ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ «Πόλεµος Ειρήνη: θέµατα πολιτικά» Α Παρότι, εποµένως, αναγνωρίζουµε την τεράστια συµβολή της ειρήνης, δεν µπορούµε να αποφύγουµε τις οδυνηρές συνέπειες του πολέµου. Σύµφωνα µε τον Clausevitz «ο πόλεµος είναι µια πράξη βίας προορισµένη να καταναγκάσει τον αντίπαλο να εκτελέσει τη θέλησή µας». Είναι η συνέχιση της πολιτικής µε άλλα µέσα, µε µέσα ωστόσο που σκοτώνουν, σπέρνουν τον πανικό, επιφέρουν την οπισθοδρόµηση, εκφυλίζουν και αλλοιώνουν την προσπάθεια του ανθρώπου για ευηµερία και πρόοδο. Β Ο πόλεµος δεν είναι αυτοτελής σκοπός, αλλά µόνο ένα όργανο της πολιτικής. Κατά συνέπεια, η υποταγή της πολιτικής άποψης σ εκείνη του πολέµου θα ήταν παράλογη, επειδή η πολιτική είναι εκείνη που προκαλεί τον πόλεµο. Η πολιτική είναι η διανοητική εξουσία, ο πόλεµος δεν είναι παρά το όργανο, ο δίαυλος. Γ Αυτά γράφτηκαν για να βρεθεί η αληθινή σχέση του πολέµου µε την πολιτική, αλλά και για να αµφισβητηθεί ο µύθος που λέει ότι «ο πόλεµος είναι µέρος της ανθρώπινης φύσης, και η ανθρώπινη φύση δεν µπορεί ν αλλάξει». Κάθε πράξη στην οργανωµένη κοινωνία είναι πολιτική. Η πολεµική πράξη, πράξη βίαιη και ειδεχθής, δείχνει ότι στις κοινωνίες απουσιάζει ο γόνιµος διάλογος, η οµοφροσύνη, η αλληλεγγύη και ο σεβασµός στο δικαιικό σύτηµα. Οι µυστικές διπλωµατίες δε, και ιδιαίτερα αυτές που δηµιουργούν διπλωµατικές νίκες και ήττες αντίστοιχα, ευθύνονται για την υιοθέτηση της τακτικής των «γερακιών». Ο λαός υποτάσσεται στις εντολές των κυβερνήσεων και αγωνίζεται για νόθες ιδέες, για κάτι που είναι αδύνατο να απολαύσει. Από την άλλη, ο πόλεµος δεν είναι µόνο εγγενές συστατικό της ανθρώπινης φύσης Υπάρχουν λαοί (Σουηδοί, Ελβετοί κ.ά) που έχουν να πολεµήσουν εδώ και δεκάδες χρόνια. Αυτοί οι λαοί δεν αισθάνονται καταπιεσµένοι, επειδή δεν πολέµησαν. Πρέπει να αντιληφθούµε ότι η ανθρώπινη φύση συνδέεται µε την ηθική, τις αξίες, την παιδεία. Εποµένως οι πολιτισµένοι λαοί ελάχιστα επηρεάζονται από πρωτόγονα ένστικτα. Ε Συνεπώς, η πολιτική µε την ευρύτερη έννοια του όρου, είναι υπεύθυνη για τις επικίνδυνες και απειλητικές συνθήκες στις οποίες έχει περιέλθει ο σηµερινός κόσµος. ΣΤ Η ειρήνη σήµερα, δυστυχώς, είναι εύθραυστη, επισφαλής και στηρίζεται στα όπλα, αφού πολλά κράτη, κυρίως ισχυρά, προσπαθούν µέσω του πατερναλισµού και της απειλής των όπλων να διασφαλίσουν τα συµφέροντά τους και να επιβάλουν τη παρουσία τους. Ο κίνδυνος του πολέµου ελλοχεύει περισσότερο λόγω του τεχνολογικού θριάµβου. Η εξέλιξη της επιστηµονικής γνώσης οδήγησε στην ενίσχυση των επιθετικών όπλων, γεγονός που επιβεβαιώνει την ευθραυστότητα