5. Παραδείγµατα στρατηγικού µητροπολιτικού σχεδιασµού στην Ευρώπη στην δεκαετία Στόχοι και παρεµβάσεις

5. Παραδείγµατα στρατηγικού µητροπολιτικού σχεδιασµού στην Ευρώπη στην δεκαετία 1990. Στόχοι και παρεµβάσεις 5.1. Γενικές παρατηρήσεις για τις νέες τάσεις στον σχεδιασµό του αστικού χώρου στη Μ. Βρετανία 5.1.1. Έκθεση «Twards an Urban Renaissance» Το 1999 µια οµάδα µελέτης (Urban Task Frce) υπό τον Richard Rgers συνέταξε κατ ε- ντολή του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Κυκλοφορίας της Μ. Βρετανίας την έκθεση µε τίτλο «Twards an Urban Renaissance», µε σκοπό την αναγνώριση των αιτιών της παρακµής των πόλεων και τη διατύπωση συστάσεων για την αναζωογόνηση των αστικών περιοχών. Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται µια φυγή των Άγγλων από τις πόλεις προς την ύπαιθρο (1.700 κάτοικοι ανά εβδοµάδα), η οποία αναµένεται να οδηγήσει σε µια ανάγκη για περίπου 3,8 εκατοµµύρια νέες κατοικίες για τις επόµενες δύο δεκαετίες. Στόχος της έκθεσης ήταν η διαµόρφωση ενός οράµατος για την ανανέωση του αστικού χώρου, µε βάση την αισθητική αναβάθµιση, την κοινωνική ευηµερία και την υπεύθυνη αντιµετώπιση του περιβάλλοντος µέσα σε ένα οικονοµικά και θεσµικά βιώσιµο πλαίσιο. Κεντρικά θέµατα της έκθεσης αφορούν τη βιώσιµη πόλη, τη διαχείριση των αναγκαίων µέτρων και προγραµµάτων αστικής ανάπλασης, τη βέλτιστη αξιοποίηση αστικών ποιοτήτων, τις δηµόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις και την µακροχρόνια βιωσιµότητα τέτοιων αναπλάσεων. Κύριοι στόχοι που διατυπώνονται είναι (Albers, 2001): Επαναπροσανατολισµός του πολεοδοµικού σχεδιασµού προς την κατεύθυνση της βιώσιµης ανάπτυξης. Βέλτιστη δυνατότητα για µια βιώσιµη ανάπτυξη στις αρχές του 21 ου αιώνα αποτελεί η συγκέντρωση ανθρώπων, κατοικιών και θέσεων εργασίας στην καρδιά των πόλεων, έτσι σώστε να ελαττωθεί η κατανάλωση ενέργειας και η σπατάλη γης και ελευθέρων χώρων. Συµπαγής και πολυκεντρική πόλη, της οποίας βασικό «κύτταρο» αποτελεί η γειτονιά. Ενίσχυση των τοπικών αρµοδιοτήτων και ευθυνών. Βελτίωση της αισθητικής ποιότητας στον τοµέα της πολεοδοµίας και της αρχιτεκτονικής. Ανανέωση και αναζωογόνηση αστικών περιοχών. Παράλληλα, µέσω της βελτίωσης της ελκυστικότητας των κέντρων για νέους κατοίκους, ελάττωση των πιέσεων για επέκταση των περιοχών κατοικίας σε νέες περιοχές (greenfields). Συγχρόνως πύκνωση της δό- µησης στις περιφερειακές ζώνες των πόλεων στο πνεύµα της «συγκεντρωµένης αποκέντρωσης». Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 83

Ρυθµίσεις για την κυκλοφορία, που ξεκινούν από προγράµµατα εφησυχασµού κυκλοφορίας σε περιοχές κατοικίας (hme znes) και φθάνουν µέχρι µέτρα για τη µείωση της κίνησης ιδιωτικών αυτοκινήτων και την ενίσχυση των Μαζικών Μέσων Μεταφοράς. 5.1.2. Λευκή βίβλος «Our Twns and Cities: The Future Delivering an Urban Renaissance» Ως αντίδραση στην έκθεση «Twards an Urban Renaissance», η κυβέρνηση δηµοσίευσε τον Νοέµβριο του 2000 ένα κείµενο στόχων πολιτικής µε τίτλο «Our Twns and Cities: The Future Delivering an Urban Renaissance» και ένα σχετικό πρόγραµµα. Κοµβικά σηµεία αυτής της µελλοντικής πολιτικής είναι (Albers, 2001): Βελτίωση των δηµόσιων µαζικών µεταφορών, ώστε να ελαττωθεί η εξάρτηση από το Ι.Χ. αυτοκίνητο. Ενίσχυση της µετάθεσης της ανοικοδόµησης κατοικιών σε κενές αστικές εκτάσεις που µπορούν να επαναχρησιµοποιηθούν (brwnfields). Επανεξέταση του συστήµατος σχεδιασµού, προς υποβοήθηση των αναπλάσεων. Συντονισµός των πολιτικών για την υγεία, την εκπαίδευση και την οικονοµική αναζωογόνηση, µέσω µιας νέας διυπουργικής επιτροπής. Σύσταση ενός νέου τµήµατος «πολεοδοµικής πολιτικής» µέσα στο αρµόδιο για τον σχεδιασµό υπουργείο. ιοργάνωση µιας συνάντησης κορυφής το 2002 προς έλεγχο της προόδου. Έκδοση µιας έκθεσης «state f ur twns and cities» το 2005. Μεταξύ των σχετικών προγραµµάτων και µέτρων, αναφέρονται και τα εξής: Μέτρα του δηµοσίου, π.χ. για την εξασφάλιση οικονοµικών πόρων για την ενίσχυση των επενδύσεων σε περιοχές ανάπλασης. Νέες προδιαγραφές σχεδιασµού που θα θέτουν την «αστική αναγέννηση» στο επίκεντρο του συστήµατος σχεδιασµού. Οικονοµική ενίσχυση των περιφερειακών αναπτυξιακών εταιρειών. ηµιουργία «Urban Regeneratin Cmpanies» µε στόχο τη βελτίωση των συνθηκών συνεργασίας µεταξύ φορέων και κοινωνικών εταίρων κατά την προώθηση αναπλάσεων. ηµιουργία περιφερειακών «Centres f Excellence» για την προώθηση της ποιότητας σύνθεσης και σχεδιασµού. Σύσταση τοπικών «στρατηγικών σχηµάτων συνεργασίας», για να δοθεί στους δήµους η δυνατότητα σαφούς διαµόρφωσης των στρατηγικών τους. 84 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

5.2. Λονδίνο 5.2.1. Όραµα και στρατηγικοί στόχοι για την ανάπτυξη του Λονδίνου Η µητροπολιτική περιοχή της οικουµενόπολης του Λονδίνου στο πλαίσιο του στρατηγικού της σχεδίου που ολοκληρώθηκε το 1994 και αναθεωρείται ανά πενταετία, προεξάρχουν τέσσερις βασικοί στόχοι που διαπερνούν το σύνολο του σχεδιασµού και συγκροτούν το βασικό όραµα ταυτότητας της πόλης. Οι στόχοι αυτοί είναι: (LPAC, 1994): Ισχυρή οικονοµία Καλή ποιότητα ζωής Βιώσιµο µέλλον Ευκαιρίες για όλους Με γνώµονα το όραµα αυτό τίθενται οι στόχοι και οι κατευθύνσεις που τείνουν να το υλοποιήσουν και είναι: Ανάδειξη του περιφερειακού, εθνικού και διεθνούς ρόλου της πόλης διατηρώντας και βελτιώνοντας τις περιφερειακές, εθνικές και διεθνείς µεταφορικές συνδέσεις. ιευκόλυνση της οικονοµική αναζωογόνηση σε ευρύτερη οικονοµική βάση και αύξηση των θέσεων απασχόλησης, καθώς και της ποικιλίας εργασίας. Ανάπλαση και αναζωογόνηση των µειονεκτικών περιοχών µε συµπτώµατα παρακµής, ιδιαίτερα στο έσω και ανατολικό Λονδίνο. Μεγιστοποίηση της συµµετοχής των πολιτών στην οικοδόµηση του µέλλοντος της πόλης. Παροχή προσβάσεων για όλους στην απασχόληση, την κατοικία, την αναψυχή και τις µεταφορές, καθώς και ενδυνάµωση της παιδείας, της κατάρτισης και εξειδίκευσης, τέλος δε των υπηρεσιών υγείας. Βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας µέσα στην πόλη, ως προς την κατοίκηση, τη διαβίωση και τη φιλοξενία. Βελτίωση της ελκυστικότητας του κεντρικού Λονδίνου ως ενός διεθνούς οικονοµικού και εµπορικού κέντρου. Ενδυνάµωση και αναζωογόνηση των κέντρων της πόλης και καλλιέργεια ενός ευρέως φάσµατος οικονοµικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, αστικών και δηµόσιων εξυπηρετήσεων, προσιτών µε δηµόσιες συγκοινωνίες. Εφοδιασµός της πόλης µε πλήρη τουριστική υποδοµή και εξυπηρετήσεις σε ολόκληρη την πόλη. Υποστήριξη και ενθάρρυνση των τεχνών, του πολιτισµού και της αναψυχής. Βελτιστοποίηση της συµµετοχής του Λονδίνου στην κάλυψη των ίδιων αναγκών του σε κατοικία και παροχή οικονοµικά πρόσφορων και προσιτών κατοικιών σε άρτιο οικιστικό περιβάλλον. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 85

Μείωση του όγκου µετακίνησης µε Ι.Χ., βελτίωση της δηµόσιας και µαζικής µεταφοράς, καθώς και της πεζοκίνησης και της ποδηλατοκίνησης, τέλος δε βελτίωση του δικτύου διακίνησης αγαθών και εµπορευµάτων. Λήψη µέτρων για τον ποταµό Τάµεση και το λοιπό δίκτυο νερών µέσα στην πόλη, ώ- στε να εκπληρώσουν τον υδρολογικό, µεταφορικό, οικολογικό τους ρόλο, καθώς και τη λειτουργία τους ως ελεύθεροι χώροι που αναβαθµίζουν το αστικό περιβάλλον. ιατήρηση και βελτίωση της πολιτιστικής κληρονοµιάς αναφορικά µε τα ιστορικά κτήρια και οικιστικά σύνολα, καθώς και τα αρχαιολογικά µνηµεία. Προστασία και αναβάθµιση του δικτύου πράσινων χώρων και µεγάλων ελεύθερων χώρων. Ανακύκλωση υπο-χρησιµοποιούµενης και εγκαταλελειµµένης γης και κτιρίων. Οικολογική διαχείριση των απορριµµάτων και αποβλήτων και µέτρα εξοικονόµησης ενέργειας. Μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος και περιορισµός της κατανάλωσης των φυσικών πόρων, ιδιαίτερα µέσα από αντιµετώπιση των συνεπειών από την αυξηµένη κυκλοφορία και ενθαρρύνοντας αποδοτικές µεθόδους παραγωγής καυσίµων. Σχ. 5.1. Advice n Strategic Planning Guidance fr Lndn, 1994, πηγή: Lndn Planning Advisr Cmmittee (LPAC). 86 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

5.2.2. Το νέο µητροπολιτικό σχέδιο του Λονδίνου (Lndn Plan) 24 Στην ενότητα αυτή δεν περιγράφεται κάποια συγκεκριµένη ανάπτυξη ή έργο, αλλά µάλλον ένα στρατηγικό σχέδιο, το οποίο χαρακτηρίζεται από πρωτοποριακές θέσεις σε θέµατα που απασχολούν γενικότερα τον µητροπολιτικό σχεδιασµό. Το σχέδιο εντάσσεται σε ένα πλέγµα τοµεακών πολιτικών της Greater Lndn Authrity, επικεφαλής της οποίας είναι ο ήµαρχος του Λονδίνου (Mayr f Lndn 25 ) Ken Livingstne. Το Lndn Plan εκπονήθηκε από την Lndn Develpment Agency που υπάγεται στην Greater Lndn Authrity, ό- που υπάγεται και ο οργανισµός µεταφορών του Λονδίνου (Transprt fr Lndn). Στο Lndn Plan, που συζητήθηκε το καλοκαίρι του 2003 σε ευρύτατες συµµετοχικές διαδικασίες, αναγνωρίζεται ότι το Λονδίνο είναι η µηχανή της οικονοµίας του Ηνωµένου Βασιλείου. Η Λονδρέζικη οικονοµία παρουσιάζει µια συνεχή µεγέθυνση τα τελευταία 15 χρόνια, αλλά, παρά την δυναµικότητα και ελκυστικότητα του, το Λονδίνο έχει µερικά από τα χειρότερα δείγµατα περιοχών κατοικίας και έχει πάντα προβλήµατα δηµόσιας υγείας, ανεργίας, έλλειψης στέγης, φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισµού, που δεν συµβιβάζονται µε την εικόνα του πλούτου και της ευηµερίας. Το σχέδιο περιλαµβάνει µια στρατηγική δικαιότερης διοχέτευσης και αναδιανοµής της ανάπτυξης της πόλης και κάλυψης ελλείµατος τεχνικής και κοινωνικής υποδοµής. έχεται ότι το συγκριτικό πλεονέκτηµα της πόλης στον τοµέα οικονοµικών και επιχειρηµατικών υπηρεσιών θα συνεχισθεί και δεν πρέπει να τεθεί σε κίνδυνο. Ο δυναµισµός όµως και ο πλούτος που συσσωρεύεται στον τοµέα αυτό πρέπει να βοηθήσει στην αντιµετώπιση των µακροχρόνιων προβληµάτων. Μία από τις προκλήσεις είναι εκείνη της βιώσιµης ανάπτυξης, διότι δεν είναι δυνατό να συνεχίσει το Λονδίνο να καταβροχθίζει όλο και περισσότερους φυσικούς πόρους, γη και ενέργεια. Ως προς το θέµα της γης, τονίζεται η ανάγκη να χρησιµοποιείται για ανάπτυξη όχι η πράσινη (greenfield land), αλλά η φαιά γη (brwnfield land), δηλαδή γη που ανακυκλώνεται και περνά από χρήσεις που έχουν εγκαταλειφθεί σε νέες χρήσεις, και µάλιστα κοντά σε γραµµές δηµόσιων µεταφορών και σε υπηρεσίες. Ο στρατηγικός χωρικός σχεδιασµός πρέπει να εξασφαλίσει τις εξελίξεις προς αυτή την κατεύθυνση. Το κλειδί λοιπόν της επιτυχίας του σχεδίου θα είναι να αξιοποιηθούν τα οφέλη της οικονοµικής ανάπτυξης για να επιτευχθούν οι στόχοι της κοινωνικής ενσωµάτωσης (inclusin) και βελτίωσης της θέσης όλων των κατοίκων και όχι µόνο µιας µειονότητας. Η οικονοµική ανάπτυξη και οι νέες θέσεις εργασίας που αναµένονται για τα επόµενα χρόνια πρέπει να ακολουθήσουν µια νέα λογική χωρικής κατανοµής προς την περιφέρεια της µητρόπολης, τα τοπικά 24. Πηγή: The Draft Lndn Plan: A Summary, Office f the Mayr f Lndn ( ικτυακός τόπος: www.lndn.gv.uk). 25. εν πρέπει να συγχέεται µε τον δήµαρχο του City f Lndn, που είναι στην ουσία ένας από τους πολλούς δήµους της µητροπολιτικής περιοχής. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 87

