ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 10: «Ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου για την προαγωγή της έρευνας και της καινοτομίας στις 8 Περιφέρειες Σύγκλισης» Στρατηγική Η ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου μέσω α) της προώθησης της έρευνας και της καινοτομίας και β) της ποιοτικής αναβάθμισης και του στοχευμένου θεματικού προσανατολισμού των προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών, στα Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης, αυτοτελώς ή σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα και άλλους ερευνητικούς και τεχνολογικούς φορείς, προκειμένου να ενισχυθούν περαιτέρω οι δεξιότητες του ερευνητικού δυναμικού σύμφωνα με τις προοπτικές της επιστήμης και τις ανάγκες του παραγωγικού τομέα. Στο πλαίσιο της στρατηγικής του εν λόγω άξονα συμπεριλαμβάνεται ειδική μέριμνα για την προώθηση και ενσωμάτωση της ισότητας των δυο φύλων με ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην διδακτορική και μεταδιδακτορική εκπαίδευση και της ισότητας ευκαιριών με την πρόβλεψη υποτροφιών με έμφαση στις οικονομικά ασθενέστερες ή κοινωνικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ο Άξονας 10 περιλαμβάνει δράσεις που θα συμβάλλουν στην προαγωγή της κοινωνίας της γνώσης και ειδικότερα στην ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου στην έρευνα και καινοτομία και στις μεταπτυχιακές σπουδές στις 8 Περιφέρειες Σύγκλισης: Κρήτη, Ιόνια, Β. Αιγαίο, ΑΜΘ, Ήπειρος, Θεσσαλία Δ. Ελλάδα, Πελοπόννησος. Οι δράσεις του άξονα και ανά ειδικό στόχο έχουν οριζόντιο χαρακτήρα, πράγμα που σημαίνει ότι καμία εκ των περιφερειών δεν αποκλείεται αυτές. Οι διαφορές αναφέρονται στην βαρύτητα της παρέμβασης - δράσης ανά περιφέρεια, σε συνάρτηση πάντα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιφέρειας. Οι περιφέρειες Σύγκλισης συγκεντρώνουν περίπου το 38% των σπουδαστών ανώτατης εκπαίδευσης της χώρας. Οι περιφέρειες Ιονίων Νήσων, Πελοποννήσου και Β.Αιγαίου αποτελούν περιφέρειες με μικρό αναλογικά ποσοστό σπουδαστών ανώτατης εκπαίδευσης στο σύνολο της χώρας, γεγονός που περιορίζει και την ένταση τις ανάγκης για παρεμβάσεις στο πλαίσιο του άξονα 10. Αντίθετα, η ΑΜΘ, Θεσσαλία, Ήπειρος και Κρήτη συγκεντρώνουν κατά μέσο όρο περίπου το 5,5% των σπουδαστών της χώρας, με την Δυτική Ελλάδα να εμφανίζει την μεγαλύτερη συμμετοχή μεταξύ των περιφερειών Σύγκλισης (10,1%).
Ιδιαίτερη έμφαση σε δράσεις έρευνας και καινοτομίας θα δοθεί στις περιφέρειες της Δυτικής Ελλάδας, Θεσσαλίας και Κρήτη, στις οποίες προβλέπεται η ανάπτυξη περιφερειακού πόλου καινοτομίας (ΠΠΚ), καθώς επίσης και σε δράσεις που συνδέονται με την υποστήριξη της εθνικής πολιτικής των πόλων ανάπτυξης. Ειδικότερα, είναι ανάγκη να προωθηθούν δράσεις για την ποσοτική και ποιοτική αναβάθμιση του ανθρώπινου Ε&Τ δυναμικού μέσω της υποστήριξης υψηλού επιπέδου προγραμμάτων βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας, της προσέλκυσης νέων ερευνητών, καθώς και της προσέλκυσης και ένταξης στο ελληνικό ερευνητικό σύστημα έμπειρων ερευνητών από το εξωτερικό. Οι στόχοι και οι δράσεις αυτής της ενότητας θα είναι σε συνέργια και συμπληρωματικότητα των αντίστοιχων δραστηριοτήτων που προωθούνται μέσω των άλλων Τομεακών και Περιφερειακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, με απώτερο στόχο την συμβολή στην αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη και γενικότερα στην επίτευξη των αναθεωρημένων στόχων της Λισσαβόνας. Στόχος του άξονα Η προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας και η προσέλκυση υψηλού επιπέδου ερευνητών από το εξωτερικό, η ποιοτική αναβάθμιση θεματικά στοχευμένων προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών και η χορήγηση υποτροφιών με έμφαση στις οικονομικά ασθενέστερες ή κοινωνικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού με στόχο τον εμπλουτισμό του ανθρώπινου δυναμικού και την προώθηση της κοινωνίας της γνώσης. Ειδικοί στόχοι του άξονα 10.1. Ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας μέσω προγραμμάτων βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας και της προσέλκυσης ερευνητών υψηλού επιπέδου από το εξωτερικό Επιμέρους παρεμβάσεις που θα συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου είναι: 10.1.1. Δράσεις ενίσχυσης του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού μέσω της υλοποίησης προγραμμάτων διδακτορικής, μεταδιδακτορικής και γενικότερης βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας (ΠΕΝΕΔ, Ηράκλειτος, Πυθαγόρας, Αρχιμήδης κλπ). 10.1.2. Δράσεις προσέλκυσης υψηλού επιπέδου ερευνητών από το εξωτερικό. ενίσχυση Κέντρων Αριστείας. 10.2. Αναβάθμιση του επιπέδου μεταπτυχιακών σπουδών ώστε να συμβάλλουν στην παραγωγή και τη διάχυση νέα γνώσης με έμφαση στις θετικές επιστήμες και τις ΤΠΕ. Επιμέρους παρεμβάσεις που θα συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου είναι: 10.2.1. Ανάπτυξη, αναμόρφωση και θεματικός προσανατολισμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών (ΠΜΣ) προσαρμοσμένων στις προκλήσεις της επιστήμης της οικονομίας και της βιώσιμης ανάπτυξης. 10.2.2. Χορήγηση Υποτροφιών με έμφαση στις οικονομικά ασθενέστερες ή κοινωνικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ποσοτικοποιημένοι στόχοι και δείκτες Οι Ειδικοί Στόχοι (ΕΣ) του Άξονα Προτεραιότητας (ΑΠ) ποσοτικοποιούνται στον πίνακα που ακολουθεί με τη χρήση δεικτών εκροών (Ε) και αποτελεσμάτων (Α). Με δεδομένο ότι το σύνολο των δεικτών αυτού του Άξονα είναι δείκτες ροής (flow) και όχι αποθέματος (stock)
και, συνεπώς, δεν υφίσταται τιμή βάσης με την κλασική έννοια του όρου, ως τιμή βάσης / συγκριτικό μέγεθος αναφοράς, που υποδηλώνει το «μέγεθος» της παρέμβασης, παρατίθεται η αντίστοιχη αναμενόμενη τιμή επίτευξης στο τέλος της προγραμματικής περιόδου 2000-06. Αντίστοιχα, η τιμή στόχος αναφέρεται στην καθαρή αναμενόμενη τιμή επίτευξης στο τέλος της νέας προγραμματικής περιόδου (2015) και δεν περιλαμβάνει την τιμή βάσης.
ΑΠ-ΕΣ 10-ΕΣ1 Είδος δείκτη Ε Τίτλος δείκτη Αριθμός ενισχυόμενων προγραμμάτων διδακτορικής και μεταδιδακτορικής έρευνας Τιμή βάσης / Συγκριτική τιμή αναφοράς Περίοδος Αναφοράς 1.383 2007 10-ΕΣ1 Ε Αριθμός ενισχυόμενων ερευνητικών προγραμμάτων 2.789 2007 10-ΕΣ1 Ε Αριθμός ερευνητών που συμμετέχουν σε ενισχυόμενα ερευνητικά προγράμματα 6.464 2000-2006 Πηγή Τιμή στόχος 2015 10-ΕΣ1 Ε Αριθμός μετακαλούμενων ερευνητών από το εξωτερικό 136 2000-2006 140 10-ΕΣ2 10-ΕΣ1 10-ΕΣ2 Ε Α Α Αριθμός μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών που δημιουργούνται ή αναμορφώνονται Ποσοστό αύξησης της συνολικής δαπάνης για ερευνητικά προγράμματα ανθρωπίνων πόρων Ποσοστό υποτροφιών σε θετικές επιστήμες και τεχνολογία (MST) στο σύνολο των υποτροφιών 1.300 (1)(2) 2.600 (1)(2) 6.400 (2) 228 2007 ΕΥΔ ΕΠΕΑΕΚ 180 (1) 27% (1) 9,5% 2000-2006 ΕΥΔ ΕΠΕΑΕΚ 30,0% (1) Η τιμή στόχος και αναφοράς αναφέρεται στο σύνολο της χώρας καθώς ο δείκτης δεν έχει γεωγραφική αναφορά. (2) Η τιμή στόχος αυτού του δείκτη επηρεάζεται σημαντικά από την σχεδιαστική επιλογή να υλοποιηθούν, κατά τη νέα προγραμματική περίοδο, ερευνητικά προγράμματα, μεγαλύτερης διάρκειας, μεγαλύτερου προϋπολογισμού και με μικρότερο αριθμό ερευνητών ανά πρόγραμμα. Σαν αποτέλεσμα, η τιμή του δείκτη εμφανίζει μικρή μόνο αύξηση στο σύνολο της χώρας, παρά τη σημαντικά αυξημένη χρηματοδοτική προσπάθεια για την υποστήριξη της έρευνας που θα καταβληθεί κατά την περίοδο 2007-13.
