικοί προσδιορισµοί του συνταγµατικού κειµένου, ώστε να γίνει σαφές το προστατευόµενο αγαθό και οι συνθήκες άσκησης του δικαιώµατος, καθώς και η ικανότητα άσκησης του. Τέλος, θα παρατεθεί αντίστοιχη νοµολογία ανά άρθρο, ώστε πρακτικά πλέον να γίνει αντιληπτή η εφαρµογή και το εύρος της των αντίστοιχων διακαιωµάτων. Πρόκειται τόσο για «εγχώρια» νοµολογία, όσο και για νοµολογία από το ικαστήριο του Στρασβούργου( όσον αφορά τα δικαιώµατα που κατοχυρώνονται στην ΕΣ Α). ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ : ΑΡΘΡΟ 5, ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1. Καθένας έχει δικαίωµα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητα του και να συµµετέχει στην κοινωνική, οικονοµική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώµατα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγµα ή τα χρηστά ήθη. 2. Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαµβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιµής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεπεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο. Απαγορεύεται η έκδοση αλλοδαπού που διώκεται για τη δράση του υπέρ της ελευθερίας. 3. Η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη. Κανένας δεν καταδιώκεται ούτε συλλαµβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε µε οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορίζεται, παρά µόνο όταν και όπως ορίζει ο νόµος. 4. Απαγορεύονται ατοµικά διοικητικά µέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ αυτήν.τέτοιου περιεχοµένου περιοριστικά µέτρα είναι δυνατόν να επιβληθούν µόνο ως παρεπόµενη ποινή µε απόφαση ποινικού δικαστηρίου,σε εξαιρετικές περιπτώσεις ανάγκης και µόνο για την πρόληψη αξιόποινων πράξεων, όπως νόµος ορίζει. 5. Καθένας έχει δικαίωµα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας. Νόµος ορίζει τα σχετικά µε την προστασία κάθε προσώπου έναντι των βιοιατρικών επεµβάσεων. 4

1α) ΓΕΝΙΚΑ Η φυσική ελευθερία έχει τρείς πλευρές. Η πρώτη είναι η νοµική κατοχή του status libertatis που εκφράζεται ως απαγόρευση δουλείας και ειλωτείας. Η δεύτερη είναι η πραγµατική απόλαυση του status libertatis, ως έννοιας αντίθετης στη σύλληψη, στην κράτηση και στη φυλάκιση χαρακτηρίζεται και ως «προσωπική ασφάλεια».η προσωπική ασφάλεια κατοχυρώνεται συνταγµατικά πέρα και ανεξάρτητα από την ποινική διαδικασία. Αφορά εποµένως και τη διοικητική ή οποιαδήποτε άλλη διαδικασία. 1 Η προσβολή της συνίσταται σε δύο φάσεις:αφενός µε την σύλληψη και την προσωρινή κράτηση, αφετέρου µε τον ποινικό κολασµό. Η τρίτη πλευρά είναι η ελευθερία κίνησης και εγκατάστασης. Αντίθεση στην ελευθερία συνιστά η απαγόρευση εισόδου ή εξόδου από τµήµα ή από σύνολο της χώρας. Χαρακτηρίζεται και ως «προσωπική ελευθερία» εν στενή έννοια. 2 1β) ΕΚ ΟΣΗ Η έκδοση αποτελεί περιορισµό της ελευθερίας στο πλαίσιο της ποινικής σχέσης. Έκδοση είναι η ακούσια αποµάκρυνση από την Ελλάδα προσώπου που διώκεται ή καταδικάστηκε σε ορισµένες ποινές από το δικαστήριο του εκζητούντος κράτους. Είναι δυνατό να γίνει έκδοση εκουσίως, εφόσον ο εκδιδόµενος συναινεί στην παράδοση του προς το εκζητούν κράτος. Κατά το Σύνταγµα, στο εδ. β της παρ.2 του άρθρου 5, απαγορεύεται η ακούσια έκδοση αλλοδαπού. Οι προϋποθέσεις εφαρµογής του ανωτέρου άρθρου είναι: 1)Ο εκδιδόµενος να είναι αλλοδαπός ή ανιθαγενής. εν απαγορεύεται ρητά η έκδοση ηµεδαπών, αφού είναι αντίθετη µε την παρ. 4 του ίδιου άρθρου. 2)Να διώκεται ο αλλοδαπός στη χώρα που ζητεί την έκδοση. Αρκεί η δίωξη και δεν είναι απαραίτητη η καταδίκη του. 3)Ο αλλοδαπός πρέπει να διώκεται για τη δράση του υπέρ της ελευθερίας. εν αρκεί διωξη για οποιαδήποτε αξιόποινη πράξη µε πολιτικά κίνητρα. Εποµένως περιλαµβάνεται οποιαδήποτε δραστηριότητα, (που οποιονδήποτε σκοπό και να εξυπηρετεί, δεν µπορεί να εµποδίσει την έκδοση) εκτός τροµοκρατικής ενέργειαςπου σύµφωνα µε οµόφωνη διακήρυξη των κρατών- µελών του Συµβουλίου της Ευρώπης- δεν θεωρούνται πολιτικά εγκλήµατα. 1γ) ΚΑΤΑ ΙΩΞΗ, ΣΥΛΛΗΨΗ, ΦΥΛΑΚΙΣΗ 1 ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Ειδικό Μέρος,Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου,τόµ.3,ηµ.β,αθηνα 2005, σελ.282 2 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Α εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005,σελ.267 5

Το περιεχόµενο της πρώτης φάσης της προσωπικής ασφάλειας ορίζεται ως ελευθερία από καταδίωξη,σύλληψη, φυλάκιση και άλλους περιορισµούς της ελευθερίας. ( σε συνδυασµό µε Α6, παρ.1, Σ.) «Καταδίωξη» είναι η αναζήτηση προσώπου από κρατικά όργανα µε σκοπό τη σύλληψή του. ιακρίνεται από την ποινική δίωξη. «Σύλληψη» είναι η υποβολή προσώπου στη φυσική εξουσία κρατικών οργάνων µε σκοπό ή αποτέλεσµα την (προσωρινή έστω) στέρηση της ελευθερίας του. Εδώ, υπάγεται και η βίαιη προσαγωγή στο δικαστήριο του κατηγορουµένου ή µάρτυρα ή πραγµατογνώµονα.αντίθετα, δεν συνιστά σύλληψη, αλλά απλό περιορισµό της ελευθερίας κινήσεως το σταµάτηµα υπόπτου πεζού ή οχήµατος από αστυνοµικό όργανο- έστω και αν συνέπεια αυτού του σταµατήµατος είναι η αναγκαία µετάβαση στο τµήµα απ όπου ο ελεγχόµενος αφήνεται ελεύθερος µετά την περάτωση του ελέγχου. «Φυλάκιση» είναι κράτηση προσώπου φρουρούµενου από κρατικά όργανα. Σε αυτήν την ευρεία έννοια υπάγεται κάθε µορφής στέρησης της φυσικής ελευθερίας, είτε στο πλαίσιο της εκτίσεως στερητικής της ελευθερίας ποινής του κοινού ή στρατιωτικού δικαίου, είτε στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας, είτε στο πλαίσιο διοικητικών µέτρων για την προστασία της δηµόσιας υγείας από µεταδοτικά νοσήµατα ή για λόγους δηµόσιας ασφάλειας από επικίνδυνους ψυχασθενείς.στέρηση της φυσικής ελευθερίας υπό ευρεία έννοια αποτελούν και η κράτηση κατ οίκον και η εκτόπιση.ο απλός περιορισµός δε συνιστά φυλάκιση. 3 1δ) ΕΠΙΦΥΛΑΞΗ ΝΟΜΟΥ Ενώ η προσωπική ελευθερία κηρύσσεται απαραβίαστη, η προσωπική ασφάλεια υπάγεται σε «επιφύλαξη νόµου».μπορούν δηλαδή να προβλεφθούν περιπτώσεις επιτρεπόµενης καταδίωξης, σύλληψης,φυλάκισης ή άλλου περιορισµού της προσωπικής ασφάλειας. Βέβαια, ο νοµοθέτης αυτοπεριορίζεται από το απαραβίαστο του πυρήνα της προσωπικής ελευθερίας,από το ίδιο το Σύνταγµα (Α.6), καθώς και από τους κανόνες του διεθνούς δικαίου,π.χ. ΕΣ Α (Α.5) 4. Η ρητή εξουσιοδότηση δεν περιέχει προς αυτόν «ελεύθερη εντολή» 5. 1ε) ΦΟΡΕΙΣ Φορείς (υποκείµενα)της προσωπικής ελευθερίας είναι από τη φύση των πραγµάτων, µόνο φυσικά πρόσωπα. Εποµένως, δεν αναπτύσσεται τριτενέργεια 6.Η γενική και απόλυτη διατύπωση του άρθρου 5 παρ.1,εδ.1 του Σ. κατοχυρώνει την εν γένει προσωπική ελευθερία, ως πανανθρώπινο δικαίωµα. Φορείς της είναι εποµένως και οι αλλοδαποί και οι ανιθαγενείς.ο πανανθρώπινος χαρακτήρας της διατηρείται 3 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Α εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005,σελ.278-280 4 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Α εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005,σελ.280-282 5 ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Ειδικό Μέρος,Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου,τόµ.3,ηµ.β,αθηνα 2005, σελ.284 6 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Α εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005,σελ.280 6

