ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Οι συγγραφείς... xiii Πρόλογος και ευχαριστίες...xv

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Οι συγγραφείς... xiii Πρόλογος και ευχαριστίες...xv 1. Πόλη και σχεδιασμός: oι βασικές συνιστώσες Αναγκαιότητα του χωρικού σχεδιασμού Η ρύθμιση των χρήσεων γης Οι μετακινήσεις στην πόλη Οι παρεμβάσεις της Ε.Ε. στον αστικό χώρο Χωρικός σχεδιασμός και αστική ανάπτυξη: συνοπτική ιστορική αναδρομή Το αστικό φαινόμενο και η εξέλιξη του χωρικού σχεδιασμού Απαρχές και εξέλιξη του αστικού φαινομένου Τα κρίσιμα χρόνια διαμόρφωσης των πολεοδομικών πρακτικών Το πλαίσιο και η πορεία του χωρικού σχεδιασμού μετά το Οι πρόσφατες αντιλήψεις για τον χωρικό σχεδιασμό Θεωρητικές προσεγγίσεις του χωρικού σχεδιασμού Οι βασικές προσεγγίσεις Η επικοινωνιακή προσέγγιση Η νέα αστικότητα Η δίκαιη πόλη Συνοπτικά συμπεράσματα Αστικά προβλήματα και αστική διακυβέρνηση: οι βασικές συνιστώσες Τα προβλήματα της αστικής ανάπτυξης: τάσεις και πολιτικές Το ζήτημα της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης Αστική διακυβέρνηση και στρατηγικός σχεδιασμός: η ευρωπαϊκή πορεία Βιώσιμη αστική ανάπτυξη: η παγκόσμια και η ευρωπαϊκή διάσταση Πρωτοβουλίες των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη Ο ορισμός της βιώσιμης ανάπτυξης Η αστική κρίση απειλεί τις αναπτυσσόμενες χώρες Από το παγκόσμιο στο τοπικό: η Τοπική Ατζέντα Η Habitat Ατζέντα: μια διεθνής προσπάθεια Οι στόχοι ανάπτυξης της χιλιετίας Τοπική Δράση Οι ευρωπαϊκές διασκέψεις για Βιώσιμες Πόλεις Ο Χάρτης του Aalborg Η 2η και 3η Διάσκεψη Οι δεσμεύσεις του Aalborg Πολεοδομικός σχεδιασμός και χρήσεις γης Η διαμόρφωση των ευρωπαϊκών συστημάτων πολεοδομικού σχεδιασμού Σύγχρονα προβλήματα και πολιτικές πολεοδομικού σχεδιασμού: επιδράσεις στη ρύθμιση των χρήσεων γης vii

2 5.3 Συστήματα πολεοδομικού σχεδιασμού και ρύθμισης των χρήσεων γης: φορείς, βασικά στοιχεία και παραδείγματα Φορείς του σχεδιασμού Μια τυπολογία των ευρωπαϊκών συστημάτων Διαδικασίες σχεδιασμού των χρήσεων γης Ο σχεδιασμός και η ρύθμιση των χρήσεων γης στα ευρωπαϊκά συστήματα σχεδιασμού: παραδείγματα από διάφορες χώρες Το ελληνικό σύστημα πολεοδομικού σχεδιασμού και ρύθμισης των χρήσεων γης Κεντρικά ζητήματα του σχεδιασμού των χρήσεων γης στο σύγχρονο πλαίσιο Οι βασικές επιδιώξεις του πολεοδομικού σχεδιασμού και η ρύθμιση των χρήσεων γης Ποιότητα ζωής και ο σχεδιασμός του τοπικού περιβάλλοντος Τοπική οικονομία, οικονομία των ακινήτων και ο σχεδιασμός των χρήσεων γης Φυσικό περιβάλλον, φυσικοί πόροι και αλληλεξαρτήσεις με το σχεδιασμό των χρήσεων γης Προσεγγίσεις του σχεδιασμού των χρήσεων γης στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης Η αστική εξάπλωση και ο έλεγχός της Αστική μορφή και πυκνότητα: το ζήτημα της συνεκτικής πόλης Αστική μορφή, μείξη χρήσεων και προσβασιμότητα Στρατηγικές βιώσιμων αστικών μορφών και κατανομής των χρήσεων γης O σχεδιασμός των χρήσεων γης στα παραδοσιακά κέντρα και στις κεντρικές περιοχές των πόλεων Χρήσεις γης και σύστημα μεταφορών Αλληλεπίδραση χρήσεων γης και συστήματος μεταφορών Βασικές έννοιες και συνιστώσες της αλληλεπίδρασης Επιπτώσεις από αλλαγές του συστήματος μεταφορών στις χρήσεις γης Μαθηματικά μοντέλα για τη διερεύνηση των επιπτώσεων των μεταφορών στις χρήσεις γης Εμπειρικά δεδομένα για τη διερεύνηση των επιπτώσεων από αλλαγές του συστήματος μεταφορών στις χρήσεις γης Επιπτώσεις από αλλαγές των χρήσεων γης στο σύστημα μεταφορών Εξελικτική πορεία στο σχεδιασμό των μεταφορών σε σχέση με το σύστημα χρήσεων γης Ολοκληρωμένα μοντέλα χρήσεων γης - μεταφορών Κριτικός σχολιασμός στα ολοκληρωμένα μοντέλα χρήσεων γης - μεταφορών Πολιτικές αστικών μεταφορών Βασικά προβλήματα στις μεταφορές και στρατηγικές αντιμετώπισης Το φαινόμενο της κυκλοφοριακής συμφόρησης τάσεις και διαπιστώσεις Στρατηγικές αντιμετώπισης Ευρωπαϊκή πολιτική και βιώσιμα συστήματα μεταφορών Βιώσιμα συστήματα μεταφορών Ευρωπαϊκή πολιτική για βιώσιμες αστικές μεταφορές Ευρωπαϊκές και διεθνείς πρωτοβουλίες με στόχο τις βιώσιμες μεταφορές viii