Αναμενόμενες επιπτώσεις Αναβάθμιση Ανώτατης Εκπαίδευσης, ενίσχυση έρευνας και καινοτομίας, προσέλκυση αλλά και παραγωγή άρτια καταρτισμένου επιστημονικού και ερευνητικού προσωπικού στις 8 Περιφέρειες Σύγκλισης. Στόχευση σε όρους ομάδων-στόχων/δικαιούχων/τομέων/ περιοχών/ ειδικών εδαφικών μονάδων Ομάδες στόχων / Ωφελούμενοι: Φοιτητές ανώτατης εκπαίδευσης, μεταπτυχιακοί φοιτητές και σπουδαστές, ερευνητές. Τομείς / Βαθμίδες Εκπαίδευσης: Ανώτατη εκπαίδευση. Περιοχές Παρέμβασης / Ειδικές Εδαφικές Μονάδες: Οι 8 περιφέρειες Σύγκλισης. Ρήτρα ευελιξίας του 10% ΕΤΠΑ Προβλέπεται η αξιοποίηση της ρήτρας ευελιξίας (Αρθ. 34.2 ΓΚ), δηλαδή η χρηματοδότηση, εντός ορίου 10% των πόρων του ΑΠ, δράσεων που εμπίπτουν στο πεδίο ενίσχυσης του ΕΤΠΑ, για την αποτελεσματικότερη υλοποίηση των παρεμβάσεων του Άξονα Προτεραιότητας. Ενδεικτικές κατηγορίες παρεμβάσεων είναι ο εξοπλισμός των εργαστηρίων στην ανώτατη εκπαίδευση των κέντρων έρευνας και καινοτομίας κ.α Προώθηση και ενσωμάτωση καινοτόμων δράσεων Στον Άξονα Προτεραιότητας οι δράσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο καινοτομικό χαρακτήρα για τα δεδομένα στο χώρο της παιδείας και της δια βίου μάθησης στις 8 περιφέρειες Σύγκλισης είναι: α) η ανάπτυξη του διεθνούς ρόλου και χαρακτήρα των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης στο πλαίσιο διεθνών συνεργασιών σε θέματα μεταπτυχιακών σπουδών σε επιστήμες αιχμής και β) η υποστήριξη της έρευνας στην ανώτατη εκπαίδευση μέσω της ενίσχυσης προγραμμάτων διδακτορικής και μεταδιδακτορικής έρευνας, βασικής και εφαρμοσμένης, με ανάδειξη διεθνών συνεργασιών και ερευνητικών πρωτοβουλιών. ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 11: «Ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου για την προαγωγή της έρευνας και της καινοτομίας στις 3 Περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου» Στρατηγική Η ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου μέσω α) της προώθησης της έρευνας και της καινοτομίας και β) της ποιοτικής αναβάθμισης και του στοχευμένου θεματικού προσανατολισμού των προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών, στα Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης, αυτοτελώς ή σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα και άλλους ερευνητικούς και τεχνολογικούς φορείς, προκειμένου να ενισχυθούν περαιτέρω οι δεξιότητες του ερευνητικού δυναμικού σύμφωνα με τις προοπτικές της επιστήμης και τις ανάγκες του παραγωγικού τομέα. Στο πλαίσιο της στρατηγικής του εν λόγω άξονα συμπεριλαμβάνεται ειδική μέριμνα για την προώθηση και ενσωμάτωση της ισότητας των δυο φύλων με ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην διδακτορική και μεταδιδακτορική εκπαίδευση και της ισότητας ευκαιριών με την πρόβλεψη υποτροφιών με έμφαση στις οικονομικά ασθενέστερες ή κοινωνικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ο Άξονας 11 περιλαμβάνει δράσεις που θα συμβάλλουν στην προαγωγή της κοινωνίας της γνώσης και ειδικότερα στην ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου στην έρευνα και καινοτομία και στις μεταπτυχιακές σπουδές, στην έρευνα και καινοτομία στις τρεις (3) Περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου: Αττική, Κ. και Δ. Μακεδονία).