και στην προσωρινή ασφάλεια,όπως φαίνεται από τη λέξη «ουδείς»στο Α.5,παρ.3,Σ. και Α.6,παρ.1. Αντιθέτως, το Σύνταγµα επιτρέπει διαφοροποίηση της ελευθερίας κινήσεως και εγκαταστάσεως µεταξύ ηµεδαπών και αλλοδαπών. Η διάταξη του Α.5, παρ.3 δεν υπόκειται δε αναθεώρηση. Η κατοχύρωση της προσωπικής ελευθερίας δεν ανέχεται νοµοθετικούς περιορισµούς. 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ: ΑΡΘΡΟ 6, ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1. Κανένας δεν συλλαµβάνεται ούτε φυλακίζεται χωρίς αιτιολογηµένο δικαστικό ένταλµα, που πρέπει να επιδοθεί τη στιγµή που γίνεται η σύλληψη ή η προφυλάκιση.εξαιρούνται τα αυτόφωρα εγκλήµατα. 2. Όποιος συλλαµβάνεται για αυτόφωρο έγκληµα ή µε ένταλµα προσάγεται στον αρµόδιο ανακριτή το αργότερο µέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες για τη σύλληψη, αν όµως η σύλληψη έγινε έξω από την έδρα του ανακριτή, η προσαγωγή γίνεται µέσα στον απολύτως αναγκαίο για τη µεταγωγή του.ο ανακριτής οφείλει, µέσα σε τρεις ηµέρες από την προσαγωγή,είτε να απολύσει τον συλληφθέντα είτε να εκδώσει ένταλµα φυλάκισης. Η προθεσµία αυτή παρατείνεται για δύο ηµέρες, αν το ζητήσει αυτός που έχει προσαχθεί, ή σε περίπτωση ανωτέρας βίας που βεβαιώνεται αµέσως µε απόφαση του αρµόδιου δικαστικού συµβουλίου. 3. Όταν περάσει άπρακτη καθεµία από τις δύο αυτές προθεσµίες, κάθε δεσµοφύλακας ή άλλος, είτε πολιτικός υπάλληλος είτε στρατιωτικός, στον οποίο έχει ανατεθεί η κράτηση εκείνου που έχει συλληφθεί, οφείλει να τον απολύσει αµέσως.οι παραβάτες τιµωρούνται για παράνοµη κατακράτηση και υποχρεούνται να επανορθώσουν κάθε ζηµία που έγινε στον παθόντα και να τον ικανοποιήσουν για ηθική βλάβη µε χρηµατικό ποσό, όπως νόµος ορίζει. 4. Νόµος ορίζει το ανώτατο όριο διάρκειας της προφυλάκισης, που δεν µπορεί να υπερβεί το ένα έτος στα κακουργήµατα και τους έξι µήνες στα πληµµελήµατα. Σε εντελώς εξαιρετικές περιπτώσεις τα ανώτατα όρια µπορούν να παραταθούν για έξι και τρεις µήνες, αντίστοιχα, µε απόφαση του αρµόδιου δικαστικού συµβουλίου. Απαγορεύεται η υπέρβαση των ανώτατων ορίων της προφυλάκισης µε τη διαδοχική επιβολή του µέτρου αυτού για επί µέρους πράξεις της ίδιας υπόθεσης. 2α) 1. ΙΚΑΣΤΙΚΟ ΕΝΤΑΛΜΑ ( παρ.1) Στις περιπτώσεις που επιτρέπεται η σύλληψη, η προσωρινή κράτηση είναι δυνατή µόνο βάσει δικαστικού εντάλµατος, που επιδίδεται τη στιγµή που γίνεται η σύλληψη ή η προφυλάκιση.(α.6, Σ, παρ.1, εδ. α ).Για να γίνει σύλληψη ή προφυλάκιση πρέπει να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις: -αιτιολογηµένο δικαστικό ένταλµα -επίδοση κατά τη στιγµή της σύλληψης ικαστικό είναι το ένταλµα που εκδίδεται από το αρµόδιο κατά περίπτωση όργανο της δικαστικής εξουσίας.απαιτείται ειδικά εµπεριστατωµένο, αιτιολογηµένο 7 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Α εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005,σελ.271--272 7

ένταλµα ή βούλευµα του δικαστικού συµβουλίου. Ο ανακριτής εκδίδει το ένταλµα σύλληψης αφού προηγουµένως διατυπώσει γνώµη ο εισαγγελέας.και η βίαιη προσαγωγή απαιτεί δικαστικό ένταλµα. 2. ΑΥΤΟΦΩΡΟ (παρ.1) Εξαίρεση από την απαγόρευση σύλληψης χωρίς δικαστικό ένταλµα, συνιστούν τα αυτόφωρα εγκλήµατα. Παρά το ότι κατά το Σύνταγµα δεν είναι απαραίτητο στα αυτόφωρα κακουργήµατα και πληµµελήµατα ο αρµόδιος εισαγγελέας πληµµελειοδικών έχει δικαίωµα να εκδίδει κατά του δράστη που διώκεται, ένταλµα σύλληψης του, το οποίο µπορεί να καταργεί ή να ανακαλεί (Κ.Ποιν. ικ. αρ.257, παρ.3) 8. Για τα πταίσµατα, σύλληψη επιτρέπεται µόνο αν είναι αυτόφωρα και µόνος προς βεβαίωση της ταυτότητας του αυτουργού η άµεση εισαγωγή σε δίκη. 9 Ως αυτόφωρα εννοούµε τα εγκλήµατα την ώρα που γίνονται ή τα εγκλήµατα που έγιναν πρόσφατα. Πρόσφατη θεωρείται η πράξη ιδίως όταν αµέσως ύστερα από αυτήν ο δράστης καταδιώκεται από τη δηµόσια δύναµη ή από τον παθόντα ή µε δηµόσια κραυγή, όπως και όταν συλλαµβάνεται οπουδήποτε να έχει αντικείµενα ή ίχνη από τα οποία συµπεραίνεται ότι διέπραξε το έγκληµα σε πολύ πρόσφατο χρόνο. 10 εν θεωρείται πάντως ότι συντρέχει µία από τις παραπάνω περιπτώσεις, αν πέρασε όλη η επόµενη µέρα από την τέλεση της πράξης. 11 Τα εγκλήµατα που τελούνται δια του τύπου, θεωρούνται πάντοτε αυτόφωρα. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΥΛΛΗΨΗ 2β) ΠΡΟΣΑΓΩΓΗ (παρ.2) Το Σύνταγµα επιτάσσει τη γρήγορη προσαρµογή στο αρµόδιο δικαστικό όργανο και θέτει σύντοµες προθεσµίες για να αποφεύγεται η επί µακρό χρονικό διάστηµα στέρηση της ελευθερίας. Η προσαγωγή στον ανακριτή γίνεται µέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες από τη σύλληψη και ο ανακριτής οφείλει µε τη σειρά του εντός τριών ηµερών είτε να απολύσει το συλληφθέντα, είτε να εκδώσει ένταλµα φυλάκισης.η προθεσµία παρατείνεται για δύο ηµέρες, αν το ζητήσει αυτός που έχει προσαχθεί ή σε περίπτωση ανωτέρα βίας που βεβαιώνεται µε απόφαση του αρµόδιου δικαστικού συµβουλίου. Ως «ανακριτής» νοείται κάθε λειτουργός της δικαστικής εξουσίας, υπέρ του οποίου κατοχυρώνεται συνταγµατικά λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία. 12. Τα αρµόδια όργανα οφείλουν αν συµπεριφέρονται µε κάθε δυνατή ευγένεια στο συλληφθέντα και να σέβονται την τιµή του. Για αυτό δεν πρέπει να µεταχειρίζονται µε βία, παρά µόνο αν υπάρχει ανάγκη και δεν επιτρέπεται να τον 8 ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Ειδικό Μέρος,Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου,τόµ.3,ηµ.β,αθηνα 2005, σελ.286 9 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Α εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005,σελ.283 10 Κωδ.Ποιν.. ικ. αρ.242, παρ.1 11 Κωδ.Ποιν. ικ. αρ242,παρ.2 12 ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Ειδικό Μέρος,Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου,τόµ.3,ηµ.β,αθηνα 2005, σελ.287 8