κέντρα και τις περιοχές που χρειάζονται «αναγέννηση». Ριζικές βελτιώσεις του συστήµατος µαζικών µεταφορών θα βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Οι συντάκτες του σχεδίου δέχονται ότι δεν µπορούν να αγνοήσουν τις ελεύθερες επιλογές των ατόµων του τόπου διαβίωσης, εργασίας και αναψυχής τους. Το σχέδιο πρέπει «να πάει µε τα νερά των τάσεων του µέλλοντος», αλλά πρέπει να επηρεάσει τις τάσεις και τις δυνάµεις των εξελίξεων και να εξασφαλίσει ότι οι εξελίξεις θα ωφελούν όλους. Οι υφιστάµενες τάσεις που επηρεάζουν και / ή πρέπει να επηρεάζουν την αλλαγή του Λονδίνου είναι: Ένας πιο νέος και πιο ποικίλος πληθυσµός, που από τα µέσα της δεκαετίας του 1890 ανακάµπτει και παρουσιάζει και πάλι αύξηση, Μια ταχεία αλλά επιλεκτική οικονοµική ανάπυξη, κυρίως στις οικονοµικές και επιχειρηµατικές υπηρεσίες, όπου η πόλη έχει και θα συνεχίσει να έχει µια υπεροχή διεθνούς εµβέλειας, Μια πιο οικολογική αντιµετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων, ιδίως της κατανάλωσης φυσικών πόρων και γης, Η µεταβολή των αξιών και του τρόπου ζωής (lifestyle), ιδίως των νέων, που αναµένεται ότι θα προτιµούν στο µέλλον πιο συµπαγείς αστικές περιοχές µεγαλύτερης πυκνότητας, ποικιλοµορφίας και ανάµιξης χρήσεων, Οι επιδράσεις των νέων τεχνολογιών πάνω στο εµπόριο, την εργασία, την εκπαίδευση κλπ., µε αποτέλεσµα πιο ευέλικτες συνθήκες εργασίας, µε στόχο ένα αστικό περιβάλλον µάθησης, µια learning city, Η αναζήτηση της κοινωνικής δικαιοσύνης, ιδίως για τις µειονότητες, και της µείωσης των ανισοτήτων, ώστε οικονοµική ανάπτυξη και κοινωνική δικαιοσύνη να συµβαδίζουν. Στο πολεοδοµικό επίπεδο, οι παράλληλοι και ισότιµοι στόχοι οικονοµικής ευρωστίας, δίκαιης κατανοµής των οφελών της ανάπτυξης, περιβαλλοντικής βιωσιµότητας και βελτίωσης της ποιότητας ζωής απαιτούν, κατά το σχέδιο, µεγαλύτερη οικιστική πυκνότητα και εντατικότερη χρήση του διαθέσιµου, ιδίως του υποαπασχολούµενου, οικοδοµικού αποθέµατος και της γης. Η µητροπολιτική περιοχή διαιρείται σε 5 µεγάλες υπο-περιοχές, µε την Ζώνη Κεντρικών ραστηριοτήτων να εκτείνεται σε δύο από αυτές. Γίνεται φυσικά εξειδίκευση των πολιτικών στις 5 υπο-περιοχές, τόσο σε κείµενο όσο και σε διαγραµµατικά σχέδια. Η µελλοντική ανάπτυξη πρέπει να κατευθυνθεί κατά προτίµηση σε: Περιοχές Ευκαιριών (Opprtunity Areas), όπου υπάρχει ελεύθερη γη ή γη που µπορεί να «ανακυκλωθεί» ή, τέλος, γη όπου είναι δυνατή η πυκνότερη δόµηση, Περιοχές για Εντατικότερη Ανάπτυξη (Areas fr Intensificatin), όπου υπάρχουν περιθώρια ανοικοδόµησης µε µεγαλύτερη πυκνότητα, όπου το σύστηµα µεταφορών το επιτρέπει, και 88 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

Περιοχές για Αναγέννηση (Areas fr Regeneratin), όπου οι χωρικές πολιτικές πρέπει να συνδυασθούν µε πολιτικές για καλύτερη υγιεινή, εκπαίδευση, κατοικία και ασφάλεια και µε πολιτικές απασχόλησης. Το σχέδιο συνδυάζεται µε παράλληλες στρατηγικές για την εκπαίδευση, την κατοικία, την υγεία και την κοινωνική ενσωµάτωση. Ως προς την τελευταία, δίνεται µεγάλη έµφαση στην προτεραιότητα να συζητηθούν τα προβλήµατα των διαφόρων κοινωνικών οµάδων και κοινοτήτων µέσα στην πόλη και να µεταφρασθούν σε χωρικούς όρους. Για την οικονοµία γίνεται αναφορά στους τοµείς που αποτελούν τα στοιχεία του δυναµισµού της: Επιχειρήσεις που κάνουν χρήση προηγµένης ηλεκτρονικής τεχνολογίας (e-business), δηµιουργικοί καλλιτεχνικοί κλάδοι, περιβαλλοντικές βιοµηχανίες, βιοτεχνολογία και τουρισµός. Από άποψη πολεοδοµικών ζωνών, γίνεται µνεία ζωνών γραφείων, επιχειρηµατικών πάρκων και επιστηµονικών πάρκων. Ειδικά κεφάλαια αφιερώνονται στις µεταφορές, µε έµφαση στα µαζικά µέσα, στην αναψυχή, στους ελεύθερους χώρους, στα δίκτυα ζωής και στην βιωσιµότητα του περιβάλλοντος, στην ποιότητα του σχεδιασµού των κτιρίων και στις εταιρικές σχέσεις µε διάφορους φορείς και οργανώσεις πολιτών. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 89

5.3. Στόχοι στρατηγικού σχεδίου Γλασκόβης 26 5.3.1. Γενικοί στόχοι Η κλίµακα της Γλασκόβης σε σχέση µε τον πληθυσµό, τις θέσεις εργασίας και το µέγεθος των επενδύσεων, καθιστά την πόλη σηµείο πρωτεύοντα ρόλου για την ανάπτυξη ολόκληρης της Σκωτίας. Η πορεία της πόλης µπορεί εποµένως να συνεισφέρει σηµαντικά στην επίτευξη γενικών στόχων που αφορούν την ευρύτερη οικονοµία της περιφέρειας της. Αυτοί αφορούν τους παρακάτω τοµείς: Οικονοµική ευρωστία Απασχόληση θέσεις εργασίας Παραγωγικότητα ιεθνής ακτινοβολία 5.3.2. Ειδικότεροι στόχοι και προτεραιότητες Στόχος 1: Στόχος 2: Στόχος 3: Στόχος 4: Βελτίωση της απόδοσης, της απασχόλησης και της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων Βελτίωση της απόδοσης των υφιστάµενων επιχειρήσεων Ενίσχυση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναµικού Αναστολή του περιορισµού της παραγωγικής βιοµηχανίας εντός της πόλης Βελτίωση του ρυθµού δηµιουργίας νέων εταιρειών. Μεγιστοποίηση της συνεισφοράς των ιδιαίτερης ποιότητας δηµοτικών περιουσιακών στοιχείων στην πόλη Επαύξηση της απόδοσης τοµέων που παρέχουν επιχειρησιακές ευκαιρίες (π.χ. εκπαίδευση, πολιτισµός, αστικός τουρισµός). Βελτίωση των υποδοµών και της εικόνας και ζωής της πόλης Ενθάρρυνση των επενδύσεων του τοµέα υπηρεσιών στο εσωτερικό της πόλης ηµιουργία νέων ευκαιριών για τους κατοίκους περιοχών ανάπλασης Ενθάρρυνση της ανάπτυξης επιχειρήσεων σε περιοχές ανάπλασης Ελάττωση των επιπτώσεων από την µακροχρόνια ανεργία Βελτίωση του βαθµού επιτυχίας των στόχων εκπαίδευσης και εξάσκησης Επανάχρηση εγκαταλελειµµένων εκτάσεων στο εσωτερικό της πόλης Προετοιµασία κενών (χέρσων) εκτάσεων εντός της πόλης για χωροθέτηση κατοικίας 26. Σύµφωνα µε το κείµενο: Glasgw Develpment Agency «Strategic Plan 1995 1998. Making a Great Eurpean City». 90 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

Σχ. 5.2. Urban Regin f Glasgw and Clyde Valley, πηγή: METREX, the netwrk f Eurpean metrplitan areas, The Atlas Rtterdam 1997. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 91

5.4. Η ανάπτυξη και επέκταση της Lyn 27 Το πολεοδοµικό συγκρότηµα της Λυόν, µε 1,3 εκ. κατοίκους (2ο στην Γαλλία) βρίσκεται στην περιφέρεια Rhône Alpes, δεύτερη σε πληθυσµό (σχεδόν 5,5, εκ.) στην χώρα. Η περιφέρεια γειτονεύει µε την Ελβετία και την Ιταλία και απ αυτήν περνάει ο βασικός άξονας της κοιλάδας του Ροδανού, που συνδέει την Βόρεια Ευρώπη µε την Μεσόγειο. Η περιφέρεια περιλαµβάνει πολλές ακόµη σηµαντικές πόλεις (Grenble, Saint Etienne κ.ά.). H Lyn, που βρίσκεται σε κόµβο χερσαίων και πλωτών οδών, υπέφερε από µεγάλη οικονοµική κρίση στις δεκαετίες 1960 και 70, που συνοδεύθηκε από ανεργία και δηµογραφική κρίση. Οι δηµόσιοι φορείς που έχουν ρόλο στην αστική περιοχή της Λυόν ανήκουν σε 5 επίπεδα: Κοινότητες (κυρίως της Lyn Villeurbanne) Η «αστική κοινότητα» της Lyn (COURLY) Νοµαρχία Rhône (Ροδανού) Περιφέρεια Rhône Alpes Κεντρική διοίκηση. Η «αστική κοινότητα» λειτουργεί από το 1969 και περιλαµβάνει 55 οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Στο επίπεδο της αστικής κοινότητας παράγεται το Ρυθµιστικό Σχέδιο (Schéma Directeur), όπως και τα λεπτοµερή Σχέδια Χρήσεων Γης (Plans d Occupatin des Sls ή POS). H αστική κοινότητα διοικείται από συµβούλους των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης που την έχουν ιδρύσει. Η δεκαετία του 1980 και τα πρώτα χρόνια της επόµενης σηµαδεύονται από φαινόµενα χα- µηλής αστικής δηµογραφικής αύξησης, περιαστικής ανάπτυξης, ανεργίας, οικονοµικών εναλλαγών ύφεσης διεύρυνσης, διασυνοριακού ανταγωνισµού, επιδείνωσης κοινωνικών προβλη- µάτων και, πάνω απ όλα, έντονης πολιτικής και διοικητικής αποκέντρωσης. Η τελευταία εξέλιξη έθεσε πολλά ερωτήµατα στον χώρο της αστικής διακυβέρνησης και του σχεδιασµού, ιδίως ως προς τις σχέσεις µε την αγορά και την χωρική διάσταση του σχεδιασµού. Η τάση σε πολλές πόλεις ήταν προς µια υποβάθµιση των ρυθµιστικών σχεδίων και συγκέντρωση ενδιαφέροντος στα σχέδια χρήσεων γης. Μέσα σ αυτό το κλίµα, η προσέγγιση της Λυόν στην µελλοντική της ανάπτυξη (για τον ορίζοντα 2010) και η επεξεργασία του ρυθµιστικού της σχεδίου κατά τα χρόνια 1984-92 θεωρήθηκαν υποδειγµατικές από πολλούς. Για τις ανάγκες του νέου ρυθµιστικού σχεδίου η περιοχή κάλυψης του προηγούµενου διευρύνθηκε και η εκπόνηση του ανατέθηκε σε ένα ειδικό φορέα, την SEPAL, που διοικούσαν αιρετοί εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι αξιοποίησαν την νέα νοµοθεσία περί αποκέντρωσης. ηµιούργησαν τον δικό τους φορέα πολεοδοµίας και καλλιέργησαν δια- 27. Το παράδειγµα που παρουσιάζεται σ αυτήν την ενότητα αντλείται από άρθρο στο συλλογικό έργο Making Strategic Spatial Plans (P.Healey et al., eds.), UCL Press, Lndn, 1997. 92 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

συνδέσεις µε τους παραγωγικούς φορείς. Ακολούθησε η επεξεργασία ενός κειµένου µανιφέστου, που έβαζε ως στόχο την Λυόν του 2010 ως Ευρωπαϊκή µητρόπολη. Οι προβληµατισµοί και οι επιλογές του κειµένου αυτού µεταφράσθηκαν σε θεσµική γλώσσα στο ρυθµιστικό σχέδιο, που ακολούθησε και εγκρίθηκε το 1992. Η διαδικασία που ακολουθήθηκε, µε συνεχείς διαπραγµατεύσεις και διάλογο, θεωρήθηκε υποδειγµατική και καινοτοµική. ηµιουργήθηκε µια ευρεία συναίνεση, που έδωσε όµως την δυνατότητα να αγνοηθούν χωρίς εξήγηση οι αντίθετες απόψεις. Και στην περίπτωση της Λυόν, όπως και στην Μαδρίτη, σηµαντικό ρόλο έπαιξε η διαπραγµατευτική ικανότητα του µηχανικού που ήταν επικεφαλής του εγχειρήµατος. Το ρυθµιστικό σχέδιο αποτέλεσε στοιχείο εκµετάλλευσης στις δηµοτικές εκλογές. Χρησίµευσε όµως και σαν διαχειριστικό εργαλείο για την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης, δηλαδή σαν βάση συµφωνιών µε τοπική αυτοδιοίκηση, ιδιοκτήτες γης και επιχειρηµατίες γης. Βασικός στόχος του ρυθµιστικού σχεδίου ήταν να βοηθήσει την πόλη να βρει την θέση της στην ανταγωνιστική αρένα της ανάπτυξης. Ο µοχλός που πρότεινε γι αυτή την εξέλιξη ήταν η ανάπτυξη της περιοχής ανατολικά της πόλης, πάνω σε ένα εγκάρσιο άξονα ανάπτυξης, µια στρατηγική που θυµίζει και την Μαδρίτη και την Κοπεγχάγη. Το όραµα ήταν η δηµιουργία µια Ευρω- µητρόπολης, που θα έβρισκε µια κοµβική θέση στο Ευρωπαϊκό οικιστικό δίκτυο, θέση που είχε άλλωστε και σε άλλες ιστορικές περιόδους. Το όραµα της Ευρω-µητρόπολης λειτούργησε σαν συναινετικός µύθος. Από πολεοδοµική άποψη αναζητήθηκαν οι πόλοι µε το µεγαλύτερο δυναµικό ανάπτυξης και προτάθηκαν έργα όπως ένας νέος κόµβος αεροδροµίου, σταθµού τραίνου υ- ψηλής ταχύτητας και αυτοκινητόδροµου, µια διεθνής έκθεση, µια τεχνόπολη, κοκ. Το ρυθµιστικό σχέδιο στηρίχθηκε σε 3 ιδεολογικά συνθήµατα (ή µύθους;): Ως προς την σχέση της Λυόν µε το Παρίσι >>> Μετάβαση από την εξάρτηση στην αυτονοµία Ως προς την διεθνή θέση της Λυόν >>> Μετάβαση από την αυτάρκεια στο άνοιγµα Ως προς την πολεοδοµική δοµή >>> Μετάβαση από την ατοµικότητα στην συνεργασία. Ως καινοτοµίες του ρυθµιστικού σχεδίου θεωρήθηκαν από τους συντάκτες του: Ο τρόπος επεξεργασίας του µε την µεταφορά του κέντρου βάρους από το κράτος στους τοπικούς εκπροσώπους Η έµφαση στην αναζήτηση του µέλλοντος, παρά στην προβολή των τάσεων Η χρήση των τεχνικών δυνάµεων του φορέα πολεοδοµίας της «αστικής κοινότητας» και όχι των κεντρικών υπουργείων Ο στρατηγικός χαρακτήρας του σχεδίου. Από την άποψη των χωροταξικών επιλογών οι βασικές αρχές ήταν: Η χρήση δύο βασικών αξόνων ανάπτυξης, ώστε να πολλαπλασιασθούν οι προνοµιακές θέσεις εγκατάστασης αστικών υπηρεσιών Η διασπορά των αναπτυξιακών σηµείων υψηλού δυναµικού Ο πολλαπλασιασµός και ενίσχυση των κεντρικών θέσεων. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 93

5.5. Βερολίνο 5.5.1. Αναπτυξιακά σχέδια 5.5.1.1. Γενικά Ο στρατηγικός σχεδιασµός στο Βερολίνο διεξάγεται µέσα από µια σειρά Αναπτυξιακά Σχέδια (Stadtentwicklungspläne), τα οποία αποτελούν βασικά εργαλεία του χωρικού σχεδιασµού και προβλέπονται ρητά από ειδικό νόµο του κράτους του Βερολίνου σε εκτέλεση της οµόσπονδης νοµοθεσίας για το σχεδιασµό του χώρου (Berliner Ausführungsgesetz zum Baugesetzbuch). Αρµόδιος φορέας σχεδιασµού είναι η συγκλητική διοίκηση πολεοδοµικής ανάπτυξης (Senatsverwaltung für Stadtentwicklung) ενώ η έγκριση των σχεδίων αυτών γίνεται µε απόφαση της συγκλήτου (Senat) της πόλης του Βερολίνου. Τα Αναπτυξιακά Σχέδια επεξεργάζονται και διατυπώνουν κατευθύνσεις και στόχους για το σύνολο της έκτασης πόλης και για διάφορους θεµατικούς τοµείς. Ειδικότερα έως τώρα έχουν συνταχθεί τέσσερα τοµεακά Αναπτυξιακά Σχέδια, που αφορούν τα κέντρα, τις παραγωγικές δραστηριότητες, την κατοικία και την τεχνική υποδοµή. Τα σχέδια αυτά αποτελούν τη βάση για τους περαιτέρω λεπτοµερέστερους σχεδιασµούς, συγκεκριµενοποιούν το Σχέδιο Χρήσεων Γης (Flächennutzungsplan), µέσα από τον καθορισµό χωρικών και χρονικών προτεραιοτήτων για την χρήση του εδάφους και την αξιοποίηση συγκεκριµένων θέσεων και υποδεικνύουν αναγκαία για την υλοποίηση του σχεδίου µέτρα. Σε επίπεδο χωρικής επεξεργασίας (π.χ. αξιολόγηση ζωνών επιρροής συγκεκριµένων χρήσεων, κλπ) και για τις ανάγκες διατύπωσης κατευθύνσεων σε επίπεδο ενοτήτων πόλης, τα αναπτυξιακά σχέδια ακολουθούν έναν επιµερισµό σε λειτουργικές ολοκληρωµένες ενότητες σχεδιασµού (π.χ. για τα κέντρα, αυτές είναι οκτώ), οι οποίες αποτελούνται από σύνολα διοικητικών τοµέων της πόλης, ανεξάρτητα εάν αυτοί ανήκουν στο ανατολικό ή στο δυτικό της τµήµα. Ο αναπτυξιακός σχεδιασµός του Βερολίνου αποτελεί µια διαδικασία διαρκούς επικαιροποίησης και ανάδρασης. Στα πλαίσια της βιώσιµης ανάπτυξης της πόλης, ιδιαίτερη σηµασία έχει ο ρόλος του αναπτυξιακού σχεδιασµού στην έγκαιρη αναγνώριση κοινωνικά προβληµατικών εξελίξεων και τάσεων, καθώς επίσης και των πιθανών χωρικών επιπτώσεών τους, αλλά και στη διαµόρφωση κατάλληλων στρατηγικών για την αντιµετώπισή τους (π.χ. διαχείριση κοινωνικά υποβαθµισµένων περιοχών, διαπίστωση τάσεων και σχεδιασµός στον τοµέα αναψυχής). Τα αναπτυξιακά σχέδια διαφοροποιούνται από έναν παραδοσιακό σχεδιασµό που θα οδηγούσε στην παραγωγή σχεδίων και κειµένων που αποδίδουν την επιθυµητή εικόνα του µέλλο- 94 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

