ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΛΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜ Μ Α Μ ΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΓΡΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΒΙΟ Λ Ο ΓΙΚ ΕΣ Κ ΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜ ΕΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΛΙΑΣ ΕΜΜΑΝ Ο ΥΉΛΙΔΟ Υ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Α.Μ. 106 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΛΜΠΑΝΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΑΛΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κ εφ άλαιο 1 - Η ελιά 1.1 Γενικά... 1 1.2 Ποικιλίες... 3 1.3 Ποιότητες ελαιολάδου...9 1.4 Βιολογία της ελιάς...11 1.4.1 Βοτανικοί χαρακτήρες της ελιάς... 11 1.4.2 Αύξηση του ελαιοκάρπου...'... 19 1.4.3 Παράγοντες που επηρεάζουν τον σχηματισμό ανθοφόρων οφθαλμών - Αιτία ακαρπίας... 19 1.5 Οικονομική σημασία της ελαιοκαλλιέργειας στην Ελλάδα...24 Κ εφ άλαιο 2 - Β ιολογική γεω ρ γία 2.1 Ορισμός βιολογικής γεωργίας... 30 2.2 Βασικές αρχές της βιολογικής γεωργίας...30 2.3 Ισχύουσα νομοθεσία - κοινοτική ρύθμιση...39 2.4 Ο Καν.(ΕΟΚ)2092/91 - Στόχοι του Καν.2092/91... 40 2.5 Η βιολογική γεωργία στην Ευρώπη και την Ελλάδα...41 2.6 Προβλήματα εκμεταλλεύσεων της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα...43 2.7 Προοπτική της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα... 46 2.8 Οικονομικές προοπτικές της βιολογικής γεωργίας... 48 2.8.1 Σύγκριση βιολογικής και συμβατικής γεωργίας... 48 2.8.2 Επίπεδο τιμών...48 2.8.3 Συμπεράσματα - Προτάσεις...50 2.9 Κανόνες βιολογικής παραγωγής...51 2.10 Προϊόντα που επιτρέπονται στην βιολογική γεωργία για την λίπανση και τη βελτίωση του εδάφους... 53 2.11 Προϊόντα που επιτρέπονται στην βιολογική γεωργία για την καταπολέμηση των παρασίτων και ασθενειών...57 2.12 Οργανισμοί ελέγχου και πιστοποίησης προϊόντων βιολογικής γεωργίας...60 Κ εφ άλαιο 3 - Β ιολογική καλλιέρ γεια τη ς ελιά ς - Γενικά 3.1 Εφαρμογή της βιολογικής γεωργίας στην ελαιοκαλλιέργεια...62 3.2 Εγκατάσταση βιολογικών ελαιώνων... 63 3.3 Οικολογική ενδοοργάνωση...68 3.4 Διαμόρφωση μεγέθους και σχήματος...69 3.4.1 Το κλάδεμα διαμόρφωσης... 70 Η

3.4.2 Το κλάδεμα καρποφορίας... 72 3.4.3 Το κλάδεμα ανανέωσης... 72 3.5 Λίπανση του βιολογικού ελαιώνα... 73 3.5.1 Χλωρή λίπανση...74 3.5.2 Κοπριά... 75 3.5.3 Κομπόστ... 76 3.6 Φυτοπροστασία - Αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών... 79 3.6.1 Αντιμετώπιση των εχθρών...80 3.6.1.1 Δάκος...80 3.6.1.2 Πυρηνοτρύτης...87 3.6.1.3 Λεκάνιο ή μαύρη ψώρα της ελιάς... 88 3.6.1.4 Ψύλλα (Βαμβακάδα) της ελιάς... 90 3.6.1.5 Ασπιδιωτός ή λευκή ψώρα εσπεριδοειδών...91 3.6.1.6 Παρλατόρια... 93 3.6.2 Αντιμετώπιση των Ασθενειών...94 3.6.2.1 Κυκλοκόνιο... 94 3.6.2.2 Φυματίωση ή Καρκίνωση... 95 3.6.2.3 Καπνιά... 97 3.6.2.4 Βούλα ή Ξηροβούλα ή Σαποβούλα... 97 3.6.2.5 Αδρομυκώσεις- Βερτισιλλιώσεις δένδρων...98 3.7 Άρδευση...100 3.8 Συμπεράσματα...102 Β ιβλιογραφία iii

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η βιολογική καλλιέργεια είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα παραγωγής και διαχείρισης αγροτικών προϊόντων, που προστατεύει το περιβάλλον σε όλα τα στάδια διαχείρισης του οικοσυστήματος, προασπίζοντας ταυτόχρονα την υγεία των καταναλωτών. Κύριο χαρακτηριστικό της βιολογικής καλλιέργειας είναι η απουσία χημικών λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων, φυτοφαρμάκων, ορμονών και άλλων εξίσου επικίνδυνων χημικών ουσιών σε όλα τα στάδια της παραγωγής. Επιπλέον τα βιολογικά προϊόντα δεν περιέχουν συντηρητικά, πρόσθετα και διάφορες άλλες χημικές ουσίες στη σύνθεσή τους. Οι πρακτικές της βιολογικής καλλιέργειας είναι τέτοιες που προστατεύουν το περιβάλλον, προφυλάσσοντας έτσι τη βιοποικιλότητα του οικοσυστήματος. Με τις πρακτικές της βιολογικής καλλιέργειας επιτυγχάνεται ένα ισορροπημένο σύστημα, καθώς σε αντίθεση με τη συμβατική γεωργία, η βιολογική γεωργία αντιμετωπίζει με σεβασμό την φύση και προστατεύει άμεσα το έδαφος, την ατμόσφαιρα και τα αποθέματα νερού. Ειδικότερα η βιολογική καλλιέργεια της ελιάς βασίζεται σε μεθόδους αναζωογόνησης του εδάφους του ελαιώνα, στην ανακύκλωση των υποπροϊόντων και άλλων διαθέσιμων οργανικών υλικών και στην αναπαραγωγή και προστασία του περιβάλλοντος. Είναι η μέθοδος ελαιοπαραγωγής που στοχεύει στην παραγωγή μιας άριστης ποιότητας ελαιόλαδου, απαλλαγμένου από υπολείμματα αγροχημικών, που υποσκάπτουν την υγεία και περιορίζει τη μόλυνση με αγροχημικά του εδάφους, του νερού και του αέρα. Συντελεί στη διατήρηση της ποικιλότητας πολύτιμων φυτών, ζώων και γενετικού υλικού. Η συγκεκριμένη πτυχιακή εργασία, έχει ως θέμα την βιολογική παραγωγή ελιάς. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι διάφορες ποικιλίες της ελιάς, η βιολογία του δέντρου, η οικονομική σημασία της ελαιοκαλλιέργειας στη χώρα μας, καθώς και η ποιότητα αλλά και οι παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα του ελαιολάδου. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται οι βασικές αρχές και ο ορισμός της βιολογικής γεωργίας. Το κομπόστ και ο τρόπος παρασκευής του, η βιολογική γεωργία στην Ευρώπη και την Ελλάδα αλλά και η προοπτική της συγκεκριμένης καλλιέργειας στην Ελλάδα. Επιπρόσθετα αναφέρονται τα προϊόντα που επιτρέπονται για τη λίπανση και βελτίωση του εδάφους όπως επίσης και για την καταπολέμηση παρασίτων και ασθενειών, οι κανόνες IV

βιολογικής παρασκευής, οι οργανισμοί ελέγχου και πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων και γίνεται σύγκριση της συμβατικής με τη βιολογική καλλιέργεια. Τέλος, το τρίτο κεφάλαιο πραγματεύεται την εφαρμογή της βιολογικής γεωργίας στην ελλαιοκαλλιέργεια, την εγκατάσταση βιολογικών ελαιώνων και την οικολογική ενδοοργάνωση. Επιπλέον γίνεται αναφορά στα είδη κλαδέματος, τη διαμόρφωση του μεγέθους και σχήματος του δέντρου της ελιάς, στη λίπανση, τη φυτοπροστασία και την άρδευση. ι» V

Κεφαλαίο 1 1.1 ΓΕΝΙΚΑ Η ελιά κατάγεται από τη Μικρά Ασία και εξαπλώθηκε από το Ιράν, τη Συρία και την Παλαιστίνη στην υπόλοιπη Μεσόγειο πριν από 6.000 χρόνια περίπου. Είναι ένα από τα αρχαιότερα καλλιεργούμενα δένδρα στον κόσμο, το οποίο υπάρχει πριν από την ανακάλυψη της γραφής. Καλλιεργήθηκε στην Κρήτη πριν από 3.000 χρόνια και ίσως αποτελούσε την πηγή πλούτου του Μινωικού πολιτισμού. Οι Φοίνικες διέδωσαν την καλλιέργεια της ελιάς στις Μεσογειακές ακτές της Αφρικής και της Νότιας Ευρώπης. Επίσης, καρποί ελιάς έχουν βρεθεί σε αιγυπτιακούς τάφους που χρονολογούνται από το 2.000 π.χ. Η καλλιέργεια της ελιάς εξαπλώθηκε στους Έλληνες και αργότερα στους Ρωμαίους. Ε ι κ ό ν α 1. 1 : Το δ ένδρο τη ς ελιάς. Η χρήση του ελαιολάδου είναι γνωστή σε πολλές θρησκείες και πολιτισμούς. Χρησιμοποιείται πολλές φορές κατά τη διάρκεια θρησκευτικών τελετών, όπως π.χ. στο μυστήριο της βάπτισης. Κατά την περίοδο των ισπανικών κατακτήσεων, ιεραπόστολοι μετέφεραν το αμπέλι και την ελιά στην Καλιφόρνια, για τροφή αλλά και για τελετουργική χρήση. Το ελαιόλαδο χρησιμοποιήθηκε επίσης για να χριστούν οι νέοι βασιλείς των Ελλήνων και των Ιουδαίων. Επίσης, οι Έλληνες στεφάνωναν 1

τ ο υ ς ν ικ η τ έ ς τ ω ν α γ ώ ν ω ν μ ε κ λ α δ ιά ε λ ιά ς. Τ έ λ ο ς, τ ο ε λ α ιό λ α δ ο χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε γ ια ν α α λ ε ίφ ο υ ν τ ο υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς σ ε π ο λ λ ο ύ ς π ο λ ιτ ισ μ ο ύ ς. Τ α ε λ α ιό δ ε ν δ ρ α σ τ ο Ό ρ ο ς τ ω ν Ε λ α ιώ ν σ τ η ν Ιε ρ ο υ σ α λ ή μ, υ π ο λ ο γ ίζ ε τ α ι ό τι β ρ ίσ κ ο ν τ α ι ε κ ε ί π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο α π ό 2 0 0 0 χ ρ ό ν ια. Ε ν τ ο ύ τ ο ις, δ ε ν ε ίν α ι γ ν ω σ τ ή η π ο ικ ιλ ία τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν σ τ ο ν ε λ α ιώ ν α α υ τ ό. Τ ο ε λ α ιό δ ε ν δ ρ ο έ χ ε ι κ α λ λ ιε ρ γ η θ ε ί τ ό σ ο π ο λ ύ α π ό τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο σ τ ο π έ ρ α σ μ α τ ο υ χ ρ ό ν ο υ, ώ σ τ ε ε ίν α ι δ ύ σ κ ο λ ο ν α π ρ ο σ δ ιο ρ ισ τ ε ί η ε ξ έ λ ιξ η τ ω ν π ο ικ ιλ ιώ ν κ α ι τ ω ν κ λ ώ ν ω ν τ ο υ. Σ τ ο υ ς π ε ρ α σ μ έ ν ο υ ς α ιώ ν ε ς, η κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια τ η ς ε λ ιά ς ε ίχ ε ε ξ α π λ ω θ ε ί σ τη Β ό ρ ε ια κ α ι Ν ό τια Α μ ε ρ ικ ή, σ τ η ν Ια π ω ν ία, τ η Ν. Ζ η λ α ν δ ία κ α ι τ η ν Α υ σ τ ρ α λ ία. Η ε λ ιά, ω σ τ ό σ ο, δ ε ν ή τ α ν α π λ ώ ς έ ν α δ έ ν τ ρ ο π ο υ λ α τ ρ ε υ ό τ α ν α π ό τ ο υ ς α ρ χ α ίο υ ς ω ς σ ύ μ β ο λ ο τ η ς θ ε ά ς Α θ η ν ά ς. Ή τ α ν σ ύ μ β ο λ ο ε ιρ ή ν η ς, ν ίκ η ς, α θ α ν α σ ία ς κ α ι ε υ φ ο ρ ία ς. Σ τα β ά θ η τ ω ν α ιώ ν ω ν τ ο ε λ α ιό λ α δ ο ε ίχ ε π ο λ λ έ ς χ ρ ή σ ε ις. Χ ρ η σ ίμ ε υ ε ω ς: Μ έ σ ο ν κ α λ λ ω π ισ μ ο ύ. Τ ο ε λ α ιό λ α δ ο ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό α π ό τ ις π ιν α κ ίδ ε ς τ η ς Γ ρ α μ μ ικ ή ς Β Γ ρ α φ ή ς. Τ ο λ ά δ ι π ο υ π ρ ο ο ρ ιζ ό τ α ν γ ια τ η ν α τ ο μ ικ ή κ α θ α ρ ιό τ η τ α ή τ α ν κ α λ ή ς π ο ιό τ η τ α ς κ α ι σ υ χ ν ά α ρ ω μ α τ ισ μ έ ν ο μ ε β ό τ α ν α κ α ι α ρ ω μ α τ ικ ά φ υ τ ά. Σ τ ο ν α θ λ η τ ισ μ ό. Σ τ ο ν α ρ χ α ίο ε λ λ η ν ικ ό κ ό σ μ ο η σ χ έ σ η το υ λ α δ ιο ύ μ ε τ η ν α θ λ η τ ικ ή δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α έ χ ε ι τ η ν α φ ε τ η ρ ία τ η ς σ τ η σ υ ν ή θ ε ια τ ω ν ν έ ω ν ν α α λ ε ίφ ο υ ν, γ ια λ ό γ ο υ ς υ γ ιε ιν ή ς, τ ο σ ώ μ α τ ο υ ς μ ε λ ά δ ι π ρ ιν α π ό τ η ν κ α θ η μ ε ρ ιν ή ά σ κ η σ η σ τ α γ υ μ ν α σ τ ή ρ ια, τ η ν π ρ ο π ό ν η σ η κ α ι τ ο υ ς α γ ώ ν ε ς. Σ τ ο υ ς α θ λ η τ ικ ο ύ ς α γ ώ ν ε ς κ α τ ά τη δ ιά ρ κ ε ια τ ω ν Π α ν α θ η ν α ίω ν, τ ω ν μ ε γ ά λ ω ν γ ιο ρ τ ώ ν π ρ ο ς τ ιμ ή τ η ς θ ε ά ς Α θ η ν ά ς, τ ο λ ά δ ι τ η ς ε λ ιά ς α π ο τ ε λ ο ύ σ ε το ίδ ιο τ ο β ρ α β ε ίο π ο υ έ π α ιρ ν α ν ο ι ν ικ η τ έ ς τ ω ν α γ ώ ν ω ν. Σ τ ο ν φ ω τ ισ μ ό. Τ ο ε λ α ιό λ α δ ο χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τ α ν γ ια τ ο φ ω τ ισ μ ό τ ω ν ο ικ ιώ ν κ α ι δ η μ ο σ ίω ν ο ικ ο δ ο μ η μ ά τ ω ν. Ο ι γ ν ω σ τ ο ί λ ύ χ ν ο ι τ η ς π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ή ς π ε ρ ιό δ ο υ δ ίν ο υ ν μ ια π λ ή ρ η ε ικ ό ν α κ α θ η μ ε ρ ιν ο ύ β ίο υ. Σ ε ό λ η τ η ν α ρ χ α ιό τ η τ α ο ι Έ λ λ η ν ε ς κ α ι ο ι Ρ ω μ α ίο ι ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν ν α θ ε ω ρ ο ύ ν τ ο λ ά δ ι ω ς φ ω τ ισ τ ικ ό υ λ ικ ό. Η χ ρ ή σ η τ ο υ ε λ α ιό λ α δ ο υ ω ς φ ω τ ισ τ ικ ο ύ υ λ ικ ο ύ δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε π ο ικ ίλ ο υ ς σ υ μ β ο λ ισ μ ο ύ ς ο ι ο π ο ίο ι δ ια δ ρ α μ ά τ ισ α ν σ η μ α ν τ ικ ό ρ ό λ ο σ τη λ α τ ρ ε ία. Σ τ η ν α ρ χ α ιό τ η τ α φ α ίν ε τ α ι ν α τ α υ τ ίζ ε τ α ι μ ε το φ ω ς. Σ τ η λ α τ ρ ε ία. Τ ο λ ά δ ι φ α ίν ε τ α ι ό τ ι δ ια δ ρ α μ ά τ ιζ ε ξ ε χ ω ρ ισ τ ό ρ ό λ ο σ τ ις τ ε λ ε τ έ ς. Γ ια τ ο υ ς α ρ χ α ίο υ ς Έ λ λ η ν ε ς ο ικ έ τ η ς π ο υ α λ ε ιφ ό τ α ν μ ε λ ά δ ι α π ο λ ά μ β α ν ε τ η ς θ ε ϊκ ή ς π ρ ο σ τ α σ ία ς α λ λ ά κ α ι τ α α γ ά λ μ α τ α ό π ω ς κ α ι οι β ω μ ο ί τ ω ν θ ε ώ ν ε π α λ ε ίφ ο ν τ α ν μ ε έ λ α ιο σ τ η ν α ρ χ α ία Ε λ λ ά δ α. Ε π ίσ η ς, το έ λ α ιο υ π ό μ ο ρ φ ή σ π ο ν δ ή ς σ τ ο υ ς θ ε ο ύ ς μ α ζ ί μ ε ά λ λ α γ ε ν ν ή μ α τ α, ό π ω ς φ ρ ο ύ τ α, σ ιτ ά ρ ι, μ έ λ ι κ α ι κ ρ α σ ί, ε ν ώ σ τ ο υ ς ιε ρ ο ύ ς λ ύ χ ν ο υ ς τ ω ν ν α ώ ν έ κ α ιγ α ν π ά ν τ α λ ά δ ι ε λ ιά ς. 2