δεσµεύουν παρά µόνο αν ο συλλαµβανόµενος αντιστέκεται ή είναι ύποπτος για φυγή 13. 2γ) ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΑΠΟΛΥΣΗΣ (παρ.3) Η ευθύνη των παραβατών της συνταγµατικής επιταγής είναι αστική, ποινική, πειθαρχική. Εκείνος στον οποίο έχει ανατεθεί η κράτηση του συλληφθέντος οφείλει, µε την πάροδο των προθεσµιών, να τον απολύσει αµέσως έστω και παρά την αντίθετη θέληση των προϊσταµένων του, ή την ενδεχόµενη αντίθετη υπόδειξη εγκυκλίου ή και νόµου. 14 Αντίθετες διατάξεις νόµων που προτάσσουν την υποταγή του υπαλλήλου στις διαταγές των ανωτέρω του είναι αντισυνταγµατικές και δεν µπορούν να απαλλάξουν τον υπάλληλο από συνταγµατικές υποχρεώσεις. 15 2δ) ΙΑΡΚΕΙΑ ΠΡΟΦΥΛΑΚΙΣΗΣ (παρ.4) Με την αναθεώρηση του 2001 προστέθηκε το νέο εδάφιο στην παρ.4 που απαγορεύει την υπέρβαση των ανώτατων ορίων προφυλάκισης. 2ε) ΑΝΑΣΤΟΛΗ Οι διατάξεις του Α.6 υπόκεινται εν όλω ή εν µέρει σε αναστολή κατά το Α.48, εφόσον τεθεί σε εφαρµογή ο νόµος περί κατάστασης πολιορκίας. 2στ) ΦΟΡΕΙΣ Φορείς είναι τα φυσικά πρόσωπα Εξάλλου προστατεύεται ως πανανθρώπινο δικαίωµα 16.Πλέον, η προσωπική ελευθερία του Α.6 «τριτενεργεί».αν και δηµιουργήθηκε και στράφηκε αποκλειστικά κατά του κράτους, στη σύγχρονη εποχή απολυτοποιήθηκε και ως αµυντικό δικαίωµα στρέφεται έναντι κάθε εξουσίας, ιδιωτικής και δηµόσιας. Το κράτος υποχρεούται όχι µόνο να µην παραβιάζει την προσωπική ελευθερία, αλλά και να την προστατεύει από οποιαδήποτε απειλή. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΑΡΘΡΟ 7, ΣΥΝΤΑΓΜΑ 13 Κωδ.Ποιν. ικ.αρ.278,παρ.2 14 ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Ειδικό Μέρος,Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου,τόµ.3,ηµ.β,αθηνα 2005, σελ.288 15 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Α εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005,σελ.297 16 Σύνταγµα, Α5 9

1. Έγκληµα δεν υπάρχει ούτε ποινή επιβάλλεται χωρίς νόµο που να ισχύει πριν από την τέλεση της πράξης και να ορίζει τα στοιχεία της. Ποτέ δεν επιβάλλεται ποινή βαρύτερη από εκείνη που προβλεπόταν κατά την τέλεση της πράξης. 2. Τα βασανιστήρια, οποιαδήποτε σωµατική κάκωση, βλάβη υγείας, ή άσκηση ψυχολογικής βίας, καθώς και κάθε άλλη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαγορεύονται και τιµωρούνται, όπως νόµος ορίζει. 3. Η γενική δήµευση απαγορεύεται. Θανατική ποινή δεν επιβάλλεται, εκτός από περιπτώσεις που προβλέπονται στο νόµο για κακουργήµατα τα οποία τελούνται σε καιρό πολέµου και σχετίζονται µε αυτόν. 4. Νόµος ορίζει µε ποιους όρους το Κράτος παρέχει, ύστερα από δικαστική απόφαση, αποζηµίωση σε όσους καταδικάστηκαν, προφυλακίστηκαν ή µε άλλο τρόπο στερήθηκαν άδικα ή παράνοµα την προσωπική τους ελευθερία. 3α) NULLUM CRIMEN NULLA POENA SINE LEGE (παρ.1) Η αρχή nullum crimen nulla poena sine lege περιέχεται και στις διεθνείς διακηρύξεις των δικαιωµάτων του ανθρώπου, όπως στο άρθρο 7 της ΕΣ Α και στο άρθρο 15 του ιεθνούς Συµφώνου περί ατοµικών και πολιτικών δικαιωµάτων. Η αρχή «ουδεµία ποινή χωρίς νόµο» πρόκειται κατά κυριολεξία για δύο µερικότερες- την αρχή «κανένα έγκληµα χωρίς νόµο» και την αρχή «µία ποινή χωρίς νόµο». Η αρχή «κανένα έγκληµα χωρίς νόµο» επιβάλλει τη νοµοθετική πρόβλεψη των εγκληµάτων. Ως έγκληµα ορίζεται αυτό που προβλέπεται από την ποινική νοµοθεσία ως κολάσιµη πράξη. Ως έγκληµα λογίζεται εποµένως και η διοικητική παράβαση και το πειθαρχικό αδίκηµα. Ως νόµος, νοείται κατ αρχήν ο τυπικός νόµος, η απόφαση της βουλής.σε περίπτωση όµως αµφιβολίας αρκεί και ο ουσιαστικός νόµος. Άρα ποινικοί κανόνες περιεχόµενοι σε κανονιστικές πράξεις αρκούν για τη συνταγµατικά απαιτούµενη πρόβλεψη εγκληµάτων και ποινών. Το ίδιο ισχύει και για τις διοικητικές παραβάσεις. Επιπλέον, ο νόµος πρέπει να είναι προγενέστερος, να βρίσκεται σε ισχύ πριν την τέλεση της πράξης. εν ισχύει αναδροµικά ο χαρακτηρισµός µιας πράξης ως εγκληµατικής. Ο νόµος πρέπει να είναι συγκεκριµένος (lex certa) ώστε να περιγράφει µε ακρίβεια τα γενικά δοµικά στοιχεία του εγκλήµατος. Στην περιγραφή της πράξης εποµένως θα πρέπει να περιέχονται στοιχεία που δοµούν κάθε έγκληµα, όπως πράξη, άδικη, καταλογιστή, τιµωρούµενη µε ποινή.εκτός από τα γενικά, θα πρέπει να περιέχονται στοιχεία ειδικά που συγκεκριµενοποιούν την πράξη που αποδοκιµάζεται. Η αρχή «καµία ποινή χωρίς νόµο», λαµβάνει την ποινή µε την ευρεία έννοια, ώστε να παρέχεται µεγαλύτερη συνταγµατική προστασία. Η αρχή της νοµιµότητας των ποινών και η απαγόρευση της αναδροµικότητας αναφέρονται σε κάθε ποινή κύρια ή παρεπόµενη ή και στα µέτρα ασφαλείας. Αναφέρεται επίσης και στις διοικητικές ή πειθαρχικές ποινές και στα διοικητικά µέτρα. Η αναδροµικότητα επιβάλλεται στις ευµενέστερες ποινές, ενώ απαγορεύεται για τις δυσµενέστερες. Ακόµα, η νοµοθετική πρόβλεψη προϋπάρχει της πράξης,απαγορεύεται δηλαδή να οριστεί έγκληµα εκ των υστέρων και να χαρακτηριστεί έτσι αναδροµικά µια πράξη 10

ως έγκληµα.οι διατάξεις αφορούν όχι µόνο την κρατική εξουσία, αλλά και την ιδωτική. 17 3β) ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΩΝ (παρ.2) Ο θεµελιώδης συντακτικός κανόνας που διέπει τόσο την επιβολή, όσο και την έκτιση της ποινής αναφέρεται στην παρ.2 του Α7, Σ. Μία ποινή που έχει ένα από τα ανωτέρω αποτελέσµατα, είναι η ποινή που συνεπάγεται παρατεταµένη αποµόνωση ή η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας. Ως «απάνθρωπη» µπορεί επίσης να χαρακτηριστεί και η ισόβια κάθειρξη, χωρίς νοµική δυνατότητα πρόωρης απολύσεως. Η επιβολή ποινής ανεξάρτητα από την υπαιτιότητα του τιµωρουµένου ή η επιβολή ποινής αποκλειστικά για εκφοβισµό τρίτων είναι ασυµβίβαστη από την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. 18 Εφαρµόζεται συνδυαστικά, µε την παρ.5 του άρθρου 5 που προστάτευει το αγαθό της υγείας, αναφορικά µε το προστατευτικό περιεχόµενο του δικαιώµατος. Στο άρθρο 7 έχουµε κυρίως αναφορά στο αµυντικό περιεχόεµνο του δικαιώµατος. 3γ) ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΙΝΕΣ ( παρ.3) Απαγορευτικές ποινές είναι η γενική δήµευση καθώς και η θανατική ποινή (η οποία σε εξαιρετικές περιπτώσεις επιτρέπεται). ήµευση είναι η ως ποινή επιβαλλόµενη, χωρίς αποζηµίωση, αφαίρεση της συνολικής περιουσίας και η απόδοσή της στο δηµόσιο. Η γενική, που αφορά το σύνολό της περιούσίας, απαγορεύεται.αντίθετα, η ειδική που επιβάλλεται σε συγκεκριµένα περιουσιακά στοιχεία επιτρέπεται. 19 3δ) ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΣΤΟΥΣ Α ΙΚΩΣ ΚΑΤΑ ΙΚΑΣΘΕΝΤΕΣ (παρ.4) Οι σχετικές διατάξεις περιλαµβάνονται στα άρθρα 533-545 του Κώδικα Ποινικής ικονοµίας, για την αποζηµίωση όσων καταδικάστηκαν, προφυλακίστηκαν ή µε άλλο τρόπο στερήθηκαν άδικα ή παράνοµα την προσωπική τους ελευθερία. 3ε) ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 787/1989 17 ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Ειδικό Μέρος,Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου,τόµ.3,ηµ.β,αθηνα 2005, σελ. 290-294 18 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Α εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005,σελ.331-332 19 ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ,, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Ειδικό Μέρος,Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου,τόµ.3,ηµ.β,αθηνα 2005, σελ.294 11

