Γενική Διεύθυνση Επικοινωνία Διεύθυνση Γ Σχέσεις με τους πολίτες ΜΟΝΑΔΑ «ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ» Βρυξέλλες, 27 Μαρτίου 2009 ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ 2009 Ευρωβαρόμετρο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Τακτικό Ευρωβαρόμετρο EB 71) - Άνοιξη 2009 Αναλυτική σύνθεση Πληθυσμός: ΕΕ 15+ Κάλυψη: ΕΕ-27 (27 218 ευρωπαίοι πολίτες) Πεδίο: μέσα Ιανουαρίου μέσα Φεβρουαρίου 2009 TNS Opinion Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας σχετικά με τις εκλογές πρέπει να επανατοποθετηθούν στο πλαίσιο της τρέχουσας διεθνούς συγκυρίας. Πράγματι, η έρευνα πεδίου (Ιανουάριος/Φεβρουάριος) συμπίπτει με μια ιδιαίτερα φορτισμένη διεθνή συγκυρία: ανάληψη καθηκόντων από τον Barack Obama, δρομολόγηση του πρώτου σχεδίου του για την ανάκαμψη της οικονομίας, κατάσταση στη Γάζα κλπ. Η προηγούμενη έρευνα (EB/PE 70) εντασσόταν στο πλαίσιο μιας διεθνούς συγκυρίας στην οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση, και κατ επέκταση το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είχαν συχνότερη παρουσία στα μέσα ενημέρωσης. Εν μέσω της χρηματοπιστωτικής κρίσης, υπό τη γαλλική προεδρία, η Ευρωπαϊκή Ένωση υπήρξε κορυφαίος παράγοντας στην αναζήτηση επειγουσών αποκρίσεων στην εν λόγω κρίση. Την περίοδο εκείνη, πραγματοποιήθηκαν πολλές συζητήσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, βελτιώνοντας με τον τρόπο αυτό την προβολή του στους ευρωπαίους πολίτες. Μπορούν να επισημανθούν αρκετές σημαντικές τάσεις: Θέματα εκλογικής εκστρατείας: η ανεργία είναι μακράν το θέμα της εκλογικής εκστρατείας το οποίο οι ευρωπαίοι επιθυμούν να εξετασθεί κατά προτεραιότητα στις συζητήσεις ενόψει των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το αποτέλεσμα αυτό επιβεβαιώνει εκείνο της έρευνας σχετικά με την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση (EB71), η οποία φανερώνει την πολύ έντονη ανησυχία των ευρωπαίων για την παρούσα και τη μελλοντική κατάσταση. Επίπεδο ευαισθητοποίησης για τις εκλογές: η πρόοδος της γνώσης της ημερομηνίας επιβεβαιώνεται σε σχέση με τις δύο προηγούμενες έρευνες. B-1047 Βρυξέλλες Τηλ. +32 2 28 42485 F-67070 Στρασβούργο Τηλ. +33 3 88 1 74082
Αντίθετα, το ενδιαφέρον για τις εκλογές δεν αυξάνεται και η πιθανότητα προσέλευσης στις κάλπες παραμένει σταθερή. Οι λόγοι που υποκινούν τους ψηφοφόρους να επιλέξουν έναν υποψήφιο (πείρα των υποψηφίων, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, προγράμματα κ.λπ) καθώς και εκείνοι που τους κάνουν να απέχουν από τις εκλογές είναι ουσιαστικά ίδιοι με εκείνους που αναλύθηκαν στην έρευνα EB/PE69 (άνοιξη 2008). Περιγράφονται αναλυτικά στο σημείωμα «Καθαρά αποτελέσματα» που συνοδεύει την παρούσα αναλυτική σύνθεση. Ο ρόλος του ΕΚ: η πόλωση της κοινής γνώμης εντείνεται καθώς πλησιάζει η ημερομηνία των εκλογών. Σχεδόν το ήμισυ των ευρωπαίων θέλουν να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο, ενώ 1 στους 6 δηλώνει το αντίθετο. Οι απαντήσεις «δεν γνωρίζω» μειώνονται. Ανάμνηση αναφορών στο ΕΚ στα μέσα ενημέρωσης: λιγότεροι ευρωπαίοι έχουν αναμνήσεις αναφορών στο ΕΚ στα μέσα ενημέρωσης λόγω του διεθνούς πλαισίου που προαναφέρθηκε. Το ΕΚ και οι προσδοκίες των ευρωπαίων πολιτών: Το αίτημα για βελτίωση της προστασίας του καταναλωτή