Δ ια τ ρ ο φ ή. Τ η σ η μ α σ ία τ η ς ε λ ιά ς κ α ι τ ω ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν τ η ς σ τ η δ ια τ ρ ο φ ή κ α τά τ η ν α ρ χ α ιό τ η τ α μ α ρ τ υ ρ ε ί ο Σ ο φ ο κ λ ή ς. Τ η ν α π ο κ α λ ε ί «π α ιδ ο τ ρ ό φ ο ν» π ο υ π ιο π ο λ ύ ε υ δ ο κ ιμ ε ί σ α υ τ ή ν ε δ ώ τη γ η, η γ α λ α ν ό φ υ λ λ η ε λ ιά, π ο υ τ ρ έ φ ε ι π α λ ικ ά ρ ια. Έ ν α δ ε ίγ μ α π λ ο ύ τ ο υ α π ό τ η ν κ λ α σ ικ ή α ρ χ α ιό τ η τ α μ α ς μ ε τ α φ έ ρ ε ι ο Α ρ ισ τ ο φ ά ν η ς σ τ ο ν «Π λ ο ύ τ ο» τ ο υ. Τ ο κ ρ α σ ί κ α ι τ ο λ ά δ ι σ υ γ κ α τ α λ έ γ ο ν τ α ι σ τ α π ρ ο ϊό ν τ α π ο υ π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι α ν ά μ ε σ α σ τ α β α σ ικ ά ε ίδ η : «Γ ε μ ά τ ο ε ιν ά σ π ρ ο α λ ε ύ ρ ι τ ο κ ε λ ά ρ ι μ α ύ ρ ο κ ρ α σ ί κ α ι μ υ ρ ω δ ά τ ο ο ι π λ ό σ κ ε ς. Α σ ή μ ι κ α ι χ ρ υ σ ά φ ι ξ ε χ ε ιλ ίζ ο υ ν ό λ α τ α σ κ ε ύ η το υ σ π ιτ ιο ύ ε ίν α ι θ ά μ α. Γ ε μ ά τ ο λ ά δ ι ε ίν α ι τ ο κ ιο ύ π ι, μ ύ ρ α τ α μ π ο υ κ α λ ά κ ια, κ ι η σ ο φ ίτ α σ ύ κ α». Σ τ ο ν Ιπ π ο κ ρ ά τ ε ιο Κ ώ δ ικ α σ υ ν α ν τ ώ ν τ α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ε ς α π ό ε ξ ή ν τ α φ α ρ μ α κ ε υ τ ικ έ ς χ ρ ή σ ε ις τ ο υ ε λ α ιό λ α δ ο υ, μ ε κ υ ρ ιό τ α τ η τη χ ρ ή σ η κ α τ ά τ ω ν δ ε ρ μ α τ ικ ώ ν π α θ ή σ ε ω ν, α λ λ ά κ α ι ω ς α ν τ ισ υ λ λ η π τ ικ ό μ έ σ ο. Μ ά λ ισ τ α γ ίν ε τ α ι σ α φ ή ς δ ια χ ω ρ ισ μ ό ς τ ο υ ε λ α ιό λ α δ ο υ, τ ο ο π ο ίο, σ ε σ υ ν δ υ α σ μ ό μ ε τ ο ν σ ίτ ο κ α ι τ ο ν ο ίν ο, α π ο τ ε λ ε ί τη β ά σ η τ η ς ιπ π ο κ ρ α τ ικ ή ς δ ια ιτ η τ ικ ή ς α π ό ά λ λ α έ λ α ια, ό π ω ς το υ σ χ ίν ο υ, τ η ς π ικ ρ α μ υ γ δ α λ ιά ς κ α ι τ η ς β ε λ α ν ιδ ιά ς. 1.2 ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ Α ν ά λ ο γ α μ ε τ ο β ά ρ ο ς τ ο υ κ α ρ π ο ύ, ο ι δ ιά φ ο ρ ε ς π ο ικ ιλ ίε ς τ η ς ε λ ιά ς χ ω ρ ίζ ο ν τ α ι σ ε τ ρ ε ις κ α τ η γ ο ρ ίε ς : μ ικ ρ ό κ α ρ π ε ς, μ ε β ά ρ ο ς κ α ρ π ο ύ μ έ χ ρ ι 2 γ ρ α μ μ ά ρ ια, μ ε σ ό κ α ρ π ε ς, μ ε τ α ξ ύ 2 κ α ι 3,5 γ ρ α μ μ ά ρ ια κ α ι μ ε γ α λ ό κ α ρ π ε ς, μ ε β ά ρ ο ς κ α ρ π ο ύ π ά ν ω α π ό 3,5 γ ρ α μ μ ά ρ ια. Σ τ η ν Κ ύ π ρ ο κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ ν τ α ι κ α ι ο ι τ ρ ε ις κ α τ η γ ο ρ ίε ς π ο ικ ιλ ιώ ν. Ο ι κ υ ρ ιό τε ρ 'ε ς π ο ικ ιλ ίε ς ε ίν α ι ο ι ε ξ ή ς : 1. Κυπριακή λαδοελιά: Α ν ή κ ε ι σ τ ις μ ε σ ό κ α ρ π ε ς π ο ικ ιλ ίε ς κ α ι ε ίν α ι η κ ύ ρ ια π ο ικ ιλ ία π ο υ κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ τ ις δ ιά φ ο ρ ε ς π ε ρ ιο χ έ ς τ η ς Κ ύ π ρ ο υ. Ε ίν α ι π ο λ ύ π α λ ιά π ο ικ ιλ ία κ α ι υ π ά ρ χ ο υ ν δ ιά φ ο ρ ε ς β ε λ τ ιω μ έ ν ε ς π α ρ α λ λ α γ έ ς τ η ς. Α ν τ έ χ ε ι σ τ η ν ξ η ρ α σ ία κ α ι ε υ δ ο κ ιμ ε ί σ ε δ ιά φ ο ρ ο υ ς τ ύ π ο υ ς ε δ α φ ώ ν. Η π α ρ α γ ω γ ή τ η ς δ ε ν ε ίν α ι σ τ α θ ε ρ ή γ ια τ ί π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ε ί, ε π η ρ ε ά ζ ε τ α ι δ ε σ η μ α ν τ ικ ά α π ό τ η ν υ π ά ρ χ ο υ σ α υ γ ρ α σ ία τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς κ α ι τ ις κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς π ο υ ε π ικ ρ α τ ο ύ ν κ α τ ά τ η ν ά ν θ η σ η κ α ι κ α ρ π ό δ ε σ η. Η κ α ρ π ό δ ε σ η ε π η ρ ε ά ζ ε τ α ι α ρ ν η τ ικ ά α π ό τ ις α ν τ ίξ ο ε ς κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς ( υ γ ρ ο ύ ς κ α ι θ ε ρ μ ο ύ ς α ν έ μ ο υ ς, ο μ ίχ λ η κ α ι ξ η ρ α σ ία ). Η α ν θ ο φ ο ρ ία κ α ι η γ ο ν ιμ ο π ο ίη σ η ε π η ρ ε ά ζ ο ν τ α ι, ε π ίσ η ς, α π ό τ ις δ υ σ μ ε ν ε ίς κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς, ό π ω ς Ν ο τ ιά δ ε ς, Λ ίβ α ς, ν ε φ ώ σ ε ις, ο μ ίχ λ η κ α ι π ο λ λ ή υ γ ρ α σ ία. 3