ντος ως µια παγιωµένη µορφή και αποτελούν περισσότερο µια διαδικασία διαρκούς ενηµέρωσης, προσαρµογής σε νέες καταστάσεις και ανάγκες και συντονισµού µε άλλους τοµεακούς και λοιπούς σχεδιασµούς. Επιπλέον σκοπεύουν να µεταθέσουν την πόλη του Βερολίνου από µια θέση παθητική, από την οποία αντιδρά ανάλογα µε τις συνθήκες, σε µια θέση περισσότερο ενεργητική, από την οποία θα µπορέσει να εξασκήσει µια επιτυχηµένη και σύµφωνη µε τις νεότερες αναπτυξιακές τάσεις, διαχείριση της αστικής γης. Για παράδειγµα, µεγάλα κέντρα εµπορίου και αναψυχής θα πρέπει να υλοποιούνται εκεί που είναι περισσότερο επωφελές στο πλαίσιο της δοµής και των λειτουργιών της πόλης και όχι εκεί όπου τυχαία υ- πάρχει διαθέσιµη επιφάνεια. 5.5.1.2. Αναπτυξιακό Σχέδιο για τα κέντρα και το λιανικό εµπόριο Τον Μάρτιο του 1999 εγκρίθηκε µε απόφαση της συγκλήτου της πόλης του Βερολίνου το Αναπτυξιακό Σχέδιο µε τίτλο «Κέντρα και λιανικό εµπόριο. Μέρος 1: Στόχοι και κατευθύνσεις για την ανάπτυξη του λιανικού εµπορίου. Επιπτώσεις στο δίκτυο κέντρων του Βερολίνου» (Σχ. 5.3). Κύριοι στόχοι της συγκλήτου είναι: διατήρηση και περαιτέρω ενίσχυση της εξέλιξης των κέντρων της πόλης. Αυτά διακρίνονται από µια πολυκεντρική δοµή η οποία σε συνδυασµό µε ένα σύνολο συµπληρωµατικών, ιεραρχηµένων και ολοκληρωµένων κεντρικών θέσεων συµβάλουν ουσιαστικά στη διαµόρφωση µιας πόλης που χαρακτηρίζεται από ποικιλία χρήσεων και ζωντάνια. ηµιουργία κατάλληλων αναπτυξιακών συνθηκών για την συµβατή ένταξη νέων προγραµµάτων λιανικού εµπορίου στις δοµές της πόλης, δεδοµένου ότι ο κλάδος αυτός επιδρά περισσότερο από κάθε άλλον στην εικόνα της πόλης. Πιο συγκεκριµένα, οι σηµαντικότερες κατευθύνσεις του Αναπτυξιακού Σχεδίου αφορούν: ιατήρηση της πολυκεντρικής δοµής, και ενίσχυση των κέντρων του Βερολίνου ιατήρηση µιας βαθµιδωτής ποιοτικής και ποσοτικής διαφοροποίησης προσφερο- µένων υπηρεσιών, στο πνεύµα της ιεραρχικά διαρθρωµένης δοµής των κέντρων. ια- µόρφωση ανώτατων ορίων στην ανάπτυξη της επιφάνειας εµπορικών χρήσεων για κάθε επιµέρους τοµέα της πόλης. Καθορισµός περιορισµών στο πλήθος των προσφεροµένων ειδών (µέσα από τα λεπτοµερέστερα πολεοδοµικά σχέδια και στα πλαίσια της έκδοσης οικοδοµικών αδειών) για περιπτώσεις εκτεταµένων µονάδων λιανικού εµπορίου (υπεραγορών), στο βαθµό που αυτό είναι αναγκαίο για την αποφυγή αρνητικών εξελίξεων στη δοµή των κέντρων της πόλης. Γενικά αποτροπή εγκατάστασης εκτεταµένων µονάδων λιανικού εµπορίου (υπεραγορών) εντός περιοχών που προορίζονται από το Σχέδιο Χρήσεων Γης για βιοτεχνικές παραγωγικές εγκαταστάσεις. Ανάπτυξη κατάλληλων µέτρων για την αύξηση της ελκυστικότητας και τη βελτίωση της πολεοδοµικής εικόνας των κέντρων. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 95

Σχ. 5.3. Κύριος στόχος του αναπτυξιακού σχεδίου του Βερολίνου είναι η διατήρηση και ενίσχυση της υφιστάµενης δοµής ιεραρχηµένων κέντρων. Πηγή: http://www. sensut.berlin.de Εγκατάσταση εξειδικευµένων υπεραγορών (π.χ. επίπλων, ειδών αυτοκινήτου, κλπ) ε- ντός κέντρων, µόνο εφόσον αυτό ενισχύει την κεντρικότητά τους. Ειδικά όσον αφορά σχεδιασµένες συγκεντρώσεις λιανικού εµπορίου σε σιδηροδρο- µικούς σταθµούς θα πρέπει για κάθε περίπτωση να εξετασθεί η συµβατότητά τους σε επίπεδο χωροταξικό και θεσµικό και να γίνει συνεπής εφαρµογή των σχετικών εργαλείων σχεδιασµού. Οι παραπάνω στόχοι αποσκοπούν να συµβάλουν κατά την εφαρµογή τους στην πράξη στα εξής σηµεία: Βελτίωση του συντονισµού µεταξύ µεµονωµένων σχεδίων (προγραµµάτων) για το λιανικό εµπόριο στο επίπεδο του συνόλου της πόλης. Αποφυγή λανθασµένων αναπτύξεων εις βάρος των ολοκληρωµένων αστικών κέντρων. Εξασφάλιση ενός εύστοχου επιµερισµού λειτουργιών και ρόλων µεταξύ των αστικών κέντρων. Πρόληψη πολεοδοµικά προβληµατικών εξελίξεων (π.χ. κενά κτίρια) Εξασφάλιση µιας ποσοτικά επαρκούς και ποιοτικά πλήρους τροφοδοσίας του πληθυσµού Καθοδήγηση επενδυτών µέσα από µια συνολική για την πόλη αλλά και εξειδικευµένη για κάθε τοµέα της άποψη. Επιπλέον αποφασίσθηκαν τα παρακάτω µέτρα για την εξασφάλιση µιας ανάπτυξης συµβατής µε την πόλη και ενισχυτικής για τα κέντρα. Επεξεργασία του Αναπτυξιακού Σχεδίου: Κέντρα και λιανικό εµπόριο Μέρος 2: Σχέδιο Ανάπτυξης και σχετικά εργαλεία. Κύριος στόχος είναι η επανεξέταση της υ- φιστάµενης πολυκεντρικής διάρθρωσης σε σχέση µε τη δυνατότητα για µελλοντική βιωσιµότητα και λαµβανοµένων υπόψη των µεταλλαγών στη δοµή του λιανικού εµπο- 96 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

ρίου αλλά και των γενικότερων συνθηκών, καθώς επίσης και την αυξηµένη συσχέτιση µεταξύ λειτουργιών εµπορίου και αναψυχής. Ειδικότερα, ιδιαίτερα επίκαιρο είναι το ζήτηµα της συµπλήρωσης της πολυκεντρικής δοµής της πόλης µε νέες «υβριδικές» µορφές κέντρων, όπως για παράδειγµα µε κέντρα µεικτών δραστηριοτήτων εµπορίου και αναψυχής. Ένα επιπλέον θέµα αφορά τέλος γενικότερα την επανεξέταση νέων συνδυασµών συµβατών µεταξύ τους χρήσεων για την εξασφάλιση της µελλοντικής δυνα- µικότητας των κέντρων, καθώς επίσης και τις δυνατότητες αξιοποίησης παλαιών βιοτεχνικών και βιοµηχανικών κελυφών. ιαµόρφωση διοικητικών προδιαγραφών για το σχεδιασµό και την έγκριση εκτεταµένων µονάδων λιανικού εµπορίου Επεξεργασία ενός καταλόγου οµάδων προσφεροµένων ειδών του λιανικού εµπορίου που είναι ή δεν είναι συµβατές µε τα κέντρα. Από χωρική άποψη, κρίνεται ότι η διοικητική διάρθρωση του Βερολίνου είναι µόνο υπό προϋποθέσεις κατάλληλη για την εκτίµηση της εξέλιξης του λιανικού εµπορίου, την αξιολόγηση των περιοχών επιρροής συγκεκριµένων θέσεων λιανικού εµπορίου, την αναγνώριση ρευµάτων αγοραστικής δύναµης και την εξακρίβωση ελλείψεων σε επιφάνειες. Για την διαµόρφωση κατευθύνσεων ανά πολεοδοµικό τοµέα, επιµερίζεται εποµένως το Βερολίνο σε οκτώ ενότητες σχεδιασµού. Αυτές αποτελούνται από άθροισµα πλήρων διοικητικών ενοτήτων ή και τµηµάτων τους. Κύρια κριτήρια για την διαµόρφωση των παραπάνω ενοτήτων αποτέλεσε η ύπαρξη κοινών χαρακτηριστικών στα παρακάτω σηµεία: Θέση της ενότητας στην πόλη ηµογραφικά και κοινωνικά δεδοµένα, εισοδηµατικές τάξεις και µερίδιο αλλοδαπών οµή του λιανικού εµπορίου το 1997 και το 2000. 5.5.1.3. Αναπτυξιακό Σχέδιο για τις παραγωγικές δραστηριότητες Το Αναπτυξιακό Σχέδιο (ΑΣ) για τις παραγωγικές δραστηριότητες εγκρίθηκε από τη σύγκλητο του Βερολίνου τον Σεπτέµβριο 1999. Συγκεκριµενοποιεί τις κατευθύνσεις για την εξέλιξη των επιφανειών για τις παραγωγικές δραστηριότητες και αποτελεί ένα κατευθυντήριο πλαίσιο, τόσο για ιδιώτες επενδυτές όσο και για τη δηµόσια διοίκηση κατά την εγκατάσταση οικονοµικών δραστηριοτήτων και τον σχεδιασµό εκτάσεων για παραγωγικές δραστηριότητες. Το ΑΣ αποτελεί µια τοµεακή εµβάθυνση του Σχεδίου Χρήσεων Γης (ΣΧΓ). Οι κατευθύνσεις και οι χαρτογραφικές απεικονίσεις του ΣΧΓ (Σχ. 5.4, 5.5) αποτελούν εποµένως ένα πλαίσιο για το περιεχόµενο και τα µέτρα του ΑΣ. Κύριοι στόχοι είναι οι παρακάτω: Σταδιακή εξέλιξη του Βερολίνου σε «πόλη γνώσης και παραγωγής γνώσης», µε βασικό σκοπό την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας ολόκληρης της περιφέρειας του Βερολίνου στο δίκτυο των περιφερειών ευρωπαϊκών µητροπόλεων. Κοµβικό ζήτηµα αποτελεί εποµένως η βελτίωση της ικανότητας ανάπτυξης καινοτοµικών εφαρµογών, καθώς Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 97

επίσης και ο εκσυγχρονισµός του βιοµηχανικού τοµέα ως βάσης για την περαιτέρω ε- ξέλιξη του Βερολίνου σε µητροπολιτικό κέντρο υπηρεσιών. Σχ. 5.4. Αναπτυξιακό Σχέδιο Βερολίνου για τις παραγωγικές δραστηριότητες. Γενική κατανοµή επιφανειών για παραγωγικές δραστηριότητες στα σύνολο της πόλης και ανά ενότητα σχεδιασµού σε συσχέτιση µε τα κύρια και δευτερεύοντα κέντρα. Πηγή: http://www. sensut. berlin.de. Σχ. 5.5. Απόσπασµα του Αναπτυξιακού Σχεδίου του Βερολίνου για τις παραγωγικές δραστηριότητες. Βασική επιδίωξη αποτελεί η πρόνοια για την διατήρηση επιφανειών κατάλληλων για εγκατάσταση παραγωγικών δραστηριοτήτων και ο καθορισµός προτεραιοτήτων για τη χρήση νέων αποθεµάτων γης. Πηγή: http://www. sensut.berlin.de. 98 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

Πρόνοια για την διατήρηση επιφανειών και καθορισµός προτεραιοτήτων για τη χρήση νέων αποθεµάτων γης. Η ενίσχυση της οικονοµικής ισχύος της πόλης εξαρτάται και από τη µακροπρόθεσµη εξασφάλιση επαρκών αποθεµάτων γης. Η προβλεπόµενη ζήτηση για εγκατάσταση παραγωγικών χρήσεων αντιστοιχεί σε έκταση 1000 ha περίπου στο εσωτερικό και στην περιφέρεια της πόλης, τα οποία και προβλέπεται από το αναπτυξιακό σχέδιο να ενεργοποιηθούν σταδιακά και µε βάση σχετικό χρονικό προγραµµατισµό. Στόχος δεν είναι βέβαια µόνο η κάλυψη των ποσοτικών αναγκών σε γη, αλλά και η εξισορροπηµένη κατανοµή τους στην πόλη, καθώς επίσης και η προσφορά γης σε διάφορα µεγέθη και µε ποικίλα χαρακτηριστικά θέσης (προσβασιµότητα, κυκλοφοριακή σύνδεση, θέση στην πόλη, κλπ). Η επανάχρηση και βελτιωµένη εκµετάλλευση υφιστάµενων ζωνών παραγωγικών δραστηριοτήτων, έχει τέλος προτεραιότητα έναντι της αξιοποίησης νέων εκτάσεων. Εξασφάλιση γης. Ακόµα και η επιδίωξη οικοδόµησης σύγχρονων δοµών υπηρεσιών στα πλαίσια της προσπάθειας δηµιουργίας µιας µητρόπολης υπηρεσιών, προϋποθέτει µια ισχυρή παραγωγική βάση. Η έκταση και η χωρική κατανοµή των θεσµοθετηµένων βιοτεχνικών επιφανειών θα πρέπει εποµένως γενικά να διατηρηθούν και να προορισθούν για εγκαταστάσεις βιοτεχνικών παραγωγικών δραστηριοτήτων. Θεµατική εξειδίκευση και ποιοτική αξιολόγηση θέσεων στην πόλη (Σχ. 5.6). Αυτή αφορά τρία χωρικά επίπεδα: Περιοχές της πόλης ανάλογα µε το θεµατικό επίκεντρο της χωρικής τους εξέλιξης, θέσεις και χωρικά επίκεντρά τους κατά κλάδους και συγκεκριµένες επιφάνειες κατάλληλες για εγκατάσταση εξειδικευµένων δραστηριοτήτων. Ειδικότερα, το σχετικό χωρικό µοντέλο που διακρίνει:! επίκεντρα παραγωγικών δραστηριοτήτων γύρω από την πόλη (Σχ. 5.7).! λοιπές θέσεις µε ιδιαίτερη σηµασία για την πόλη! θέσεις ιδιαίτερα κατάλληλες για την τροφοδοσία της πόλης (Σχ. 5.8).! θέσεις ιδιαίτερα κατάλληλες για επιχειρήσεις που συνεργάζονται στενά µε την επιστήµη και την έρευνα (Σχ. 5.9).! βιοµηχανικό δακτύλιο του Βερολίνου σε συνδυασµό µε περιοχές κατοικίας Αξιοποίηση ανεκµετάλλευτων εκτάσεων µέσω δηµιουργίας προϋποθέσεων που σχετίζονται µε πολεοδοµικούς θεσµούς και υποδοµές (π.χ. στα πλαίσια σύνταξης ή αναθεώρησης πολεοδοµικών µελετών) ιατήρηση και ανάπτυξη µικρών διασκορπισµένων θέσεων παραγωγικών δραστηριοτήτων. Πρόκειται για υφιστάµενες παραγωγικές χρήσεις εκτός θεσµοθετηµένων βιοτεχνικών περιοχών, οι οποίες θα πρέπει γενικά να διατηρηθούν και να εξασφαλισθούν θεσµικά. Αυτό αποσκοπεί στην εξασφάλιση µιας εξισορροπηµένης κατανοµής θέσεων εργασίας σε παραγωγικούς τοµείς. Επιπλέον η γειτνίαση θέσεων εργασίας και κατοικίας συνεισφέρει στη µείωση των µετακινήσεων και εγγυάται καλή τροφοδοσία του πληθυσµού και µειωµένη δέσµευση εκτάσεων γης. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 99