3 8.3 Εθνική πολιτική και εμπλεκόμενοι φορείς στις αστικές μεταφορές Εθνική πολιτική των αστικών μεταφορών Φορείς και αρμοδιότητες Αστική κινητικότητα Βασικά χαρακτηριστικά των αστικών μετακινήσεων Η επίδραση του συστήματος μεταφορών στη μορφή των πόλεων Ιστορική αναδρομή Προτεραιότητες στην ανάπτυξη των σημερινών πόλεων Χωρική αποτύπωση του συστήματος αστικών μεταφορών Βασικοί τύποι αστικής ανάπτυξης Τύποι αστικής χωρικής μορφής Μέσα μεταφοράς Βασικά χαρακτηριστικά των μαζικών μέσων μεταφοράς O ρόλος των Μ.Μ.Μ. στις μεγάλες πόλεις Μείωση συμφόρησης Εξοικονόμηση ενέργειας Περιβαλλοντικά οφέλη Εξασφάλιση της κινητικότητας για όλους Κατανομή των μετακινήσεων στα διάφορα μέσα μεταφοράς Παράμετροι που επηρεάζουν την κατανομή Παραδείγματα κατανομής μετακινήσεων στα διάφορα μέσα μεταφοράς από διεθνή εμπειρία και σχολιασμός Βιώσιμη αστική ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση Οι ευρωπαϊκές πολιτικές που συνεισφέρουν στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη Η πολιτική περιβάλλοντος και οι πόλεις Η πολιτική συνοχής και οι πόλεις Βιώσιμη αστική ανάπτυξη στο πλαίσιο της πολιτικής περιβάλλοντος Μια ολοκληρωμένη στρατηγική για το αστικό περιβάλλον: Το Πράσινο Βιβλίο για το Αστικό Περιβάλλον Στόχος η Βιωσιμότητα: Το 5 ο Πρόγραμμα για το Περιβάλλον και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη ( ) Η Αστική Ατζέντα Το Πλαίσιο Δράσης για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη Το 6 ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον ( ) Η θεματική στρατηγική για το αστικό περιβάλλον Αστικές παρεμβάσεις στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής Η αστική διάσταση του κύριου κορμού της πολιτικής συνοχής Τα Αστικά Πιλοτικά Σχέδια Η κοινοτική πρωτοβουλία URBAN Αστικός έλεγχος και θεματικά δίκτυα συνεργασίας Η αστική διάσταση στα νέα προγράμματα ( ) Ο Χάρτης της Λειψίας για βιώσιμες ευρωπαϊκές πόλεις ix

4 11. Στρατηγικός χωρικός σχεδιασμός: Τα παραδείγματα της Πράγας και της Βαρκελώνης Το Στρατηγικό Σχέδιο της Πράγας: συμφωνία για την είσοδο στον 21ο αιώνα Η γενική εικόνα της πόλης στο τέλος του 20ού αιώνα Η πόλη σε μετάβαση Η μεθοδολογία διάγνωσης Στρατηγική για τον 21ο αιώνα όραμα, επιδιώξεις και πολιτικές Στρατηγικές προτεραιότητες Υλοποίηση και συνεργασίες Ο ρόλος του στρατηγικού σχεδίου στη διαχείριση της πόλης Το Στρατηγικό Σχέδιο της Βαρκελώνης: συμβίωση με την αλλαγή Τα πρότυπα ανάπτυξης και ο χαρακτήρας της πόλης Η μεταβιομηχανική προοπτική της πόλης: γνώση, δημιουργικότητα, πολιτισμός Το Στρατηγικό Σχέδιο της ΜΠΒ: εργαλείο αλλαγής Το Στρατηγικό Σχέδιο της ΜΠΒ: βασικές συνιστώσες Ο στρατηγικός σχεδιασμός της Θεσσαλονίκης: προτεραιότητες της βιώσιμης ανάπτυξης Γενικά Οι προσπάθειες ρύθμισης της ΜΠΘ Η Χωροταξική Μελέτη Θεσσαλονίκης (1968) Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης (1985) Το Στρατηγικό Σχέδιο για τον 21ο αιώνα (1995) Το Στρατηγικό Σχέδιο Βιώσιμης Ανάπτυξης Η Μητροπολιτική Διακυβέρνηση στην Περιοχή Θεσσαλονίκης Το Στρατηγικό Σχέδιο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης. Αναλυτική παρουσίαση Συμμαχία για τη βιώσιμη ανάπτυξη Άξονες προτεραιότητας Βασικοί τομείς δράσεις Επιχειρησιακά σχέδια Προοπτικές και σενάρια ανάπτυξης Τομείς και δράσεις-πλαίσιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης Θεσμικό πλαίσιο και αστική διακυβέρνηση Παραγωγικό σύστημα και καινοτομία Ανθρώπινο δυναμικό και απασχόληση Τεχνικές και κοινωνικές υποδομές Κατοικία και κοινωνικός εξοπλισμός Ποιότητα αστικού περιβάλλοντος Μητροπολιτική Διακυβέρνηση στην Ευρύτερη Περιοχή Θεσσαλονίκης. Αναλυτική παρουσίαση Γενικά Τύποι και τομείς της μητροπολιτικής διακυβέρνησης Θεσμικό πλαίσιο και χρηματοδότηση της μητροπολιτικής διακυβέρνησης Γεωγραφική εμβέλεια της μητροπολιτικής περιοχής x