Οι δράσεις του άξονα και ανά ειδικό στόχο έχουν οριζόντιο χαρακτήρα, πράγμα που σημαίνει ότι καμία εκ των περιφερειών δεν αποκλείεται αυτές. Οι διαφορές αναφέρονται στην βαρύτητα της παρέμβασης - δράσης ανά περιφέρεια σε συνάρτηση πάντα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιφέρειας. Η περιφέρεια Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας συγκεντρώνουν περίπου το 40% των τμημάτων και το 54% των σπουδαστών ανώτατης εκπαίδευσης γεγονός που προσδιορίζει και τις αυξημένες ανάγκες των περιφερειών σε δράσεις ενίσχυσης του ανθρώπινου κεφαλαίου στις μεταπτυχιακές σπουδές και στην έρευνα και την καινοτομία. Ειδικότερα, στην Αττική βρίσκεται το 27% των τμημάτων ιδρυμάτων ανωτάτης εκπαίδευσης της χώρας. Αποτέλεσμα αυτής της υπερσυγκέντρωσης των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης στην Αττική είναι και ο μεγάλος όγκος φοιτητών και κατ επέκταση το υψηλό ποσοστό πτυχιούχων και μεταπτυχιακών φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Μέσα στα πλαίσια που διαμορφώνονται για την ανώτατη εκπαίδευση στην Αττική, οι δράσεις για την προαγωγή της κοινωνίας της γνώσης με ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου στις μεταπτυχιακές σπουδές, στην έρευνα και καινοτομία αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για την περιφέρεια Αττικής. Και αυτό γιατί στην περιφέρεια Αττικής οι οικονομικές και κοινωνικές αποδόσεις είναι υψηλές, καθώς εκτός των άλλων η εκπαίδευση αποτελεί παράγοντα οικονομικής αποδοτικότητας. Ιδιαίτερη έμφαση σε δράσεις έρευνας και καινοτομίας θα δοθεί στις περιφέρειες Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, στις οποίες προβλέπεται η ανάπτυξη περιφερειακού πόλου καινοτομίας (ΠΠΚ), καθώς επίσης και σε δράσεις που συνδέονται με την υποστήριξη της εθνικής πολιτικής των πόλων ανάπτυξης. Για την περαιτέρω ενίσχυση της τεχνολογικής δεξιότητας, της αριστείας και της ανταγωνιστικότητας της περιφέρειας είναι ανάγκη να προωθηθούν δράσεις για την προαγωγή της κοινωνίας της γνώσης και την προσέλκυση ερευνητών από το ευρύτερο γεωγραφικό περιβάλλον και την ανάπτυξη μιας περισσότερο συνεκτικής κοινωνίας και ανταγωνιστικής οικονομίας. Οι στόχοι και οι δράσεις αυτής της ενότητας θα είναι σε συνέργια και συμπληρωματικότητα των αντίστοιχων δραστηριοτήτων που προωθούνται μέσω των άλλων Τομεακών και Περιφερειακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, με απώτερο στόχο την συμβολή στην αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη και γενικότερα στην επίτευξη των αναθεωρημένων στόχων της Λισσαβόνας. Στόχος του άξονα Η προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας και η προσέλκυση υψηλού επιπέδου ερευνητών από το εξωτερικό, η ποιοτική αναβάθμιση θεματικά στοχευμένων προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών και η χορήγηση υποτροφιών με έμφαση στις οικονομικά ασθενέστερες ή κοινωνικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού με στόχο τον εμπλουτισμό του ανθρώπινου δυναμικού και την προώθηση της κοινωνίας της γνώσης. Ειδικοί στόχοι του άξονα 11.1. Ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας μέσω προγραμμάτων βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας και της προσέλκυσης ερευνητών υψηλού επιπέδου από το εξωτερικό Επιμέρους παρεμβάσεις που θα συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου είναι:
11.1.1. Δράσεις ενίσχυσης του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού μέσω της υλοποίησης προγραμμάτων διδακτορικής, μεταδιδακτορικής και γενικότερης βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας (ΠΕΝΕΔ, Ηράκλειτος, Πυθαγόρας, Αρχιμήδης κλπ). 11.1.2. Δράσεις προσέλκυσης υψηλού επιπέδου ερευνητών από το εξωτερικό. ενίσχυση Κέντρων Αριστείας. 11.2. Αναβάθμιση του επιπέδου μεταπτυχιακών σπουδών ώστε να συμβάλλουν στην παραγωγή και τη διάχυση νέα γνώσης με έμφαση στις θετικές επιστήμες και τις ΤΠΕ. Επιμέρους παρεμβάσεις που θα συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου είναι: 11.2.1. Ανάπτυξη, αναμόρφωση και θεματικός προσανατολισμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών (ΠΜΣ) προσαρμοσμένων στις προκλήσεις της επιστήμης της οικονομίας και της βιώσιμης ανάπτυξης. 11.2.2. Χορήγηση Υποτροφιών με έμφαση στις οικονομικά ασθενέστερες ή κοινωνικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ποσοτικοποιημένοι στόχοι και δείκτες Οι Ειδικοί Στόχοι (ΕΣ) του Άξονα Προτεραιότητας (ΑΠ) ποσοτικοποιούνται στον πίνακα που ακολουθεί με τη χρήση δεικτών εκροών (Ε) και αποτελεσμάτων (Α). Με δεδομένο ότι το σύνολο των δεικτών αυτού του Άξονα είναι δείκτες ροής (flow) και όχι αποθέματος (stock) και, συνεπώς, δεν υφίσταται τιμή βάσης με την κλασική έννοια του όρου, ως τιμή βάσης / συγκριτικό μέγεθος αναφοράς, που υποδηλώνει το «μέγεθος» της παρέμβασης, παρατίθεται η αντίστοιχη αναμενόμενη τιμή επίτευξης στο τέλος της προγραμματικής περιόδου 2000-06. Αντίστοιχα, η τιμή στόχος αναφέρεται στην καθαρή αναμενόμενη τιμή επίτευξης στο τέλος της νέας προγραμματικής περιόδου (2015) και δεν περιλαμβάνει την τιμή βάσης.