Σχ. 5.6 (αριστερά). Θεµατική εξειδίκευση και ποιοτική αξιολόγηση θέσεων στην πόλη. Σχ. 5.7 (δεξιά). Επίκεντρα παραγωγικών δραστηριοτήτων γύρω από την πόλη. Σχ. 5.8 (αριστερά). Θέσεις ιδιαίτερα κατάλληλες για την τροφοδοσία της πόλης. Σχ. 5.9 (δεξιά). Θέσεις ιδιαίτερα κατάλληλες για επιχειρήσεις που συνεργάζονται στενά µε την επιστήµη και την έρευνα. Πηγή (Σχ. 5.6. 5.9): http://www. sensut.berlin.de. ιατήρηση βιοτεχνικών και βιοµηχανικών εγκαταστάσεων ιστορικού και αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος Προστασία του περιβάλλοντος στα πλαίσια της ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων σε ανάµειξη µε ζώνες κατοικίας. Σε επίπεδο χωρικής επεξεργασίας του Αναπτυξιακού Σχεδίου για τις παραγωγικές δραστηριότητες, επιλέχθηκε κι εδώ, για αναλυτικούς αλλά και συνθετικούς λόγους, η απόκλιση από τους διοικητικούς τοµείς της πόλης και ακολουθήθηκε ο επιµερισµός της έκτασης του Βερολίνου σε επτά ενότητες σχεδιασµού, µε βάση δοµικά χαρακτηριστικά της πόλης. Ειδικότερα, βασικά κριτήρια αποτέλεσαν: 100 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

Υφιστάµενες δοµές χρήσεων και οικονοµικών συσχετίσεων, είτε µέσα από την ιστορική εξέλιξη, είτε µέσα από σχεδιασµό υναµικό επιφανειών γης για βιοτεχνική χρήση, µε βάση την αλληλοσυσχέτιση υφιστάµενων και προγραµµατισµένων χρήσεων Υφιστάµενη και προγραµµατισµένη σύµφωνα µε το Σχέδιο Χρήσεων Γης τεχνική και κυκλοφοριακή υποδοµή και προκύπτουσες δυνατότητες και ευκαιρίες για την µελλοντική εξέλιξη της αστικής δοµής. 5.5.1.4. Αναπτυξιακό Σχέδιο για την κατοικία Το Αναπτυξιακό Σχέδιο (ΑΣ) για την κατοικία εγκρίθηκε από τη σύγκλητο του Βερολίνου τον Αύγουστο 1999. Καθορίζει κατευθύνσεις για την ανάπτυξη του Βερολίνου στον τοµέα της στέγασης µέχρι το 2010 και αποτελεί µε αυτόν τον τρόπο ένα πλαίσιο τόσο για ιδιώτες επενδυτές όσο και για δηµόσιους φορείς. Ο τοµέας της στέγασης έχει ιδιαίτερη σηµασία, γιατί αναµένεται ότι παρά τη στασιµότητα του πληθυσµού, η συνεχής µείωση του αριθµού των µελών των νοικοκυριών, καθώς και η παράλληλη αύξηση της επιφάνειας διαµερίσµατος ανά κάτοικο, θα οδηγήσει ως το 2010 στην ανάγκη κατασκευής έως και 120.000 νέων κατοικιών. Βασικές κατευθύνσεις του σχετικού αναπτυξιακού σχεδίου (βλ. Σχ. 5.10) για τις µελλοντικές εξελίξεις στον τοµέα της στέγασης που σχετίζονται άµεσα και µε το χωρικό σχεδιασµό, είναι µεταξύ άλλων και οι παρακάτω: Εξασφάλιση και ανάπτυξη του υφιστάµενου δυναµικού σε κατοικίες, ως συστατικού στοιχείου µιας ολοκληρωµένης και βιώσιµης πολιτικής για την ανάπτυξη της πόλης. Παρεµβάσεις σε υφιστάµενες περιοχές κατοικίας συµβάλλουν στην ενίσχυση ιδιόχρησης ιδιόκτητων κατοικιών, στην ανάπτυξη νέων µορφών συνύπαρξης στη γειτονιά, καθώς και στην διατήρηση κοινωνικής και λειτουργικής ποικιλίας στην πόλη. Κατασκευή νέων κατοικιών (ως το 2010 περίπου 120.000 κατοικίες), ως µέσο βελτίωσης της ποιότητας µειονεκτικών περιοχών και ενδυνάµωσης του κέντρου της πόλης για χρήση κατοικίας. Βασικοί στόχοι είναι επιπλέον η εξασφάλιση µιας πολεοδοµικής ανάπτυξης µε κοινωνική ευαισθησία και η ενίσχυση του Βερολίνου ως αστικού πυρήνα και ελκυστικού τόπου κατοικίας, έναντι των ανταγωνιστικών γειτονικών περιφερειών. Η χρήση της διαθέσιµης γης εντός του Σχεδίου Χρήσεων Γης θα πρέπει να γίνει µε βάση έναν προγραµµατισµό προτεραιοτήτων δεδοµένου ότι επαρκεί για πολύ µεγαλύτερο αριθµό κατοικιών (περίπου 300.000). «Εσωτερική ανάπτυξη», δηλαδή συµπλήρωση του οικιστικού όγκου στο εσωτερικό της πόλης και ιδιαίτερα εντός των ιστορικών πυρήνων. Γενικά κρίνεται ασύµφορο, να πολεοδοµούνται και να συνδέονται στα δίκτυα των αστικών υποδοµών µεγάλες εκτάσεις στην περιφέρεια της πόλης, όταν παραµένουν ανεκµετάλλευτα «αστικά κενά» µε εξασφαλισµένες ήδη συνδέσεις τεχνικής και κυκλοφοριακής υποδοµής. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 101

Σχ. 5.10. Απόσπασµα του Αναπτυξιακού Σχεδίου του Βερολίνου για την Κατοικία. Κύριος στόχος είναι τα οικιστικά προγράµµατα να κατευθυνθούν προς αναπλάσεις υφισταµένων ή και κατασκευή νέων κατοικιών σε κεντρικές περιοχές της πόλης, µε ιδιαίτερη έµφαση στα ιστορικά κέντρα. Πηγή: http://www. sensut.berlin.de. Συγκέντρωση των επιδοτήσεων κατασκευής νέων κατοικιών στις περιοχές πρώτης προτεραιότητας για οικιστική ανάπτυξη (βλ. παραπάνω). Βελτίωση της σύνδεσης των κατοίκων µε την γειτονιά τους µέσω σηµαντικής αύξησης της ιδιόχρησης ιδιόκτητων κατοικιών. Για αυτό θα πρέπει µεταξύ άλλων, οι πωλήσεις διαµερισµάτων να γίνονται κατά προτεραιότητα στους ενοίκους τους. Ανάπλαση περιοχών κατοικίας, ως βασικού στοιχείου για την ανάπτυξη του οικιστικού αποθέµατος. Τα πολεοδοµικά µέτρα θα πρέπει να συνδέονται ισχυρά µε την πολιτική για την εργασία, την οικονοµική ανάπτυξη, την κοινωνική ενσωµάτωση και την προώθηση της εκπαίδευσης και επιµόρφωσης. Εντατικοποίηση µέτρων κοινωνικού και λειτουργικού εµπλουτισµού σε παλαιά συγκροτήµατα κοινωνικής κατοικίας. Αναγκαία είναι επίσης η αύξηση της ποικιλίας των προσφεροµένων κατοικιών, η ευέλικτη ανακατασκευή των υποδοµών και η µορφολογική βελτίωση µέσω ποιοτικής αναβάθµισης του δηµόσιου χώρου. Πρόγραµµα συνολικής διαχείρισης περιοχών (Quartiersmanagement). Συµβολή στην κοινωνική, οικονοµική, περιβαλλοντική και πολεοδοµική σταθεροποίηση και α- ναβάθµιση επιλεγµένων περιοχών πρώτης προτεραιότητας για οικιστική χρήση, µέσω 102 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

ενεργοποίησης των κατοίκων, συντονισµένου σχεδιασµού γειτονικών περιοχών και νέων συνδυασµένων µελετών. 5.5.1.5. Αναπτυξιακό Σχέδιο για την τεχνική υποδοµή Στον τοµέα τέλος της τεχνικής υποδοµής, το σχετικό Αναπτυξιακό Σχέδιο έχει κύρια αποστολή, µέσα από την ενσωµάτωση στόχων για την προστασία του περιβάλλοντος και την διαχείριση φυσικών πόρων και ενέργειας, να συµβάλλει σε στρατηγικό επίπεδο στην βελτίωση της διαδικασίας του χωρικού σχεδιασµού, καθώς επίσης και στη φειδωλή και σκόπιµη χρήση των οικονοµικών µέσων. Στοχεύει δηλαδή στην ουσία στον συντονισµό στόχων, µέτρων και λοιπών ενεργειών µε τον χωροταξικό / πολεοδοµικό σχεδιασµό. Κύριος σκοπός είναι επίσης η εξασφάλιση αξιόπιστων σχεδιασµών για την τεχνική υποδοµή, που θα συµβάλει στην υλοποίηση των στόχων του Σχεδίου Χρήσεων Γης. Το Αναπτυξιακό Σχέδιο για την τεχνική υποδοµή έχει µεσοµακροπρόθεσµο ορίζοντα προγραµµατισµού και επιµερίζεται σε επιµέρους κεφάλαια για κάθε κατηγορία υποδοµής (ηλεκτρισµός, φυσικό αέριο γκάζι, θερ- µότητα, ύδρευση, αποχέτευση, όµβρια ύδατα). Περιέχει δε για κάθε µια απ αυτές ένα σύνολο χαρτών και τεχνικών εκθέσεων. 5.5.2. Σχέδιο Χρήσεων Γης Το Σχέδιο Χρήσεων Γης (ΣΧΓ) (Flächennutzungsplan) (Σχ. 5.11.) του Βερολίνου συντάσσεται σύµφωνα µε τον Οµόσπονδο Χωροταξικό Νόµο (Raumrdnungsgesetz) και θέτει τις βασικές αρχές για τη χρήση του εδάφους, οι οποίες και εξειδικεύονται στο κατώτερο επίπεδο σχεδιασµού που είναι αυτό της Πολεοδοµικής Μελέτης (Bebauungsplan). Το ΣΧΓ βρίσκεται σε συντονισµό µε το Περιβαλλοντικό Πρόγραµµα. Τα δύο σχέδια αλληλεπιδρούν και αλληλοσυµπληρώνονται. Το ΣΧΓ έχει δεσµευτική δράση για τους φορείς που συµµετέχουν κατά την έκδοσή του καθώς και για τους φορείς της δηµόσιας διοίκησης. εν δεσµεύει όµως άµεσα τους µεµονωµένους πολίτες. Κύρια στόχοι του ΣΧΓ, που αποτελούν παράλληλα και κατευθυντήριες αρχές για τα κατώτερα επίπεδα σχεδιασµού, αφορούν: Προστασία από οχλήσεις. Σε περιπτώσεις άµεσης γειτνίασης βιοτεχνικών περιοχών, εγκαταστάσεων τεχνικής υποδοµής βιοτεχνικού χαρακτήρα ή ιδιαίτερα οχλουσών οδικών αξόνων, µε επιφάνειες που χρήζουν προστασίας από οχλήσεις (περιοχές κατοικίας και τοπικών κοινωνικών εξυπηρετήσεων, περιοχές κοινωνικού εξοπλισµού εκπαίδευσης, έρευνας, υγείας, πρόνοιας, πολιτισµού, κλπ και ελεύθερες επιφάνειες πρασίνου) απαιτείται η υποδιαίρεση των επιφανειών σε επιµέρους ζώνες ανάλογα µε το βαθµό όχλησης ή/και η λήψη δοµικών και λοιπών τεχνικών µέτρων για την προστασία από τις οχλήσεις. Εξασφάλιση προσβασιµότητας. Για την εξασφάλιση της δικτύωσης ελεύθερων χώρων πρασίνου και αναψυχής καθώς επίσης και της πρόσβασης στις παραποτάµιες ζώνες (ιδιαίτερα µάλιστα σε εκείνες που χαρακτηρίζονται ως ειδικές περιοχές αθλητικών εγκαταστάσεων), θα πρέπει να προβλέπονται κοινόχρηστες δίοδοι. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 103

Συνδυασµένη χρήση επιφανειών. Για λόγους οικονοµίας στη χρήση του εδάφους θα πρέπει να επιδιώκεται η πολλαπλή χρήση δηµόσιων εγκαταστάσεων. (πχ. σχολική και εξωσχολική χρήση αθλητικών εγκαταστάσεων). Ιδιαίτερη βαρύτητα σε αυτό το επίπεδο σχεδιασµού έχει η συµµετοχή των πολιτών. Αυτή γίνεται σε δύο στάδια. Το πρώτο (frühzeitige Bürgerbeteiligung) αφορά κυρίως την ενηµέρωση των πολιτών, ενώ στο δεύτερο, που γίνεται στα πλαίσια της δηµόσιας ανάρτησης του σχεδίου, δίνεται στους πολίτες η δυνατότητα να εκφράσουν απόψεις και θέσεις επί συγκεκρι- µένων σηµείων του σχεδίου. 5.5.3. Σχέδια πολεοδοµικών ενοτήτων (Planwerke) Σχ. 5.11. Απόσπασµα Σχεδίου Χρήσεων γης του Βερολίνου (κεντρική περιοχή). ιακρίνονται µε κόκκινο (γκρι) χρώµα οι διαφόρων ειδών περιοχές κατοικίας (Whnbaufläche), µε καφέ (σκούρο γκρι) οι περιοχές µεικτών χρήσεων, (Gemischte Baufläche) και µε πράσινο (ανοικτό γκρι) οι περιοχές πρασίνου αναψυχής. Επίσης µε µαύρες συνεχείς γραµµές σηµειώνονται συγκεντρώσεις λιανικού εµπορίου, ενώ µε στρογγυλά σύµβολα οι εγκαταστάσεις κοινωνικής υποδοµής (εκπαίδευση, υγεία, αθλητισµός, πολιτισµός, διοίκηση, ασφάλεια, κλπ). Πηγή: http://www. sensut.berlin.de. Τα άτυπα αυτά σχέδια έρχονται ως συµπλήρωση της τυπικά καθορισµένης διαδικασίας σχεδιασµού χρήσεων γης. Αποτελούν εποµένως µια νέα βάση για συντονισµό απόψεων γύρω από σχέδια και προτεραιότητες και επιρροή σε τρέχοντα ζητήµατα ανάπτυξης του αστικού χώρου, που διαπερνούν τα διοικητικά όρια των πολεοδοµικών τοµέων. Κύριος σκοπός των σχεδίων αυτών είναι η εξασφάλιση µιας συνολικής θεώρησης των µεσοµακροπρόθεσµων προοπτικών, καθώς επίσης και των εναλλακτικών «οραµάτων» (Leitbild) για την ανάπτυξη της πολεοδοµικής ενότητας. Μέχρι στιγµής έχει ολοκληρωθεί ένα τέτοιο σχέδιο για την κεντρική περιοχή της πόλης (Innenstadt), ενώ είναι σε εξέλιξη τα σχέδια για τρεις ακόµη περιοχές του Βερολίνου (Nrdstraum, Westraum, Südraum). Το πολεοδοµικό σχέδιο για το κέντρο της πόλης (Planwerk Innenstadt) (βλ. Σχ. 5.12) αποτελεί µια στρατηγική επανασχεδιασµού και ανανέωσης των δύο κέντρων της άλλοτε διαιρε- µένης πόλης (Mitte και City-West). Κύρια επιδίωξη είναι, µια πόλη που χαρακτηρίζεται από συµπαγή δοµή, µικρές διαδροµές και κοινωνική ανάµειξη. Στην προσπάθεια αυτή η αναγκαία ανακατασκευή της πόλης προχωρεί µε κατεύθυνση τη διάρθρωσή της σε συµπαγή οικο- 104 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

δοµικό όγκο (Blckbebauung), δρόµο, δηµόσιο πάρκο και πλατεία, σεβόµενη παράλληλα την υφιστάµενη κατάσταση και αποφεύγοντας τις κατεδαφίσεις. Κύριοι στόχοι του σχεδίου είναι: Πύκνωση του οικοδοµικού όγκου µέσω αξιοποίησης αποθεµάτων γης Εκτροπή της διαµπερούς κυκλοφορίας σε έναν περιµετρικό δακτύλιο και παράλληλα ανάπτυξη των δηµόσιων µαζικών µεταφορών Αναµόρφωση του αστικού χώρου και ανάµειξη χρήσεων Βελτίωση της ποιότητας των αστικών χώρων πρασίνου και αναψυχής Ενίσχυση των κεντρικών περιοχών ως τόπων κατοικίας Ανανέωση της µορφής της πόλης µε έµφαση στη δηµιουργία µιας ενιαίας ταυτότητας. Συσχέτιση των µεµονωµένων σχεδιασµών µέσω ενιαίων κατευθύνσεων για ευρύτερες περιοχές της πόλης Εφαρµογή του σχεδίου µέσω ενεργοποίησης δηµοτικής γης και µέσω αυτόνοµων στρατηγικών διαχείρισης και υλοποίησης Η πορεία του σχεδιασµού βασίζεται σε δύο κατευθύνσεις: Πρώτον στην λεπτοµερέστερη ε- πεξεργασία επιµέρους περιοχών (π.χ. Planungswerkstatt Kulturfrum), όπου εξετάζονται ζητήµατα επιπέδου Ρυµοτοµικού Σχεδίου και δεύτερον στην επεξεργασία σειράς τοµεακών σχεδίων για το σύνολο της περιοχής. Τέτοια σχέδια συντάχθηκαν µεταξύ άλλων για τους το- µείς του πληθυσµού, της πολεοδοµικής δοµής και των χρήσεων γης, της κυκλοφορίας, της εφικτότητας και των ελεύθερων χώρων. Σχ. 5.12. Planwerk Innenstadt. Γενικό κατευθυντήριο σχέδιο. Πηγή: http://www. sensut.berlin.de. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 105