5 Οι προοπτικές της μητροπολιτικής διακυβέρνησης στη Θεσσαλονίκη Τα σχέδια ως εργαλεία πολεοδομικού σχεδιασμού και ρύθμισης των χρήσεων γης Τύποι σχεδίων και βασικά στοιχεία για το σχεδιασμό των χρήσεων γης Προσεγγίσεις στο σχεδιασμό των χρήσεων γης: Παραδείγματα σχεδίων Στρατηγικές αστικής μεγέθυνσης και χωροθέτησης σε μητροπολιτική κλίμακα: το Σχέδιο του Λονδίνου Ο διεξοδικός σχεδιασμός των χρήσεων γης σε επίπεδο πόλης: το Σχέδιο Χρήσεων Γης του Βερολίνου Στρατηγικές χρήσεων γης στον περιεκτικό σχεδιασμό: το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης του Όσλο ( ) Η ενσωμάτωση στρατηγικού και πολεοδομικού σχεδίου σε ένα ενιαίο πλαίσιο: το Πλαίσιο Τοπικής Ανάπτυξης του Νιούκαστλ Ο σχεδιασμός της περιαστικής οικιστικής ανάπτυξης: το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο σε περιαστικό Δήμο της Θεσσαλονίκης Δίκτυα κυκλοφορίας Αστικά οδικά δίκτυα Λειτουργική ιεράρχηση αστικών δικτύων Μορφή δικτύων Πεζόδρομοι Ποδηλατόδρομοι Δίκτυα των μέσων μαζικής μεταφοράς Τα δίκτυα των λεωφορείων Τα δίκτυα των αστικών σιδηροδρόμων Δίκτυα ήπιας κυκλοφορίας Στόχοι και περιοχές εφαρμογής Κατηγορίες μέτρων ήπιας κυκλοφορίας Παραδείγματα εφαρμογής εναλλακτικών δικτύων προς το Ι.Χ. αυτοκίνητο σε ευρωπαϊκές πόλεις Το παράδειγμα της Κοπεγχάγης Το παράδειγμα της Νυρεμβέργης Το παράδειγμα του Στρασβούργου Το παράδειγμα της πόλης Ghent Κυκλοφοριακές μελέτες σε αστικές περιοχές Γενικές μελέτες σχεδιασμού των μεταφορών Μελέτες διαχείρισης της κυκλοφορίας και της στάθμευσης/κυκλοφοριακές μελέτες Σχεδιασμός/προγραμματισμός κυκλοφοριακών μελετών Περιεχόμενο και βασικοί στόχοι κυκλοφοριακών μελετών Διαχείριση της στάθμευσης Το πρόβλημα της στάθμευσης και οι παράμετροί του Πολιτικές στάθμευσης xi

6 15.3 Παραδείγματα γενικών μελετών σχεδιασμού μεταφορών Γενική μελέτη μεταφορών και κυκλοφορίας για τη Θεσσαλονίκη Σχεδιασμός των Ολυμπιακών μεταφορών στην Αθήνα Στρατηγικό σχέδιο για τις μεταφορές στην πόλη της Βιέννης Αστικές παρεμβάσεις στην Eλλάδα Αστικά πιλοτικά σχέδια Φάση Ι ( /96) Αστικά πιλοτικά σχέδια Φάση ΙΙ ( ) Η κοινοτική πρωτοβουλία URBAN I ( ) Η κοινοτική πρωτοβουλία URBAN II ( ) Δίκτυα του προγράμματος URBACT με τη συμμετοχή ελληνικών πόλεων Αστικές παρεμβάσεις στις ελληνικές πόλεις μέσα από τον κύριο κορμό της πολιτικής συνοχής Το παρόν και το μέλλον του χωρικού σχεδιασμού για μια βιώσιμη αστική ανάπτυξη xii