και της δημόσιας υγείας καθώς και ο καλύτερος συντονισμός των οικονομικών, δημοσιονομικών και φορολογικών πολιτικών περιλαμβάνονται στις πολιτικές τις οποίες οι πολίτες επιθυμούν να προασπισθεί κατά προτεραιότητα το ΕΚ. Καθώς η ανεργία κατέχει την κορυφαία θέση στα θέματα της εκστρατείας, είναι απολύτως σαφές ότι αναδεικνύονται οι τομείς που συνδέονται με την καθημερινή και προσωπική ζωή των ευρωπαίων. Από αυτό προκύπτει ένα ενισχυμένο αίτημα προστασίας σε επίπεδο ΕΕ μπροστά σε μια κρίση για την οποία κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς πότε θα λάβει τέλος. Παράλληλα, διαπιστώνουμε στα αποτελέσματα αυτά ότι ο διεθνής ρόλος της ΕΕ γίνεται αντιληπτός ως λιγότερο σημαντικός στα μάτια των ευρωπαίων πολιτών. Σήμερα είναι περισσότεροι αυτοί που επιθυμούν να ασχοληθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση κατά προτεραιότητα με τα καθημερινά τους προβλήματα. Στο επίπεδο των αξιών, η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων στον κόσμο κατέχει πάντοτε την πρώτη θέση με αύξηση 4 ποσοστιαίων μονάδων. Η διεθνής συγκυρία, η οποία χαρακτηρίζεται από την εντατικοποίηση ορισμένων συγκρούσεων και από αυξημένη καταστολή σε αρκετές περιοχές του κόσμου, συνέβαλε οπωσδήποτε σημαντικά σε αυτό. Επίσης, αυτός είναι αναμφίβολα ο λόγος για τον οποίο η προάσπιση της ελευθερίας του λόγου, η οποία αξιολογείται για πρώτη φορά, καταλαμβάνει την τέταρτη θέση (30%) μεταξύ των αξιών που πρέπει να προασπισθεί κατά προτεραιότητα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 2
Για λεπτομερή εξέταση των αποτελεσμάτων ανά χώρα και ανά κοινωνικοδημογραφική κατηγορία, ο αναγνώστης μπορεί να συμβουλευθεί το σημείωμα «Καθαρά αποτελέσματα». Ανάλογα με τις διάφορες ερωτήσεις που τέθηκαν κατά τις έρευνες, διενεργήθηκαν συγκρίσεις μεταξύ της παρούσας έρευνας EB/PE71 και των ερευνών EB/PE68 (πεδίο Σεπτέμβριος/Νοέμβριος 2007), 69 (πεδίο Μάρτιος/Απρίλιος 2008) και 70 (πεδίο Οκτώβριος/Νοέμβριος 2008). I. Θέματα της εκστρατείας Παρατηρούμε με ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια σε σχέση με τις δύο προηγούμενες έρευνες ότι οι ευρωπαίοι αποδίδουν πολύ μεγαλύτερη σημασία σε θέματα που σχετίζονται άμεσα με την καθημερινή τους ζωή παρά σε παγκόσμια θέματα. Αναδεικνύονται σαφώς τρεις κατηγορίες και οι συγκρίσεις διενεργούνται σε σχέση με την έρευνα EB/PE69 της άνοιξης του 2008, πριν από έναν χρόνο. α) Ένα σύνολο οικονομικών και κοινωνικών προβληματισμών που συνδέονται με τις ατομικές καταστάσεις, μεταξύ 32% και 57%: Οι τρεις κορυφαίοι προβληματισμοί είναι πάντοτε οι ίδιοι: η ανεργία με 57% (+10% σε σχέση με την έρευνα EB/PE69), η οικονομική ανάπτυξη με 52% (+7%), ο πληθωρισμός και η αγοραστική δύναμη με 40% (-1%). Στο πλαίσιο αυτό, τα γενικότερα θέματα ή τα θέματα με πιο μακροχρόνιο ορίζοντα επιλέγονται πολύ λιγότερο: η διαφύλαξη του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου 11% (-1%) και το μέλλον των συντάξεων 32% (=). β) Ανησυχίες που συνδέονται με την παγκόσμια συλλογική ασφάλεια, μεταξύ 23% και 29%: Σε διάστημα ενός έτους, η ανησυχία αυτή μειώθηκε σημαντικά στα μάτια των ευρωπαίων. Σε σχέση με την έρευνα EB/PE69, τα αποτελέσματα έχουν ως εξής: η ανασφάλεια 29% (-8%), η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού 27% (νέα), ο αγώνας