Πραγµατικά περιστατικά:το αρµόδιο όργανο της ΕΛ.ΑΣ. επέβαλε στον υπαστυνόµο. Ι. πειθαρχική ποινή αργίας 2 µηνών για ανάρµοστη συµπεριφορά, κατ εφαρµογή του άρθρου 12 ν. 1339/83, και ειδικότερα για υποβολή ψευδούς δηλώσεως µε την οποία επέτυχε τη συµµετοχή του στις εξετάσεις της Σχολής Υπαξιωµατικών το έτος 1982. εδοµένου ότι πριν από τη δηµοσίευση του ν.1339/83 δεν προβλεπόταν ειδικά ως πειθαρχικό παράπτωµα η πράξη του, ο. Ι. υποστηρίζει πως η ποινή που του επιβλήθηκε είναι αντισυνταγµατική. Όπως προκύπτει από το περιεχόµενο της προσβαλλόµενης απόφασης, τα πειθαρχικά παραπτώµατα που αποδίδονται στον αιτούντα, όντως έγιναν, τελέστηκαν όµως στις 10.4.1980,19.3.1981 και 12.3.1982 και η παραπάνω πειθαρχική ποινή επιβλήθηκε σε αυτόν κατ εφαρµογή του άρθρου 12 παρ.1, εδαφ. γ του ν. 13339/1983 για τα πειθαρχικά παραπτώµατα,δηλαδή µε διάταξη νόµου που δεν ίσχυε κατά τον χρόνο τέλεσης των παραπτωµάτων. Εποµένως, σύµφωνα µε τα γενόµενα δεκτά στην προηγούµενη σκέψη, η επίδικη ποινή έχει επιβληθεί παρανόµως και η προσβαλλόµενη απόφαση πρέπει να ακυρωθεί, κατά το βάσιµο σχετικό λόγο της κρινόµενης αίτησης. 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΑΡΘΡΟ 8, ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1. Κανένας δεν στερείται χωρίς τη θέληση του το δικαστή που του έχει ορίσει ο νόµος. ικαστικές επιτροπές και έκτακτα δικαστήρια, µε οποιοδήποτε όνοµα, δεν επιτρέπεται να συσταθούν. 4α) 1.ΝΟΜΙΜΟΣ ΙΚΑΣΤΗΣ (εδ. α ) Ως νόµιµος δικαστής γίνεται δεκτό ότι εννοείται όχι µόνο αυτός που ορίζεται από τον τυπικό νόµο, αλλά και από τον ουσιαστικό νόµο. Νόµιµος επίσης είναι ο δικαστής που ορίζεται κατά τον χρόνο έναρξης της εκκρεµοδικίας και όχι µετά. Ο νόµιµος δικαστής αναγνωρίζεται από το νοµοθέτη ως αρµόδιος κατά τόπο και καθ ύλην ή µε οποιοδήποτε άλλο γενικό κριτήριο. Ο νόµος µε τον οποίο ορίζεται ο φυσικός δικαστής πρέπει να µην έχει ατοµικό χαρακτήρα και να ρυθµίζει την αρµοδιότητα αλλά και τη σύνθεση του δικαστηρίου γενικά, αφηρηµένα και αντικειµενικά, έτσι ώστε να µη λάβει το δικαστήριο προκαθορισµένη κατεύθυνση. Ετσι, κατοχυρώνονται συνταγµατικά η δίκαιη δίκη και η παροχή έννοµης δικαστικής προστασίας. Αυτό ακριβώς εξασφαλίζεται µε την απαγόρευση «ειδικού δικαστή» για συγκεκριµένη υπόθεση. Νόµιµος δικαστής σηµαίνει νόµιµο δικαστήριο αντικειµενικά και υποκειµενικά ως σύνθεση. Αντικειµενικά, αναφέρεται στο αρµόδιο δικαστήριο για την εκδίκαση συγκεκριµένης κατηγορίας υποθέσεων µε βάση γενικά και αντικειµενικά κριτήρια. Υποκειµενικά, αναφέρεται στη σύνθεση του δικαστηρίου, στα πρόσωπα που το συγκροτούν. εν επιτρέπεται η «επιλογή» δικαστών προκειµένου να δικάσουν συγκεκριµένες υποθέσεις. 20 ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Β. ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ / ΧΡΥΣΟΓΟΝΟΥ Χ. ΚΩΣΤΑ, ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 1993, σελ.123-125. 12

Συνήθως, γίνεται λόγος για αντικειµενική δικαιϊκή αρχή η αρχή του νόµιµου δικαστή από την οποία απορρέουν αναµφισβήτητα ατοµικά συνταγµατικά δικαιώµατα. Μια αρχή που αφορά όχι µόνο ποινική, αλλά και διοικητική και πειθαρχική διαδικασία. Το Α.8, εδ.1, Σ. θέτει µία γενική απαγορευτική αρχή. Απαγορεύεται η στέρηση νόµιµου δικαστή από το διάδικο χωρίς τη θέλησή του. Αυτό δε σηµαίνει ότι είναι δυνατή η ελεύθερη επιλογή του δικαστηρίου που θα τους δικάσει-κάτι τέτοιο θα ήταν αντίθετο µε τη φύση των δικονοµικών διατάξεων. Με τη φράση «χωρίς τη θέλησή του» ο συντακτικός νοµοθέτης µπορεί µε κανόνες να επιτρέψει την µε τη θέλησή των διαδίκων υπαγωγή διαφορών όχι στο νόµιµο ή φυσικό δικαστή αλλάς σε άλλο δικαιοδοτικό όργανο. Μία τέτοια παρέµβαση είναι για παράδειγµα η εκούσια διαιτησία 21, ή αυτή που αφορά την παρέκταση της κατά τόπο αρµοδιότητας. 22 2. ΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΚΑΙ ΕΚΤΑΚΤΑ ΙΚΑΣΤΗΡΙΑ (εδ.β ) ικαστικές επιτροπές και έκτακτα δικαστήρια απαγορεύονται, καθώς συνιστούν χαρακτηριστική περίπτωση ειδικά διοριζόµενου δικαστή. Εξάλλου, η σύσταση τέτοιων επιτροπών αντίκειται και στις συνταγµατικές διατάξεις που αναθέτουν την άσκηση της δικαστικής εξουσίας αποκλειστικά και µόνο σε δικαστήρια. Ειδικότερα, τα έκτακτα δικαστήρια διορίζονται και αυτά για την εκδίκαση συγκεκριµένης υπόθεση.η λειτουργία τους δηλαδή, προηγείται της δηµιουργίας διαφοράς. Εξαίρεση από τα έκτακτα δικαστήρια συνιστούν τα τακτικά, τα οποία προβλέπονται σε κατάσταση πολιορκίας.αντίστοιχα, επιτρέπονται και τα ειδικά δικαστήρια που αναφέρονται σε συγκεκριµένο είδος υποθέσεων και δεν συνδέεται µε συγκεκριµένη υπόθεση. ιάταξη νόµου που αφαιρεί από τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου και αναθέτει σε άλλο την εκδίκαση του συγκεκριµένης υπόθεσης ή προσώπου. Αντισυνταγµατική θεωρείται και η αναδροµική κατάργηση ένδικου µέσου, που καθιστά δυσχερέστερη τη θέση του διαδίκου ή του κατηγορουµένου 23. Το Α.8 ανήκει στις διατάξεις ρου Συντάγµατος, η ισχύς των οποίων µπορεί να ανασταλεί εν όλω ή εν µέρει από τη Βουλή βάσει του Α.48. 24 4β) ΦΟΡΕΙΣ Φορείς του δικαιώµατος είναι όχι µόνο οι Έλληνες πολίτες, αλλά και οι αλλοδαποί. Επίσης, δεν είναι µόνο τα φυσικά πρόσωπα αλλά και τα νοµικά πρόσωπα. 21 Κώδικας Πολιτικής ικονοµίας,αρ.867 22 Κώδικας Πολιτικής ικονοµίας,αρ.42 επ. 23 ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ,, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Ειδικό Μέρος,Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου,τόµ.3,ηµ.β,αθηνα 2005, σελ.298-305 24 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Β εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005, σελ.1439 13