Τ ο δ έ ν τ ρ ο τ η ς κ υ π ρ ια κ ή ς λ α δ ο ε λ ιά ς ε ίν α ι π λ α γ ιό κ λ α δ ο, α ν α π τ ύ σ σ ε ι μ έ τ ρ ιο ύ ψ ο ς κα ι π α ίρ ν ε ι σ χ ή μ α σ φ α ιρ ικ ό μ ε δ ιά μ ε τ ρ ο έ ξ ι έ ω ς ο χ τ ώ μ έ τ ρ α. Π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι α ν θ ό ρ ρ ο ια, α λ λ ά κ α ρ π ο δ έ ν ε ι κ α λ ά. Σ ε κ ά θ ε τ α ξ ια ν θ ία δ έ ν ο υ ν έ ν α ς έ ω ς τ ρ ε ις κ α ρ π ο ί. Ε ίν α ι α ν θ ε κ τ ικ ή σ τ α β α κ τ ή ρ ια α λ λ ά π ρ ο σ β ά λ λ ε τ α ι ε ύ κ ο λ α α π ό το Δ ά κ ο, τ ο ν Π υ ρ η ν ο τ ρ ή τ η, τ ο Ρ υ γ χ ίτ η κ α ι το Κ υ κ λ ο κ ό ν ιο. Σ τ ις α ρ δ ε υ ό μ ε ν ε ς φ υ τ ε ίε ς π α ρ ο υ σ ιά ζ ε τ α ι π ρ ο σ β ο λ ή κ α ι α π ό το Β ε ρ τ ιτ σ ίλ ιο. Η π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ α το υ κ α ρ π ο ύ σ ε λ ά δ ι ε ίν α ι γ ύ ρ ω σ τ ο 2 0 %, γ ι' α υ τ ό κ α ι ο κ α ρ π ό ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι β α σ ικ ά γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή λ α δ ιο ύ α λ λ ά κ α ι γ ια κ ο ν σ ε ρ β ο π ο ίη σ η σ α ν π ρ ά σ ιν ο ς κ α ι σ α ν μ α ύ ρ ο ς. Τ ο κ υ ρ ιό τ ε ρ ο ό μ ω ς χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό τ η ς Κ υ π ρ ια κ ή ς λ α δ ο ε λ ιά ς ε ίν α ι το ά ρ ω μ α το υ λ α δ ιο ύ τ η ς γ ι' α υ τ ό θ ε ω ρ ε ίτ α ι μ ια α π ό τ ις π ιο α ρ ω μ α τ ικ έ ς π ο ικ ιλ ίε ς ε λ ιά ς σ τ ο ν κ ό σ μ ο. Ε ίν α ι π ρ ώ ιμ η π ο ικ ιλ ία κ α ι η ω ρ ίμ α ν σ η το υ κ α ρ π ο ύ α ρ χ ίζ ε ι σ τα π ε δ ιν ά π ε ρ ί το τ έ λ ο ς Ο κ τ ω β ρ ίο υ έ ω ς α ρ χ έ ς Ν ο ε μ β ρ ίο υ, ε ν ώ σ τ α η μ ιο ρ ε ιν ά τ έ λ ο ς Ν ο ε μ β ρ ίο υ έ ω ς α ρ χ έ ς Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ. Ο κ α ρ π ό ς δ ια τ η ρ ε ίτ α ι α ρ κ ε τ ά κ α λ ά π ά ν ω σ τ ο δ έ ν τ ρ ο κα ι μ ε τ ά τ η ν ω ρ ίμ α ν σ η. 2. Κορωνέικη (Λιανολιά): Ε ίν α ι ε λ λ η ν ικ ή π ο ικ ιλ ία κ α ι ε ισ ή χ θ η σ τ η ν Κ ύ π ρ ο γ ύ ρ ω σ τ ο 1 9 7 7. Α ν ή κ ε ι σ τ ις μ ικ ρ ό κ α ρ π ε ς π ο ικ ιλ ίε ς κ α ι κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι γ ια τ ο λ ά δ ι τ η ς π ο υ ε ίν α ι λ ε π τ ό, μ ε κ α λ ή γ ε ύ σ η κ α ι ά ρ ω μ α κ α ι μ ε χ α μ η λ ή ο ξ ύ τ η τ α (0,2 έ ω ς 0,4 β α θ μ ο ύ ς ). Ε ίν α ι η ε π ικ ρ α τ έ σ τ ε ρ η π ο ικ ιλ ία σ τ η ν Κ ρ ή τ η κ α ι φ έ ρ ε ι τ η ν τ ο π ικ ή ο ν ο μ α σ ία Λ ια ν ο λ ιά. Τ ο δ έ ν τ ρ ο τ η ς κ ο ρ ω ν έ ικ η ς ε ίν α ι ο ρ θ ό κ λ α δ ο, θ α μ ν ώ δ ε ς, π α ίρ ν ε ι σ χ ή μ α η μ ισ φ α ιρ ικ ό κ α ι φ τ ά ν ε ι μ έ χ ρ ι τ ο ύ ψ ο ς τ ω ν 8 έ ω ς 1 0 μ έ τ ρ ω ν μ ε δ ιά μ ε τ ρ ο 6 έ ω ς 8 μ έ τ ρ α, α ν κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ ε γ ό ν ιμ ο έ δ α φ ο ς κ α ι α ρ δ ε ύ ε τ α ι. Μ ε τ ο κ α τ ά λ λ η λ ο κ λ ά δ ε μ α π ε ρ ιο ρ ίζ ε τ α ι σ τ α 8 μ έ τ ρ α ύ ψ ο ς κ α ι δ ιά μ ε τ ρ ο τ η ς κ ό μ η ς σ τ α 6 έ ω ς 7 μ έ τ ρ α. Ε π ε ιδ ή ε ίν α ι ο ρ θ ό κ λ α δ ο δ έ ν τ ρ ο, μ π ο ρ ε ί ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί κ α ι σ α ν α ν ε μ ο θ ρ α ύ σ τ η ς σ ε φ υ τ ε ίε ς μ π α ν α ν ώ ν, λ α χ α ν ικ ώ ν, ε σ π ε ρ ιδ ο ε ιδ ώ ν κ α ι σ τ ις π ε ρ ιφ ρ ά ξ ε ις σ π ιτ ιώ ν κ α ι κ ή π ω ν. Α ν τ έ χ ε ι σ τ η ν ξ η ρ α σ ία κ α ι σ τ ο υ ς δ υ ν α τ ο ύ ς α ν έ μ ο υ ς. Ο ι ψ υ χ ρ ο ί δ υ ν α τ ο ί β ο ρ ιά δ ε ς ό μ ω ς μ π ο ρ ε ί ν α π ρ ο ξ ε ν ή σ ο υ ν ζ η μ ιέ ς. Α ν θ ίζ ε ι κ α τ ά τ ο τ ε λ ε υ τ α ίο δ ε κ α ή μ ε ρ ο Α π ρ ιλ ίο υ κ α ι έ χ ε ι ά φ θ ο ν η κ α ι σ τ α θ ε ρ ή α ν θ ο φ ο ρ ία. Σ υ ν ή θ ω ς δ ε ν π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι α ν θ ό ρ ρ ο ια κ α ι κ α ρ π ο δ έ ν ε ι κ α λ ά. Σ ε κ ά θ ε τ α ξ ια ν θ ία δ έ ν ο υ ν 3 έ ω ς 5 κ α ρ π ο ί.ε ίν α ι π α ρ α γ ω γ ικ ό δ έ ν τ ρ ο. Κ α ρ π ο φ ο ρ ε ί σ τ α θ ε ρ ά μ ε υ π ε ρ π α ρ α γ ω γ ή κ ά θ ε δ ε ύ τ ε ρ η χ ρ ο ν ιά. Μ ε λ ίγ η π ε ρ ιπ ο ίη σ η κ α ι σ χ ε τ ικ ό κ λ ά δ ε μ α μ π ο ρ ε ί ν α κ α ρ π ο φ ο ρ ε ί κ α λ ά κ ά θ ε χ ρ ο ν ιά. Θ ε ω ρ ε ίτ α ι η κ α λ ύ τ ε ρ η π ο ικ ιλ ία γ ια π α ρ α γ ω γ ή λ α δ ιο ύ. Τ ο δ έ ν τ ρ ο κ α ι ο κ α ρ π ό ς δ ε ν π ρ ο σ β ά λ λ ο ν τ α ι ε ύ κ ο λ α α π ό τ ο ν Π υ ρ η ν ο τ ρ ή τ η, τ ο Δ ά κ ο, τ ο Β ε ρ τ ιτ σ ίλ ιο κ α ι τ ο Κ υ κ λ ο κ ό ν ιο, π ρ ο σ β ά λ λ ο ν τ α ι ό μ ω ς ε ύ κ ο λ α α π ό τ ο Ρ υ γ χ ίτ η, τ ο ν Κ α ρ κ ίν ο κ α ι τη Β α μ β α κ ά δ α. Σ τ η ν Κ ρ ή τ η κ α ι σ ε ά λ λ ε ς π ε ρ ιο χ έ ς τ η ς Ε λ λ ά δ α ς σ υ ν ή θ ω ς κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι κ ά τ ω α π ό ξ η ρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς σ ε π ε ρ ιο χ έ ς π ο υ η β ρ ο χ ό π τ ω σ η ε ίν α ι π ά ν ω α π ό 4 5 0 χ ιλ ιο σ τ ά κ α ι ο μ ο ιό μ ο ρ φ α κ α τ α ν ε μ η μ έ ν η σ τ η δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ χ ρ ό ν ο υ. Σ τ ο ν τ ό π ο 4

μ α ς η κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια τ η ς κ ά τ ω α π ό ξ η ρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς δ ε ν έ χ ε ι δ ώ σ ε ι κ α λ ά α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α. Σ τα μ ε γ ά λ α υ ψ ό μ ε τ ρ α δ ε ν α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι ε ύ κ ο λ α κα ι γ ι' α υ τ ό η κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιά τ η ς π ρ έ π ε ι ν α π ε ρ ιο ρ ίζ ε τ α ι σ ε π ε ρ ιο χ έ ς μ ε υ ψ ό μ ε τ ρ ο κ ά τ ω α π ό 6 0 0 μ έ τρ α. Ε ίν α ι π ο ικ ιλ ία μ ε σ ο π ρ ώ ιμ η, ο κ α ρ π ό ς τ η ς ω ρ ιμ ά ζ ε ι Ν ο έ μ β ρ ιο έ ω ς Δ ε κ έ μ β ρ ιο κα ι π α ρ α τ ε ίν ε τ α ι η ω ρ ίμ α ν σ η μ έ χ ρ ι κ α ι το ν Ια ν ο υ ά ρ ιο. Δ ια τ η ρ ε ίτ α ι κ α λ ά π ά ν ω σ τ ο δ έ ν τ ρ ο κ α ι μ ε τά τ η ν ω ρ ίμ α ν σ η. 3. Αυυνδαλολιά: Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι κ υ ρ ίω ς σ τ η ν Ά μ φ ισ σ α γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ε λ α ιο λ ά δ ο υ κ α ι σ τ η ν Α τ τ ικ ή γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ε π ιτ ρ α π έ ζ ια ς π ρ ά σ ιν η ς ε λ ιά ς. Ο κ α ρ π ό ς μ ο ιά ζ ε ι μ ε α μ ύ γ δ α λ ο κ α ι κ α τ α λ ή γ ε ι σ ε θ η λ ή, δ ε ν ε ίν α ι ω σ τ ό σ ο κ α τ ά λ λ η λ ο ς γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ε π ιτ ρ α π έ ζ ια ς μ α ύ ρ η ς ε λ ιά ς γ ια τ ί ο κ α ρ π ό ς κ α τ ά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ η ς σ υ ν τ ή ρ η σ η ς μ α λ α κ ώ ν ε ι. 4. Αυαιίσσικ ή Βολιώτικη (κονσερβολιά): Ε ίν α ι η π ιο μ ε γ α λ ό κ α ρ π η ε π ιτ ρ α π έ ζ ια ε λ λ η ν ικ ή π ο ικ ιλ ία ε λ ιά ς γ ν ω σ τ ή μ ε δ ιά φ ο ρ α ο ν ό μ α τ α, ό π ω ς χ ο ν τ ρ ο ε λ ιά, κ ο ν σ ε ρ β ο λ ιά, μ α υ ρ ο ε λ ιά, κ τ λ. Η ε μ π ο ρ ικ ή ο ν ο μ α σ ία π ο υ ε π ικ ρ ά τ η σ ε ε ίν α ι η " Α μ φ ίσ σ η ς ". Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ υ ν ή θ ω ς κ ά τ ω α π ό ξ η ρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς σ ε μ ε γ ά λ ε ς ε κ τ ά σ ε ις σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή Π η λ ίο υ -Β ό λ ο υ κ α ι γ ύ ρ ω α π ό τ η ν π ό λ η τ η ς Ά μ φ ισ σ α ς α π ό ό π ο υ π ή ρ ε κ α ι τ ο ό ν ο μ α. Ε ίν α ι δ έ ν τ ρ ο ύ ψ ο υ ς 6 έ ω ς 1 0 μ έ τ ρ ω ν κ α ι δ ια μ έ τ ρ ο υ κ ό μ η ς 5 έ ω ς 8 μ έ τ ρ ω ν. Ε ίν α ι ο ρ θ ό κ λ α δ η α λ λ ά μ ε τ ο κ λ ά δ ε μ α π ε ρ ιο ρ ίζ ε τ α ι' η π ρ ο ς τ α π ά ν ω κ α τ ε ύ θ υ ν σ ή τη ς. Ο κ α ρ π ό ς ε ίν α ι μ ε γ ά λ ο ς (5,5 έ ω ς 8 γ ρ α μ μ ά ρ ια ) υ π ο σ τ ρ ό γ γ υ λ ο ς, σ φ α ιρ ικ ό ς ή ω ο ε ιδ ή ς, μ ε κ ο υ κ ο ύ τ σ ι μ ε γ ά λ ο υ π ο σ τ ρ ό γ γ υ λ ο. Τ ο χ ρ ώ μ α α π ό ζ ω η ρ ό π ρ ά σ ιν ο μ ε τ α τ ρ έ π ε τ α ι σ ε κ ο κ κ ιν ω π ό κ α ι σ τ η ν π λ ή ρ η ω ρ ίμ α ν σ η κ υ α ν ό μ α υ ρ ο. Η σ ά ρ κ α ε ίν α ι κ ά π ω ς σ κ λ η ρ ή σ τ α ξ η ρ ό τ ε ρ α ε δ ά φ η κ α ι μ α λ α κ ό τ ε ρ η σ τ α γ ό ν ιμ α - υ γ ρ ά ε δ ά φ η. Η π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ α σ ε λ ά δ ι ε ίν α ι π ε ρ ίπ ο υ 1 6 %, α ν ά λ ο γ ά μ ε τ η ν π ε ρ ιο χ ή κ α ι τ ις ε π ικ ρ α τ ο ύ σ ε ς σ υ ν θ ή κ ε ς. Η π ο ικ ιλ ία " Α μ φ ίσ σ η ς " ε ίν α ι α ρ κ ε τ ά ζ ω η ρ ή κ α ι π α ρ α γ ω γ ικ ή. Σ ε γ ό ν ιμ α α ρ δ ε υ ό μ ε ν ο ε δ ά φ η μ ε κ α λ ή α π ο σ τ ρ ά γ γ ισ η ξ ε π ε ρ ν ά τ α 1 0 0 κ ιλ ά κ α ρ π ο ύ α ν ά δ έ ν τ ρ ο η λ ικ ία ς 1 2 χ ρ ό ν ω ν κ α ι π ά ν ω. Ε υ δ ο κ ιμ ε ί μ έ χ ρ ι τ α 6 0 0 μ έ τ ρ α υ ψ ό μ ε τ ρ ο. Ε π ο μ έ ν ω ς κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι τ ό σ ο σ τ α π ε δ ιν ά ό σ ο κ α ι σ τ α ο ρ ε ιν ά. Β ε λ τ ιω μ έ ν η ό μ ω ς π ο ιό τ η τ α κ α ρ π ο ύ, π ο υ υ π ε ρ έ χ ε ι σ ε χ ρ ώ μ α, ά ρ ω μ α κ α ι γ ε ύ σ η, ε ξ α σ φ α λ ίζ ε τ α ι μ ό ν ο α π ό τ α δ έ ν τ ρ α π ο υ κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ ν τ α ι σ τ ις η μ ιο ρ ε ιν έ ς π ε ρ ιο χ έ ς (5 0 0 έ ω ς 6 0 0 μ έ τ ρ α ). Π ρ ο τ ιμ ά α ρ γ ιλ ο α σ β ε σ τ ώ δ η, α ρ γ ιλ ο α μ μ ώ δ η κ α ι δ ρ ο σ ε ρ ά ε δ ά φ η. Π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι κ α λ ή α ν τ ο χ ή σ τ ις χ α μ η λ έ ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς κα ι ω ρ ιμ ά ζ ε ι τ ο ν Ν ο έ μ β ρ ιο. Ο κ α ρ π ό ς τ η ς π ρ ο σ β ά λ λ ε τ α ι ε ύ κ ο λ α α π ό το Δ ά κ ο, τ ο ν Π υ ρ η ν ο τ ρ ή τ η κ α ι τ ο Ρ υ γ χ ίτ η, ε ν ώ τ ο δ έ ν τ ρ ο δ ε ίχ ν ε ι μ ε γ ά λ η ε υ π ά θ ε ια σ τ ο Β ε ρ τ ιτ σ ίλ ιο. Π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς ο ι ζ η μ ιέ ς α π ό τ ο Β ε ρ τ ιτ σ ίλ ιο ε ίν α ι τ ό σ ο μ ε γ ά λ ε ς μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α ο λ ό κ λ η ρ α δ έ ν τ ρ α, α κ ό μ η κ α ι σ ε π λ ή ρ η π α ρ α γ ω γ ή, ν α ξ ε ρ α ίν ο ν τ α ι. Η ω ρ ίμ α ν σ η α ρ χ ίζ ε ι α π ό τ α μ έ σ α Ν ο ε μ β ρ ίο υ κ α ι 5