της ειρήνης, αφού έχουµε στα χέρια µας όπλα που µπορούν να αφανίσουν τον πλανήτη, και παράλληλα να χρησιµοποιηθούν, ώστε να επικρατήσει η ειρήνη µέσα από έναν προληπτικό πόλεµο. Οι σύγχρονες συνθήκες, άρα, δεν ευνοούν τη διασφάλιση της ειρήνης, αντίθετα, ωθούν σε συγκρούσεις και υποδαυλίζουν τα µίση και τα πάθη. Χρειάζεται, εποµένως, να δούµε τα πράγµατα από µια άλλη οπτική γωνία, καταρχήν πρακτική και πραγµατική. Ζ Η ειρήνη θα παγιωθεί, όταν θα εξασφαλισθεί σε κάθε κράτος το δικαίωµα να επιλύει τις διαφορές του πάνω σε νοµικές βάσεις, στο διεθνές δίκαιο. Αυτό πρέπει να γίνει το κέντρο των διεθνών σχέσεων, των οικουµενικών συναλλαγών. Κάθε κράτος δε, που το παραβιάζει, να τιµωρείται µε αυστηρές κυρώσεις. Αν αυτό συνδυαστεί µε µια υπερεθνική οργάνωση, πέρα από ιδιοτέλειες και όψιµα συµφέροντα, που θα έχει στρατιωτική δύναµη κάτω από τον έλεγχό της, τότε θα είναι δυνατή µια εξισορρόπηση της κατάστασης, που θα συµβάλλει στην Επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 1
οικοδόµηση της διεθνούς σταθερότητας. Πρέπει επιτέλους να συνειδητοποιήσουµε ότι η ειρήνη διασφαλίζεται µέσω της κατανόησης και αλληλοϋποστήριξης. Η ενίσχυση των υποβαθµισµένων κρατών, οικονοµική και πολιτική, είναι εφικτή, αλλά και αναγκαία για την εδραίωση της ειρήνης. Η νοοτροπία που κυριαρχεί στην πολιτική είναι ανάγκη να µεταστραφεί και να αποτελέσει άξονα για τη θεµελίωση ενός κλίµατος αµοιβαιότητας και γόνιµης συνύπαρξης. Ωστόσο, η ειρήνη είναι φασµατική, αν δεν καλλιεργηθεί στις µέρες µας ο ριζοσπαστικός ουµανισµός. Πρέπει κυρίως οι φορείς αγωγής (πολιτεία, σχολείο, πνευµατική ηγεσία, κινήµατα ειρήνης) να µεταγγίσουν ένα νέο όραµα για τη ζωή, ικανό να εµπνεύσει τους λαούς και να τους βοηθήσει να συµβιώσουν ειρηνικά και ανθρωπιστικά. Όραµα που θα αφυπνίζει τις συνειδήσεις, θα διαφωτίζει το νου και θα στηρίζεται στην οµόνοια. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις ο σύγχρονος κόσµος, που υποφέρει από έλλειψη ζωτικότητας, αφού βιώνει σε κοινωνίες βιοµηχανικές, θα στηριχθεί σε γερά θεµέλια, ικανά να µεταβάλουν τον άνθρωπο υλιστή σε ιδεαλιστή. Τάνια Κωστάλα Νίκος Καµαργιάρης Έλλογη Σκέψη Ζητούµενα Α. Περίληψη Να αποδώσετε την περίληψη του κειµένου σε 120 130 λέξεις. 2 Β. Ασκήσεις 1. Να δώσετε από µια συνώνυµη λέξη στις υπογραµµισµένες λέξεις του κειµένου: εκφυλίζουν, ειδεχθής, εγγενές, πατερναλισµός, υποδαυλίζουν. 2. Ποιες µεθόδους πειθούς χρησιµοποιούν οι συγγραφείς στην Α και Β παράγραφο του κειµένου. 