ΑΠ-ΕΣ 11-ΕΣ1 Είδος δείκτη Ε Τίτλος δείκτη Αριθμός ενισχυόμενων προγραμμάτων διδακτορικής και μεταδιδακτορικής έρευνας Τιμή βάσης / Συγκριτική τιμή αναφοράς Περίοδος Αναφοράς 1.383 2007 11-ΕΣ1 Ε Αριθμός ενισχυόμενων ερευνητικών προγραμμάτων 2.789 2007 11-ΕΣ1 Ε Αριθμός ερευνητών που συμμετέχουν σε ενισχυόμενα ερευνητικά προγράμματα 8.389 2000-2006 Πηγή Τιμή στόχος 2015 11-ΕΣ1 Ε Αριθμός μετακαλούμενων ερευνητών από το εξωτερικό 136 2000-2006 180 11-ΕΣ2 11-ΕΣ1 11-ΕΣ2 Ε Α Α Αριθμός μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών που δημιουργούνται ή αναμορφώνονται Ποσοστό αύξησης της συνολικής δαπάνης για ερευνητικά προγράμματα ανθρωπίνων πόρων Ποσοστό υποτροφιών σε θετικές επιστήμες και τεχνολογία (MST) στο σύνολο των υποτροφιών 1.300 (1)(2) 2.600 (1)(2) 8.300 (2) 228 2007 ΕΥΔ ΕΠΕΑΕΚ 180 (1) 27% (1) 9,5% 2000-2006 ΕΥΔ ΕΠΕΑΕΚ 30,0% (1) Η τιμή στόχος και αναφοράς αναφέρεται στο σύνολο της χώρας καθώς ο δείκτης δεν έχει γεωγραφική αναφορά. (2) Η τιμή στόχος αυτού του δείκτη επηρεάζεται σημαντικά από την σχεδιαστική επιλογή να υλοποιηθούν, κατά τη νέα προγραμματική περίοδο, ερευνητικά προγράμματα, μεγαλύτερης διάρκειας, μεγαλύτερου προϋπολογισμού και με μικρότερο αριθμό ερευνητών ανά πρόγραμμα. Σαν αποτέλεσμα, η τιμή του δείκτη εμφανίζει μικρή μόνο αύξηση στο σύνολο της χώρας, παρά τη σημαντικά αυξημένη χρηματοδοτική προσπάθεια για την υποστήριξη της έρευνας που θα καταβληθεί κατά την περίοδο 2007-13.