ενάντια στις κλιματικές αλλαγές 26% (-7%), η μετανάστευση 24% (-8%), η τρομοκρατία 24% (-9%), η ασφάλεια των τροφίμων 23% (νέα). γ) Ορισμένες πολιτικές της ΕΕ και τα θεσμικά της όργανα, μεταξύ 10% και 19%. Τα θέματα αυτά υφίστανται τις επιπτώσεις της επικέντρωσης των απαντήσεων στις ανησυχίες οικονομικής και κοινωνικής φύσης: η γεωργία 19% (-2%), το ευρώ 13% (- 4%), οι δικαιοδοσίες και αρμοδιότητες των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων 10% (- 2%), οι ευρωπαϊκές αξίες και η (ευρωπαϊκή) ταυτότητα 10% (-2%). II. Ευαισθητοποίηση για τις εκλογές α) Ευρύτερα γνωστή ημερομηνία 3
Σε ένα έτος, η γνώση της ημερομηνίας διπλασιάσθηκε. Το έτος 2009 αναφέρεται από 32% των ερωτηθέντων έναντι 16% πριν από έναν χρόνο. Ο μήνας Ιούνιος αναφέρεται από 16% των ερωτηθέντων έναντι 4% πριν από έναν χρόνο (EB/PE69). Συγκριτικά, πριν από 5 χρόνια, έναν μήνα πριν από τις εκλογές του Ιουνίου του 2004, μόνον 36% των ερωτηθέντων γνώριζαν την ακριβή ημερομηνία των εκλογών έναντι 16% που φέτος γνωρίζουν τον μήνα των εκλογών πεντέμισι μήνες πριν από τη διεξαγωγή τους. 62% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν πότε διεξάγονται οι επόμενες εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έναντι 75% πριν από ένα έτος. Τέλος, 6% αναφέρουν μια άλλη ημερομηνία. Όπως και στις προηγούμενες έρευνες, παρατηρούμε αρκετά σαφείς κοινωνικοδημογραφικές διαφορές. Έτσι, 57% των ανδρών απαντούν «δεν γνωρίζω» έναντι 66% των γυναικών. Επίσης, 69% των νεότερων ερωτηθέντων (ηλικίας μεταξύ 15 και 24 ετών) απαντούν «δεν γνωρίζω». β) Σταθερό επίπεδο ενδιαφέροντος Το ενδιαφέρον των ευρωπαίων για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι ίδιο με εκείνο της προηγούμενης έρευνας του Ευρωβαρόμετρου (φθινόπωρο 2008/EB/PE70): 44% δηλώνουν ότι ενδιαφέρονται για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έναντι 53% που δηλώνουν ότι αδιαφορούν. γ) Αμετάβλητο επίπεδο κινητοποίησης Το ποσοστό των πολιτών που δηλώνουν ότι θεωρούν πολύ πιθανό να προσέλθουν στις κάλπες είναι ακριβώς ίδιο με εκείνο πριν από 6 μήνες (EB/PE70): 34% των ευρωπαίων δηλώνουν ότι σίγουρα θα ψηφίσουν έναντι 15% που δηλώνουν ότι σίγουρα δεν θα ψηφίσουν. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συμπεράνει κανείς ότι τα δεδομένα αυτά υποδεικνύουν οποιοδήποτε ποσοστό συμμετοχής. Πράγματι, πεντέμισι μήνες πριν από τη διεξαγωγή των εκλογών, οι πολίτες απαντούν πάντοτε με τη λογική ότι εκφέρουν μια γνώμη (απαντούν στην ερώτηση σε ένα πλαίσιο εκτός εκλογών). Αντίθετα, εισέρχονται στη λογική των εκλογών από τη στιγμή που ξεκινούν οι προεκλογικές συζητήσεις, δηλαδή περίπου τους δύο μήνες που προηγούνται της ημερομηνίας των εκλογών. 4
III. Ανάμνηση αναφορών στο ΕΚ στα μέσα ενημέρωσης και γνώση της λειτουργίας και των αρμοδιοτήτων του ΕΚ α) Ανάμνηση αναφορών στο ΕΚ στα μέσα ενημέρωσης Όπως αναφέρθηκε στην εισαγωγή, η ανάμνηση αναφορών στο ΕΚ στα μέσα ενημέρωσης συνδέεται άμεσα με την προβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τη διάρκεια των ερευνών πεδίου. Επομένως, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι το σχετικό ποσοστό μειώθηκε από 44% στην έρευνα EB/PE70 σε 36%. Ο αριθμός των ευρωπαίων που δεν έχουν αναμνήσεις αναφορών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα μέσα