5.5.4. Άλλες σηµαντικές πολεοδοµικές παρεµβάσεις 5.5.4.1. Επανάχρηση της περιοχής Spreestadt Charltenburg Η περιοχή Spreestadt Charlttenburg, µεταξύ του ποταµού Spree και του καναλιού Landwehr υπήρξε από τον 19 ο αιώνα µια κατεξοχήν βιοτεχνική βιοµηχανική ζώνη. Μετά την επανένωση της του Βερολίνου ασκήθηκαν στην περιοχή αυτή ισχυρές πιέσεις µεταλλαγής. Το 1995 προτάθηκε ως περιοχή αποσυµφόρησης του επιχειρηµατικού κέντρου του Βερολίνου City West, πρόθεση η οποία αντικατοπτρίζεται και στο Σχέδιο Χρήσεων Γης. Με στόχο έ- ναν λεπτοµερέστερο σχεδιασµό ανατέθηκε το 1995 η σύνταξη ενός Σχεδίου Πλαισίου (Rahmenplan), το οποίο και κατέληξε στην πρόταση για τη δηµιουργία µιας περιοχής µεικτής αστικής χρήσης µε υπηρεσίες, παραγωγικές δραστηριότητες και µεγάλο ποσοστό σε κατοικία (Σχ. 5.13). Σχ. 5.13. Σχέδιο Πλαίσιο για την ανάπλαση και επανάχρηση της περιοχής Spreestadt Charlttenburg. Σχέδιο γενικής διάταξης (αριστερά) και πρόπλασµα προτεινόµεων κτιριακών όκων (κάτω). Πηγή: http://www. sensut.berlin.de. 106 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

5.5.4.2. Επανάχρηση του παλαιού αεροδροµίου Tempelhf Ανάλογη είναι και η περίπτωση του αεροδροµίου Tempelhf. Με την προγραµµατισµένη εξέλιξη του αεροδροµίου Schönefeld σε διεθνές αεροδρόµιο του Βερολίνου, τα δύο άλλα αεροδρόµια της πόλης (Tempelhf και Tegel) χάνουν τον ρόλο τους. Ανοίγονται έτσι τεράστιες ευκαιρίες και δυνατότητες οι µεγάλες αυτές εκτάσεις να ενταχθούν στην πόλη και να ξανακερδηθούν από τους κατοίκους της. Για τη µελλοντική χρήση της έκτασης του Tempelhf τίθενται οι παρακάτω αρχές: Άνοιγµα προς την πόλη και µετεξέλιξή της σε ένα µητροπολιτικό πάρκο του 21 ου αιώνα. Εξασφάλιση της σηµασίας του ελεύθερου αυτού χώρου για το µικροκλίµα της περιοχής και για την αναψυχή των κατοίκων. ιατήρηση του ορίου του κυκλικού χώρου του αεροδροµίου, ως γραµµής διαχωρισµού της ζώνης πάρκου από τις περιοχές που προορίζονται για οικοδόµηση. ιατήρηση του µεγάλου κτιρίου του αεροδροµίου ως αρχιτεκτονικού και θεµατικού κυρίαρχου στοιχείου και εµπλουτισµός του µε νέες εµπορικές, πολιτιστικές και γραφειακές χρήσεις (Σχ. 5.14, 5.15). Σχ. 5.14. Επανάχρηση παλαιού αεροδροµίου Tempelhf. Εναλλακτικές προτάσεις κατανοµής της επιφάνειάς του σε µητροπολιτικό πάρκο και σε επιφάνειες για οικιστική χρήση. Σχ. 5.15. Περιβαλλοντική σηµασία της ελεύθερης επιφάνειας του παλαιού αεροδροµίου Tempelhf. Η χρωµατική κλίµακα ανταποκρίνεται σε µια κλίµακα θερµοκρασιών από περίπου 8 C (σκούρο µπλε) έως περίπου 16 C (σκούρο πράσινο). Πηγή: (Σχ. 4.12, 4.13) http://www. sensut. berlin.de. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 107

5.6. Περιφερειακό σχέδιο Μονάχου. Στόχοι και βασικές αρχές για την οικιστική ανάπτυξη και την εξέλιξη του ελευθέρου χώρου 5.6.1. Περιφερειακός Σύνδεσµος Σχεδιασµού (ΠΣΣ) Μονάχου Ο Περιφερειακός Σύνδεσµος Σχεδιασµού (ΠΣΣ) του Μονάχου (Reginaler Planungsverband München) αποτελεί µια θεσµικά κατοχυρωµένη σύνδεση των κοινοτήτων, επαρχιών και αυτόνοµων πόλεων της Περιφέρειας Σχεδιασµού (Planungsregin) του Μονάχου (Περιφέρεια 14) (βλ. Σχ. 5.16, 5.17). Προέκυψε µετά τον χωρισµό της Γερµανίας σε περιφέρειες το 1973. Ο ΠΣΣ αποτελεί έναν φορέα δηµοσίου δικαίου που εκπροσωπεί τα µέλη του, στο βαθµό που αυτά οφείλουν να συµµετέχουν κατά τον καθορισµό στόχων για τον χωροταξικό και περιφερειακό σχεδιασµό. Ειδικότερα ο ΠΣΣ, ως κατ εξοχής φορέας του περιφερειακού σχεδιασµού, συντονίζει τη χωρική ανάπτυξη στην Περιφέρεια και εκπροσωπεί κατ αυτόν τον τρόπο τα συµφέροντα των πολιτών της. Σχ. 5.16. Η διάρθρωση της Βαυαρίας σε 18 περιφέρειες σχεδιασµού (Planungsreginen). Η περιφέρεια 14 περιλαµβάνει την πόλη του Μονάχου. Πηγή: http://www.reginmuenchen.cm/ regin/bdy_reg.htm. Σχ. 5.17. Γενικός χάρτης της περιφέρειας του Μονάχου και του επιµερισµού της σε υποενότητες (Landkreis). Πηγή: http://www.reginmuenchen.cm/regin/ 108 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

5.6.2. Περιφερειακό σχέδιο. Σχέδιο για την οικιστική ανάπτυξη και την ε- ξέλιξη του ελευθέρου χώρου. Γενικές αρχές και στόχοι. Κύριο συστατικό του σχεδίου για την περιφέρεια του Μονάχου αποτελεί το «Σχέδιο για την οικιστική ανάπτυξη και την εξέλιξη του ελευθέρου χώρου» (Reginales Siedlungs- und Freiraumknzept), όπως αυτό έχει εγκριθεί τον εκέµβριο του 2000. Σ αυτό διατυπώνεται µια σειρά στρατηγικών στόχων και βασικών αρχών, ορισµένοι εκ των οποίων είναι οι παρακάτω: ΜΕΡΟΣ Α: ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Α1. Η περιφέρεια και οι επιµέρους περιοχές της 1. Βιώσιµη χωρική ανάπτυξη στην περιφέρεια του Μονάχου 1.1. Κατευθυντήριο όραµα για την βιώσιµη χωρική ανάπτυξη Η περιφέρεια του Μονάχου και οι επιµέρους περιοχές της θα πρέπει να εξασφαλισθούν και να αναπτυχθούν περαιτέρω ως ελκυστικές περιοχές κατοικίας και δυναµικές οικονοµικές περιοχές, στο πνεύµα της βιώσιµης ανάπτυξης του χώρου. Γι αυτό το λόγο θα πρέπει: Να ενισχυθεί η σηµασία της περιφέρειας του Μονάχου ως ευρωπαϊκής µητροπολιτικής περιφέρειας στον εθνικό και διεθνή ανταγωνισµό. Να δοµηθούν οι λειτουργίες προώθησης της οικονοµικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης στην περιφέρεια του Μονάχου προς τα µέσα και προς τα έξω. Να αναπτυχθούν περαιτέρω οι ποικίλες δυνατότητες για εκπαίδευση και επιµόρφωση. Να διατηρηθούν οι φυσικές προϋποθέσεις ζωής και να εξασφαλισθούν και βελτιωθούν οι ελκυστικές ζώνες φυσικών τοπίων, πολιτισµού και αναψυχής. 1.2. Γενικές αρχές για την βιώσιµη χωρική ανάπτυξη Συµπλήρωση και περαιτέρω ανάπτυξη της µονοκεντρικής ακτινικής χωρικής δοµής της περιφέρειας του Μονάχου, στο πνεύµα µιας αποκεντρωµένης συγκέντρωσης. Γι αυτό θα πρέπει, η οικιστική διάρθρωση και η διάρθρωση των υποδοµών να προσανατολισθεί προς τη δοµή των κέντρων. Επιδίωξη µιας ισορροπηµένης ανάµειξης λειτουργιών µεταξύ κατοικίας, εργασίας και εγκαταστάσεων τροφοδοσίας. Βελτιστοποίηση των προϋποθέσεων και δυνατοτήτων των διαφόρων θέσεων στην πόλη για µια βιώσιµη οικονοµική ανάπτυξη. Γι αυτό θα πρέπει να βελτιωθεί η κυκλοφοριακή και τεχνική υποδοµή και να αυξηθεί η διαθεσιµότητα χώρων σε κατάλληλες θέσεις. ηµιουργία ενός εκτεταµένου και συνολικού συστήµατος για την εξασφάλιση και ανάπτυξη ελευθέρων χώρων, ώστε η οικολογική σταθερότητα της περιφέρειας να χρησιµοποιηθεί και να ενισχυθεί ακόµα και ως οικονοµικό πλεονέκτηµα της συγκεκριµένης θέσης. ηµιουργία δυνατοτήτων για ανάληψη τόσο για την οικιστική ανάπτυξη και την ανάπτυξη των υποδοµών όσο και για την ανάπτυξη των ελευθέρων χώρων, µέσω µιας µα- Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 109

κροπρόθεσµου σχεδιασµού εξασφάλισης επιφανειών. Ειδικότερα θα πρέπει, λαµβανο- µένων υπόψη των δοµών του φυσικού χώρου να βελτιωθούν οι διάφορες θέσεις για α- στικές οι παραγωγικές χρήσεις και να προωθηθεί µια εντατικοποιηµένη «εσωτερική α- νάπτυξη». Βελτίωση της προσβασιµότητας της περιφέρειας και των επιµέρους περιοχών της, µέσω βελτίωσης των δηµόσιων µεταφορών και µε τρόπο που θα σέβεται το περιβάλλον και θα είναι συµβατός µε τα κοινωνικά δεδοµένα. Σε εφαρµογή του διαπεριφερειακού ρόλου της Περιφέρειας του Μονάχου, εκµετάλλευση και περαιτέρω ενίσχυση των δυνατοτήτων συντονισµού και αλληλοσυµπλήρωσης, ακόµα και πέρα από τα σύνορα της Βαυαρίας. Επέκταση και εντατικοποίηση συνεργασιών µεταξύ πόλεων. 2. Ανάπτυξη του χώρου κατά δοµικές ενότητές του 2.1. Πολεοδοµικό συγκρότηµα Μονάχου 2.1.1. Αστική περιοχή και η περιφέρειά της 2.1.1.1. Ανάπτυξη της πόλης του Μονάχου και της περιφέρειάς της µε τρόπο ώστε αυτή να µπορεί και στο µέλλον να συνεχίσει να εκπληρώνει τις λειτουργίες της ως κεντρική περιοχή κατοικίας και εργασίας, ως οικονοµικό επίκεντρο, ως κέντρο εκπαίδευσης και επι- µόρφωσης και ως κυκλοφοριακός κόµβος, λαµβανοµένης υπόψη της περιβαλλοντικής διάστασης και της σηµασίας της λειτουργίας της αναψυχής. Ειδικότερα η ελκυστικότητα της περιφέρειας θα πρέπει να βελτιωθεί µέσω: Ενισχυµένης εσωτερικής ανάπτυξης µε εξάντληση των αποθεµάτων γης, ενεργοποίηση των δυνατοτήτων αξιοποίησης γης και «ανακύκλωση» γης, ιδιαιτέρως στον πυρήνα του Μονάχου. Ενεργητικής πρόνοιας γης των κοινοτήτων, π.χ. µέσω διαχείρισης γης, φροντίδας για τις θέσεις εγκατάστασης και επέκτασης της ποικιλίας κλάδων. Αύξηση της αποδοτικότητας της υποδοµής Βελτίωση των ποιοτήτων των θέσεων των εγκαταστάσεων και επιχειρήσεων οι οποίες έχουν ανάγκη των πλεονεκτηµάτων επαφής µε την πόλη του Μονάχου και την περιφέρειά της. Στενού συντονισµού της οικιστικής ανάπτυξης µε τις δηµόσιες µεταφορές και κυρίως µε τις σιδηροδροµικές δηµόσιες µεταφορές. Εξασφάλισης και βελτίωσης της ποιότητας κατοικίας ιαµόρφωσης και διατήρησης ελκυστικών περιοχών κατοικίας και ζωνών τοπικής αναψυχής, καθώς επίσης και ελεύθερων χώρων φυσικής διαµόρφωσης. 2.1.1.2. Ενίσχυση των µέσων κέντρων και των οικιστικών επίκεντρων στην πόλη του Μονάχου και στην περιφέρειά της και διατήρηση των λειτουργιών των κέντρων υψηλότερης βαθµίδας. 110 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

2.1.2. Περιµετρική πυκνοδοµηµένη περιοχή Στην περιµετρική πυκνοδοµηµένη περιοχή του πολεοδοµικού συγκροτήµατος του Μονάχου, θα πρέπει να εξασφαλισθεί η οµαλή µετάβασης από τις πυκνοδοµηµένες περιοχές προς τον εξωαστικό χώρο, µέσω: Ενίσχυσης και περαιτέρω ανάπτυξης των κεντρικών σηµείων τροφοδοσίας της πόλης Αναχαίτισης της προαστιοποίησης Βελτίωσης της προσβασιµότητας ιδιαιτέρως µε τα δηµόσια µέσα µαζικών µεταφορών ιατήρησης και λειτουργικά σύµφωνης ανάπτυξης των σηµαντικών υπερτοπικών ε- λεύθερων χώρων. 2.2. Εξωαστικές περιοχές. Οι εξωαστικές περιοχές (ιδιαιτέρως αυτές που βρίσκονται σε περιµετρικές τοποθεσίες) θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω, λαµβανοµένης υπόψη της ιδιοτυπίας του από άποψη φυσικού χώρου, τοπίου, οικιστικής παράδοσης και πολιτισµού, ως αυτόνοµες περιοχές, µέσω: Ενίσχυσης της οικονοµικής δοµής τους ιατήρησης και βελτίωσης της προσφοράς θέσεων εργασίας Βελτίωσης της κυκλοφοριακής σύνδεσης, παράλληλα µε τη δηµιουργία βελτιωµένων προϋποθέσεων για τις µετακινήσεις µε ιδιωτικά αυτοκίνητα, προπαντώς µέσω ισχυρής βελτίωσης των µαζικών µεταφορών. ιατήρηση των χαρακτηριστικών για τις εξωαστικές περιοχές τυπικών οικιστικών δο- µών και τοπίων. ιατήρηση και χρήση των ποιοτικώς πολύτιµων φυσικών περιοχών. 2.3. Περιβάλλουσα περιοχή αεροδροµίου Ενεργοποίηση της οικονοµικής αναζωογόνησης που προκύπτει από το αεροδρόµιο του Μονάχου, κυρίως σε συνδυασµό µε βελτίωση των υποδοµών, γενικά για το σύνολο της ευρύτερης περιοχής του. Η ανάπτυξη του πληθυσµού και των θέσεων εργασίας στην ευρύτερη περιοχή του αεροδροµίου θα πρέπει να προωθηθεί σε επιλεγµένα κέντρα (Freising, Erding, Msburg a.d.isar), καθώς επίσης και στις περιοχές επιλεγµένων κοινοτήτων. Α2. Κέντρα και λειτουργίες των κοινοτήτων 1. Καθορισµός των τοπικών κέντρων (καθορίζεται µια σειρά τοπικών κέντρων, οµαδοποιη- µένων ανά επιµέρους υποενότητα) ΜΕΡΟΣ Β: ΚΛΑ ΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ Β1. Οικιστικό δίκτυο 1. Γενικές αρχές 1.1. Επιδίωξη µιας οικιστικής ανάπτυξης που θα σέβεται τους φυσικούς πόρους. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 111