Αναμενόμενες επιπτώσεις Αναβάθμιση Ανώτατης Εκπαίδευσης, ενίσχυση έρευνας και καινοτομίας, προσέλκυση αλλά και παραγωγή άρτια καταρτισμένου επιστημονικού και ερευνητικού προσωπικού στις 3 Περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου. Στόχευση σε όρους ομάδων-στόχων/δικαιούχων/τομέων/ περιοχών/ ειδικών εδαφικών μονάδων Ομάδες στόχων / Ωφελούμενοι: Φοιτητές ανώτατης εκπαίδευσης, μεταπτυχιακοί φοιτητές και σπουδαστές, ερευνητές. Τομείς / Βαθμίδες Εκπαίδευσης: Ανώτατη εκπαίδευση. Περιοχές Παρέμβασης / Ειδικές Εδαφικές Μονάδες: Οι 3 περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου (Π. Κεντρικής Μακεδονίας, Π. Δυτικής Μακεδονίας, Π. Αττικής) Ρήτρα ευελιξίας του 10% ΕΤΠΑ Προβλέπεται η αξιοποίηση της ρήτρας ευελιξίας (Αρθ. 34.2 ΓΚ), δηλαδή η χρηματοδότηση, εντός ορίου 10% των πόρων του ΑΠ, δράσεων που εμπίπτουν στο πεδίο ενίσχυσης του ΕΤΠΑ, για την αποτελεσματικότερη υλοποίηση των παρεμβάσεων του Άξονα Προτεραιότητας. Ενδεικτικές κατηγορίες παρεμβάσεων είναι ο εξοπλισμός των εργαστηρίων στην ανώτατη εκπαίδευση των κέντρων έρευνας και καινοτομίας κ.α Προώθηση και ενσωμάτωση καινοτόμων δράσεων Στον Άξονα Προτεραιότητας οι δράσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο καινοτομικό χαρακτήρα για τα δεδομένα στο χώρο της παιδείας και της δια βίου μάθησης στις 3 Περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου είναι: α) η ανάπτυξη του διεθνούς ρόλου και χαρακτήρα των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης στο πλαίσιο διεθνών συνεργασιών σε θέματα μεταπτυχιακών σπουδών σε επιστήμες αιχμής και β) η υποστήριξη της έρευνας στην ανώτατη εκπαίδευση μέσω της ενίσχυσης προγραμμάτων διδακτορικής και μεταδιδακτορικής έρευνας, βασικής και εφαρμοσμένης, με ανάδειξη διεθνών συνεργασιών και ερευνητικών πρωτοβουλιών. ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 12: «Ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου για την προαγωγή της έρευνας και της καινοτομίας στις 2 Περιφέρειες Σταδιακής Εισόδου» Στρατηγική Η ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου μέσω α) της προώθησης της έρευνας και της καινοτομίας και β) της ποιοτικής αναβάθμισης και του στοχευμένου θεματικού προσανατολισμού των προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών, στα Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης, αυτοτελώς ή σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα και άλλους ερευνητικούς και τεχνολογικούς φορείς, προκειμένου να ενισχυθούν περαιτέρω οι δεξιότητες του ερευνητικού δυναμικού σύμφωνα με τις προοπτικές της επιστήμης και τις ανάγκες του παραγωγικού τομέα. Στο πλαίσιο της στρατηγικής του εν λόγω άξονα συμπεριλαμβάνεται ειδική μέριμνα για την προώθηση και ενσωμάτωση της ισότητας των δυο φύλων με ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην διδακτορική και μεταδιδακτορική εκπαίδευση και της ισότητας ευκαιριών με την πρόβλεψη υποτροφιών με έμφαση στις οικονομικά ασθενέστερες ή κοινωνικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ο Άξονας 12 περιλαμβάνει δράσεις που θα συμβάλλουν στην προαγωγή της κοινωνίας της γνώσης και ειδικότερα στην ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου στην έρευνα και
καινοτομία και στις μεταπτυχιακές σπουδές, στην έρευνα και καινοτομία στις δύο (2) Περιφέρεις Σταδιακής Εισόδου Ν. Αιγαίου και Στερεάς Ελλάδας. Οι δράσεις του άξονα και ανά ειδικό στόχο έχουν οριζόντιο χαρακτήρα, πράγμα που σημαίνει ότι καμία εκ των περιφερειών δεν αποκλείεται από αυτές. Οι διαφορές αναφέρονται στην βαρύτητα της παρέμβασης - δράσης ανά περιφέρεια σε συνάρτηση πάντα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιφέρειας. Παρά την ομοιογένεια των περιφερειών στην βάση της οικονομικής ανάπτυξης όπως αυτή μετράται με το κ.κ.αεπ, οι δύο περιφέρειες διαφέρουν ως προς τον αναπτυξιακό τους χαρακτήρα κυρίως λόγω του νησιωτικού χαρακτήρα του Ν.