π α ρ α τ ε ίν ε τ α ι μ έ χ ρ ι τ ο Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο. Ε ίν α ι η κ α λ ύ τ ε ρ η π ο ικ ιλ ία γ ια τ η ν π α ρ α σ κ ε υ ή β ρ ώ σ ιμ ω ν ε λ ιώ ν δ ια φ ό ρ ω ν τ ύ π ω ν. 5. Θοουυπολιά - θρούυπα - Θασίτικη: Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι κ υ ρ ίω ς σ τ η Χ ίο, τη Σ ά μ ο, τ ις Κ υ κ λ ά δ ε ς α λ λ ά κ α ι τ η ν Κ ρ ή τ η, τ η ν Α τ τ ικ ή, τη Θ ά σ ο, τ η ν Ε ύ β ο ια κ α ι τ η Ρ ό δ ο. Η π ο ικ ιλ ία θ ε ω ρ ε ίτ α ι η π ιο δ ια δ ε δ ο μ έ ν η σ τ η χ ώ ρ α μ α ς, μ ια κ α ι ε ίν α ι δ έ ν τ ρ ο π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α κ α λ λ ιε ρ γ η θ ε ί σ ε μ ε γ ά λ ο υ ψ ό μ ε τ ρ ο κ α ι δ ύ σ κ ο λ α π ρ ο σ β ά λ λ ε τ α ι α π ό τ ο δ ά κ ο. Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ε π ιτ ρ α π έ ζ ια ς ε λ ιά ς, τ η ς ο ν ο μ α ζ ό μ ε ν η ς θ ρ ο ύ μ π α ς ή σ τ α φ ιδ ο λ ιά ς. Τ ο φ υ σ ικ ό σ τ α φ ίδ ια σ μ α κ α ι τ ο γ λ ύ κ ισ μ α τ η ς ε λ ιά ς α υ τ ή ς ο φ ε ίλ ε τ α ι σ ε έ ν α μ ύ κ η τ α, τ ο ν P h o m a o le a e, π ο υ δ ια σ π ά τ η ν ε λ ε υ ρ ω π α ίν η κ α ι δ ίν ε ι ξ α ν θ ό χ ρ ώ μ α κ α ι γ λ υ κ ιά υ π έ ρ ο χ η γ ε ύ σ η σ τ ο ν κ α ρ π ό. Ο ι ε λ ιέ ς π ο υ έ χ ο υ ν π ρ ο σ β λ η θ ε ί α π ό τ ο μ ύ κ η τ α α υ τ ό ν δ ε ν ε ίν α ι κ α τ ά λ λ η λ ε ς γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ε λ α ιο λ ά δ ο υ. Σ τ η ν α γ ο ρ ά, μ ε τ ο ό ν ο μ α θ ρ ο ύ μ π ε ς, δ ια τ ίθ ε ν τ α ι ε λ ιέ ς α υ τ ή ς τ η ς π ο ικ ιλ ία ς π ο υ έ χ ο υ ν γ λ υ κ α θ ε ί «τ ε χ ν ικ ά» μ ε α λ ά τ ι κ α ι σ τ η ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια α λ α τ σ ο λ ιέ ς ή π α σ τ ω μ έ ν ε ς ε λ ιέ ς. Σ υ ν α ν τ ά τ α ι μ ε τ α ο ν ό μ α τ α Θ ρ ο ύ μ π α, Α σ κ ο ύ δ α, Θ α σ ίτ ικ η. 6. Κοθρέικη - Μανάκι: Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ τ η ν Ά μ φ ισ σ α, τ ο υ ς Δ ε λ φ ο ύ ς, τ η ν Ιτ έ α, τ η ν Α ρ ά χ ο β α, τ η Λ α μ ία, τη ν Κ υ ν ο υ ρ ία, τ η ν Ε ρ μ ιό ν η κ α ι τ ο ν Π ό ρ ο. Δ έ ν τ ρ ο α ρ κ ε τ ά α ν θ ε κ τ ικ ό σ το κ ρ ύ ο κ α ι σ τ ο υ ς ισ χ υ ρ ο ύ ς α ν έ μ ο υ ς. Ο κ α ρ π ό ς τ ο υ ε ίν α ι σ φ α ιρ ικ ό ς ή ω ο ε ιδ ή ς κα ι δ ίν ε ι ε ξ α ιρ ε τ ικ ό ε λ α ιό λ α δ ο, α λ λ ά γ ίν ε τ α ι κ α ι π ο λ ύ ν ό σ τ ιμ η κ α ι α ρ ω μ α τ ικ ή ε π ιτ ρ α π έ ζ ια μ α ύ ρ η ε λ ιά. Σ υ ν α ν τ ά τ α ι κ α ι μ ε τ α ο ν ό μ α τ α Μ α ν ά κ ι, Κ ο ρ ιν θ ια κ ή, Γ λ υ κ ο μ α ν ά κ ι, Γ λ υ κ ο μ α ν α κ ο λ ιά. 7. Καλαυών ή Καλαυατιανή: Α ν ή κ ε ι σ τ ις μ ε σ ό κ α ρ π ε ς ε π ιτ ρ α π έ ζ ιε ς ε λ λ η ν ικ έ ς π ο ικ ιλ ίε ς ε λ ιά ς κ α ι κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι κ υ ρ ίω ς σ τ η Μ ε σ σ η ν ία, τη Λ α κ ω ν ία κ α ι τ η ν Α χ α ϊα. Τ ο δ έ ν τ ρ ο α ν α π τ ύ σ σ ε ι ζ ω η ρ ή β λ ά σ τ ή σ η κ α ι έ χ ε ι μ έ τ ρ ιο ύ ψ ο ς. Τ α φ ύ λ λ α ε ίν α ι π ο λ ύ π λ α τ ιά, σ κ λ η ρ ά μ ε κ υ μ α τ ο ε ιδ ή κ α ι α ν α δ ιπ λ ω μ έ ν α ά κ ρ α, μ ε τ η ν π ά ν ω ε π ιφ ά ν ε ια β α θ υ π ρ ά σ ιν η κα ι τ η ν κ ά τ ω σ τ α χ τ ο π ρ ά σ ιν η. Β ρ ώ σ ιμ η μ α ύ ρ η ε λ ιά, ε ξ α ιρ ε τ ικ ή ς π ο ιό τ η τ α ς, β ά ρ ο υ ς 5 έ ω ς 6 γ ρ α μ μ α ρ ίω ν. Ο κ α ρ π ό ς ε ίν α ι μ έ τ ρ ιο ς ω ς μ ε γ ά λ ο ς, μ υ τ ε ρ ό ς, κ α μ π υ λ ω τ ό ς σ α ν ρ ώ γ α σ τ α φ υ λ ιο ύ " Α ε τ ο ν ύ χ ι", γ ι' α υ τ ό λ έ γ ε τ α ι κα ι Α ε τ ο ν υ χ ο λ ιά. Η σ ά ρ κ α ε ίν α ι σ κ λ η ρ ή, α σ π ρ ο ϊώ δ η ς. Τ ο κ ο υ κ ο ύ τ σ ι ε ίν α ι μ ε γ ά λ ο, μ α κ ρ ο υ λ ό σ α ν τ ο ν κ α ρ π ό. Τ ο χ ρ ώ μ α τ ο υ κ α ρ π ο ύ α π ό α ν ο ιχ τ ο π ρ ά σ ιν ο γ ίν ε τ α ι κ ο κ κ ιν ω π ό, κ α ι σ τ η ν ω ρ ίμ α ν σ η σ κ ο ύ ρ ο μ α ύ ρ ο, χ ω ρ ίς ν' α λ λ ά ζ ε ι τ ο χ ρ ώ μ α α υ τ ό σ τ η ν κ ο ν σ ε ρ β ο π ο ίη σ η. Ω ρ ιμ ά ζ ε ι α π ό Ν ο έ μ β ρ ιο έ ω ς Δ ε κ έ μ β ρ ιο. Η π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ ά τ η ς σ ε λ ά δ ι ε ίν α ι 1 7 % έ ω ς 1 9 % κ α ι ε ίν α ι ά ρ ισ τ η ς π ο ιό τ η τ α ς. Γ ε ν ικ ά, ε ίν α ι ε κ λ ε κ τ ή, α ν θ ε κ τ ικ ή κ α ι π α ρ α γ ω γ ικ ή π ο ικ ιλ ία. Σ τ ις χ ρ ο ν ιέ ς τ η ς μ ε γ ά λ η ς π α ρ α γ ω γ ή ς χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι ά ρ δ ε υ σ η μ έ χ ρ ι τ η ν έ ν α ρ ξ η τ η ς ω ρ ίμ α ν σ η ς το υ κ α ρ π ο ύ γ ια ν α μ ε γ α λ ώ σ ε ι ικ α ν ο π ο ιη τ ικ ά ο κ α ρ π ό ς κ α ι ν α μ η ζ α ρ ώ σ ε ι. 6

Γ ια τ η ν α π ο φ υ γ ή τ η ς υ π ε ρ π α ρ α γ ω γ ή ς, κ α ι το υ μ ικ ρ ο ύ μ ε γ έ θ ο υ ς τ ο υ κ α ρ π ο ύ, σ υ σ τ ή ν ε τ α ι α υ σ τ η ρ ό κ λ ά δ ε μ α τη χ ρ ο ν ιά π ο υ π ρ ο β λ έ π ε τ α ι μ ε γ ά λ η π α ρ α γ ω γ ή. Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι τ ό σ ο σ τ α π ε δ ιν ά ό σ ο κ α ι σ τα η μ ιο ρ ε ιν ά μ έ χ ρ ι 6 0 0 μ έ τρ α, α λ λ ά κ α λ ύ τ ε ρ η π ο ιό τ η τ α κ α ρ π ο ύ ε ξ α σ φ α λ ίζ ε τ α ι α π ό ε λ α ιό δ ε ν τ ρ α τ ω ν η μ ιο ρ ε ιν ώ ν π ε ρ ιο χ ώ ν. Ε ίν α ι ε υ α ίσ θ η τ η σ τ ις χ α μ η λ έ ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς κ α ι σ τ ο Κ υ κ λ ο κ ό ν ιο. 8. Ματολιά: Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ τ η ν Η λ ε ία. Ε ίν α ι γ ν ω σ τ ή κ α ι ω ς Ρ ο υ σ ο λ ιά, Ν υ χ ά κ ι, Ν τ α μ ο υ ρ ε λ ιά. Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι κ υ ρ ίω ς γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ε λ α ιο λ ά δ ο υ κ α ι μ ό ν ο τ ο π ικ ά σ τ η ν Η λ ε ία γ ια τ η ν π α ρ α σ κ ε υ ή ε π ιτ ρ α π έ ζ ιω ν ε λ ιώ ν. 9. Μανζανίλο: 4* Ε ίν α ι ισ π α ν ικ ή, μ ε σ ό κ α ρ π η ε π ιτ ρ α π έ ζ ια π ο ικ ιλ ία. Τ ο δ έ ν τ ρ ο α ν α π τ ύ σ σ ε ι ζ ω η ρ ή β λ ά σ τ η σ η κ α ι μ έ τ ρ ιο ύ ψ ο ς (8 έ ω ς 1 0 μ έ τ ρ α ). Ο ι β ρ α χ ίο ν ε ς ε ίν α ι ό ρ θ ιο ι. Ο ι δ ε υ τ ε ρ ε ύ ο ν τ ε ς κ λ ά δ ο ι ε ίν α ι ο ρ ιζ ό ν τ ιο ι κ α ι τ ο δ έ ν τ ρ ο ε ίν α ι ο ρ θ ό κ λ α δ ο. Τ α φ ύ λ λ α ε ίν α ι σ τ ε ν ά, μ έ τ ρ ια, λ ο γ χ ο ε ιδ ή κ α ι ε π ιμ ή κ η. Ο κ α ρ π ό ς ε ίν α ι σ τ ρ ο γ γ υ λ ό ς κ α ι μ ο ιά ζ ε ι μ ε μ ικ ρ ό μ ή λ ο, α π ό ό π ο υ π ή ρ ε κ α ι τ ο ό ν ο μ α τ η ς (Μ α ν ζ α ν ίλ ο σ τ α ισ π α ν ικ ά σ η μ α ίν ε ι μ ικ ρ ό μ ή λ ο ). Τ ο χ ρ ώ μ α τ ο υ ε ίν α ι σ τ ιλ π ν ό π ρ ά σ ιν ο κ α ι γ ίν ε τ α ι μ α ύ ρ ο κ α τ ά τ η ν ω ρ ίμ α ν σ η. Η π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ ά τ η ς σ ε λ ά δ ι ε ίν α ι 1 8 % π ε ρ ίπ ο υ. Σ τη χ ώ ρ α μ α ς ά ρ χ ισ ε ν α κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ υ σ τ η μ α τ ικ ά τ α τ ε λ ε υ τ α ία χ ρ ό ν ια μ ε π ο λ ύ κ α λ ά α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α. Ε ίν α ι π ο ικ ιλ ία π ο λ λ α π λ ή ς χ ρ ή σ η ς κ α ι ο κ α ρ π ό ς τ η ς κ ο ν σ ε ρ β ο π ο ιε ίτ α ι π ρ ά σ ιν ο ς ή μ α ύ ρ ο ς. Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι κ α ι γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή λ α δ ιο ύ. Η Μ α ν ζ α ν ίλ ο ε ίν α ι α ρ κ ε τ ά π α ρ α γ ω γ ικ ή π ο ικ ιλ ία. Η μ έ σ η ε τ ή σ ια π α ρ α γ ω γ ή κ α τ ά δ έ ν τ ρ ο σ τ η ν η λ ικ ία τ ω ν 1 2 χ ρ ό ν ω ν κ α ι ά ν ω ξ ε π ε ρ ν ά τα 6 0 κ ιλ ά. Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι τ ό σ ο σ τ α π ε δ ιν ά ό σ ο κ α ι σ τ α ο ρ ε ιν ά. Σ ε σ ύ γ κ ρ ισ η μ ε τ ις ά λ λ ε ς π ο ικ ιλ ίε ς ε λ ιά ς δ ε ίχ ν ε ι ό τι α ν τ έ χ ε ι σ τ ο Β ε ρ τ ιτ σ ίλ ιο α λ λ ά π ρ ο σ β ά λ λ ε τ α ι ε ύ κ ο λ α α π ό τ ο Δ ά κ ο, τ ο ν Π υ ρ η ν ο τ ρ ή τ η κ α ι τ ο Ρ υ γ χ ίτ η. Ο κ α ρ π ό ς τ η ς μ π ο ρ ε ί ν α σ υ γ κ ο μ ισ τ ε ί σ ε δ ύ ο σ τ ά δ ια. Σ το π ρ ώ τ ο σ υ γ κ ο μ ίζ ο ν τ α ι οι ε λ ιέ ς π ο υ θ α κ ο ν σ ε ρ β ο π ο ιη θ ο ύ ν π ρ ά σ ιν ε ς, κ α ι α υ τ ό γ ίν ε τ α ι μ ό λ ις ξ ε θ ω ρ ιά σ ε ι το β α θ ύ π ρ ά σ ιν ο χ ρ ώ μ α το υ κ α ρ π ο ύ κ α ι α ρ χ ίσ ε ι ν α γ ίν ε τ α ι ω χ ρ ο κ ίτ ρ ιν ο. Σ το δ ε ύ τ ε ρ ο σ τ ά δ ιο σ υ γ κ ο μ ίζ ο ν τ α ι ο ι ε λ ιέ ς π ο υ θ α κ ο ν σ ε ρ β ο π ο ιη θ ο ύ ν μ α ύ ρ ε ς, μ ε τ ά δ η λ α δ ή π ο υ τ ο μ α ύ ρ ο χ ρ ώ μ α θ α π ρ ο χ ω ρ ή σ ε ι σ ε β ά θ ο ς μ έ χ ρ ι τ α 2 /3 τ η ς σ ά ρ κ α ς. 9. Πικουάλ: Ε ίν α ι κ α ι α υ τ ή ισ π α ν ικ ή π ο ικ ιλ ία π ο υ κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ ε π ο λ ύ μ ε γ ά λ ε ς ε κ τ ά σ ε ις σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή τ η ς ισ π α ν ικ ή ς π ό λ η ς Χ ο έ ν γ ια π α ρ α γ ω γ ή ε λ α ιο λ ά δ ο υ. Σ τ ο ν τ ό π ο μ α ς ά ρ χ ισ ε ν α κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ υ σ τ η μ α τ ικ ά μ ε τ ά το 1 9 8 5 μ ε π ο λ ύ κ α λ ά α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α. Η π ο ικ ιλ ία Π ικ ο υ ά λ ε ίν α ι μ ε σ ό κ α ρ π η, μ ε σ ο π ρ ώ ιμ η κ α ι η α ν α λ ο γ ία το υ κ α ρ π ο ύ σ ε λ ά δ ι ξ ε π ε ρ ν ά τ ο 2 1 %. Τ ο δ έ ν τ ρ ο α ν α π τ ύ σ σ ε ι μ έ τ ρ ιο ύ ψ ο ς κα ι ε ίν α ι ο ρ θ ό κ λ α δ ο. Τ α φ ύ λ λ α ε ίν α ι μ έ τ ρ ια, ε π ιμ ή κ η, α ν ο ιχ τ ο π ρ ά σ ιν α 7