1.2. Επικέντρωση της οικιστικής ανάπτυξης στους κύριους οικισµούς των κοινοτήτων. 1.3. Τήρηση µιας ισορροπίας µεταξύ της οικιστικής ανάπτυξης και του µεγέθους των υφιστά- µενων οικιστικών ενοτήτων. 1.4. Υπολογισµός της οικιστικής ανάπτυξης σύµφωνα µε τις αναγκαίες και υλοποιήσιµες ε- γκαταστάσεις υποδοµών. 1.5. Συντονισµός της ανάπτυξης κατοικίας και της ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων. Παράλληλα επιδίωξη µιας στενής, κυκλοφοριακά ευνοϊκής διάταξης κατοικίας και εργασίας. 1.6. Συντονισµός της οικιστικής ανάπτυξης µε το σύστηµα των δηµόσιων µαζικών µεταφορών καθώς και µε την περαιτέρω εξέλιξή του. 2. Οικιστική ανάπτυξη. 2.1. Σε ολόκληρη την περιφέρεια, η ανάπτυξη ζωνών κατοικίας σε µια κοινότητα θα πρέπει να ανταποκρίνεται στην κάλυψη των αναγκών του πληθυσµού της, καθώς επίσης και σε µια ανάλογη πληθυσµιακή αύξηση. Η ανάπτυξη ζωνών για παραγωγικές δραστηριότητες σε µια κοινότητα, θα πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες των τοπικών επιχειρήσεων και τις νέες εγκαταστάσεις επιχειρήσεων που είναι αναγκαίες για την απαραίτητη τοπική τροφοδοσία και δοµική βελτίωση, ή που συνδέονται µε ειδικές προϋποθέσεις της συγκεκριµένης θέσης. 2.2. Στις κεντρικές περιοχές και στις περιοχές των αναπτυξιακών ζωνών θα πρέπει να είναι επιτρεπτή µια περισσότερο έντονη οικιστική ανάπτυξη. 2.3. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η κατεύθυνση της οικιστικής ανάπτυξης προς περιοχές καθορισµένες γι αυτόν τον σκοπό και όπου θα πρέπει να είναι επιτρεπτή µια εντονότερη οικιστική ανάπτυξη. 3. Προσανατολισµός της οικιστικής ανάπτυξης στις δηµόσιες µεταφορές 3.1. Η ανάπτυξη νέων οικιστικών ενοτήτων, αποκοµµένων από τις υφιστάµενες οικιστικές περιοχές, θα πρέπει να συνδέεται µε την δυνατότητα πρόσβασης µε δηµόσια µέσα µαζικών µεταφορών. Απόκλιση από την παραπάνω αρχή είµαι δυνατή, µόνο εάν λόγω της ιδιαιτερότητας της καθοριζόµενης χρήσης δεν είναι απαραίτητη η σύνδεση µε ΜΜΜ. 3.2. Στις περιοχές που προορίζονται για οικιστική ανάπτυξη, θα πρέπει να επιδιωχθεί εντονότερη οικιστική δραστηριότητα στις περιοχές των σταθµών σιδηροδροµικών µέσων µαζικών µεταφορών. Γι αυτό θα πρέπει στις περιοχές αυτές: Να επιδιωχθεί αντίστοιχη οικιστική πυκνότητα, Να εξασφαλισθούν εκτεταµένες αδόµητες επιφάνειες για οικιστική δραστηριότητα και να προβλεφθούν για εντατική οικιστική χρήση. 3.3. Σε κατάλληλες περιοχές σταθµών σιδηροδροµικών µέσων µαζικών µεταφορών (κατονο- µάζεται σειρά τέτοιων σταθµών κατά µήκος γραµµών προαστιακού σιδηροδρόµου, µετρό και υπερτοπικού τρένου), θα πρέπει να συγκεντρωθεί µια εντονότερη από την υφιστάµενη οικιστική ανάπτυξη των κοινοτήτων, µε παράλληλη εξάντληση των δυνατοτήτων πυκνής δόµησης. 112 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

3.4. Για µια µελλοντική εντονότερη οικιστική δραστηριότητα των κοινοτήτων, θα πρέπει πέρα από τους υφιστάµενους σταθµούς να εξασφαλισθεί και µια σειρά επιπλέον νέων σταθµών του προαστιακού σιδηροδρόµου. Η κατασκευή και ανάπτυξή τους θα πρέπει να προχωρήσει ανάλογα µε τις ανάγκες. 4. Οικιστική διάρθρωση και δοµή ελευθέρων χώρων 4.1. Οικιστική διάρθρωση Προώθηση πύκνωσης και συµπλήρωσης των οικιστικών περιοχών στη βάση της υφιστάµενης οικιστικής δοµής, ιδιαίτερα στην περιοχή της πόλης του Μονάχου και της περιφέρειάς της. ιατήρηση της χαρακτηριστικής για την περιφέρεια οικιστικής δοµής (π.χ. στα νότια και ανατολικά του Μονάχου) και περαιτέρω ανάπτυξή της µε διατήρηση των εκτεταµένων ελεύθερων χώρων που οδηγούν προς τον αστικό πυρήνα, µε τρόπο ώστε να µην προκύπτουν συνεχείς οικιστικές ζώνες. Το υφιστάµενο σύστηµα των κοιλάδων θα πρέπει να διατηρηθεί στη λειτουργία του ως δίοδος ψυχρών αέριων µαζών και ανάλογα µε τις ανάγκες να βελτιωθεί. Σχεδιασµοί και µέτρα θα πρέπει να είναι δυνατά µόνο σε µεµονωµένες περιπτώσεις και εφόσον δεν προκαλούν προβλήµατα στην παραπάνω λειτουργία. Πλαγιές λόφων και βουνών, περιµετρικές ζώνες δασών και παραποτάµιες ζώνες θα πρέπει κατά κανόνα να διατηρηθούν ελεύθερες από δόµηση. 4.2. ιάρθρωση και εξασφάλιση ελευθέρων χώρων 4.2.1. Οργάνωση και διάρθρωση της οικιστικής ανάπτυξης µέσω ενός υπερτοπικού και συνολικού σχεδίου για ένα δίκτυο χώρων και ζωνών πρασίνου. 4.2.2. Οι καθοριζόµενες περιφερειακές ζώνες πρασίνου (παρατίθενται ονοµαστικά σε σχετική λίστα) θα πρέπει να εξυπηρετούν: Την βιοκλιµατική βελτίωση και την εξασφάλιση µιας επαρκούς ανανέωσης του αέρα Την διάρθρωση των οικιστικών περιοχών Την παροχή χώρων αναψυχής σε οικιστικές περιοχές και κοντινές τους περιοχές. 4.2.3. Το καθοριζόµενο «διαχωριστικό πράσινο» οφείλει να συµβάλει στην αποφυγή δη- µιουργίας εκτεταµένων και γραµµικών οικιστικών δοµών και να εξασφαλίσει ελεύθερους χώρους ανάµεσα σε οικιστικές ενότητες που τείνουν να συνδεθούν µεταξύ τους (αναφέρεται ονοµαστικός κατάλογος οικισµών, µεταξύ των οποίων καθορίζεται η ανάπτυξη «διαχωριστικού πρασίνου». 5. Οικιστική δραστηριότητα 5.1. Οικιστική δραστηριότητα στο τοµέα της κατοικίας, δυνατότητες δεύτερης κατοικίας ιευκόλυνση της εξασφάλισης επαρκών αποθεµάτων γης και οικιστική χρήση κατοικίας και τµηµατική ενεργοποίησή της κάθε χρόνο και ανάλογα µε τις ανάγκες. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 113

Εξασφάλιση των χρηµατοδοτικών και θεσµικών εργαλείων για την δηµιουργία και διατήρηση κατοικιών. Χρησιµοποίηση µοντέλων, προσαρµοσµένων στις τοπικές συνθήκες, για την τροφοδοσία του ντόπιου πληθυσµού µε κατάλληλο χώρο κατοικίας. ηµιουργία ή διατήρηση δοµών ικανών για την επίτευξη κοινωνικής ενσωµάτωσης σε περιοχές συγκροτηµάτων κατοικιών. ηµιουργία εγκαταστάσεων τροφοδοσίας και αναψυχής κοντά στις κατοικίες. Αποφυγή εγκατάστασης κατασκηνώσεων και καταλυµάτων ελευθέρου χρόνου σε επιλεγµένες περιοχές αναψυχής. 5.2. Οικιστική δραστηριότητα στο τοµέα της βιοτεχνίας 5.2.1. Μια ισορροπηµένη ανάπτυξη παραγωγικών δραστηριοτήτων θα πρέπει να δίνει δυνατότητες για ποικιλία µεγεθών µονάδων, κλάδων και δοµής θέσεων εργασίας. Επίσης να διευκολύνει την προσαρµογή των επιχειρήσεων σε µεταβαλλόµενες απαιτήσεις και να συµβάλει στην εξασφάλιση της βιωσιµότητας των βιοτεχνικών και βιοµηχανικών περιοχών. 5.2.2. Σε περιπτώσεις επιχειρήσεων µε ειδικές απαιτήσεις από τη θέση εγκατάστασης, ειδικότερα της παραγωγικής βιοτεχνίας, θα πρέπει να προωθείται η εγκατάστασή τους σε κατάλληλες θέσεις. Θα πρέπει επίσης να καταπολεµηθεί ο εκτοπισµός παραγωγικών δραστηριοτήτων από άλλες ανταγωνιστικές χρήσεις, όπως κυρίως τα µεγάλα εµπορικά κέντρα. 5.2.3. Πρόνοια για εξασφάλιση κατάλληλων επιφανειών θα πρέπει να υπάρξει για περιπτώσεις υπερτοπικής σηµασίας επιχειρήσεων µεταφορών, αποθήκευσης, χονδρεµπορίου και µεταποίησης, που απαιτούν µεγάλες εκτάσεις, όπως επίσης και εγκαταστάσεων διανο- µής αγαθών και αποκοµιδής απορριµµάτων που χαρακτηρίζονται από µεγάλους φόρτους κυκλοφορίας και µικρή πυκνότητα θέσεων εργασίας, ειδικότερα στην αστική και περιαστική περιοχή του πολεοδοµικού συγκροτήµατος του Μονάχου. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να εξασφαλισθούν θέσεις εγκατάστασης: Με αξιόπιστη οδική σύνδεση και κατά το δυνατόν και σιδηροδροµική σύνδεση Σε χωρική και χρονική εγγύτητα µε τους σηµαντικότερους κυκλοφοριακούς προορισµούς και τα σηµεία τροφοδοσίας Έξω από περιοχές µε αντιτιθέµενες ρυθµίσεις προστασίας. 5.2.4. Κατά τον καθορισµό και κατά την οικοδόµηση µεγάλων βιοτεχνικών και βιοµηχανικών περιοχών, θα πρέπει να επιδιώκονται λύσεις που ξεπερνούν τα όρια των επιµέρους κοινοτήτων. 5.2.5. Νέες εγκαταστάσεις διοικητικών, γραφειακών και λοιπών θέσεων εργασίας του τριτογενούς τοµέα, θα πρέπει να υλοποιούνται κατά προτεραιότητα σε θέσεις που βρίσκονται σε «πολεοδοµικά ολοκληρωµένες περιοχές» µε σύνδεση σε δηµόσιες µαζικές µεταφορές. Θέσεις σε «πολεοδοµικά ολοκληρωµένες περιοχές» σηµαίνει αυτές οι θέσεις: Βρίσκονται εντός ή κοντά σε κέντρα πόλεων, δευτερεύοντα κέντρα ή κέντρα οικισµών Προσφέρουν και άλλες δηµόσιες ή ιδιωτικές υποδοµές 114 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

Συνδέονται ή µπορούν να συνδεθούν µε αξιόπιστα δίκτυα δηµόσιων µαζικών µεταφορών ιαθέτουν συµβατές προσβάσεις στο οδικό δίκτυο Συνδέονται κατά κανόνα µε τη τροφοδοσία του γύρω πληθυσµού µε βασικά αγαθά Β2. Κυκλοφορία 1.1. Συµπλήρωση της µονοκεντρικής ακτινικής δοµής της περιφέρειας µε εφαπτοµενικές χαράξεις κυκλοφοριακών συνδέσεων µε δηµόσιες µαζικές µεταφορές. 2. ηµόσιες µεταφορές 2.1. Προαστιακός σιδηρόδροµος 2.2.1. Εγκατάσταση θέσεων στάθµευσης Park + Ride και Bike + Ride σε σταθµούς των εξωτερικών κλάδων του προαστιακού σιδηροδρόµου και σε επιλεγµένους κόµβους του προαστιακού σιδηροδρόµου µε τον υπερτοπικό και µε το µετρό. 2.2.2. Κατασκευή νέων σταθµών περιφερειακού τρένου, προαστιακού σιδηροδρόµου και µετρό σε συντονισµό µε την οικιστική δοµή και εξέλιξη. Σχ. 5.18. Περιφερειακό σχέδιο Μονάχου. Χάρτης 1: Χωρική δοµή. Πηγή: http://www.regin-muenchen.cm. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 115

5.7. Βιέννη 5.7.1. Στρατηγικό Σχέδιο 2000 (Strategieplan 2000) για τη Βιέννη Το Στρατηγικό Σχέδιο για τη Βιέννη είναι ένα µοντέρνο εργαλείο της διοίκησης για τη δια- µόρφωση του µέλλοντος. Οι στόχοι που διατυπώνονται σ αυτό και αφορούν τη συνολική ανάπτυξη της Βιέννης, υπερβαίνουν το περιεχόµενο του έως τώρα κλασσικού σχεδιασµού. Απ τη µια µεριά το Στρατηγικό Σχέδιο συνδέει προγράµµατα, µελέτες και µέτρα από διαφορετικούς τοµείς και απ την άλλη λαµβάνονται υπόψη κοινωνικά και πολιτικά ορά- µατα όπως επίσης και γενικότεροι προβληµατισµοί. Το Στρατηγικό Σχέδιο βασίζεται ε- ποµένως σε έναν ευρύ κοινωνικό διάλογο. Τα επίκεντρα της µεσο- και µακροπρόθεσµης ανάπτυξης της Βιέννης καθορίζονται από πέντε βασικά «πεδία στρατηγικής». Αυτά αποτελούν ένα δεσµευτικό µεν, αλλά και ευέλικτο πλαίσιο για την πολιτική της διοίκησης. Σ αυτό το πνεύµα, το Στρατηγικό Σχέδιο είναι περισσότερο µια διαδικασία, παρά ένα έτοιµο σχέδιο. Για κάθε πεδίο στρατηγικής διατυπώνεται µια σειρά από «στρατηγικούς στόχους». Η υλοποίησή τους οφείλει καταρχήν να προωθηθεί µέσω «στρατηγικών προγραµµάτων». Πρόκειται τόσο για φιλόδοξα και µεγάλης κλίµακας προγράµµατα, όσο και για βραχυπρόθεσµα υλοποιήσιµα µέτρα. Κοινό τους στοιχείο αποτελεί ο καινοτόµος χαρακτήρας τους. Στη συνέχεια εκτίθενται επιγραµµατικά τα πέντε πεδία στρατηγικής και για καθένα απ αυτά οι γενικοί και οι ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι. Α. Πεδίο στρατηγικής 1: Κινητοποίηση της Βιέννης στην Ευρώπη και ενίσχυση της διαπεριφερειακής συνεργασίας. Στόχος Α1: Συνεισφορά της Βιέννης στη διαµόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής για τις πόλεις. Βασικές αρχές σε αυτή τη δράση της Βιέννης αποτελούν η περιβαλλοντική συµβατότητα και συνολική βιωσιµότητα της ανάπτυξης των πόλεων και η περαιτέρω εξέλιξη κοινωνικών µοντέλων. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Ολοκληρωµένη πολιτική, διαµόρφωση προγραµµάτων και κατεύθυνση προς τις α- νάγκες των πόλεων. Ανταγωνιστικότητα και οικονοµικές καινοτοµίες. Απασχόληση και ποιοτική αναβάθµιση. Ελάττωση των διακρίσεων µεταξύ του πληθυσµού και του κοινωνικού αποκλεισµού ιεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προετοιµασία και υποστήριξη πόλεων της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης για την ενσωµάτωσή τους στην Ευρώπη, προς ό- φελος ενός µελλοντικού ισόρροπου πολυκεντρικού δικτύου πόλεων. Βιώσιµη διαχείριση πόλεων. 116 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

Στόχος Α2: Κινητοποίηση της Βιέννης για µια ευρωπαϊκή περιφέρεια πέρα από τα σύνορα κρατών. Ιδιαίτερη σηµασία για τη Βιέννη έχει η ανάληψη ενός σηµαντικού ρόλου στην ανάπτυξη διακρατικών συνεργασιών µε γειτονικές περιφέρειες. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: ιαµόρφωση της συνείδησης (ευαισθητοποίηση) για µια Ευρωπαϊκή περιφέρειας. Ανάληψη από τη Βιέννη ενός ρόλου µεσολαβητή µεταξύ ανατολής και δύσης. Προώθηση του ενδογενούς δυναµικού. ιαχείριση πηγών (Ressurcenmanagement) πέρα από τα κρατικά σύνορα. Στόχος Α3: Επίτευξη νέων ποιοτήτων στις συνεργασίες στην ευρύτερη περιφέρεια της Βιέννης. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Βελτίωση της συνεργασίας στην περιφέρεια. ιαχείριση συµφερόντων σε επίπεδο δοµικό και οικονοµικό. Ενίσχυση του γνωστικού επιπέδου της περιφέρειας. Βελτίωση της κυκλοφοριακής υποδοµής. Περιφερειακή πολιτική επιλογής θέσεων για µεγάλα έργα. Συντονισµένη οικιστική πολιτική στην περιφέρεια. Περιβαλλοντικός σχεδιασµός και εξασφάλιση χώρων πρασίνου. Β. Πεδίο στρατηγικής 2: ηµιουργία νέων προοπτικών για την οικονοµία και την απασχόληση. Στόχος Β1: Ενίσχυση της διεθνοποίησης της θέσης (Standrt) της Βιέννης. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Καθιέρωση της Βιέννης ως διαπεριφερειακού παροχέα υπηρεσιών (Diensleister). Υποστήριξη της διεθνοποίησης βιεννέζικων επιχειρήσεων. Βελτίωση των προϋποθέσεων για τις παραγωγικές δραστηριότητες. Υποστήριξη µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων. Βελτιστοποίηση των µελλοντικώς αποτελεσµατικών υποδοµών. Καινοτοµίες µέσω µιας αποτελεσµατικής πολιτικής στους τοµείς της γνώσης και της τεχνολογίας. Περαιτέρω ανάπτυξη της διαµόρφωσης συµπλεγµάτων (Clusterbildung) δραστηριοτήτων. Συντονισµός της πολιτικής των δοµών µε αυτή των θέσεων δραστηριοτήτων (Standrt) κατά την ανάπτυξη υφιστάµενων διαθέσιµων επιφανειών. Υλοποίηση της πολιτικής θέσεων δραστηριοτήτων Βελτίωση της πολεοδοµικής δοµής. Ενίσχυση της διαµόρφωσης µιας εικόνας (image) για τις θέσεις για παραγωγικές δραστηριότητες. Περαιτέρω εξέλιξη του συντονισµού και της διαχείρισης. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 117