Αιγαίου. Οι ανάγκες για την προαγωγή της κοινωνίας της γνώσης με ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου στις μεταπτυχιακές σπουδές και στην έρευνα και καινοτομία στις δύο περιφέρειες είναι κοινές, όπως σε κάθε περιφέρεια, αλλά διαφέρουν ως προς την ένταση τους, που εξαρτάται από τον αριθμό των ωφελούμενων σπουδαστών ανωτάτης εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, το Ν. Αιγαίο συγκεντρώνει το μικρότερο ποσοστό σπουδαστών ανώτατης εκπαίδευσης (0,7%), γεγονός που δικαιολογείται και από τον περιορισμένο αριθμό σχολών ανωτάτης εκπαίδευσης στην περιφέρεια. Το ποσοστό αυτό τροφοδοτείται από φοιτητές ΑΕΙ, ενώ η περιφέρεια συγκεντρώνει μόλις το 1,6% των μεταπτυχιακών φοιτητών της χώρας. Αντίθετα, η περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας συγκεντρώνει το 3% των σπουδαστών ανωτάτης εκπαίδευσης, ποσοστό το οποίο τροφοδοτείται κυρίως από σπουδαστές ΤΕΙ, ενώ η συμμετοχή των μεταπτυχιακών φοιτητών είναι αμελητέα. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι για τις περιφέρειες σταδιακής εισόδου οι δράσεις του άξονα θα είναι περιορισμένης εμβέλειας, ενώ οι όποιες δράσεις θα πρέπει να εστιάζονται κυρίως στην χορήγηση υποτροφιών και σε προγράμματα ενίσχυσης ερευνητικού δυναμικού (ΠΕΝΕΔ), προγραμμάτων διδακτορικής, μεταδιδακτορικής και γενικότερης έρευνας στην ανώτατη εκπαίδευση (Ηράκλειτος, Πυθαγόρας, Αρχιμήδης κ.α). Οι στόχοι και οι δράσεις αυτής της ενότητας θα είναι σε συνέργια και συμπληρωματικότητα των αντίστοιχων δραστηριοτήτων που προωθούνται μέσω των άλλων Τομεακών και Περιφερειακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, με απώτερο στόχο την συμβολή στην αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη και γενικότερα στην επίτευξη των αναθεωρημένων στόχων της Λισσαβόνας. Σημειώνεται επίσης ότι οι παρεμβάσεις του άξονα θα υποστηρίζουν στο μέτρο του δυνατού την εθνική πολιτική των πόλων ανάπτυξης. Στόχος του άξονα Η προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας και η προσέλκυση υψηλού επιπέδου ερευνητών από το εξωτερικό, η ποιοτική αναβάθμιση θεματικά στοχευμένων προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών και η χορήγηση υποτροφιών με έμφαση στις οικονομικά ασθενέστερες ή κοινωνικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού με στόχο τον εμπλουτισμό του ανθρώπινου δυναμικού και την προώθηση της κοινωνίας της γνώσης. Ειδικοί στόχοι του άξονα 12.1. Ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας μέσω προγραμμάτων βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας και της προσέλκυσης ερευνητών υψηλού επιπέδου από το εξωτερικό Επιμέρους παρεμβάσεις που θα συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου είναι:
12.1.1. Δράσεις ενίσχυσης του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού μέσω της υλοποίησης προγραμμάτων διδακτορικής, μεταδιδακτορικής και γενικότερης βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας (ΠΕΝΕΔ, Ηράκλειτος, Πυθαγόρας, Αρχιμήδης κλπ). 12.1.2. Δράσεις προσέλκυσης υψηλού επιπέδου ερευνητών από το εξωτερικό. ενίσχυση Κέντρων Αριστείας. 12.2. Αναβάθμιση του επιπέδου μεταπτυχιακών σπουδών ώστε να συμβάλλουν στην παραγωγή και τη διάχυση νέα γνώσης με έμφαση στις θετικές επιστήμες και τις ΤΠΕ. Επιμέρους παρεμβάσεις που θα συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου είναι: 12.2.1. Ανάπτυξη, αναμόρφωση και θεματικός προσανατολισμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών (ΠΜΣ) προσαρμοσμένων στις προκλήσεις της επιστήμης της οικονομίας και της βιώσιμης ανάπτυξης. 12.2.2. Χορήγηση Υποτροφιών με έμφαση στις οικονομικά ασθενέστερες ή κοινωνικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ποσοτικοποιημένοι στόχοι και δείκτες Οι Ειδικοί Στόχοι (ΕΣ) του Άξονα Προτεραιότητας (ΑΠ) ποσοτικοποιούνται στον πίνακα που ακολουθεί με τη χρήση δεικτών εκροών (Ε) και αποτελεσμάτων (Α). Με δεδομένο ότι το σύνολο των δεικτών αυτού του Άξονα είναι δείκτες ροής (flow) και όχι αποθέματος (stock) και, συνεπώς, δεν υφίσταται τιμή βάσης με την κλασική έννοια του όρου, ως τιμή βάσης / συγκριτικό μέγεθος αναφοράς, που υποδηλώνει το «μέγεθος» της παρέμβασης, παρατίθεται η αντίστοιχη αναμενόμενη τιμή επίτευξης στο τέλος της προγραμματικής περιόδου 2000-06. Αντίστοιχα, η τιμή στόχος αναφέρεται στην καθαρή αναμενόμενη τιμή επίτευξης στο τέλος της νέας προγραμματικής περιόδου (2015) και δεν περιλαμβάνει την τιμή βάσης.