Γ ια τ η ν α π ο φ υ γ ή τ η ς υ π ε ρ π α ρ α γ ω γ ή ς, κ α ι το υ μ ικ ρ ο ύ μ ε γ έ θ ο υ ς τ ο υ κ α ρ π ο ύ, σ υ σ τ ή ν ε τ α ι α υ σ τ η ρ ό κ λ ά δ ε μ α τη χ ρ ο ν ιά π ο υ π ρ ο β λ έ π ε τ α ι μ ε γ ά λ η π α ρ α γ ω γ ή. Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι τ ό σ ο σ τ α π ε δ ιν ά ό σ ο κ α ι σ τ α η μ ιο ρ ε ιν ά μ έ χ ρ ι 6 0 0 μ έ τρ α, α λ λ ά κ α λ ύ τ ε ρ η π ο ιό τ η τ α κ α ρ π ο ύ ε ξ α σ φ α λ ίζ ε τ α ι α π ό ε λ α ιό δ ε ν τ ρ α τ ω ν η μ ιο ρ ε ιν ώ ν π ε ρ ιο χ ώ ν. Ε ίν α ι ε υ α ίσ θ η τ η σ τ ις χ α μ η λ έ ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς κ α ι σ τ ο Κ υ κ λ ο κ ό ν ιο. 8. Ματολιά: Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ τ η ν Η λ ε ία. Ε ίν α ι γ ν ω σ τ ή κ α ι ω ς Ρ ο υ σ ο λ ιά, Ν υ χ ά κ ι, Ν τ α μ ο υ ρ ε λ ιά. Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι κ υ ρ ίω ς γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ε λ α ιο λ ά δ ο υ κ α ι μ ό ν ο τ ο π ικ ά σ τ η ν Η λ ε ία γ ια τ η ν π α ρ α σ κ ε υ ή ε π ιτ ρ α π έ ζ ιω ν ε λ ιώ ν. * 9. Μανζανίλο: Ε ίν α ι ισ π α ν ικ ή, μ ε σ ό κ α ρ π η ε π ιτ ρ α π έ ζ ια π ο ικ ιλ ία. Τ ο δ έ ν τ ρ ο α ν α π τ ύ σ σ ε ι ζ ω η ρ ή β λ ά σ τ η σ η κ α ι μ έ τ ρ ιο ύ ψ ο ς (8 έ ω ς 10 μ έ τ ρ α ). Ο ι β ρ α χ ίο ν ε ς ε ίν α ι ό ρ θ ιο ι. Ο ι δ ε υ τ ε ρ ε ύ ο ν τ ε ς κ λ ά δ ο ι ε ίν α ι ο ρ ιζ ό ν τ ιο ι κα ι το δ έ ν τ ρ ο ε ίν α ι ο ρ θ ό κ λ α δ ο. Τ α φ ύ λ λ α ε ίν α ι σ τ ε ν ά, μ έ τ ρ ια, λ ο γ χ ο ε ιδ ή κ α ι ε π ιμ ή κ η. Ο κ α ρ π ό ς ε ίν α ι σ τ ρ ο γ γ υ λ ό ς κ α ι μ ο ιά ζ ε ι μ ε μ ικ ρ ό μ ή λ ο, α π ό ό π ο υ π ή ρ ε κ α ι τ ο ό ν ο μ α τ η ς (Μ α ν ζ α ν ίλ ο σ τα ισ π α ν ικ ά σ η μ α ίν ε ι μ ικ ρ ό μ ή λ ο ). Τ ο χ ρ ώ μ α το υ ε ίν α ι σ τ ιλ π ν ό π ρ ά σ ιν ο κα ι γ ίν ε τ α ι μ α ύ ρ ο κ α τ ά τ η ν ω ρ ίμ α ν σ η. Η π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ ά τ η ς σ ε λ ά δ ι ε ίν α ι 1 8 % π ε ρ ίπ ο υ. Σ τη χ ώ ρ α μ α ς ά ρ χ ισ ε ν α κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ υ σ τ η μ α τ ικ ά τ α τ ε λ ε υ τ α ία χ ρ ό ν ια μ ε π ο λ ύ κ α λ ά α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α. Ε ίν α ι π ο ικ ιλ ία π ο λ λ α π λ ή ς χ ρ ή σ η ς κ α ι ο κ α ρ π ό ς τ η ς κ ο ν σ ε ρ β ο π ο ιε ίτ α ι π ρ ά σ ιν ο ς ή μ α ύ ρ ο ς. Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι κ α ι γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή λ α δ ιο ύ. Η Μ α ν ζ α ν ίλ ο ε ίν α ι α ρ κ ε τ ά π α ρ α γ ω γ ικ ή π ο ικ ιλ ία. Η μ έ σ η ε τ ή σ ια π α ρ α γ ω γ ή κ α τ ά δ έ ν τ ρ ο σ τ η ν η λ ικ ία τ ω ν 1 2 χ ρ ό ν ω ν κ α ι ά ν ω ξ ε π ε ρ ν ά τα 6 0 κ ιλ ά. Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι τ ό σ ο σ τ α π ε δ ιν ά ό σ ο κ α ι σ τ α ο ρ ε ιν ά. Σ ε σ ύ γ κ ρ ισ η μ ε τ ις ά λ λ ε ς π ο ικ ιλ ίε ς ε λ ιά ς δ ε ίχ ν ε ι ό τι α ν τ έ χ ε ι σ τ ο Β ε ρ τ ιτ σ ίλ ιο α λ λ ά π ρ ο σ β ά λ λ ε τ α ι ε ύ κ ο λ α α π ό τ ο 'Δ ά κ ο, τ ο ν Π υ ρ η ν ο τ ρ ή τ η κ α ι τ ο Ρ υ γ χ ίτ η. Ο κ α ρ π ό ς τ η ς μ π ο ρ ε ί ν α σ υ γ κ ο μ ισ τ ε ί σ ε δ ύ ο σ τ ά δ ια. Σ τ ο π ρ ώ τ ο σ υ γ κ ο μ ίζ ο ν τ α ι ο ι ε λ ιέ ς π ο υ θ α κ ο ν σ ε ρ β ο π ο ιη θ ο ύ ν π ρ ά σ ιν ε ς, κ α ι α υ τ ό γ ίν ε τ α ι μ ό λ ις ξ ε θ ω ρ ιά σ ε ι τ ο β α θ ύ π ρ ά σ ιν ο χ ρ ώ μ α τ ο υ κ α ρ π ο ύ κ α ι α ρ χ ίσ ε ι ν α γ ίν ε τ α ι ω χ ρ ο κ ίτ ρ ιν ο. Σ το δ ε ύ τ ε ρ ο σ τ ά δ ιο σ υ γ κ ο μ ίζ ο ν τ α ι ο ι ε λ ιέ ς π ο υ θ α κ ο ν σ ε ρ β ο π ο ιη θ ο ύ ν μ α ύ ρ ε ς, μ ε τ ά δ η λ α δ ή π ο υ τ ο μ α ύ ρ ο χ ρ ώ μ α θ α π ρ ο χ ω ρ ή σ ε ι σ ε β ά θ ο ς μ έ χ ρ ι τ α 2 /3 τ η ς σ ά ρ κ α ς. 9. Πικουάλ: Ε ίν α ι κ α ι α υ τ ή ισ π α ν ικ ή π ο ικ ιλ ία π ο υ κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ ε π ο λ ύ μ ε γ ά λ ε ς ε κ τ ά σ ε ις σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή τ η ς ισ π α ν ικ ή ς π ό λ η ς Χ ο έ ν γ ια π α ρ α γ ω γ ή ε λ α ιο λ ά δ ο υ. Σ τ ο ν τ ό π ο μ α ς ά ρ χ ισ ε ν α κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ υ σ τ η μ α τ ικ ά μ ε τ ά τ ο 1 9 8 5 μ ε π ο λ ύ κ α λ ά α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α. Η π ο ικ ιλ ία Π ικ ο υ ά λ ε ίν α ι μ ε σ ό κ α ρ π η, μ ε σ ο π ρ ώ ιμ η κ α ι η α ν α λ ο γ ία τ ο υ κ α ρ π ο ύ σ ε λ ά δ ι ξ ε π ε ρ ν ά τ ο 2 1 %. Τ ο δ έ ν τ ρ ο α ν α π τ ύ σ σ ε ι μ έ τ ρ ιο ύ ψ ο ς κ α ι ε ίν α ι ο ρ θ ό κ λ α δ ο. Τ α φ ύ λ λ α ε ίν α ι μ έ τ ρ ια, ε π ιμ ή κ η, α ν ο ιχ τ ο π ρ ά σ ιν α 7