4γ) ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 4168/1982 Πραγµατικά περιστατικά:σύµφωνα µε το άρθρο 3 π.δ. 723/79 «περί συστάσεως µονίµου διαιτησίας του Τεχνικού επιµελητηρίου Ελλάδος», εάν µέλος του παραπάνω Επιµελητηρίου έχει διαφορές µε άλλο πρόσωπο προερχόµενες από συµβάσεις τεχνικών έργων και κατασκευών,µπορεί µε απλή αίτηση του να υπαγάγει τη διαφορά αυτή σε αναγκαστική διαιτησία από µέλη του Τ.Ε.Ε. Κατά το άρθρο 8 του Συντάγµατος «κανένας δεν στερείται χωρίς τη θέλησή του το δικαστή που του έχει ορίσει ο νόµος». Εποµένως η υπαγωγή µιας κατηγορίας ιδιωτικών διαφορών σε αναγκαστική διαιτησία, χωρίς δηλαδή συµφωνία των διαδίκων για εκούσια υπαγωγή τους σε αυτή είναι συνταγµατικά ανεπίτρεπτη:μία διαφορά ιδιωτικού δικαίου αφαιρείται από τη δικαιοδοσία του νόµιµου δικαστή, δηλαδή των τακτικών πολιτικών δικαστηρίων, και υπάγεται στη δικαιοδοσία των διαιτητών.η διάταξη του άρθρου 3 π.δ. 723/79 αφαιρεί από τον ιδιώτη, χωρίς τη θέλησή του, το νόµιµο δικαστή, υπάγοντας τη διαφορά σε αναγκαστική διαιτησία µε απλή αίτηση του επισπεύδοντος την επίλυση της διαφοράς µέλους του Τ.Ε.Ε. και κατά συνέπεια είναι αντισυνταγµατική. 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: ΑΡΘΡΟ 20, ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1. Καθένας έχει δικαίωµα στην παροχή έννοµης προστασίας από τα δικαστήρια και µπορεί να αναπτύξει σε αυτά τις απόψεις του για τα δικαιώµατα ή συµφέροντά του, όπως νόµος ορίζει. 2. Το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης του ενδιαφεροµένου ισχύει και για κάθε διοικητική ενέργεια ή µέτρο που λαµβάνεται σε βάρος των δικαιωµάτων ή των συµφερόντων του. 5α) ΕΝΝΟΜΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ( παρ.1 και 2) Το άρθρο 20 κατοχυρώνει ένα θεµελιώδες δικονοµικό δικαίωµα προσφυγής στα δικαστήρια.πρόκειται εποµένως για µία διάταξη που δεν δηµιουργεί, αλλά 25 ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Β. ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ / ΧΡΥΣΟΓΟΝΟΥ Χ. ΚΩΣΤΑ, ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 1993,σελ.125 14

προϋποθέτει ουσιαστικά δικαιώµατα. Άλλωστε, η δικαστική προστασία κατοχυρώνεται απευθείας από το Σύνταγµα η εφαρµογή της δεν εξαρτάται από την έκδοση νόµου, που απλά προσδιορίζουν, δεν περιορίζουν- τον τρόπο άσκησης του δικαιώµατος παροχής δικαστικής προστασίας. Το άρθρο 20,παρ.1, Σ. περιέχει και ερµηνευτική αρχή σύµφωνα µε την οποία τα δικαστήρια ερµηνεύουν τους νόµους κατά τρόπο που να καθιστά δυνατό και όχι να µαταιώνει τον έλεγχο της διοίκησης. Βάσει του δικαιώµατος, ερήµην δίκες επιτρέπονται, µόνο όταν ο διάδικος είχε γνώση του χρόνου της δίκης και η απουσία του δεν οφείλεται σε ανώτερη βία. Προβληµατικής συνταγµατικότητας ήταν πάντως η πρόβλεψη ανακοπής ερηµοδικίας στη διαδικασία ενώπιον του Σ.τ.Ε. ακόµα και για την περίπτωση ανωτέρας βίας. 26 Ακόµα, από το Α.20,παρ.1, Σ. απορρέει το δικαίωµα παραστάσεως δια δικηγόρου προς αποτελεσµατική προστασία. Για αυτό το λόγο, το δικαίωµα των δικηγορικών συλλόγων να αποφασίζουν αποχή των µελών του από την άσκηση των έργων τους υπόκειται σε χρονικούς περιορισµούς, διαφορετικά υπόκειται σε ακυρωτικό δικαστικό έλεγχο τηρήσεως των άκρων ορίων. 27 Το Σύνταγµα επεκτείνει το δικαίωµα από τη δικαστική στη διοικητική διαδικασία. εν απαιτείται αντίθετα προηγούµενη ακρόαση για τα πρόσωπα των οποίων τα συµφέροντα θίγονται απευθείας από τυπικό νόµο. Το Σ.τ.Ε. εξαιρεί από την αρχή του Α.20, τις κανονιστικές πράξεις της διοίκησης, ώστε η διάταξη αυτή να εφαρµόζεται µε «ατοµικό χαρακτήρα». Οι διατάξεις του Α.20 δεν υπάγονται στις διατάξεις που µπορούν να ανασταλούν κατά το Α.48. Το Α.20 αφενός εξασφαλίζει στον ενδιαφερόµενο τη δυνατότητα να υποστηρίξει τα δικαιώµατα ή τα συµφέροντά του και να προτείνει εύλογες λύσεις πριν προβεί η διοίκηση σε εις βάρος του ενέργεια µέτρο ή µέτρο, γιατί µετά από αυτό το µόνο που θα απέµενε θα ήταν η προσφυγή στα δικαστήρια. Αφετέρου, διασφαλίζει την καλύτερη ενηµέρωση της διοίκησης και εποµένως την αποτελεσµατικότερη, ευλογότερη και δικαιότερη λειτουργία της.πρόκειται για ατοµικό δικαίωµα υπέρ του ιδιώτη και αντίστοιχη υποχρέωση της διοίκησης. Αρκεί η παροχή ευκαιρίας στον ενδιαφερόµενο να αναπτύξει γραπτώς ή προφορικώς τις απόψεις του ενώπιον του οργάνου που ασκεί την αποφασιστική αρµοδιότητα.ο ενδιαφερόµενος πρέπει να προσκληθεί να προβεί εντός ευλόγου χρόνου στην ανάπτυξη αυτή. Άπρακτη παρέλευση της προθεσµίας δεν επηρεάζει την εκπλήρωση της συνταγµατικής επιταγής. 28 Η κλήση προς ακρόαση είναι έγγραφη, αναφέρει τόπο, ηµέρα και ώρα ακροάσεως, προσδιορίζει το αντικείµενο του µέτρου ή της ενέργειας που προτίθεται να λάβει η αρµόδια διοικητική αρχή σε βάρος των δικαιωµάτων ή συµφερόντων του ενδιαφεροµένου και ως προς το οποίο καλείται να εκφράσει γραπτώς ή προφορικώς (παρ.2 µαζί µε παρ.1).η κλήση κοινοποιείται πέντε µέρες πριν τη µέρα ακρόασης (παρ.2, εδ.β ) 29. Προηγούµενη ακρόαση είναι αυτή που γίνεται πριν τη λήψη του διοικητικού µέτρου ή της ενέργειας και κυρίως σε χρόνο κατά τον οποίο είναι ακόµα δυνατός ο επηρεασµός της απόφασης της διοίκησης από την ακρόαση του ενδιαφεροµένου. 26 Ο νόµος 2479/1997 θέσπισε την αίτηση επανασυζήτησης της υποθέσεως. 27 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Β εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005, σελ.1409-1415 28 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Β εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005, σελ1385-1392 29 Κώδικας ιοικητικής ιαδικασίας Α.6 15