ΑΠ-ΕΣ Είδος δείκτη Τίτλος δείκτη Τιμή βάσης / Συγκριτική τιμή αναφοράς Περίοδος Αναφοράς 12-ΕΣ1 Ε Αριθμός ενισχυόμενων προγραμμάτων διδακτορικής και μεταδιδακτορικής έρευνας 1.383 2007 12-ΕΣ1 Ε Αριθμός ενισχυόμενων ερευνητικών προγραμμάτων 2.789 2007 12-ΕΣ1 Ε Αριθμός ερευνητών που συμμετέχουν σε ενισχυόμενα ερευνητικά προγράμματα 539 2000-2006 Πηγή Τιμή στόχος 2015 12-ΕΣ1 Ε Αριθμός μετακαλούμενων ερευνητών από το εξωτερικό 136 2000-2006 10 12-ΕΣ2 12-ΕΣ1 12-ΕΣ2 Ε Α Α Αριθμός μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών που δημιουργούνται ή αναμορφώνονται Ποσοστό αύξησης της συνολικής δαπάνης για ερευνητικά προγράμματα ανθρωπίνων πόρων Ποσοστό υποτροφιών σε θετικές επιστήμες και τεχνολογία (MST) στο σύνολο των υποτροφιών 1.300 (1)(2) 2.600 (1)(2) 550 (2) 228 2007 ΕΥΔ ΕΠΕΑΕΚ 180 (1) 27% (1) 9,5% 2000-2006 ΕΥΔ ΕΠΕΑΕΚ 30,0% (1) Η τιμή στόχος και αναφοράς αναφέρεται στο σύνολο της χώρας καθώς ο δείκτης δεν έχει γεωγραφική αναφορά. (2) Η τιμή στόχος αυτού του δείκτη επηρεάζεται σημαντικά από την σχεδιαστική επιλογή να υλοποιηθούν, κατά τη νέα προγραμματική περίοδο, ερευνητικά προγράμματα, μεγαλύτερης διάρκειας, μεγαλύτερου προϋπολογισμού και με μικρότερο αριθμό ερευνητών ανά πρόγραμμα. Σαν αποτέλεσμα, η τιμή του δείκτη εμφανίζει μικρή μόνο αύξηση στο σύνολο της χώρας, παρά τη σημαντικά αυξημένη χρηματοδοτική προσπάθεια για την υποστήριξη της έρευνας που θα καταβληθεί κατά την περίοδο 2007-13.
Αναμενόμενες επιπτώσεις Αναβάθμιση Ανώτατης Εκπαίδευσης, ενίσχυση έρευνας και καινοτομίας, προσέλκυση αλλά και παραγωγή άρτια καταρτισμένου επιστημονικού και ερευνητικού προσωπικού στις 2 Περιφέρειες Σταδιακής Εισόδου. Στόχευση σε όρους ομάδων-στόχων/δικαιούχων/τομέων/ περιοχών/ ειδικών εδαφικών μονάδων Ομάδες στόχων / Ωφελούμενοι: Φοιτητές ανώτατης εκπαίδευσης, μεταπτυχιακοί φοιτητές και σπουδαστές, ερευνητές. Περιοχές Παρέμβασης / Ειδικές Εδαφικές Μονάδες: Οι 2 περιφέρειες σταδιακής εισόδου (Π. Στερεάς Ελλάδας & Π. Νοτίου Αιγαίου). Ρήτρα ευελιξίας του 10% ΕΤΠΑ Προβλέπεται η αξιοποίηση της ρήτρας ευελιξίας (Αρθ. 34.2 ΓΚ), δηλαδή η χρηματοδότηση, εντός ορίου 10% των πόρων του ΑΠ, δράσεων που εμπίπτουν στο πεδίο ενίσχυσης του ΕΤΠΑ, για την αποτελεσματικότερη υλοποίηση των παρεμβάσεων του Άξονα Προτεραιότητας. Ενδεικτικές κατηγορίες παρεμβάσεων είναι ο εξοπλισμός των εργαστηρίων στην ανώτατη εκπαίδευση των κέντρων έρευνας και καινοτομίας κ.α Προώθηση και ενσωμάτωση καινοτόμων δράσεων Στον Άξονα Προτεραιότητας οι δράσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο καινοτομικό χαρακτήρα για τα δεδομένα στο χώρο της παιδείας και της δια βίου μάθησης στις 2 Περιφέρειες Σταδιακής Εισόδου είναι: α) η ανάπτυξη του διεθνούς ρόλου και χαρακτήρα των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης στο πλαίσιο διεθνών συνεργασιών σε θέματα μεταπτυχιακών σπουδών σε επιστήμες αιχμής και β) η υποστήριξη της έρευνας στην ανώτατη εκπαίδευση μέσω της ενίσχυσης προγραμμάτων διδακτορικής και μεταδιδακτορικής έρευνας, βασικής και εφαρμοσμένης, με ανάδειξη διεθνών συνεργασιών και ερευνητικών πρωτοβουλιών