3. Τι γραµµατειακό είδος είναι το κείµενο αυτό; Τεκµηριώστε την απάντησή σας. 4. Στο κείµενο υποστηρίζεται η γνώµη ότι είναι µύθος η άποψη που λέει «ότι ο πόλεµος είναι µέρος της ανθρώπινης φύσης, και η ανθρώπινη φύση δεν µπορεί να αλλάξει». Να δηµιουργήσετε µε δική σας επιχειρηµατολογία, τεκµήρια κλπ. µια παράγραφο σε δέκα σειρές, στην οποία να αντικρούετε την παραπάνω άποψη. 5. Να σχολιάσετε τις διαρθρωτικές λέξεις της Ζ παραγράφου: αν, ωστόσο, κυρίως, όραµα, υπό τις προϋποθέσεις. Επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 2
Γ. Παραγωγή κειµένου «Όταν εµείς οι πολίτες των ανεπτυγµένων χωρών της ύσης κατεβαίνουµε στους δρόµους µε πλακάτ και συνθήµατα υπέρ της ειρήνης, λέµε ψέµατα για την ειρήνη. Και αυτό γιατί δε µιλάµε για τη γνήσια ειρήνη που είναι η µόνιµη ειρήνη. Μιλάµε για µια ειρήνη που κάθε άλλο παρά ανατρέπει το υπάρχον status κυριαρχίας. Μιλάµε για µια ειρήνη που σ εµάς εξασφαλίζει ευηµερία µε τίµηµα τη φτώχεια, την απόγνωση εκατοµµυρίων ανθρώπων». Τα παραπάνω λόγια αποτελούν µέρος οµιλίας ενός από τα κορυφαία στελέχη των οικολόγων, του Ντάνιελ Κάρλεµπερ, που υπήρξε πρώην αξιωµατούχος του αµερικανικού αγώνα ειρήνης. Αφού λάβετε υπόψη σας την παραπάνω διαπίστωση να κατασκευάσετε κείµενο 450 600 λέξεων, που πρόκειται να δηµοσιευτεί στην εφηµερίδα του σχολείου σας, στο οποίο να εκθέσετε τις απόψεις σας αναφορικά µε τα ακόλουθα σηµεία προβληµατισµού: α) Πώς αντιλαµβάνονται οι ανεπτυγµένες χώρες την ειρήνη; β) Ποια είναι τελικά η αληθινή, η γνήσια ειρήνη; γ) Ποια, κατά τη γνώµη σας, είναι η συµβολή της ειρήνης στην πρόοδο και εξέλιξη του πολιτισµού; Επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 3
Ενδεικτικές απαντήσεις στα ζητούµενα Β. Ασκήσεις 1. εκφυλίζουν = εκµαυλίζουν, διαφθείρουν, αλλοιώνουν ειδεχθής = θηριώδης, αποτρόπαια, βάρβαρη εγγενές = έµφυτο, σύµφυτο πατερναλισµός = κηδεµονία, προστατευτισµός υποδαυλίζουν = ναρκοθετούν, δυναµιτίζουν, υποθάλπουν 2. «Παρότι του πολέµου»: επίκληση στη λογική µε τεκµήριο µε την µορφή γεγονότος της καθηµερινότητας - «Σύµφωνα θέλησή µας» : επίκληση στην αυθεντία - «Είναι η πρόοδο» : επίκληση στη λογική µε τεκµήρια µε την µορφή παραδειγµάτων - «Ο πόλεµος το µέσο» : επίκληση στη λογική µε επιχείρηµα παραγωγικό 3. Το κείµενο των Τ. Κωστάλα και Ν. Καµαργιάρη είναι αποδεικτικό δοκίµιο ή δοκίµιο πειθούς. Και τούτο διότι : επιδιώκει να τεκµηριώσει την θέση ότι ο πόλεµος είναι θέµα πολιτικό µέσα από την επίκληση στη λογική (µε επιχειρήµατα και τεκµήρια, βλέπε ερώτηση Β2 ) και στην αυθεντία, έχει λογική διάρθρωση και δηλωτική γλώσσα. Επίσης παρατηρούµε την αντικειµενική σκοπιά µέσω της χρήσης του 3 ου ενικού ρηµατικού προσώπου. 