Ως δικαστήρια εννοούµε εκείνα που συγκροτούνται από τακτικούς δικαστές, που απολαύουν λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας. Επίσης, κατά την έννοια του Συντάγµατος είναι µόνο τα κρατικά. εν υπάγεται δηλαδή σε αυτά η συναινετική διαιτησία, που βασίζεται στη συµφωνία των µερών. Κρατικά δεν είναι ούτε τα εκκλησιαστικά δικαστήρια. Τέλος, ως προστασία νοείται µόνο εκείνη που παρέχεται από τα ελληνικά δικαστήρια, ώστε µόνη η προστασία από το Ευρωπαϊκό ικαστήριο δικαιωµάτων να µην επαρκεί για την εκπλήρωση της συνταγµατικής επιταγής. β) ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Περιορισµοί για την παρ. 1 του Α.20, Σ. δεν προβλέπονται εκτός αν προβλέπονται εξαιρέσεις από το Σύνταγµα. Ο ιδιώτης δε µπορεί να παραιτηθεί γενικά και για το µέλλον από το δικαίωµα δικαστικής προστασίας. 30 Η αρχή της προηγούµενης ακρόασης δεν εφαρµόζεται στις εξής περιπτώσεις: -λόγω της ελεγκτικής φύσεως του διοικητικού µέτρου. Στην περίπτωση αυτή, επειδή προέχει ο αιφνιδιασµός στη διοικητική ενέργεια, είναι προφανές ότι θα µαταίωνε το σκοπό του διοικητικού µέτρου. -λόγω µέτρων διοικητικής εκτέλεσης, καθώς και σε περίπτωση απαγόρευσης εξόδου από τη χώρα οφειλέτη του δηµοσίου. -λόγω υπερέχοντος δηµοσίου συµφέροντος, όπως π.χ. εθνική άµυνα, συναλλαγµατική ισορροπία της χώρας ή και σε περίπτωση που συντρέχει λόγος επείγοντος. Το Α.6, παρ.3 Κ. ιοικ. ιαδ. ορίζει ότι αν η άµεση λήψη του δυσµενούς µέτρου είναι αναγκαία για την αποτροπή του κινδύνου ή λόγω επιτακτικού δηµοσίου συµφέροντος, είναι κατ εξαίρεσιν δυνατή η χωρίς προηγούµενη κλήση του ενδιαφεροµένου ρύθµιση. Αν η κατάσταση που ρυθµίστηκε είναι δυνατόν να µεταβληθεί, η διοικητική αρχή µέσα σε χρονικό διάστηµα 15 ηµερών καλεί τον ενδιαφερόµενο να εκφράσει τις απόψεις του, οπότε και προβαίνει σε τυχόν νέα ρύθµιση. Αν η προθεσµία αυτή παρέλθει άπρακτη, το µέτρο παύει αυτοδικαίως να ιχύει. 31 5γ) ΦΟΡΕΙΣ-ΠΕ ΙΟ ΙΣΧΥΟΣ Φορείς είναι κάθε φυσικό πρόσωπο, ανεξάρτητα από ιθαγένεια ή κατοικία και κάθε νοµικό, ανεξάρτητα από τόπο έδρας. Τα Ν.Π... έχουν αυτό το δικαίωµα όταν προστατεύεται δικαίωµα κοινού δικαίου ή όταν εξατοµικεύεται προσβολή συνταγµατικών εγγυήσεων, όπως η διοικητική αυτοτέλεια των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης ή η πλήρης αυτοδιοίκηση των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων. Τρίτοι δεν δικαιούνται σε προηγούµενη ακρόαση. Σε περίπτωση όµως έκδοσης µικτών ή τριτενεργών διοικητικών πράξεων, ενδιαφερόµενοι είναι και τα άλλα πρόσωπα που µετέχουν σε µια διοικητική διαδικασία, ή των οποίων τα συµφέροντα θίγονται άµεσα από αυτήν. Όταν γίνεται λόγος για τα συµφέροντα και τα δικαιώµατα του ενδιαφεροµένου πρέπει να νοηθούν µόνο τα έννοµα συµφέροντα, εκείνα δηλαδή που αναγνωρίζονται από το νόµο και δεν προσκρούουν σε αυτόν. 30 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Β εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005, σελ.1428-1429 31 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Β εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005, σελ.1394-1395 16

Το δικαίωµα προηγούµενης ακρόασης απευθύνεται προς τις διοικητικές αρχές και δεν αναπτύσσει εποµένως τριτενέργεια. Μετά την αναθεώρηση του 2001 το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης- όπως όλα τα ατοµικά και κοινωνικά δικαιώµατα- ισχύει κατά το Σύνταγµα «και στις σχέσεις µεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζει» 32.Έτσι, το κράτος δεσµεύεται από τις θεµελιώδεις αρχές του δηµοσίου δικαίου, χωρίς να εκµεταλλευτεί την ευχέρεια επιλογής µορφών οργάνωσης και λειτουργίας του ιδιωτικού δικαίου. 33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ: ΑΡΘΡΟ 3, ΕΣ Α Απαγόρευση των βασανιστηρίων Ουδείς επιτρέπεται να υποβληθή εις βασάνους ούτε εις ποινάς ή µεταχείρισιν απανθρώπους ή εξευτελιστικάς. 6α) ΓΕΝΙΚΑ Το άρθρο αυτό κατοχυρώνει την ανάγκη εξασφάλισης κατάλληλων συνθηκών, έτσι ώστε η ποινή ή το µέτρο να µην επιδεινώνει την ηθική, πνευµατική και σωµατική κατάσταση του καταδίκου και ακόµα περισσότερο να µην θίγει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια του, να µην αποτελεί απάνθρωπη και εξευτελιστική µεταχείριση. Είναι εξάλλου αναγκαίο η ποινή να χρησιµοποιείται σαν µέσο για την κοινωνική αναπροσαρµογή του εγκληµατία. Για αυτό και ο ΟΗΕ έχει συµπυκνώσει σε ένα κείµενο κανόνες γενικής και ειδικής εφαρµογής για τη µεταχείριση των κρατουµένων. Μετά από µια βασική αρχή σχετική µε την αµερόληπτη εφαρµογή των κανόνων ανεξάρτητα από τη φυλή, το χρώµα, φύλο, γλώσσα, θρησκεία, πολιτικές ή άλλες γνώµες, εθνική ή κοινωνική προέλευση, περιουσία, γέννηση ή άλλα προσόντα και την αξίωση σεβασµού των θρησκευτικών πεποιθήσεων, οι κανόνες περιέχουν λεπτοµερείς διατάξεις σχετικά µε τη µεταχείριση των κρατουµένων. 34 6β) ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΝΘΡΩΠΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Στο πνεύµα του άρθρου 3 της ΕΣ Α, υπεγράφη από αρκετά κράτη- µέλη της Ε.Ε. στις 14 Μαΐου 1988 η Ευρωπαϊκή Σύµβαση για την πρόληψη των 32 Άρθρο 25, Σύνταγµα,παρ.1, εδ.γ 33 ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π.., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Τοµ.Β εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2005, σελ. 1392-1394 34 Ρ. ΛΙΝΟΣ- ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΣ ΣΙΣΙΛΙΑΝΟΣ, Η ΣΤΕΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΣΤΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ,42 ο ιεθνές Σεµινάριο της ιεθνούς Εταιρείας Εγκληµατολογίας, Νοµική Βιβλιοθήκη Χάρης Καρατζάς ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 51, ΑΘΗΝΑ 1991, σελ.130-131 17

βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής µεταχείρισης. Σύµφωνα µε αυτήν τη σύµβαση προβλέπεται η σύσταση µιας επιτροπής ελέγχου της µεταχείρισης των κρατουµένων και επαλήθευσης τυχόν υπονοιών για βασανιστήρια. Σε περίπτωση µη συµµόρφωσης του Κράτους, η Επιτροπή µπορεί να προβεί σε δηλώσεις. 35 6γ) ΕΚΘΕΣΗ 2002 Το 2001 η Εθνική Επιτροπή δηµοσίευσε την πρώτη έκθεση για τις συνθήκες κράτησης στην Ελλάδα, στηριζόµενη κυρίως στα πορίσµατα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πρόληψη των βασανιστηρίων (Ε Π Β ), µετά την επίσκεψη της το 1999.Το 2001 όµως,επισκέφθηκε εκ νέου την χώρα η Ε Π Β. Τα πορίσµατα της τελευταίας αυτής επίσκεψης δηµοσιεύτηκαν στις 20 Νοεµβρίου 2002. Στην Έκθεση συµπεριλαµβάνονται παρατηρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πρόληψη των βασανιστηρίων, όπως για παράδειγµα η πρόταση για ριζική ανακαίνιση του Κέντρου Μεταγωγών στον Πειραιά ή τη µεταφορά του σε αρτιότερες εγκαταστάσεις. 36 Το 2001 το Κέντρο παρέµενε στην αρχική του απαράδεκτη κατάσταση.επιπλέον, οι άσχηµες συνθήκες κράτησης στα Κέντρα κράτησης αλλοδαπών στην Αθήνα και στον Πειραιά δεν βελτιώθηκαν το 2001 σε σύγκριση µε το 1999.Το 1993 οι φυλακές ήταν κατά 171% υπερπλήρεις (6.700 κρατούµενοι σε 3.900 θέσεις). Το 2001 οι φυλακές ήταν 170% υπερπλήρεις (8.500 κρατούµενοι σε 5.000 θέσεις). Οι συνθήκες των ελληνικών φυλακών υπολείπονται των ελαχίστων προϋποθέσεων που θέτει η Σύσταση R(99) 22 της Επιτροπής Υπουργών του Συµβουλίου της Ευρώπης. Επισηµαίνεται επίσης η ατιµωρησία των υπευθύνων αστυνοµικών οργάνων για κακοµεταχείριση, καθώς και η πληµµελής δικαστική έρευνα καταγγελιών σχετικά µε κακοµεταχείριση. Επίσης, οι προσπάθειες των ελληνικών αρχών για βελτίωση των συνθηκών ιατρικής περίθαλψης πρέπει να διπλασιαστούν. Τέλος, αξιοσηµείωτα είναι τα σοβαρά κρούσµατα κακοµεταχείρισης, κυρίως εις βάρος των Αλβανών υπηκόων σε τρία κέντρα κράτησης (Χανίων, Ηγουµενίτσας και Πειραιά). 37 Στην ίδια έκθεση συµπεριλαµβάνονται και παρατηρήσεις της Επιτροπής κατά των βασανιστηρίων των Ηνωµένων Εθνών (ΕκΒ), όπως για παράδειγµα η αδικαιολόγητη και υπερβολική χρήση βίας από τα αστυνοµικά όργανα, ιδιαίτερα έναντι των εθνικών µειονοτήτων και των αλλοδαπών. Ακόµα, οι σκληρές συνθήκες κράτησης, οι υπερπλήρεις φυλακές, η απουσία ειδικής εκπαίδευσης του ιατρικού και άλλου προσωπικού είναι λόγοι ανησυχίας για την Επιτροπή. 38 Αυτές οι συνθήκες εξάλλου είναι και µερικές φορές αιτίες θανάτου, σύµφωνα µε σχετικό δηµοσίευµα της Ελευθεροτυπίας την 1/08/07, 39 όπου σηµειώνεται ότι σε µία δεκαετία 364 άνθρωποι πέθαναν µέσα στις φυλακές, αριθµός ελάχιστα αντιπροσωπευτικός, αφού τα επίσηµα νούµερα υπολείπονται κατά πολύ των εκτιµήσεων των σωφρονιστικών υπαλλήλων αλλά και των ίδιων των κρατουµένων.το πιο τροµερό όλων, είναι ότι σχεδόν οι µισοί από τους κρατούµενους δεν θα έπρεπε να είναι καν κρατούµενοι, 35 Ρ. ΛΙΝΟΣ- ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΣ ΣΙΣΙΛΙΑΝΟΣ, Η ΣΤΕΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΣΤΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ,42 ο ιεθνές Σεµινάριο της ιεθνούς Εταιρείας Εγκληµατολογίας, Νοµική Βιβλιοθήκη Χάρης Καρατζάς ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 51, ΑΘΗΝΑ 1991, σελ.139 36 ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΒ 1993,Εθνικό Τυπογραφείο, Ιανουάριος 2003, παρ.76-77 37 ΕΚΘΕΣΗ 2002,Εθνικό τυπογραφείο, Ιανουάριος 2003,σελ.252-255 38 ΕΚΘΕΣΗ 2002,Εθνικό τυπογραφείο, Ιανουάριος 2003, σελ.255-256 39 Ελευθεροτυπία, 1/08/2007, σελ.7 18