ενημέρωσης αυξάνεται σε 60% έναντι 53% κατά την προηγούμενη έρευνα. Οι διαφορές μεταξύ κρατών μελών είναι πολύ σημαντικές και φθάνουν τις 43 ποσοστιαίες μονάδες. Τα άτομα που είχαν ανάμνηση αναφοράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα μέσα ενημέρωσης ρωτήθηκαν στη συνέχεια σχετικά με την εντύπωσή τους για όσα διάβασαν, είδαν ή άκουσαν: 44% ευνοϊκή εντύπωση, 32% ούτε ευνοϊκή ούτε δυσμενή εντύπωση και 21% γενικά δυσμενή εντύπωση. β) Γνώση του τρόπου ορισμού, της λειτουργίας και των αρμοδιοτήτων του ΕΚ Στην ερώτηση εάν οι βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγονται κατευθείαν από τους πολίτες, 53% των ευρωπαίων απάντησαν ναι έναντι 48% πριν από έναν χρόνο 23% απάντησαν όχι και 24% «δεν γνωρίζω». Ο τρόπος κατανομής των εδρών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι καλύτερα γνωστός από ό,τι ήταν πριν από έναν χρόνο. Πράγματι, το 36% των ευρωπαίων απαντούν ανάλογα με τις πολιτικές τους συγγένειες έναντι 33% πριν από έναν χρόνο (EB/PE68), ενώ 36% απαντούν ανάλογα με την εθνικότητά τους έναντι 44% πριν από έναν χρόνο. Κάθε κράτος μέλος έχει τον ίδιο αριθμό βουλευτών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο; 48% απαντούν όχι, 20% ναι, 32% «δεν γνωρίζω». Ο προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθορίζεται από κοινού από το ΕΚ και τα κράτη μέλη; 54% απαντούν ναι, 12% όχι και 34% «δεν γνωρίζω». Οι νομοθετικές αποφάσεις λαμβάνονται από κοινού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη; 53% ναι, 16% όχι, 31% «δεν γνωρίζω». 5
IV. Ο ρόλος του ΕΚ a) Ποια είναι η εντύπωση για τον τρέχοντα ρόλο του; Οι ευρωπαίοι πιστεύουν ότι ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών έχει ενδυναμωθεί. Η εντύπωση αυτή ήταν ελαφρώς ισχυρότερη πριν από έναν χρόνο (EB/PE68). Έτσι, 42% εκτιμούν ότι ενδυναμώθηκε έναντι 45% πριν από έναν χρόνο, 29% ότι παρέμεινε ο ίδιος έναντι 26%, 11% ότι αποδυναμώθηκε έναντι 8%. Και πάλι, οι διαφορές μεταξύ κρατών μελών είναι ιδιαίτερα έντονες και φθάνουν τις 46 ποσοστιαίες μονάδες: από 18 έως 64%. β) Ποιος ο ρόλος του ΕΚ στο μέλλον; Όπως και σε άλλες ερωτήσεις, παρατηρούμε ότι οι επιλογές των ευρωπαίων είναι πλέον πιο ξεκάθαρες: 48% θέλουν να διαδραματίσει στο μέλλον πιο σημαντικό ρόλο (= EB/PE68) 22% λιγότερο σημαντικό ρόλο (12%) 16% τον ίδιο ρόλο (22%) 14% απαντούν «δεν γνωρίζω» (18%). Οι διαφορές μεταξύ κρατών μελών φθάνουν τις 48 εκατοστιαίες μονάδες: από 27% έως 75%. V. Εμπιστοσύνη στα θεσμικά όργανα Τα αποτελέσματα αυτά δεν βρίσκονται στην έρευνα EB/PE, αλλά στην έρευνα του Τακτικού Ευρωβαρόμετρου αριθ. 71 (άνοιξη 2009), η οποία διενεργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αναμένεται να δημοσιευθεί προσεχώς. Και πάλι, οι απαντήσεις πρέπει να αναλυθούν λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνή συγκυρία μιας ανησυχίας η οποία γίνεται ολοένα και πιο έντονη στους ευρωπαίους ενόψει της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κατάστασης και σε σχέση με το προσωπικό τους μέλλον. Όπως είδαμε στην ανάλυση ανωτέρω, οι ευρωπαίοι τοποθετούν την ανεργία ως υπ αριθμόν 1 θέμα της εκστρατείας, επιθυμούν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που θα εκλεγεί να προασπισθεί κατά προτεραιότητα την προστασία των καταναλωτών και της δημόσιας υγείας καθώς και τον συντονισμό των οικονομικών, δημοσιονομικών και φορολογικών πολιτικών. Αυτό το αίτημα για βελτίωση της προστασίας αφορά πολιτικές που δεν εμπίπτουν πραγματικά στις αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 6