σ το π ά ν ω μ έ ρ ο ς. Ο κ α ρ π ό ς ε ίν α ι σ φ α ιρ ικ ό ς ή ω ο ε ιδ ή ς, μ ε π ρ α σ ιν ω π ό χ ρ ώ μ α κ α ι μ α ύ ρ ο σ τ ιλ π ν ό σ τ ο σ τ ά δ ιο τ η ς ω ρ ίμ α ν σ η ς. Ε ίν α ι α ρ κ ε τ ά π α ρ α γ ω γ ικ ή π ο ικ ιλ ία κ α ι η π α ρ α γ ω γ ή τ η ς σ τ α γ ό ν ιμ α α ρ δ ε υ ό μ ε ν ο ε δ ά φ η, σ ύ μ φ ω ν α μ ε τα ισ π α ν ικ ά δ ε δ ο μ έ ν α, ξ ε π ε ρ ν ά τα 8 0 κ ιλ ά κ α ρ π ο ύ τ ο χ ρ ό ν ο σ τη ν η λ ικ ία τ ω ν 12 χ ρ ό ν ω ν. Α ν κ α ι ε λ α ιο π ο ιή σ ιμ η π ο ικ ιλ ία, ε ν τ ο ύ τ ο ις μ π ο ρ ε ί ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί κ α ι σ α ν ε π ιτ ρ α π έ ζ ια π ρ ά σ ιν η ή μ α ύ ρ η. Τ ο κ υ λ ιν δ ρ ο κ ω ν ικ ό σ χ ή μ α τ ο υ δ έ ν τ ρ ο υ κ α ι το μ έ γ ε θ ο ς το υ κ α ρ π ο ύ β ο η θ ο ύ ν σ τ η μ η χ α ν ικ ή σ υ γ κ ο μ ιδ ή. Η π ο ικ ιλ ία Π ικ ο υ ά λ ε ίν α ι α ν θ ε κ τ ικ ή σ τ ο Κ υ κ λ ο κ ό ν ιο κ α ι τ ο Β ε ρ τ ιτ σ ίλ ιο α λ λ ά π ρ ο σ β ά λ λ ε τ α ι ε ύ κ ο λ α α π ό τ ο Δ ά κ ο, τ ο ν Π υ ρ η ν ο τ ρ ή τ η κ α ι τ ο ν Ρ υ γ χ ίτ η. Λ ό γ ω τ ο υ π υ κ ν ο ύ τ η ς φ υ λ λ ώ μ α τ ο ς, τ η ς α ν τ ο χ ή ς τ η ς σ τ ο υ ς α ν έ μ ο υ ς κ α ι σ τ ο Κ υ κ λ ο κ ό ν ιο, η Π ικ ο υ ά λ μ π ο ρ ε ί ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί κ α ι σ α ν α ν ε μ ο θ ρ α ύ σ τ η ς. 10. Ανδοόκαοπη: Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ ε ό λ η τ η ν Ε λ λ ά δ α, ο κ α ρ π ό ς τ η ς ε ίν α ι α ρ κ ε τ ά μ ε γ ά λ ο ς κ α ι θ σ μ ίζ ε ι δ α μ ά σ κ η ν ο. Σ υ ν α ν τ ά τ α ι μ ε τ α ο ν ό μ α τ α Κ ο ρ ο μ η λ ο λ ιά, Γ α ιδ ο υ ρ ο λ ιά, Δ α μ α σ κ η ν ά τ η, Ισ π α ν ικ ή, Π α λ α μ ά ρ α. Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι ω ς π ρ ά σ ιν η ε π ιτ ρ α π έ ζ ια ε λ ιά, η ο π ο ία ό μ ω ς έ χ ε ι μ έ τ ρ ια π ο ιό τ η τ α. 11. Βασιλακάδα: Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ τ η ν Κ έ ρ κ υ ρ α, τ ις Ρ ο β ιέ ς τ η ς Ε ύ β ο ια ς κ α ι τ η Χ α λ κ ιδ ικ ή. Ε ίν α ι δ έ ν τ ρ ο μ ά λ λ ο ν χ α μ η λ ό (4 έ ω ς 8 μ έ τ ρ α ) α λ λ ά π ο λ ύ α ν θ ε κ τ ικ ό σ τ ο κ ρ ύ ο. Ο κ α ρ π ό ς τ η ς ε λ ιά ς α υ τ ή ς ε ίν α ι μ ε γ ά λ ο ς, ω ο ε ιδ ή ς, χ ω ρ ίς θ η λ ή. Σ υ ν α ν τ ά τ α ι μ ε τα ο ν ό μ α τ α Β α σ ιλ ικ ή, Ισ π α ν ικ ή, Κ ο λ ο κ υ θ ά τ η, Ρ ο β ιά τ ικ η. Ε ίν α ι κ α τ ά λ λ η λ η γ ια π α ρ α γ ω γ ή π ρ ά σ ιν η ς ε π ιτ ρ α π έ ζ ια ς ε λ ία ς α λ λ ά κ α ι μ α ύ ρ η ς ζ α ρ ω μ έ ν η ς. 12. Καρυδολιά: Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ τ η ν Κ έ ρ κ υ ρ α, τ η ν Ά μ φ ισ σ α, τ η Λ α μ ία, τ η ν Ε ύ β ο ια, τη Χ α λ κ ιδ ικ ή, τη Μ υ τ ιλ ή ν η, τη Ζ ά κ υ ν θ ο κ α ι τ η ν Α τ τ ικ ή. Ο κ α ρ π ό ς τ ο υ δ έ ν τ ρ ο υ α υ τ ο ύ, π ο υ έ χ ε ι δ ύ ο ρ α φ έ ς κ α ι κ α τ α λ ή γ ε ι σ ε θ η λ ή, ε ίν α ι μ ε γ ά λ ο ς κ α ι κ α τ ά λ λ η λ ο ς γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ε π ιτ ρ α π έ ζ ια ς ε λ ιά ς, π ρ ά σ ιν η ς κ α ι μ α ύ ρ η ς. Σ υ ν α ν τ ά τ α ι μ ε τα ο ν ό μ α τ α Σ τ ρ α β ο λ ιά, Κ α ρ ο λ ιά κ α ι Κ ο υ ρ ο λ ιά. 13. Κολυυπάδα: Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ ε π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν η κ λ ίμ α κ α σ τ η Φ ω κ ίδ α, τ η ν Α τ τ ικ ή, τ ις Κ υ κ λ ά δ ε ς, τη Μ ε σ σ η ν ία κ α ι τ η ν Ε ύ β ο ια. Ε ίν α ι δ έ ν τ ρ ο π ο υ α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι μ έ τ ρ ια κ α ι μ ό ν ο σ ε γ ό ν ιμ α ε δ ά φ η. Ο κ α ρ π ό ς τ η ς, σ τ ρ ο γ γ υ λ ό ς, ε ίν α ι κ α τ ά λ λ η λ ο ς γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή μ α ύ ρ ω ν ε π ιτ ρ α π έ ζ ιω ν ε λ ιώ ν. Σ υ ν α ν τ ά τ α ι μ ε τα ο ν ό μ α τ α Μ η ρ ο λ ιά, Κ ο λ υ μ π ά τ η, Σ τ ρ ο υ μ π ο λ ο λ ιά. 14. Στροννυλολιά: Κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι β α σ ικ ά σ τ η Χ α λ κ ιδ ικ ή. Ο κ α ρ π ό ς τ ο υ δ έ ν τ ρ ο υ α υ τ ο ύ ε ίν α ι π ο λ ύ μ ε γ ά λ ο ς κα ι χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι κ υ ρ ίω ς γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή π ρ ά σ ιν η ς, 8

τ ρ α γ α ν ή ς, ε π ιτ ρ α π έ ζ ια ς ε λ ιά ς. Σ υ ν α ν τ ά τ α ι κ α ι μ ε τ α ο ν ό μ α τ α Γ α λ α ν ή, Π ρ α σ ιν ο λ ιά, Σ τ ρ ο γ γ υ λ ο ρ α χ ά τ η κ α ι Μ η λ ο λ ιά. 15.Άλλεο ποικιλίεα Ο ι π ιο π ά ν ω π ο ικ ιλ ίε ς π ο υ α ν α φ έ ρ θ η κ α ν ε ίν α ι οι π λ έ ο ν δ ια δ ε δ ο μ έ ν ε ς σ τ η ν Κ ύ π ρ ο. Υ π ά ρ χ ο υ ν ό μ ω ς κ α ι α ρ κ ε τ έ ς ά λ λ ε ς π ο υ κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ ν τ α ι σ ε μ ικ ρ ό τ ε ρ ο υ ς α ρ ιθ μ ο ύ ς κ α ι ά λ λ ε ς ο ι ο π ο ίε ς ε ισ ή χ θ η κ α ν α π ό τ ο ε ξ ω τ ε ρ ικ ό κ α ι δ ο κ ιμ ά ζ ο ν τ α ι α κ ό μ α. Μ ε τ α ξ ύ τ ω ν π ο ικ ιλ ιώ ν α υ τ ώ ν ε ίν α ι κ α ι ο ι α κ ό λ ο υ θ ε ς π ο υ φ α ίν ε τ α ι ό τι έ χ ο υ ν ε μ π ο ρ ικ ή α ξ ία κ α ι ε υ δ ο κ ιμ ο ύ ν κ α ι σ τ ο ν τ ό π ο μ α ς : α π ό τ ις ε π ιτ ρ α π έ ζ ιε ς, η Κ ο ρ τ ά λ ή Σ ε β ιλ λ ά ν ο κ α ι η Κ ο ύ κ ο, κ α ι α π ό τ ις ε λ α ιο π ο ιή σ ιμ ε ς π ο ικ ιλ ίε ς, η Σ α ν τ Α κ ο υ σ τ ίν ο, Α σ κ ο λ ά ν α, Π ισ ιο λ ίν α, Κ α ρ ο λ έ α, Χ ο τ ζ ίπ λ α ν κ α κ α ι ά λ λ ε ς. 1.3 ΠΟΙΟΤΗΤΕΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ Τ α β α σ ικ ά κ ρ ιτ ή ρ ια π ο υ χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τ α ι γ ια τ η ν α ξ ιο λ ό γ η σ η τ η ς π ο ιό τ η τ α ς το υ ε λ α ιο λ ά δ ο υ ε ίν α ι: η ο ξ ύ τ η τ α, η ο ξ ε ίδ ω σ η, δ η λ α δ ή τ ο τ ά γ γ ισ μ α, τ ο χ ρ ώ μ α κ α ι τα ο ρ γ α ν ο λ η π τ ικ ά χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά, ο σ μ ή κ α ι γ ε ύ σ η. Η οξύτητα: Ο φ ε ίλ ε τ α ι σ τ η ν α π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ η λ ιπ α ρ ώ ν ο ξ έ ω ν α π ό τα γ λ υ κ ε ρ ίδ ια π ο υ α π ο τ ε λ ο ύ ν το ε λ α ιό λ α δ ο, γ ίν ε τ α ι δ ε λ ό γ ω τ η ς δ ρ ά σ η ς δ ια φ ό ρ ω ν π α ρ α γ ό ν τ ω ν κ υ ρ ίω ς π ρ ιν τ η ν ε ξ α γ ω γ ή τ ο υ ε λ α ιο λ ά δ ο υ α π ό τ ο ν ε λ α ιό κ α ρ π ο. Μ ε β ά σ η τ η ν ο ξ ύ τ η τ α, τ ο ε λ α ιό λ α δ ο δ ια κ ρ ίν ε τ α ι σ ε δ ιά φ ο ρ ε ς π ο ιο τ ικ έ ς κ α τ η γ ο ρ ίε ς. Ό σ ο π ιο χ α μ η λ ή ς ο ξ ύ τ η τ α ς ε ίν α ι το ε λ α ιό λ α δ ο τ ό σ ο π ιο κ α λ ή ς π ο ιό τ η τ α ς ε ίν α ι. Ό μ ω ς η ο ξ ύ τ η τ α α π ό μ ό ν η τ η ς δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α κ α θ ο ρ ίσ ε ι τ η ν π ο ιο τ ικ ή κ α τ η γ ο ρ ία τ ο υ ε λ α ιο λ ά δ ο υ, γ ια τ ί σ' α υ τ ή π α ίζ ο υ ν ρ ό λ ο κ α ι τα υ π ό λ ο ιπ α κ ρ ιτ ή ρ ια Τ ο π α ο θ έ ν ο ε λ α ιό λ α δ ο π ο υ ε ίν α ι κ α τ ά λ λ η λ ο ν ια κ α τ α ν ά λ ω σ η δ ια κ ρ ίν ε τ α ι σ ε : 1. Παρθένο ελαιόλαδο - Εξαιρετικό ή έξτρα: Ε ίν α ι π α ρ θ έ ν ο ε λ α ιό λ α δ ο μ ε ά μ ε μ π τ η γ ε ύ σ η κ α ι ο σ μ ή κ α ι μ ε μ ε γ ίσ τ η ο ξ ύ τ η τ α μ έ χ ρ ι 1 β α θ μ ό. 2. Παρθένο ελαιόλαδο - Εκλεκτό ή φίνο: Ε ίν α ι π α ρ θ έ ν ο ε λ α ιό λ α δ ο μ ε ά μ ε μ π τ η γ ε ύ σ η κ α ι ο σ μ ή κ α ι μ ε μ έ γ ισ τ η ο ξ ύ τ η τ α μ έ χ ρ ι 1,5 β α θ μ ό. 3. Παρθένο ελαιόλαδο - Κανονικό ή ημιφίνο: Ε ίν α ι π α ρ θ έ ν ο ε λ α ιό λ α δ ο μ ε κ α λ ή γ ε ύ σ η κ α ι ο σ μ ή κ α ι μ ε ο ξ ύ τ η τ α μ έ χ ρ ι 3,0 β α θ μ ώ ν. Ε λ α ιό λ α δ ο μ ε ο ξ ύ τ η τ α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η τ ω ν 3,3 9