αφού είναι υπόδικοι και όχι καταδικασµένοι, άρα τεκµαίρονται αθώοι!αξιοσηµείωτο είναι επίσης, ότι σχεδόν οι µισοί από αυτούς που πέθαναν, πέθαναν µέσα στα τελευταία τριάµισι χρόνια. Ανάλογες ήταν και οι παρατηρήσεις του Αρµοστή του Συµβουλίου της Ευρώπης για τα ικαιώµατα του ανθρώπου (σχετικά µε την υπερπληρότητα, την υπερβολική χρήση βίας και την εξευτελιστική µεταχείριση ) 40.Ωστόσο, στην οµιλία του στις 2-5/6/2002 ο Αρµοστής εξέφρασε την αισιοδοξία του για τη βελτίωση των συνθηκών των ελληνικών φυλακών, αλλά και την έµπρακτη συµπαράσταση του στην κατασκευή για παράδειγµα νέων σωφρονιστικών ιδρυµάτων. 41 6δ) ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ DOUGOZ v.greece (40907/98)-6/03/01 Πραγµατικά περιστατικά: «Ο αιτών ισχυρίζεται ότι, όσο βρισκόταν στη Συρία, κατηγορήθηκε για προσβολή της εθνικής ασφάλειας, έχοντας επιτρέψει κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, να διαρρεύσουν πληροφορίες. Ο αιτών έφυγε από την χώρα. Ισχυρίζεται ότι θεωρήθηκε ένοχος αυτών των προσβολών και καταδικάστηκε σε θάνατο. Η ελληνική κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι ο Dougoz εισήλθε παράνοµα στη χώρα, πιθανόν το 1983 τον Ιούλιο. Αντίθετα, ο ίδιος ο Dougoz ισχυρίζεται ότι εισήλθε νόµιµα στην χώρα. Έπειτα συνελήφθη από τις ελληνικές αρχές για παρανοµίες σχετικά µε ναρκωτικά και στη συνέχεια το δικαστήριο θεωρώντας ότι είναι και ο ίδιος χρήστης, τον καταδίκασε σε δύο χρόνια φυλάκιση. Αργότερα, ο Dougoz υπέβαλε αίτηση και όντως αναγνωρίστηκε ως πρόσφυγας και έτσι οι ελληνικές αρχές του εξέδωσαν άδεια παραµονής στην χώρα, η οποία έληξε σύµφωνα µε την κυβέρνηση αργότερα και έτσι αυτός παράνοµα παρέµενε στην χώρα. Λίγο αργότερα, συνελήφθη για κλοπή και διακίνηση όπλων χωρίς σχετική εξουσιοδότηση. Ετέθη υπό επιτήρηση και καταδικάστηκε από το δικαστήριο του Ναυπλίου σε πεντέµισι χρόνια φυλάκιση. Αφού αφέθηκε µε εγγύηση ένα χρόνο σχεδόν µετά, ο Αρχηγός της Αστυνοµίας διέταξε την απέλασή του από την Ελλάδα για λόγους δηµοσίου συµφέροντος. Όταν ο Dougoz ξαναέκανε αίτηση χορήγησης κάρτας µετανάστη, αυτή απορρίφθηκε ως καταχρηστική, γιατί γινόταν δέκα χρόνια µετά την άφιξή του στην Ελλάδα, προφανώς µε σκοπό να αποφύγει την απέλασή του από την χώρα. Έπειτα, µετά την δίωξή του στην Πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας, επέστρεψε στην Ελλάδα παράνοµα αν και ο ίδιος ισχυρίζεται ότι ποτέ δεν διώχθηκε νόµιµα στην Π.Γ..Μ. Ποτέ δεν του ζητήθηκε να πάει σε αυτήν την χώρα, ούτε έγινε δεκτός από αυτήν. Στη συνέχεια συνελήφθη πάλι για ναρκωτικά και καταδικάστηκε σε τρία χρόνια φυλάκιση. Έπειτα ζήτησε να αφεθεί µε εγγύηση για να επιστρέψει στη Συρία όπου δικαιούταν αναστολή της ποινής. Το δικαστήριο αποφάσισε να αφεθεί ελεύθερος µε εγγύηση και µετά να απελαθεί από την χώρα. Ετέθη υπό αστυνοµική επιτήρηση στο αστυνοµικό κέντρο της ραπετσώνας και στη συνέχεια θα εισερχόταν στη Συρία από τη Συριανή πρεσβεία στην Αθήνα. Ο Dougoz ισχυρίζεται ότι το αστυνοµικό κέντρο της ραπετσώνας αποτελείτο από είκοσι κελιά, ήταν υπερπλήρες και παρολ αυτά εξακολουθούσε να δέχεται άτοµα. εν υπήρχαν κρεβάτια, σκεπάσµατα, σεντόνια, πετσέτες. Ορισµένοι έπρεπε να κοιµηθούν στο διάδροµο. Τα κελιά ήταν βρώµικα και οι εγκαταστάσεις υγιεινής ανεπαρκείς. εν υπήρχε ζεστό ή και καθόλου νερό. εν υπήρχε καθαρός αέρας ή φυσικό φως και καθόλου αυλή για να εξασκηθείς. Ο µόνος χώρος που 40 ΕΚΘΕΣΗ 2002,Εθνικό τυπογραφείο, Ιανουάριος 2003, σελ 256-257 41 Report by Mr.Alvaro Gil-Robles, Commissioner for Human Rights, on his visit to the Hellenic Republic, σελ.313-315 19