Επομένως, για όλους αυτούς τους λόγους, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι η εμπιστοσύνη απέναντι στα θεσμικά όργανα γνώρισε σημαντική πτώση. - Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: 45% των ευρωπαίων τείνουν να το εμπιστεύονται έναντι 51% στην έρευνα EB70 37% να μην το εμπιστεύονται έναντι 31% 18% απαντούν «δεν γνωρίζω» (=). - Ευρωπαϊκή Επιτροπή: 42% των ευρωπαίων τείνουν να την εμπιστεύονται έναντι 51% στην έρευνα EB70 36% να μην την εμπιστεύονται έναντι 30% 22% απαντούν «δεν γνωρίζω» έναντι 23%. - Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα: 39% των ευρωπαίων τείνουν να την εμπιστεύονται έναντι 48% στην έρευνα EB70; 40% να μην την εμπιστεύονται έναντι 30% 21% απαντούν «δεν γνωρίζω» έναντι 22%. VI. Προτεραιότητες και αξίες που πρέπει να προασπισθεί το ΕΚ α) Προτεραιότητες που πρέπει να προωθήσει το ΕΚ Οι τρεις πρώτες προτιμήσεις υπέστησαν βαθιά μεταβολή. - Η βελτίωση της προστασίας του καταναλωτή και της δημόσιας υγείας κατέχει πλέον την πρώτη θέση (ήταν δεύτερη στην έρευνα EB/PE70). Αναφέρεται πρώτη από 36% των ερωτηθέντων έναντι 33% στην προηγούμενη έρευνα. Οι γυναίκες την προτάσσουν σε ποσοστό 38% έναντι 34% των ανδρών 1. - Ο συντονισμός των οικονομικών, δημοσιονομικών και φορολογικών πολιτικών περνά από την έκτη στη δεύτερη θέση: 34% έναντι 26% στην έρευνα EB/PE70. Προτάσσεται από 36% των ανδρών έναντι 32% των γυναικών. - Μια πολιτική ασφάλειας και άμυνας που επιτρέπει στην ΕΕ να αντιμετωπίζει διεθνείς κρίσεις. Κατέχει πλέον την τρίτη θέση στις προτεραιότητες, ενώ κατείχε την πρώτη θέση στην προηγούμενη έρευνα: 32% έναντι 36% στην έρευνα EB/PE70. Μια βάση πολιτικών που συμβάλλουν στην αναζήτηση μιας καλύτερης παγκόσμιας ισορροπίας: Οι τρεις ακόλουθες προτεραιότητες, όπως τις επιθυμούν οι ευρωπαίοι, τείνουν πραγματικά προς την κατεύθυνση αυτή: η καταπολέμηση των 1 Όπως καταδεικνύεται στην έκθεση του Έκτακτου Ευρωβαρόμετρου αριθ. 266 που είναι αφιερωμένο στις γυναίκες ψηφοφόρους εν όψει των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στο σημερινό δύσκολο οικονομικό και χρηματοπιστωτικό πλαίσιο, οι γυναίκες προβληματίζονται περισσότερο από ό,τι οι άνδρες για συγκεκριμένα θέματα, τα οποία είναι πιο κοντά σε αυτές και αποτελούν μέρος της καθημερινής ζωής τους. 7
κλιματικών αλλαγών και μια ενεργειακή πολιτική που στοχεύει να διασφαλίσει την ενεργειακή ανεξαρτησία της ΕΕ, αμφότερες με 30% μια γεωργία φιλική προς το περιβάλλον η οποία θα συμβάλλει στην παγκόσμια επισιτιστική ισορροπία με 29%. β) Αξίες που πρέπει να προασπισθεί το ΕΚ Οι τρεις κορυφαίες αξίες για τους ευρωπαίους παραμένουν αμετάβλητες: η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων στον κόσμο 57% η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών 31% η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών 31%. Μονάδα «Παρακολούθηση της κοινής γνώμης» Jacques Nancy Τηλ. 02/284 24 85 Nives Žun Τηλ. 02/284 43 99 Elise Defourny Τηλ. 02/284 11 23 Nathalie Lefèvre Τηλ. 02/284 12 26 SuiviOpinionPublique@europarl.europa.eu 8