4. θεµατική περίοδος : το επιχείρηµα ότι ο πόλεµος αποτελεί έµφυτη και αναπόφευκτη κλίση του ανθρώπου είναι αναιρέσιµο. - λεπτοµέρειες σχόλια : 1) ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται από ποικίλα έµφυτα και επίκτητα στοιχεία 2) ο άνθρωπος ως έλλογο και σκεπτόµενο πλάσµα οφείλει να χαλιναγωγεί όλα τα πάθη, ένστικτα και ορµέµφυτά του 3) ιδιαίτερα το ένστικτο της επιθετικότητας που ωθεί σε βίαιη και θηριώδη συµπεριφορά, έχει χρέος να το τιθασεύσει προκειµένου να αναχαιτίσει και τις πολεµικές και ιµπεριαλιστικές βλέψεις του - κατακλείδα: συνεπώς, είναι εφικτή η οριοθέτηση της συµπεριφοράς του ανθρώπου και η τροποποίηση επιβλαβών τάσεων, όπως των επιθετικών και πολεµικών. 5. Με τις διαρθρωτικές λέξεις επιτυγχάνεται η συνοχή των περιόδων της Ζ παραγράφου, δηλαδή το δέσιµό τους. Αναλυτικότερα: - αν : είναι υποθετικός σύνδεσµος και συνδέει την 3 η περίοδο («κάθε κυρώσεις») µε την 4 η περίοδο («Αν αυτό σταθερότητας») - ωστόσο : είναι αντιθετικός σύνδεσµος και συνδέει την 7 η περίοδο («Η νοοτροπία συνύπαρξης») µε την 8 η περίοδο («Ωστόσο ουµανισµός») - κυρίως : είναι εµφατικός σύνδεσµος και συνδέει την 8 η περίοδο («Ωστόσο ουµανισµός») µε την 9 η περίοδο («Πρέπει ανθρωπιστικά») - όραµα : επανάληψη της λέξης «όραµα» ώστε να συνδέσει την 9 η περίοδο («πρέπει ανθρωπιστικά») µε την 10 η περίοδο («Όραµα στην οµόνοια») - υπό τις προϋποθέσεις: σύνδεσµος που δηλώνει όρο προϋπόθεση και συνδέει την 10 η περίοδο («Όραµα στην οµόνοια») µε την 11 η περίοδο («Υπό αυτές τις ιδεαλιστή») Επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 4
Γ. Παραγωγή κειµένου Τίτλος : η επισφαλής ειρήνη σήµερα Πρόλογος 1 η παράγραφος: - ανάλυση της ρήσης του Ντάνιελ Κάρλεµπερ - η επισφαλής και όχι ασφαλής διεθνής ειρήνη σήµερα - η υπονόµευση της ειρήνης από τα ισχυρά κράτη και την ιµπεριαλιστική πολιτική τους - ανάγκη επιτακτική η παγίωση της ειρήνης τόσο σε ανεπτυγµένα όσο και σε υποανάπτυκτα κράτη για την επικράτηση της υγιούς παγκοσµιοποίησης και του υγιούς κοσµοπολιτισµού Κύριο µέρος 2 η παράγραφος : απάντηση στο 1 ο ερώτηµα - η ειρήνη συνεπάγεται την στυγνή εκµετάλλευση των ανίσχυρων χωρών, την εξαθλίωση και χειραγώγησή τους µε σκοπό την ιδιοτέλεια και την ευηµερία των ισχυρών χωρών - η κινητοποίηση και η αγωνιστικότητα των πολιτών ισχυρών κρατών είναι επίπλαστη και µυωπική - τα ισχυρά κράτη επιδίδονται σε έναν αδυσώπητο ανταγωνισµό για την παρασκευή πολεµικών συστηµάτων και την προώθηση των προϊόντων της βιοµηχανικής τους παραγωγής - µε πρόφαση τη ηµοκρατία, χρησιµοποιούν τον πατερναλισµό, αναµειγνύονται στα εσωτερικά µιας µικρής χώρας και υποδαυλίζουν τα πάθη - χειραγωγούν και προπαγανδίζουν