επιτρεπόταν να περπατήσεις ήταν ο διάδροµος για τις τουαλέτες.σύµφωνα µε τους ισχυρισµούς του Dougoz δεν υπήρχαν καθόλου δηµιουργικές δραστηριότητες στο κέντρο της ραπετσώνας και δεν µπορούσε να διαβάσει ούτε καν ένα βιβλίο στο κελί του, καθώς είχε πάρα πολλούς κρατουµένους. Τους σερβιρόταν ένα «υποφερτό πιάτο φαγητό» δύο φορές τη µέρα, ενώ γάλα, φρούτα και τυρί σπάνια εµφανίζονταν. Ακόµα, οι κρατούµενοι δεν µπορούσαν να έχουν φαγητό από έξω. εν υπήρχε καµία πρόσβαση για τον αιτούντα σε γιατρό. Μόνο οικογενειακές επισκέψεις επιτρέπονταν και συνεπώς ξένοι κρατούµενοι δεν δέχονταν καθόλου επισκέψεις. Ο αιτών δεν µπορούσε να στραφεί στις κοινωνικές υπηρεσίες. Αν και υπήρχαν καρτοτηλέφωνα, ο αριθµός τους ήταν ανεπαρκής.τέλος, κακοµεταχείριση από τους φρουρούς ήταν σύµφωνα µε τους ισχυρισµούς- ένα σύνηθες φαινόµενο. Η κυβέρνηση από την πλευρά της ισχυρίστηκε ότι υπήρχε ζεστό νερό όλο το 24-ώρο, το φαγητό ήταν αρκετό και υψηλής ποιότητας-το ίδιο είχαν και οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι. Ακόµα, ότι υπήρχε αρκετό φως εκεί όπου κρατούταν ο αιτών. Επίσης, είχε τη δυνατότητα να κυκλοφορεί ελεύθερα σε ένα µεγάλο διάδροµο κατά τη διάρκεια της µέρας. Οι φυλακές καθαρίζονταν καθηµερινά από το προσωπικό και τακτικά απολυµαίνονταν. Τέλος, υπήρχε ιατρική περίθαλψη. Το 1997 πραγµατοποιήθηκε απεργία πείνας στο σωφρονιστικό κέντρο της ραπετσώνας. Αργότερα, ο αιτών ζήτησε να ταξιδέψει στη Συρία όπου, άδικα είχε καταδικαστεί σε θάνατο. Μετά ζήτησε να αρθεί η απόφαση για την απέλασή του, στηριζόµενος στην Ευρωπαϊκή Σύµβαση για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και κατά της Απάνθρωπης και Εξευτελιστικής Μεταχείρισης και στο γεγονός ότι είχε αναγνωριστεί ως πρόσφυγας από τα Ηνωµένα Έθνη. Επίσης ισχυρίστηκε ότι η απόφαση για την απέλασή του έγινε κατά παράβαση του εθνικού νόµου. Στη συνέχεια µεταφέρθηκε στις φυλακές στην οδό Αλεξάνδρας στην Αθήνα.Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι οι συνθήκες ήταν παρόµοιες µε αυτές της ραπετσώνας, αν και υπήρχε φως, νερό και καθαρός αέρας. Τον Απρίλιο του 1998 ο εκπρόσωπος των Ηνωµένων Εθνών ζήτησε από τον Υπουργό ηµοσίας Τάξεως να µην απελαθεί ο αιτών στη Συρία,για όσο καιρό η υπόθεσή του βρισκόταν υπό εξέταση. Το Μάϊο του 1998 το πρωτοβάθµειο δικαστήριο του Πειραιά, αρνήθηκε να αποσύρει την απόφαση για την απέλασή του, γιατί στη αίτηση του ο Dougoz το 1997 είχε ισχυριστεί ότι δεν εκκρεµούσε εις βάρος του ποινή στη Συρία. Η απόφαση του δικαστηρίου δεν περιείχε καµία νύξη σχετικά µε τους ισχυρισµούς του Dougoz αναφορικά µε την κράτηση του. Ο αιτών ζήτησε από τους Υπουργούς ηµοσίας Τάξεως και ικαιοσύνης,να αποσύρουν την απόφαση απέλασής του και σε κάθε περίπτωση να τον απελευθερώσουν. Στις 3 εκεµβρίου 1998 ο αιτών απελάθηκε στη Συρία. Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι είχαν ενηµερωθεί από την Ιντερπόλ ότι η Συρία δεν είχε ζητήσει την έκδοσή του στη Συρία. Τέλος, µε την άφιξή του στη Συρία, τέθηκε υπό κράτηση». 42 Σύµφωνα µε το άρθρο 3 της ΕΣ Α κανένας δεν επιτρέπεται να υποβληθεί σε βασανιστήρια, σε ποινές και σε µεταχείριση απάνθρωπη και εξευτελιστική. Σύµφωνα µε τους ισχυρισµούς του Dougoz η κράτησή του στη ραπετσώνα πραγµατοποιήθηκε υπό άθλιες συνθήκες. Όπως όµως παρατήρησε το Ευρ. ικαστήριο ήταν η πρώτη φορά που αυτός υποβαλλόταν σε πολύµηνη κράτηση. Ακόµα, από όλους τους ισχυρισµούς του, η κυβέρνηση απέκρουσε αυτούς που αφορούσαν το φαγητό, το νερό, τον αέρα, τον ελεύθερο χώρο και την ιατρική περίθαλψη, όχι όµως και αυτούς που αφορούσαν την υπερπληρότητα, ή την έλλειψη κρεβατιών, σκεπασµάτων κ.τ.λ. Το δικαστήριο εκτίµησε ότι αυτές οι συνθήκες 42 WILLEM POMPE INSTITUUT VOOR STRAFRECHTSWETENSCHAPPEN, CRIMINAL LAW AND HUMAN RIGHTS, Arrestenbundel 1,p.59-62 20

µπορεί ορισµένες φορές να πληρούν την υπόσταση της απάνθρωπης και εξευτελιστικής µεταχείρισης. Στη συγκεκριµένη περίπτωση άλλωστε, οι ανεπαρκείς εγκαταστάσεις και η υπερπληρότητα συνηγορούν σε αυτό. Οι µετέπειτα αντιφατικοί ισχυρισµοί Dougoz και κυβέρνησης για τις συνθήκες κράτησης στην Αλεξάνδρας καθώς και η διαπίστωση ότι και εδώ υπήρχε σοβαρό πρόβληµα υπερπληρότητας και έλλειψης κρεβατιών συγκλίνουν στο ότι υπήρχε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣ Α. Επίσης, σε αυτό αξίζει να προστεθεί και η όχι σύµφωνη µε τους κανόνες µακρά χρονική περίοδος κράτησης του αιτούντος. Επιπλέον, διαπιστώθηκε από το δικαστήριο παράβαση του άρθρου 5 της ΕΣ Α αναφορικά µε την παρ.4 όπου ο Dougoz δικαιούται να προσφύγει στο δικαστήριο για να καταφέρει να διαταχθεί η απόλυσή του σε περίπτωση παράνοµης κράτησης. εν του δόθηκε όµως από το εθνικό σύστηµα η αντίστοιχη ευκαιρία. Επίσης αντίστοιχη παραβίαση σηµειώνεται για την παρ.1 του ίδιου άρθρου, περ.στ) όταν οι αρµόδιοι υπουργού είτε απορρίπτουν, είτε δεν απαντούν στις αιτήσεις του Dougoz. Τέλος, βάσει του άρθρου 41 της ΕΣ Α, το δικαστήριο έκρινε ως δίκαιη ικανοποίηση του παθόντος την αποζηµίωση του από την ελληνική κυβέρνηση. 43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒ ΟΜΟ: ΑΡΘΡΟ 5, ΕΣ Α Το δικαίωµα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια 1.Παν πρόσωπον έχει δικαίωµα εις την ελευθερίαν και την ασφάλειαν. Ουδείς επιτρέπεται να στερηθή της ελευθερίας του ειµή εις τας ακόλουθας περιπτώσεις και συµφώνως προς τη νόµιµη διαδικασίαν: Α) εάν κρατήται κανονικώς κατόπιν καταδίκης υπό αρµόδιου δικαστηρίου. Β) εάν υπεβλήθη εις κανονικήν σύλληψην ή κράτησιν λόγω ανυποταγής εις νόµιµον διαταγήν δικαστηρίου, ή εις εγγύησιν εκτελέσεως υποχρεώσεως οριζοµένης υπό του νόµου. Γ) εάν συνελήφθη και κρατήται όπως οδηγηθή ενώπιον της αρµόδιας δικαστικής αρχής εις την περίπτωσιν ευλόγου υπόνοιας ότι διέπραξεν αδίκηµα, ή υπάρχουν λογικά δεδοµένα προς παραδοχήν της ανάγκης όπως ούτος εµποδισθή από του να διαπράξει αδίκηµα ή δραπετεύσει µετά την διάπραξην τούτου. ) εάν πρόκειται περί νοµίµου κρατήσεως ανηλίκου, αποφασισθείσης δια την επιτήρησιν της ανατροφής του, ή την νόµιµον κράτησίν του ίνα παραπεµφθή ενώπιον αρµόδιας αρχής. Ε) εάν πρόκειται περί νοµίµου κρατήσεως ατόµων δυναµένων να µεταδώσωσι µεταδοτικήν ασθένειαν, φρενοβλανούς, αλκοολικού, τοξικοµανούς, ή αλήτου. Στ) εάν πρόκειται περί νοµίµου συλλήψεως ή κρατήσεως ατόµου επί σκοπώ όπως εµποδισθή από του να εισέλθη παρανόµως εν τη χώρα, ή εναντίον του οποίου εκκρεµεί διαδικασία απελάσεως ή εκδόσεως. 2. Παν συλληφθέν πρόσωπο δέον να πληροφορήται κατά το δυνατόν συντοµώτερον και εις γλώσσαν την οποία εννοεί, τους λόγους της συλλήψεως του ως και πάσαν διατυπούµενην εναντίον του κατηγορία. 43 WILLEM POMPE INSTITUUT VOOR STRAFRECHTSWETENSCHAPPEN, CRIMINAL LAW AND HUMAN RIGHTS, Arrestenbundel 1,p.64-70 21