Στόχος Β2: Καινοτοµίες στην πολιτική της αγοράς εργασίας. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Ενίσχυση συνεργασιών µεταξύ δηµοσίου και ιδιωτών. Κατευθυνόµενη ενίσχυση της καινοτοµίας. ηµιουργία δυνατοτήτων απασχόλησης για γυναίκες. Νέες προοπτικές απασχόλησης για τη νεολαία. Καταπολέµηση της ανεργίας. Νέες δυνατότητες απασχόλησης στον τοµέα των κοινωνικών υπηρεσιών. Η πόλη της Βιέννης ως ατµοµηχανή καινοτόµων µορφών απασχόλησης. Γ. Πεδίο στρατηγικής 3: Επένδυση στη γνώση, στην εκπαίδευση και στον πολιτισµό Στόχος Γ1: Ενίσχυση του τοµέα «γνώση». Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: ιαµόρφωση µιας πολιτικής για τη γνώση και την επιστήµη στην πόλη. Συντονισµένη διαχείριση γνώσης για όλες τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα. Το σχολείο ως διδασκόµενος οργανισµός. Βελτίωση της ελκυστικότητας της Βιέννης ως επιστηµονικού τόπου, µέσω ποιοτικής αναβάθµισης. Αναγνώριση του γνωστικού επιπέδου της Βιέννης. Ανάπτυξη δικτύων γνώσης (Wissencluster) στη Βιέννη. Η γνώση ως δυνατότητα κριτικής και ανάλυσης. Οργάνωση και διαχείριση της µεταφοράς γνώσης. Αποδοτική εκµετάλλευση της γνώσης µέσω εµπειρίας. Προώθηση και τοποθέτηση της Βιέννης ως πόλης της γνώσης. Στόχος Γ2: Ευρωπαϊκή πολιτιστική µητρόπολη. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Εξασφάλιση των προϋποθέσεων για ευέλικτες, νέες διεθνείς και τοπικές δραστηριότητες. Εντατικοποίηση των πολιτιστικών επαφών µε γειτονικές περιφέρειες. Αναζήτηση νέων οργανωτικών µορφών στον τοµέα του πολιτισµού. Χρησιµοποίηση του δηµιουργικού δυναµικού καλλιτεχνών: «πόλη των Avantgarde». Ανακάλυψη της ηρεµίας ανάπαυλας. Ενεργός, δηµιουργικός σύγχρονος διάλογος µε την πολιτιστική κληρονοµιά. Πολιτιστική τροφοδοσία σε τοπικό επίπεδο: Stadtteilkultur. Στόχος Γ3: Το βίωµα πόλη Γέφυρες ανάµεσα σε αναψυχή και Edutainment. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Βελτίωση της ελκυστικότητας των προσφεροµένων δυνατοτήτων από το δηµόσιο και δηµιουργία ποιοτικών δοµών διαχείρισης και λειτουργίας. Ανάπτυξη της προσφοράς αθλητικών δραστηριοτήτων. Συνυπολογισµός των αναγκών περισσοτέρων πληθυσµιακών οµάδων. Προφορά δυνατοτήτων αναψυχής για τη νεολαία. 118 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

Υποστήριξη καινοτόµων πρωτοβουλιών ιδιωτών. Εξασφάλιση της πολεοδοµικής συµβατότητας διεθνών προγραµµάτων ψυχαγωγίας.. Πεδίο στρατηγικής 4: Ενίσχυση της ποιότητας του φυσικού και του αστικού χώρου Στόχος 1: Προστασία και αναβάθµιση του φυσικού χώρου. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Ευαισθητοποίηση και αγάπη για τη φύση. Ισάξια θεώρηση των οικολογικών ζητηµάτων έναντι των λοιπών παραµέτρων. Αξιολόγηση της περιβαλλοντικής ποιότητας. Σε περιπτώσεις µεταβολών επιβολή συνεπειών (κυρώσεων). Συνυπολογισµός πολλαπλασιαστικών και αθροιστικών αποτελεσµάτων µεµονωµένων παρεµβάσεων. Προτίµηση τρόπων δόµησης και µορφών παραγωγικών µονάδων που εξασφαλίζουν οικονοµία στη χρήση του εδάφους. Προστασία και διεύρυνση σηµαντικών χώρων πρασίνου. Αύξηση της ελκυστικότητας του αστικού και ιδιωτικού πρασίνου. Ανάπτυξη των ανωτέρου επιπέδου περιοχών φυσικού τοπίου και αναψυχής. Σύνδεση των πυκνοδοµηµένων αστικών περιοχών µε τις ανωτέρου επιπέδου περιοχές αναψυχής. Φροντίδα της γεωργίας ως συνεισφορά στο πολιτιστικό περιβάλλον. Στόχος 2: Πολιτισµένη συµπεριφορά απέναντι στον αστικό χώρο. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: ιατήρηση της ιστορικού πολεοδοµικού χώρου και του αστικού χαρακτήρα. ηµιουργικός διάλογος µε την πολιτιστική κληρονοµιά. Αναβάθµιση δηµόσιων χώρων. Κοινωνική ασφάλεια και δηµόσιος χώρος. Πολεοδοµική και αρχιτεκτονική ποιότητα Εξασφάλιση της συµβατότητας πολυώροφων κτηρίων (πύργων) µε τη θέση εγκατάστασής τους (Standrt). Στόχος 3: Κατεύθυνση του σχεδιασµού προς τη διαχείριση. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Μείωση του κόστους για τις υποδοµές χωρίς επιδείνωση της ποιότητας. Ενίσχυση της δυνατότητας αυτό-οργάνωσης της πόλης. Υποστήριξη πειραµατικών εφαρµογών στον πολεοδοµικό σχεδιασµό και στα στεγαστικά προγράµµατα (οργανωµένη δόµηση). Επιτάχυνση της συνεργασίας επιµέρους τοµέων (πολεοδοµικός σχεδιασµός, διαχείριση χρήσεων, marketing θέσεων (Standrt), µορφολογικός σχεδιασµός) για την πολεοδοµική ανάπτυξη. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 119

Ε. Πεδίο στρατηγικής 5: ιατήρηση της Βιέννης ως πόλης της ποιότητας ζωής και της περιβαλλοντικής ποιότητας Στόχος Ε1: Πόλη της ειρηνικής και ισότιµης συνύπαρξης διαφορετικών πολιτισµών, θρησκειών και τρόπων ζωής. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Εξασφάλιση και υποστήριξη διαδικασιών ενσωµάτωσης. Ισότητα ευκαιριών και κοινωνική ανάµειξη. Αστική ταυτότητα µέσω συµµετοχής πολιτών. Αξιοποίηση του γνωστικού και οικονοµικού δυναµικού µεταναστών. Εξασφάλιση χώρου για παιδιά και νέους. Στόχος Ε2: Ενίσχυση της αστικής δοµής µέσω αναπλάσεων (Stadterneuerung). Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Ενισχυµένη συνεισφορά της βελτίωσης των αστικών δοµών (Stadtstrukturverbesserung) στην πολιτική για την οικονοµία και την απασχόληση. Βελτίωση των αστικών δοµών ως διαδικασία για την κοινωνία και την κοινωνική ενσωµάτωση. Προώθηση µέτρων για περιοχές µε δοµικές αδυναµίες. Υποστήριξη της αστικής δοµής σε εµπορικούς δρόµους. Νέα ποιότητα στον δηµόσιο χώρο. Πρόγραµµα «Gestaltungsffensive 2000 Plus». Ανάπλαση κτιρίων κατοικιών του µεσοπολέµου και των δεκαετιών 50 έως 80. Αστική ποιότητα στην ευρύτερη περιοχή ζωνών κατοικίας. Στόχος Ε3: Προς µια έξυπνη κινητικότητα. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Συνεπής υλοποίηση του κυκλοφοριακού σχεδίου και του προγράµµατος προστασίας του κλίµατος. Μείωση των εκποµπών από την κυκλοφορία που είναι σηµαντικές για την υγεία και την προστασία από κλιµατικές αλλαγές. Πολεοδοµική δοµή και έξυπνη κινητικότητα. Επίτευξη των στόχων κινητικότητας. Προώθηση εναλλακτικών µορφών κινητικότητας. Στόχος Ε4: Συνολική υποστήριξη της υγείας των πολιτών. Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Η υποστήριξη της υγείας απαιτεί ισότητα ευκαιριών µεταξύ των διαφόρων πληθυσµιακών οµάδων. Ελάττωση µεταδοτικών και µη µεταδοτικών ασθενειών. Ολοκλήρωση των παροχών υγείας. Υγιές και ασφαλές περιβάλλον. ιευκόλυνση του υγιούς τρόπου ζωής. Έρευνα και υλοποίηση της γνώσης στον τοµέα της υγείας. 120 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

Στόχος Ε5: Προστασία και διαχείριση πηγών (Ressurce). Ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι: Οικονοµική συµπεριφορά απέναντι στις πηγές. Συνεχής βελτίωση της διαχείρισης πηγών. Έγκαιρη αναγνώριση περιβαλλοντικών προβληµάτων. Εξασφάλιση αξιόπιστων δεδοµένων για λήψη αποφάσεων και ενός µηχανισµού παρακολούθησης (mnitring). 5.7.2. Το Αναπτυξιακό Σχέδιο (Stadtentwicklungsplan) 1994 Το Aναπτυξιακό (Ρυθµιστικό) Σχέδιο (Stadtentwicklungsplan) της Bιέννης συντάχθηκε για πρώτη φορά το 1985 και αναθεωρήθηκε, χωρίς όµως σηµαντικές αλλαγές, το 1994. Ορισµένα κύρια σηµεία του σχεδίου που αφορούν τη χωρική ανάπτυξη της πόλης είναι: «Εσωτερική επέκταση». Πύκνωση της ήδη δοµηµένης περιοχής της πόλης, ιδιαιτέρως δε εκεί όπου υπάρχουν κενές, ανεκµετάλλευτες, η µερικώς εκµεταλλευόµενες (π.χ. παλαιές βιοµηχανικές περιοχές, κλπ) αστικές εκτάσεις. «Εξωτερική επέκταση». Πολεοδόµηση νέων εκτάσεων στην περιφέρεια της πόλης σε εκτάσεις προορισµένες γι αυτόν τον σκοπό και εφόσον η εσωτερική επέκταση δεν καλύπτει τις ανάγκες. Παράλληλα ανάπτυξη νέων µορφών οικοδόµησης µε στόχο την α- ποφυγή σπατάλης στη χρήση της γης. Kαθορισµός αξόνων πολεοδοµικής ανάπτυξης. Aυτοί αποτελούν ζώνες, στις οποίες συγκεντρώνονται οι πολεοδοµικές επεκτάσεις και έχουν ως άξονά τους τροχιές σιδηροδροµικού τύπου Μαζικών Μέσων Μεταφοράς (προαστιακό τραίνο ή µετρό). Αντίθετα οι κύριες οδικές αρτηρίες κινούνται κατά το δυνατόν εκτός αυτών των ζωνών οικιστικής ανάπτυξης (παράλληλα ή εγκάρσια) (Σχ. 5.19). Kαθορισµός κέντρων πολεοδοµικής ανάπτυξης που τοποθετούνται επάνω στους άξονες οικιστικής ανάπτυξης. Tα κύρια κέντρα χωροθετούνται στην περιφέρεια της πυκνοδοµηµένης περιοχής και τα τοπικά στην περιφέρεια της πόλης. Προώθηση της ανάµειξης πολεοδοµικών λειτουργιών Kαθορισµός κύριων και δευτερευόντων «εµπορικών δρόµων», σε ακτινική διάταξη από το City προς την περιφέρεια της πόλης, µε παράλληλη προώθηση του λιανικού ε- µπορίου σ αυτούς. Σε τέτοιους δρόµους, οι πολεοδοµικές απαιτήσεις ιεραρχούνται υψηλότερα από τις κυκλοφοριακές, ενώ η µείωση της κυκλοφοριακής ικανότητας και η πεζοδρόµηση είναι συνήθη λαµβανόµενα µέτρα. Πρόσφατο παράδειγµα η επέµβαση στον σηµαντικότερο εµπορικό δρόµο της Bιέννης, την Mariahilfer Straße. (Σχ. 5.20). Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 121

Σχ. 5.19. Άξονες οικιστικής ανάπτυξης, σε συνδυασµό µε κύριους οδικούς άξονες (αριστερά) και άξονες Μαζικών Μέσων Μεταφοράς (δεξιά) σύµφωνα µε το Ρυθµιστικό Σχέδιο της Βιέννης 1985 και 1994. Πηγή: Magistrat der Stadt Wien, 1994. Σύνδεση της πόλης µε αστικούς και περιαστικούς χώρους πρασίνου, µέσω εξασφάλισης ενός πράσινου δακτυλίου γύρω από τη Βιέννη και διεισδύσεων στην πόλη υπό µορφή σφηνών (Grünkeile) Συσχετισµός τις ανάπτυξης της Βιέννης µε τα δεδοµένα και τους σχεδιασµούς για την ευρύτερη περιφέρειά της εντός της Αυστρίας (π.χ. οµόσπονδο κράτος Niederösterreich), η και πέρα απ αυτό (π.χ. Bratislava). Ανάπτυξη κοινών προγραµµάτων και συνεργασιών. Σχ. 5.20. Η Mariahilfer Straße πριν (αριστερά) και µετά (δεξιά) την κατασκευή της U3 και την νέα διαµόρφωση της. Την θέση του κυκλοφοριακού συνωστισµού πεζών, αυτοκινήτων, τραµ, ποδηλάτων κλπ. στην επιφάνεια του δρόµου παίρνει η οργάνωση των κινήσεων των πεζών στα νέα άνετα φαρδιά πεζοδρόµια και της λιγοστής πλέον κίνησης οχηµάτων στις µικρού πλάτους λωρίδες κυκλοφορίας (µία ανά κατεύθυνση). Η γραµµή του τραµ αντικαθίσταται πλέον από το υπόγειο µετρό. Πηγή: Magistrat der Stadt Wien, 1994. 122 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

5.7.3. οµικές παρεµβάσεις στην πόλη. Η περίπτωση του Dnaucity Στα πλαίσια του Στρατηγικού και Αναπτυξιακού Σχεδιασµού για τη Βιέννη προωθείται ένα πλήθος σηµαντικών έργων και αντίστοιχων επιµέρους σχεδιασµών (Σχ. 5.21). Αυτά καλύπτουν τις παρακάτω βασικές κατηγορίες: Οικιστική ανάπτυξη εκτεταµένων περιοχών, επίκεντρα πολεοδοµικής ανάπτυξης µεγάλα συγκροτήµατα οργανωµένης δόµησης κατοικίας, µεταβολές χρήσεων γης, µεγάλα έργα αστικής υποδοµής, τεχνική υποδοµή, µεγάλα έργα διαµόρφωσης του δηµόσιου χώρου, έργα διαχείρισης υδάτων και σχετικά µέτρα, αναπλάσεις αστικών περιοχών, έργα σε περιοχές εντασσόµενες σε ειδικές επιδοτήσεις (π.χ. πρόγραµµα urban), οδικά έργα και έργα για τη βελτίωση των Μαζικών Μεταφορών. Ιδιαίτερη στρατηγική σηµασία µεταξύ των παραπάνω έργων κατέχει το νέο επίκεντρο πολεοδοµικής ανάπτυξης στην ανατολική περιοχή της πόλης, µε τη δηµιουργία της Dnaucity. Στα µέσα της δεκαετίας του 80 η πόλη της Βιέννης σχεδίασε τη συνδιοργάνωση της διεθνούς έκθεσης EXPO 95, από κοινού µε τη Βουδαπέστη και µε το συµβολικό θέµα «Γέφυρες στο µέλλον». Η διοργάνωση αυτή σκόπευε να αποτελέσει µια καµπή στην ανάπτυξη της πόλης και να συνδυαστεί µε µια σειρά µεγάλα και σηµαντικά έργα. Η επιλεγείσα θέση ήταν εξαιρετική: Ακριβώς επάνω στον δυναµικότερο αναπτυξιακό άξονα της πόλης, µπροστά στη σηµαντικότερη ζώνη αναψυχής του «Νέου ούναβη», δίπλα στην έδρα του ΟΗΕ, στη διασταύρωση ακριβώς της βασικότερης γραµµής µετρό µε τον αυτοκινητόδροµο. Η θέση αυτή προσέφερε τις ιδανικότερες συνθήκες, όχι µόνο για µια επιτυχή διοργάνωση, αλλά κυρίως και για µια πετυχηµένη πολεοδοµική ανάπτυξη. Σχ. 5.21. Τρέχοντα έργα και αντίστοιχοι επιµέρους σχεδιασµοί στα πλαίσια του στρατηγικού και αναπτυξιακού σχεδιασµού για τη Βιέννη. Πηγή: Magistrat der Stadt Wien, 1999 2000. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 123