αλλοιώνοντας το αληθινό νόηµα της λέξης «ειρήνη» : επιβάλλουν το δόγµα «αν θέλεις ειρήνη, προετοιµάσου για πόλεµο» 3 η παράγραφος : απάντηση στο 2 ο ερώτηµα - η γνήσια και αυθεντική ειρήνη είναι µια πολυδιάστατη έννοια - αποβλέπει στην εξασφάλιση της οµαλότητας και την αποτροπή της βίας και της µισαλλοδοξίας - είναι καρπός του αµφίδροµου διαλόγου µεταξύ των πολιτών και των φορέων εξουσίας - κατοχυρώνει ισότιµα τα δικαιώµατα του πολίτη (ισονοµία) και κάθε κράτους (ισοπολιτεία) - είναι απότοκος της ουσιαστικής δηµοκρατίας και της αδέκαστης εφαρµογής του Γραπτού ικαίου - συντελεί στην ουσιαστική συνεργασία και συναδέλφωση όλων των λαών µέσα στη σηµερινή παγκοσµιοποιηµένη κοινωνία 4 η παράγραφος : απάντηση στο 3 ο ερώτηµα - δαµάζει τα άγρια πάθη, ένστικτα και ορµέµφυτα - ο άνθρωπος επιδίδεται απερίσπαστος σε φιλειρηνικά έργα µε γνώµονα το προσωπικό και συλλογικό όφελος - ο άνθρωπος ανάγεται σε υψηλές σφαίρες καθώς αποµακρύνεται από την θηριώδη καταβολή του, όπου λειτουργούσε µε το δίκαιο της πυγµής - καλλιεργούνται σχέσεις άµιλλας, συνεργασίας και γόνιµος διάλογος για την ειρηνική επίλυση των εγχώριων και διεθνών προβληµάτων - ο φιλήσυχος πολίτης συνειδητοποιεί την υποχρέωσή του για συµµόρφωση προς το γραπτό δίκαιο και διαφύλαξη της πλούσιας προγονικής κληρονοµιάς - οι αιµατηροί πόλεµοι του παρελθόντος διδάσκουν και νουθετούν τις νεότερες γενιές Επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 5
- ο καλλιτέχνης, επίσης, µέσα σε συνθήκες ηρεµίας είναι σε θέση να εµπνευστεί πρωτότυπες και αυθεντικές συλλήψεις ιδεών και να τις µετουσιώσει σε αξιόλογα έργα τέχνης Επίλογος 5 η παράγραφος: προϋποθέσεις για την εδραίωση της διεθνούς ειρήνης - άτοµο : ανθρωπιστική παιδεία, γόνιµος διάλογος µε συµπολίτες, ενεργός συµµετοχή σε ιεθνείς Οργανώσεις - οικογένεια: ορθή διαπαιδαγώγηση του νέου πάνω σε υψηλά ιδεώδη, όπως το ιδεώδες της ειρήνης - σχολείο: µετάγγιση τεχνοκρατικής και ανθρωπιστικής γνώσης στον νέο, έµφαση στην ιστορία του παρελθόντος µε τα οδυνηρά διδάγµατα των παγκόσµιων πολέµων και άλλων συρράξεων - ΜΜΕ: αντικειµενική προβολή των εστιών συρράξεων ανά την υφήλιο, αφύπνιση και διαµόρφωση της κοινής γνώµης - Κράτος Πολιτική ηγεσία: οι πολιτικοί ηγέτες πρέπει να εµφορούνται από το φρόνηµα της ειρήνης και να αναπτύσσουν διακρατικό διάλογο για την συσπείρωση όλων - Πνευµατική ηγεσία: δραστηριοποίηση και στηλίτευση των επεκτατικών βλέψεων των ηγετών µε στόχο την αναχαίτισή τους - ιεθνείς Οργανώσεις :συντονισµένη δράση και συστράτευση για την αποτροπή του ενδεχόµενου ενός πολέµου Επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 6