β α θ μ ώ ν δ ε ν θ ε ω ρ ε ίτ α ι κ α τ ά λ λ η λ ο γ ια κ α τ α ν ά λ ω σ η α ν δ ε ν υ τ τ ο σ τ ε ί β ιο μ η χ α ν ικ ή ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία (ρ α φ ιν ά ρ ισ μ α ). Οξείδωση ή τάννισυα Η ο ξ ε ίδ ω σ η το υ ε λ α ιο λ ά δ ο υ, κ ο ιν ώ ς τ ά γ γ ισ μ α, ο φ ε ίλ ε τ α ι σ τη δ ρ ά σ η τ ο υ ο ξ υ γ ό ν ο υ π ά ν ω σ ε ο ρ ισ μ έ ν α σ υ σ τ α τ ικ ά το υ. Η ο ξ ε ίδ ω σ η π ρ ο κ α λ ε ίτ α ι κ υ ρ ίω ς λ ό γ ω τ η ς δ ρ ά σ η ς δ ια φ ό ρ ω ν π α ρ α γ ό ν τ ω ν κ α τ ά τ ο σ τ ά δ ιο τ η ς π α ρ α λ α β ή ς τ ο υ ε λ α ιο λ ά δ ο υ σ το ε λ α ιο υ ρ γ ε ίο κ α ι κ α τ ά τ ο σ τ ά δ ιο τ η ς α π ο θ ή κ ε υ σ ή ς το υ. riaodvovtec που επηρεάζουν την π οιότητα του ελαιολάδου: Κλιματολογικοί παράγοντες: Τ ο ε λ α ιό λ α δ ο π ο υ π ρ ο έ ρ χ ε τ α ι α π ό ε λ α ιό δ ε ν τ ρ α τ ω ν ο ρ ε ιν ώ ν κ α ι η μ ιο ρ ε ιν ώ ν π ε ρ ιο χ ώ ν ε ίν α ι π ιο α ρ ω μ α τ ικ ό κ α ι μ ε ε υ χ ά ρ ισ τ η γ ε ύ σ η α π ό α υ τ ό τ ω ν π ε δ ιν ώ ν π ε ρ ιο χ ώ ν. Εδαφολογικές συνθήκες: Α σ β ε σ τ ο λ ιθ ικ ά κ α ι ξ η ρ ά ε δ ά φ η π α ρ ά γ ο υ ν λ ά δ ι λ ε π τ ό ρ ε υ σ τ ο κ α ι α ρ ω μ α τ ικ ό σ ε σ ύ γ κ ρ ισ η μ ε ά λ λ α ε δ ά φ η. Φυτοπροστασία: Κ α ρ π ο ί α π α λ λ α γ μ έ ν ο ι α π ό ε ν τ ο μ ο λ ο γ ικ έ ς κ α ι μ υ κ η τ ο λ ο γ ικ έ ς π ρ ο σ β ο λ έ ς δ ίν ο υ ν κ α λ ύ τ ε ρ η ς π ο ιό τ η τ α ς λ ά δ ι κ α ι π ρ ο π α ν τ ό ς χ ω ρ ίς ο ξ ύ τ η τ α. Ο ι π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν ε ς ε λ ιέ ς θ α δ ώ σ ο υ ν ά σ χ η μ ο κ α ι τ α γ κ ό λ ά δ ι. Εποχή και τρόπος συγκομιδής: Ά γ ο υ ρ ο ς ε λ α ιό κ α ρ π ο ς δ ίν ε ι λ ά δ ι μ ε π ικ ρ ή γ ε ύ σ η, ε ν ώ υ π ε ρ ώ ρ ιμ ο ς κ α ρ π ό ς δ ίν ε ι λ ά δ ι μ ε υ ψ η λ ή ο ξ ύ τ η τ α χ ω ρ ίς ά ρ ω μ α. Η μ η χ α ν ικ ή σ υ γ κ ο μ ιδ ή λ ό γ ω τ ω ν τ ρ α υ μ ά τ ω ν τ ο υ κ α ρ π ο ύ κ α ι η α π ε υ θ ε ία ς σ υ γ κ ο μ ιδ ή τ ο υ κ α ρ π ο ύ α π ό τ ο έ δ α φ ο ς, ε π η ρ ε ά ζ ο υ ν τ ις ο ρ γ α ν ο λ η π τ ικ έ ς ιδ ιό τ η τ ε ς το υ ε λ α ιο λ ά δ ο υ κ α ι κ α τ ' ε π έ κ τ α σ η τ η ν π ο ιό τ η τ α το υ λ α δ ιο ύ. Αποθήκευση και μεταφορά: Δ ε ν π ρ έ π ε ι ο κ α ρ π ό ς μ ε τ ά τη σ υ γ κ ο μ ιδ ή ν α μ έ ν ε ι π ο λ ύ κ α ιρ ό α π ο θ η κ ε υ μ έ ν ο ς σ ε μ ε γ ά λ ο υ ς σ ω ρ ο ύ ς, γ ια τ ί μ ο υ χ λ ιά ζ ε ι, σ α π ίζ ε ι κ α ι δ ίν ε ι τ α γ κ ό λ ά δ ι. Ο κ α ρ π ό ς μ ε τ ά τ ο μ ά ζ ε μ α π ρ έ π ε ι ν α μ ε τ α φ έ ρ ε τ α ι μ έ σ α σ ε π λ α σ τ ικ ά δ ιά τ ρ η τ α κ ιβ ώ τ ια α μ έ σ ω ς σ τ ο ε λ α ιο τ ρ ιβ ε ίο γ ια έ κ θ λ ιψ η, γ ια π α ρ α γ ω γ ή κ α λ ή ς π ο ιό τ η τ α ς λ α δ ιο ύ. ίο

Έκθλιψη ελαιοκάρπου: Η π ο ιό τ η τ α τ ο υ ε λ α ιό λ α δ ο υ μ π ο ρ ε ί ν α α λ λ ο ιω θ ε ί α π ό τ η ν π α ρ ο υ σ ία ο ξ υ γ ό ν ο υ σ τ ις δ ιά φ ο ρ ε ς φ ά σ ε ις ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία ς, α π ό τ η ν υ ψ η λ ή θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία τ ο υ ν ε ρ ο ύ κ α ι α π ό τ ις μ ε τ α λ λ ικ έ ς ε π ιφ ά ν ε ιε ς τ ω ν μ η χ α ν η μ ά τ ω ν. Τρόπος αποθήκευσης και διατήρησης του ελαιολάδου: Π α ρ ά γ ο ν τ ε ς π ο υ μ π ο ρ ο ύ ν ν α ε π η ρ ε ά σ ο υ ν τ η ν π ο ιό τ η τ α τ ο υ λ α δ ιο ύ κ α τ ά τ η ν α π ο θ ή κ ε υ σ ή τ ο υ ε ίν α ι τ ο ο ξ υ γ ό ν ο, η θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία, τ ο φ ω ς κ α ι τ α μ έ τ α λ λ α. Η α π ο θ ή κ ε υ σ η γ ίν ε τ α ι σ ε κ α θ α ρ ά δ ο χ ε ία α π ό α δ ρ α ν έ ς υ λ ικ ό, α δ ια φ α ν ή, ε ρ μ η τ ικ ά κ λ ε ισ τ ά, σ ε χ ώ ρ ο υ ς κ α θ α ρ ο ύ ς μ ε χ α μ η λ έ ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς, χ ω ρ ίς ρ ε ύ μ α τ α α έ ρ α, σ κ ο τ ε ιν ο ύ ς κ α ι δ ρ ο σ ε ρ ο ύ ς. Ιδ ε ώ δ η ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία, 1 0-1 5 β α θ μ ο ί Κ ε λ σ ίο υ. 1.4 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ 1.4.1 Βοτανικοί χαρακτήρες της ελιάς Η ε λ ιά ε ίν α ι δ έ ν τ ρ ο α ε ιθ α λ έ ς π ο υ ζ ε ι π ά ν ω α π ό χ ίλ ια χ ρ ό ν ια ( α ιω ν ό β ιο ). Σ τ η ν Α θ ή ν α π.χ. υ π ά ρ χ ε ι ε λ ιά η λ ικ ία ς 2.5 0 0 χ ρ ό ν ω ν π ο υ λ έ γ ε τ α ι ε λ ιά τ ο υ Π λ ά τ ω ν α. Σ υ γ γ ε ν ε ύ ε ι μ ε το γ ια σ ε μ ί, τ ο λ ιγ ο ύ σ τ ρ ο, τ ο φ ρ ο ύ δ ο. Α ν ή κ ε ι σ τ η ν τ ά ξ η «σ τ ρ ε ψ α ν θ ή» κα ι σ τ η ν ο ικ ο γ έ ν ε ια «ε λ α ιίδ ε ς» ή «ο λ ε ϊδ ε ς». Η κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ μ ε ν η ε λ ιά α ν ή κ ε ι σ τ ο ε ίδ ο ς O le a e u r o p e a L. Ε ίκ ο σ ι ε ίδ η τ ο υ γ έ ν ο υ ς O le a έ χ ο υ ν β ρ ε θ ε ί σ ε τ ρ ο π ικ έ ς κ α ι υ π ο τ ρ ο π ικ έ ς π ε ρ ιο χ έ ς. Α π ό α υ τ ά μ ό ν ο τ ο ε ίδ ο ς τ η ς ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς ε λ ιά ς (O le a e u r o p e a L.) δ ίν ε ι φ α γ ώ σ ιμ ο υ ς κ α ρ π ο ύ ς. Η ε λ ιά ε ίν α ι υ π ο τ ρ ο π ικ ό, α ε ιθ α λ έ ς ε ίδ ο ς, π ο υ α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι σ ε θ ά μ ν ο ή δ έ ν δ ρ ο κ α ι χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε τ α ι γ ια τη μ α κ ρ ο ζ ω ία τ ο υ. Σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή τ η ς Μ ε σ ο γ ε ίο υ υ π ά ρ χ ο υ ν δ έ ν δ ρ α π ο λ λ ώ ν ε κ α τ ο ν τ α ε τ η ρ ίδ ω ν κ α ι μ ε ρ ικ ά π ο υ ξ ε π ε ρ ν ο ύ ν κ α ι τη χ ιλ ιε τ η ρ ίδ α (π.χ. η ε λ ιά το υ Π λ ά τ ω ν α ). Ε ά ν γ ια ο π ο ιο δ ή π ο τ ε λ ό γ ο κ α τ α σ τ ρ α φ ε ί το υ π έ ρ γ ε ιο μ έ ρ ο ς, τ ο φ υ τ ό α ν α γ ε ν ν ιέ τ α ι ε ύ κ ο λ α μ ε ν έ α β λ ά σ τ η σ η α π ό τ ο λ α ιμ ό ή κ α ι τ ις ρ ίζ ε ς. 1 1

Εικόνα 1.2: Η καλλιεργούμενη ελιά ανήκει στο είδος Olea europea L Τ ο δ έ ν δ ρ ο τ η ς ε λ ιά ς έ χ ε ι π λ ο ύ σ ιο ρ ιζ ικ ό σ ύ σ τ η μ σ κ α ι χ ά ρ η σ α υ τ ό κ α τ ο ρ θ ώ ν ε ι ν α α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι α κ ό μ α κα ι σ ε ξ η ρ ά κ α ι ά γ ο ν α ε δ ά φ η. Τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς τ ω ν ρ ιζ ώ ν β ρ ίσ κ ε τ α ι ε π ιφ α ν ε ια κ ά, σ τ α 15 έ ω ς 2 0 c m ή τ ο π ο λ ύ σ τα 5 0 έ ω ς 6 0 c m, κ α ι μ ό ν ο έ ν α μ ικ ρ ό μ έ ρ ο ς φ θ ά ν ε ι σ τ α 1 0 0 έ ω ς 1 2 0 c m. Μ ό ν ο σ ε α μ μ ώ δ η ή π ε τ ρ ώ δ η ε δ ά φ η οι ρ ίζ ε ς α ν α π τ ύ σ σ ο ν τ α ι β α θ ύ τ ε ρ α κα ι μ π ο ρ ε ί ν α φ θ ά σ ο υ ν μ έ χ ρ ι τ α 6 μ έ τ ρ α. Ko p u o c: Ο κ ο ρ μ ό ς έ χ ε ι χ ρ ώ μ α κ ιτ ρ ιν ω π ό π ρ ο ς τ ο ε ξ ω τ ε ρ ικ ό κ α ι σ κ ο τ ε ιν ό π ρ ο ς τ η ν ε ν τ ε ρ ιώ ν η. Σ ε ε γ κ ά ρ σ ια τ ο μ ή π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι α κ α ν ό ν ισ τ ο υ ς δ α κ τ υ λ ίο υ ς, α ν τ ίθ ε τ α μ ε τα φ υ λ λ ο β ό λ α δ έ ν τ ρ α τ α ο π ο ία έ χ ο υ ν ε υ κ ρ ιν ε ίς δ α κ τ υ λ ίο υ ς π ο υ δ ιε υ κ ο λ ύ ν ο υ ν σ τ η ν α ν α γ ν ώ ρ ισ η τ η ς η λ ικ ία ς τ ο υ ς. Τ ο ξ ύ λ ο τ η ς ε λ ιά ς π ρ ο σ β ά λ λ ε τ α ι α π ό μ υ κ η τ ο λ ο γ ικ έ ς α σ θ έ ν ε ιε ς, κ υ ρ ίω ς σε- π ε ρ ιο χ έ ς μ ε π ο λ λ έ ς β ρ ο χ ο π τ ώ σ ε ις π ο υ τ ο κ α τ α σ τ ρ έ φ ο υ ν κ α ι δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν κ ο ιλ ό τ η τ ε ς σ τ ο ν κ ο ρ μ ό ή σ τ ο υ ς β ρ α χ ίο ν ε ς τ η ς. Η ε λ ιά, ν ω ρ ίς τ η ν ά ν ο ιξ η, έ χ ε ι σ τ ο υ ς β λ α σ τ ο ύ ς τ η ς, ο φ θ α λ μ ο ύ ς, π ο υ θ α δ ώ σ ο υ ν ν έ ο υ ς β λ α σ τ ο ύ ς (β λ α σ τ ο φ ό ρ ο ι) κ α ι ο φ θ α λ μ ο ύ ς π ο υ θ α δ ώ σ ο υ ν τ α ξ ια ν θ ίε ς (α ν θ ο φ ό ρ ο ι). Α ρ χ ικ ά, σ τ η ν έ α (ε τ ή σ ια ) β λ ά σ τ η σ η, ό λ ο ι οι ο φ θ α λ μ ο ί ε ίν α ι ίδ ιο ι ( β λ α σ τ ο φ ό ρ ο ι) κ α ι α π ό α υ τ ο ύ ς ο ρ ισ μ έ ν ο ι δ ια φ ο ρ ο π ο ιο ύ ν τ α ι α ρ γ ό τ ε ρ α σ ε α ν θ ο φ ό ρ ο υ ς. Ο ι α ν θ ο φ ό ρ ο ι ξ ε χ ω ρ ίζ ο υ ν α π ό τ ο υ ς β λ α σ τ ο φ ό ρ ο υ ς δ ύ σ κ ο λ α κα ι μ ό ν ο σ ε π ρ ο χ ω ρ η μ έ ν ο σ τ ά δ ιο δ ια φ ο ρ ο π ο ίη σ η ς (σ τ ις α ρ χ έ ς τ η ς ε π ό μ ε ν η ς ά ν ο ιξ η ς, ό τ α ν ξ ε κ ιν ά ε ι η ν έ α β λ ά σ τ η σ η ). Ο ι β λ α σ τ ο φ ό ρ ο ι ε ίν α ι μ ικ ρ ό τ ε ρ ο ι, σ τ ε ν ό τ ε ρ ο ι κ α ι κ ω ν ικ ο ί. Ο ι α ν θ ο φ ό ρ ο ι ε ίν α ι π ιο ε ξ ο γ κ ω μ έ ν ο ι κ α ι υ π ο σ φ α ιρ ικ ο ί. 12