Μετά από ένα σχετικό δηµοψήφισµα που κατέληξε σε ακύρωση της διοργάνωσης, η πόλη της Βιέννης πήρε την απόφαση, να προχωρήσει κατευθείαν στην µετα-εκθεσιακή χρήση, ξεκινώντας έτσι τη δηµιουργία της Dnau-City. Σηµαντικός πολιτικός στόχος σ αυτό το εγχείρηµα υπήρξε αυτός της διπολικής πολεοδοµικής ανάπτυξης της Βιέννης, µε την Dnau-City να αναπτύσσεται σε ένα δεύτερο κέντρο της πόλης (πλάι στο ιστορικό κέντρο) µε έµφαση στην πολυλειτουργικότητα. Η ανάµειξη της κατοικίας µε την εργασία, τον πολιτισµό και την αναψυχή (Σχ. 5.22, 5.23) εγγυάται την αστική ζωντάνια της νέας περιοχής. Λόγω της καλής κυκλοφοριακής σύνδεσης αναµένεται να αποτελέσει όµως σίγουρα και έναν πόλο έλξης για πολίτες από ολόκληρη την πόλη. Σηµαντική τέλος πρόκληση για την αναπτυξιακή εταιρεία που ανέλαβε την υλοποίηση του έργου ήταν η προσφορά µιας καινοτοµικής συνεισφοράς στην πολεοδοµία του 21 ου αιώνα. Σχ. 5.22. Dnaucity. Το προβλεπό- µενο συνολικό συγκρότηµα (υλοποιη- µένο ήδη σε µεγάλο βαθµό), µεταξύ των εγκαταστάσεων του ΟΗΕ και της ζώνης αναψυχής του Νέου ούναβη. ιακρίνονται οι περιοχές κατοικιών (1), ο πύργος διαµερισµάτων (2) το δηµοτικό σχολείο (αρχ. H. Hllein) (3), το κέντρο Andrmeda (αρχ. W. Hltzbauer) µε µεικτές χρήσεις (4), το ξενοδοχείο συνεδρίων (5), οι ε- γκαταστάσεις του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου (6), το µουσείο Guggenheim (αρχ. H. Hllein) (7), καθώς και οι ουρανοξύστες των αρχιτεκτόνων Peichl kai Iszaki (8, 9). Πηγή: Perspektiven (4/1995). Σχ. 5.23. Dnaucity. Προοπτική απεικόνιση του προβλεπόµενου συγκροτήµατος. Πηγή: http://www.magwien.gv.at:80/ma18/dnaucity. 124 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

5.7.4. Σηµαντικές παρεµβάσεις ανάπλασης της πόλης. Η περίπτωση του ανασχεδιασµού της ζώνης του µεσαίου δακτυλίου (Gürtel) Tον Σεπτέµβριο του 1984, και σύµφωνα µε τις προτάσεις του Pυθµιστικού Σχεδίου, ξεκίνησε ο δήµος της Bιέννης µια ειδική µελέτη για την επίλυση των περιβαλλοντικών, πολεοδοµικών και κυκλοφοριακών προβληµάτων της περιοχής του «Μεσαίου ακτυλίου» (Gürtel) καθώς και των εισόδων της πόλης από δυσµάς και νότο, η οποία εντάχθηκε αργότερα στο κοινοτικό πρόγραµµα Urban και προχώρησε σε υλοποίηση. Στις αρτηρίες αυτές, που είναι από τις σηµαντικότερες της Βιέννης (Σχήµα 5.24) παρατηρούνται κυκλοφορικοί φόρτοι που κυµαίνονται µεταξύ 60.000 και 85.000 οχηµάτων/ηµέρα, που σε οριακές περιπτώσεις φτάνουν µέχρι και 100.000 οχήµατα/ηµέρα. Kύριος στόχος ή- ταν η θέσπιση µέτρων που θα οδηγούσαν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής σ αυτές τις περιοχές και παράλληλα θα επίλυαν κυκλοφοριακά προβλήµατα και θα δηµιουργούσαν καλύτερες προϋποθέσεις για την ανάπλαση των παρόδιων ζωνών τους. Συγκεκριµένοι στόχοι ή- ταν: βελτίωση της προσβασιµότητας στις παρόδιες περιοχές της αρτηρίας, µε παράλληλη εκπλήρωση και των υπερτοπικών της λειτουργιών, µείωση της ηχητικής και ατµοσφαιρικής ρύπανσης, βελτίωση της οδικής ασφάλειας, δηµιουργία χώρων πρασίνου, επίλυση του προβλήµατος της στάθµευσης, βελτίωση και ανάπλαση του οικοδοµικού πλούτου, συγκέντρωση των χρήσεων του δευτερογενούς και τριτογενούς τοµέα σε σηµεία που προσφέρουν καλή σύνδεση µε Μαζικά Μέσα Μεταφοράς, στην περίπτωση δε του «Gürtel», σε διασταυρώσεις µε ακτινικούς δρόµους από και προς το κέντρο της πόλης. Για κάθε τµήµα αυτών των αρτηριών συντάχθηκε ένα κατευθυντήριο σχέδιο (Leitprjekt), το οποίο διατυπώνει συγκεκριµένες προτάσεις. Στην περίπτωση του τµήµατος «Südgürtel» προτείνονται µεταξύ άλλων και τα εξής (Σχ. 5.24): Mετατόπιση των οδοστρωµάτων προς τον κεντρικό άξονα της αρτηρίας, ώστε να προκύψει µπροστά από τα παρόδια κτήρια ένας ευρύς ελεύθερος χώρος, κατάλληλος για διαµόρφωση και πολλαπλή χρήση. Kατασκευή ειδικών οδικών έργων (τούνελ, ή ανύψωση οδοστρώµατος), σε επιλεγµένα σηµεία, ώστε να βελτιωθούν οι περιβαλλοντικές συνθήκες. ιατήρηση της ποικιλίας των χρήσεων. Xρήσεις του δευτερογενούς και τριτογενούς τοµέα προτιµώνται έναντι της χρήσης κατοικίας. Kατοικίες που ανεγείρονται στον παρόδιο χώρο, πρέπει, λόγω των ειδικών περιβαλλοντικών συνθηκών, να έχουν κατάλληλα διαµορφωµένη κάτοψη. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 125

Παράλληλα µε την διαµόρφωση του χώρου της οδού, λήψη κατάλληλων µέτρων για την ανάπλαση των παρόδιων περιοχών κατοικίας. Tονισµός του πρασίνου σ όλο το µήκος της οδού. Σχήµα 5.24. Πανοραµική άποψη του µεσαίου δακτυλίου της Βιέννης. Ο σηµαντικός αυτός οδικός άξονας λειτουργεί ως βασική παράκαµψη του κέντρου της πόλης, ιδιαίτερα για την υπερτοπική κυκλοφορία ΙΧ και φορτηγών. Από πολεοδοµική όµως άποψη αποτελεί µια καίρια τοµή στην πόλη (αριστερά). Χαρακτηριστικό απόσπασµα της ειδικής πολεοδοµικο - κυκλοφοριακής µελέτης του µεσαίου δακτυλίου της Βιέννης - τµήµα «Südgürtel» (δεξιά). Πηγή: Wiener Bundesstraßen AG, 1988. 5.7.5. Πολιτική αποθάρρυνσης της χρήσης του IX Ήδη εδώ και µια δεκαετία περίπου διατυπώθηκε ένα πλαίσιο αρχών κυκλοφοριακής πολιτικής από τον ίδιο τον τότε πρωθυπουργός της Aυστρίας Franz Vranizky, µε τη φράση «H χρήση του IX πρέπει να περιοριστεί. Προηγουµένως πρέπει βέβαια να υπάρξει µια ελκυστική προσφορά σε Μέσα Μαζικής Μεταφοράς». Σε υλοποίηση αυτού του στόχου, και κυρίως του πρώτου του τµήµατος έχει πρόσφατα ληφθεί στην Αυστρία και ειδικότερα στη Βιέννη µια σειρά από σχετικά µέτρα, όπως για παράδειγµα: Eπιβολή ορίου ταχύτητας 30 χλµ. σε µεγάλα τµήµατα αστικών περιοχών (π.χ Βιέννη, Graz) και 50 χλµ στις κύριες αρτηρίες, µε σκοπό την αύξηση της οδικής ασφάλειας και την µείωση του θορύβου και της ρύπανσης. Επιβολή ορίου ταχύτητας 70\80 χλµ. σε όλους τους αστικούς αυτοκινητοδρόµους. Anruf-Sammel-Taxi (συλλογικό ραδιοταξί). Άνετο όσο ένα ταξί, φθηνό όσο ένα λεωφορείο, µε δυνατότητα διαδροµής κατ επιλογήν. Εφαρµογή συστήµατος Car-Sharing στη Bιέννη (από 1.2.1992): Ένα IX αυτοκίνητο για οκτώ µέλη. 126 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

5.7.6. Πρόσφατα παραδείγµατα οργανωµένης ανάπτυξης συγκροτηµάτων κατοικιών από το ήµο της Βιέννης Συγκρότηµα Traviatagasse. Αρχιτέκτων R. Abraham. Πηγή: Steiner D., 1992. Συγκρότηµα Aspern. Αρχιτέκτων A. Krischanitz. Πηγή: Gentner M., 1992. Συγκρότηµα Tamariskengasse. Αρχιτέκτων R. Rainer Πηγή: Zschkke W., 1994. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 127

5.8. Στρατηγικός σχεδιασµός για τη µητροπολιτική περιφέρεια του Rtterdam 5.8.1. Βασικές αρχές Η µητροπολιτική περιοχή του Rtterdam αναφορικά µε τις χωρικές περιβαλλοντικές πολιτικές και µε φορέα ευθύνης το µητροπολιτικό δήµο του Rtterdam, ακολουθεί µια βασική µεθοδολογία η οποία αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη χωρική εξειδίκευση των µέτρων και των κατευθύνσεων πολιτικής σχετικά µε τη βιώσιµη ανάπτυξη, ανάλογα µε τα προβλήµατα και την τυπολογία των αναγκών κάθε υποπεριοχής. Κατ αρχήν πραγµατοποιείται διάκριση των ποικίλων τύπων περιοχών στις οποίες διαιρείται ο χώρος, µε κεντροβαρικό κριτήριο τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά που ασκούν δοµική επιρροή στις χωρικές ζώνες. Τέτοια θεωρούνται η δοµή των δηµόσιων µεταφορών και η οικολογική υποδοµή. Με τη µεθοδολογία αυτή εντοπίζονται οι αναγκαίοι κρίκοι διαφοροποίησης στη χρήση γης και στην ποιοτική ποικιλία, διασυνδέοντας το δίκτυο µαζικών µεταφορών µε τη φύση. Στη συνέχεια προσδιορίζεται το ποιοτικό πρότυπο που αναλογεί σε κάθε τύπο περιοχής, στη βάση ειδικών περιβαλλοντικών κριτηρίων που αξιοποιούν πλήρως το δυναµικό της περιοχής. Ο χωρικός σχεδιασµός για τη Μητροπολιτική Περιφέρεια του Rtterdam βασίζεται στις ακόλουθες τέσσερις βασικές αρχές: Ενίσχυση της λειτουργίας ως κύριου λιµανιού εθνικής σηµασίας. Σταθεροποίηση και διεύθυνση της οικονοµικής σηµασίας της περιφέρειας. Βελτίωση της ποιότητας ζωής. Αποτροπή κοινωνικού διαχωρισµού. 5.8.2. Πολιτικές για την ανάπτυξη του λιµανιού Βασικός στόχος είναι η µετατόπιση της έµφασης από τον όγκο µεταφορών στη βελτίωση των παρεχοµένων υπηρεσιών µε ανάπτυξη των υποδοµών µεταφοράς και διανοµής εµπορευµάτων και παράλληλα προώθηση µιας δυναµικής εµπορευµατικής και βιοµηχανικής δοµής. Ο τρόπος επίτευξης των παραπάνω καθορίζεται στο Prt Plan 2010, στο οποίο διαµορφώνεται ένα όραµα ανάπτυξης νέων περιοχών και επέκτασης των βασικών υποδοµών. Στρατηγικής σηµασίας προγράµµατα αφορούν: Ανάπτυξη των βασικών υποδοµών Σχεδιασµός και ανάπτυξη 1000 εκταρίων αποθέµατος φυσικού χώρου και περιοχών αναψυχής Επέκταση της δυτικής περιοχής του λιµανιού 128 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»

5.8.3. Πολιτικές για τον αστικό χώρο Στις δεκαετίες του 50 και του 60 δόθηκε έµφαση στην ανάπτυξη νέων προαστίων. Στη δεκαετία του 70 στην αστική ανάπλαση, ενώ στις δεκαετίες του 80 και 90 στην «συµπαγή πόλη». Κοµβικό σηµείο της ανάπτυξης της Μητροπολιτικής Περιοχής του Rtterdam παραµένει η εξέλιξη στα πλαίσια του σχεδίου για την µεταπολεµική ανοικοδόµηση της πόλης. 5.8.4. Τρέχοντα στρατηγικής σηµασίας ζητήµατα Οικονοµική ανάπτυξη. Η µητροπολιτική περιοχή του Rtterdam έχει χάσει µέρος της οικονοµικής της ακτινοβολίας, λόγω περιορισµένης δοµής εργασίας, µη ευνοϊκής εικόνας ως τόπου για κατοικία και εργασίας, κυκλοφοριακής συµφόρησης, έλλειψης χώρου και αυξανό- µενων τιµών γης. Πληθυσµιακή ανάπτυξη. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σταθεροποίηση του πληθυσµού. Όµως σε παλιές γειτονιές, συµπεριλαµβανοµένων και των µεταπολεµικών συνοικιών, διαπιστώνονται προβλήµατα κοινωνικού αποκλεισµού, ανεργίας, ναρκωτικών και φυλετικών διακρίσεων. 5.8.5. Στόχοι πολιτικής Βελτίωση των τοµέων των τηλεπικοινωνιών, των τεχνολογιών πληροφόρησης, της ιατρικής επιστήµης της µεταλλευτικής, ηλεκτροπαραγωγικής, τουριστικής και οπτικοακουστικής βιοµηχανίας µε σκοπό την επίτευξη αυξηµένης ποικιλίας στην οικονοµική δοµή. Συµπληρωµατικά, ανάπτυξη υψηλής ποιότητας υποδοµών και χώρων πρασίνου. ιατήρηση και βελτίωση της προσβασιµότητας και κινητικότητας και βελτίωση της ποιότητας ζωής στην περιφέρεια. Για το 2010 τίθεται το όραµα ενός καλοδικτυωµένου πλέγµατος δηµόσιων µεταφορών. Ανάπτυξη κόµβων συνδυασµένων µεταφορών που θα παρέχουν και κοµβικές θέσεις για εγκατάσταση επιχειρήσεων και αστικών εξυπηρετήσεων που προϋποθέτουν καλή πρόσβαση µε δηµόσιες µεταφορές. Βελτίωση του αστικού µικροκλίµατος της περιοχής. ιπλασιασµός των αποθεµάτων φυσικού χώρου και περιοχών αναψυχής στα επόµενα 15 χρόνια. Τέτοιες επιφάνειες βρίσκονται σήµερα διασκορπισµένες και εποµένως απαιτείται βελτίωση της διασύνδεσής τους και της σύνδεσής τους µε τις αστικές περιοχές. Ακούσια κοινωνική ενσωµάτωση µέσω ανάπλασης περιοχών µε «συνεργασία» κατοίκων. Βελτίωση συνθηκών διαβίωσης και διέγερση ευκαιριών εργασίας σε τοπικό επίπεδο. Προώθηση της κατασκευής περισσότερο ακριβών κατοικιών στις παλιές περιοχές και περισσότερο προσιτών στα προάστια. Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη» 129

Σηµαντική πρόκληση για την επόµενη δεκαετία αποτελεί ο σχεδιασµός µιας µακροπρόθεσµης στρατηγικής για τη σύνδεση της Μητροπολιτικής περιφέρειας του Rtterdam µε τη νότια και ανατολική Ευρώπη, µέσω βελτίωσης των βασικών υποδο- µών. Σχ. 5.25. Urban Regin Rtterdam, πηγή: METREX, the netwrk f Eurpean metrplitan areas, The Atlas Rtterdam 1997. 130 Βασενχόβεν, Γεράρδη, Σερράος Μητροπολιτικός Σχεδιασµός στην Ευρώπη»