Ε ι κ ό ν α 1. 3 : Την άνοιξη, β λα σ το ί π ου α ναπ τύχθη κα ν τη ν π ροηγούμενη περίοδο κα ι είχ α ν μ έτρια ζω ηρότητα, εξελίσ σ ονται σ ε καρπ οφ όρους. Έ τ σ ι η ε λ ιά α ν θ ο φ ο ρ ε ί κ α ι κ α ρ π ο φ ο ρ ε ί σ τ ο υ ς β λ α σ τ ο ύ ς τ η ς π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η ς χ ρ ο ν ιά ς, ο ι ο π ο ίο ι α ν ά λ ο γ α δ ια κ ρ ίν ο ν τ α ι σ ε: Ξ υ λ ο Φ ό ο ο υ ο : Έ χ ο υ ν μ ό ν ο β λ α σ τ ο φ ό ρ ο υ ς ο φ θ α λ μ ο ύ ς, φ έ ρ ο ν τ α ι ε π ά κ ρ ια (γ υ μ ν ό ς ) κ α ι π λ ά γ ια σ τ ις μ α σ χ ά λ ε ς τ ω ν φ ύ λ λ ω ν κ α ι ό τ α ν ε κ π τ υ χ θ ο ύ ν, δ ίν ο υ ν β λ ά σ τ η σ η. K a p n o g > 0 p o u c : Έ χ ο υ ν μ ό ν ο α ν θ ο φ ό ρ ο υ ς ο φ θ α λ μ ο ύ ς, φ έ ρ ο ν τ α ι μ ό ν ο π λ ά γ ια σ τ ις μ α σ χ ά λ ε ς τ ω ν φ ύ λ λ ω ν, δ ίν ο υ ν μ ικ ρ ή β λ ά σ τ η σ η κ α ι ά ν θ η σ ε β ο τ ρ υ ώ δ η τ α ξ ια ν θ ία. Μ ι κ τ ο ύ ς Έ χ ο υ ν κ α ι τ α δ υ ο ε ίδ η ο φ θ α λ μ ώ ν. Σ υ ν ή θ ω ς σ ε κ α ρ π ο φ ό ρ ο υ ς ε ξ ε λ ίσ σ ο ν τ α ι ο ι β λ α σ τ ο ί μ έ τ ρ ια ς ζ ω η ρ ό τ η τ α ς, ε ν ώ οι π ο λ ύ ζ ω η ρ ο ί β λ α σ τ ο ί (λ α ίμ α ρ γ ο ι) ε ξ ε λ ίσ σ ο ν τ α ι σ ε ξ υ λ ο φ ό ρ ο υ ς. Η ύ π α ρ ξ η π ο λ λ ώ ν λ α ίμ α ρ γ ω ν β λ α σ τ ώ ν υ π ο δ η λ ώ ν ε ι ό τι θ α α κ ο λ ο υ θ ή σ ε ι α κ α ρ π ία. Φ ύ λ λ α : Τ α φ ύ λ λ α β γ α ίν ο υ ν δ υ ο σ ε κ ά θ ε γ ό ν α τ ο, α ν τ ίθ ε τ α τ ο έ ν α α π ό τ ο ά λ λ ο. Ε ίν α ι α π λ ά, β ρ α χ ύ μ ισ χ α, λ ο γ χ ο ε ιδ ή, λ ε ιό χ ε ιλ α, π α χ ιά, δ ε ρ μ α τ ώ δ η κ α ι δ ια τ η ρ ο ύ ν τ α ι π ά ν ω σ τ ο δ έ ν τ ρ ο 2 έ ω ς 3 χ ρ ό ν ια. Σ υ ν ή θ ω ς α π ο π ίπ τ ο υ ν κ α τ ά τ η ν ά ν ο ιξ η.η π ά ν ω ε π ιφ ά ν ε ιά ε ίν α ι δ ε ρ μ α τ ώ δ η ς μ ε π α χ ιά ε φ υ μ ε ν ίδ σ ε ν ώ η κ ά τ ω φ έ ρ ε ι μ ικ ρ ά σ τ ο μ ά τ ια, β υ θ ισ μ έ ν α, τ α ο π ο ία κ α λ ύ π τ ο ν τ α ι μ ε π υ κ ν ό χ ν ο ύ δ ι. Ο α ρ ιθ μ ό ς τ ω ν σ τ ο μ α τ ίω ν δ ια φ έ ρ ε ι α π ό π ο ικ ιλ ία σ ε π ο ικ ιλ ία. Ε π ίσ η ς η κ ά τω 13

ε π ιφ ά ν ε ια φ έ ρ ε ι μ ε γ ά λ ο α ρ ιθ μ ό τ ρ ιχ ώ ν σ χ ή μ α τ ο ς ο μ π ρ έ λ α ς. Η κ α τ α σ κ ε υ ή α υ τή τ ω ν φ ύ λ λ ω ν, π ε ρ ιο ρ ίζ ε ι τ η ν δ ια π ν ο ή κ α ι τ α π ρ ο σ τ α τ ε ύ ε ι α π ό υ π ε ρ β ο λ ικ ή α π ώ λ ε ια ν ε ρ ο ύ. Άνθη: Τ α ά ν θ η τ η ς ε λ ιά ς φ έ ρ ο ν τ α ι κ α τ ά β ο τ ρ υ ώ δ ε ις τ α ξ ια ν θ ίε ς σ τ ις μ α σ χ ά λ ε ς τ ω ν φ ύ λ λ ω ν σ ε β λ α σ τ ο ύ ς τ η ς π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η ς β λ α σ τ ικ ή ς π ε ρ ιό δ ο υ, δ η λ α δ ή σ ε β λ α σ τ ο ύ ς η λ ικ ία ς δ ύ ο χ ρ ό ν ω ν. Μ ε ρ ικ έ ς φ ο ρ έ ς ά ν θ η μ π ο ρ ε ί ν α δ ώ σ ο υ ν κ α ι λ α ν θ ά ν ο ν τ ε ς ο φ θ α λ μ ο ύ ς η λ ικ ία ς ε ν ό ς ή δ ύ ο χ ρ ό ν ω ν. Τ α ά ν θ η ε ίν α ι π ε ρ ίγ υ ν α, μ ικ ρ ά, λ ε υ κ ο κ ίτ ρ ιν α κ α ι β ρ α χ ύ μ ισ χ α. Ο κ ά λ υ κ α ς ε ίν α ι κ υ π ε λ λ ο ε ιδ ή ς κα ι α π ο τ ε λ ε ίτ α ι α π ό τ έ σ σ ε ρ α σ έ π α λ α, π ο υ έ χ ο υ ν υ π ο σ τ ε ί ο λ ικ ή ή μ ε ρ ικ ή σ ύ μ φ υ σ η. Η σ τ ε φ ά ν η α π ο τ ε λ ε ίτ α ι σ υ ν ή θ ω ς α π ό τ έ σ σ ε ρ α π έ τ α λ α, α λ λ ά μ ε ρ ικ έ ς π ο ικ ιλ ίε ς φ έ ρ ο υ ν π έ ν τ ε π έ τ α λ α. Ο ι σ τ ή μ ο ν ε ς, τ ω ν ο π ο ίω ν ο α ρ ιθ μ ό ς α ν έ ρ χ ε τ α ι σ ε δ ύ ο, α π ο τ ε λ ο ύ ν τ α ι α π ό έ ν α κ ο ν τ ό ν ή μ α, π ο υ φ έ ρ ε ι σ τ η ν κ ο ρ υ φ ή ν ε φ ρ ό μ ο ρ φ ο υ ς α ν θ ή ρ ε ς. Ο ύ π ε ρ ο ς α π ο τ ε λ ε ίτ α ι α π ό μ ια δ ίχ ω ρ η ω ο θ ή κ η, έ ν α β ρ α χ ύ σ τ ύ λ ο κ α ι έ ν α δ ίλ ο β ο, κ ε φ α λ ω τ ό σ τ ίγ μ α. Ο φ υ σ ιο λ ο γ ικ ό ς ύ π ε ρ ο ς α π ο τ ε λ ε ίτ α ι α π ό δ ύ ο κ α ρ π ό φ υ λ λ α, μ ε δ ύ ο ώ ρ ιμ ε ς σ π ε ρ μ α τ ικ έ ς β λ ά σ τ ε ς σ τ ο κ α θ έ ν α, ικ α ν έ ς ν α γ ο ν ιμ ο π ο ιη θ ο ύ ν κ α ι ν α α ν α π τ υ χ θ ο ύ ν. Σ υ ν ή θ ω ς ό μ ω ς γ ο ν ιμ ο π ο ιε ίτ α ι η μ ια μ ό ν ο σ π ε ρ μ α τ ικ ή β λ ά σ τ η, η ο π ο ία ε ξ ε λ ίσ σ ε τ α ι σ ε σ π έ ρ μ α τ ο υ κ α ρ π ο ύ, ε ν ώ ο ι υ π ό λ ο ιπ ε ς ε κ φ υ λ ίζ ο ν τ α ι. Ε ι κ ό ν α 1, 4 ; Κ ατασκευή του ά ν θ ο υ ς τη ς ελιάς 14

Τα άνθη Tnc ελιάο διακοίνονται σε δύο τύπους : Τ α τ έ λ ε ια, π ο υ έ χ ο υ ν α ν ε π τ υ γ μ έ ν ο υ ς τ ο υ ς σ τ ή μ ο ν ε ς κ α ι τ ο ν ύ π ε ρ ο κ α ι Τ α α τ ε λ ή ή σ τ η μ ο ν ο φ ό ρ α, π ο υ έ χ ο υ ν α ν ε π τ υ γ μ έ ν ο υ ς μ ό ν ο τ ο υ ς σ τ ή μ ο ν ε ς. Σ τ η ν π ε ρ ίπ τ ω σ η α υ τ ή ο ύ π ε ρ ο ς ε ίν α ι υ π ο τ υ π ώ δ η ς ή α τ ρ ο φ ικ ό ς. Τ α α τ ε λ ή δ ε ν ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν α γ ο ν ιμ ο π ο ιη θ ο ύ ν κ α ι ν α δ ώ σ ο υ ν κ α ρ π ό. Τ ο π ο σ ο σ τ ό τ ω ν τ έ λ ε ιω ν κ α ι α τ ε λ ώ ν α ν θ έ ω ν π ο ικ ίλ λ ε ι α ν ά λ ο γ α μ ε τ η ν π ο ικ ιλ ία κ α ι τ ις κ λ ιμ α τ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς, π ο υ ε π ικ ρ ά τ η σ α ν κ α τ ά τη δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ χ ρ ό ν ο υ. Η α τ ρ ο φ ία τ ω ν σ τ η μ ό ν ω ν τ ω ν α ν θ έ ω ν α π ο τ ε λ ε ί σ π ά ν ιο φ α ιν ό μ ε ν ο. Σ τα τ έ λ ε ια ά ν θ η ο ύ π ε ρ ο ς ε ίν α ι μ ε γ ά λ ο ς κ α ι γ ε μ ίζ ε ι σ χ ε δ ό ν ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο χ ώ ρ ο το υ α ν θ ικ ο ύ σ ω λ ή ν α. Σ τ α σ τ η μ ο ν ο φ ό ρ α ά ν θ η ο ύ π ε ρ ο ς ε ίν α ι υ π α ν ά π τ υ κ τ ο ς κα ι μ ό λ ις δ ια κ ρ ίν ε τ α ι σ τ ο ν π υ θ μ έ ν α τ ο υ α ν θ ικ ο ύ σ ω λ ή ν α. Τ α ά ν θ η τη ο ε λ ιά ο ε ίν α ι π ο λ ύ ε υ α ίσ θ η τ α : α ) σ ε σ υ ν θ ή κ ε ς π α γ ε τ ο ύ κ α τ ά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ σ χ η μ α τ ισ μ ο ύ τ ο υ ς, β) σ ε ξ η ρ ο ύ ς α ν έ μ ο υ ς ( α π ο ξ ή ρ α ν σ η α ν θ έ ω ν, κ ά ψ ιμ ο τ ο υ σ τ ίγ μ α τ ο ς ), γ ) σ ε δ υ σ μ ε ν ε ίς κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς ( β ρ ο χ ή, ο μ ίχ λ η ) κα ι δ ) σ ε ε ν τ ο μ ο λ ο γ ικ ο ύ ς ε χ θ ρ ο ύ ς ( π υ ρ η ν ο τ ρ ύ τ η ς, β α μ β α κ ά δ α ). Ε ι κ ό ν α 1. 5 : Στάδιο π λήρους άνθησης Η π λ ή ρ η ς ά ν θ η σ η τ η ς ε λ ιά ς σ τ η χ ώ ρ α μ α ς μ π ο ρ ε ί ν α λ ά β ε ι χ ώ ρ α α π ό τ α τέ λ η Α π ρ ιλ ίο υ κ α ι ν α σ υ ν ε χ ισ τ ε ί κ α τ ά το Μ ά ιο σ τ ις θ ε ρ μ ό τ ε ρ ε ς π ε ρ ιο χ έ ς κα ι φ θ ά ν ε ι μ έ χ ρ ι τ ις α ρ χ έ ς Ιο υ ν ίο υ σ τ ις π ιο ψ υ χ ρ έ ς. Α υ τ ό ε ξ α ρ τ ά τ α ι α π ό τ η ν π ο ικ ιλ ία, τ η ν π ε ρ ιο χ ή κ α ι τ ις κ λ ιμ α τ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς. Α π ό τ ις κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ μ ε ν ε ς σ τ η χ ώ ρ α μ α ς π ο ικ ιλ ίε ς η Μ ε γ α ρ ε ίτ ικ η, η Θ ρ ο υ μ π ο υ λ ιά κ α ι η Α δ ρ α μ υ τ τ ιν ή χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ο ν τ α ι 15

Τα άνθη m e ελιάς διακοίνονται σε δύο τύπους : Τ α τ έ λ ε ια, π ο υ έ χ ο υ ν α ν ε π τ υ γ μ έ ν ο υ ς τ ο υ ς σ τ ή μ ο ν ε ς κ α ι τ ο ν ύ π ε ρ ο κ α ι Τ α α τ ε λ ή ή σ τ η μ ο ν ο φ ό ρ α, π ο υ έ χ ο υ ν α ν ε π τ υ γ μ έ ν ο υ ς μ ό ν ο τ ο υ ς σ τ ή μ ο ν ε ς. Σ τ η ν π ε ρ ίπ τ ω σ η α υ τ ή ο ύ π ε ρ ο ς ε ίν α ι υ π ο τ υ π ώ δ η ς ή α τ ρ ο φ ικ ό ς. Τ α α τ ε λ ή δ ε ν ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν α γ ο ν ιμ ο π ο ιη θ ο ύ ν κ α ι ν α δ ώ σ ο υ ν κ α ρ π ό. Τ ο π ο σ ο σ τ ό τ ω ν τ έ λ ε ιω ν κ α ι α τ ε λ ώ ν α ν θ έ ω ν π ο ικ ίλ λ ε ι α ν ά λ ο γ α μ ε τ η ν π ο ικ ιλ ία κα ι τ ις κ λ ιμ α τ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς, π ο υ ε π ικ ρ ά τ η σ α ν κ α τ ά τη δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ χ ρ ό ν ο υ. Η α τ ρ ο φ ία τ ω ν σ τ η μ ό ν ω ν τ ω ν α ν θ έ ω ν α π ο τ ε λ ε ί σ π ά ν ιο φ α ιν ό μ ε ν ο. Σ τα τ έ λ ε ια ά ν θ η ο ύ π ε ρ ο ς ε ίν α ι μ ε γ ά λ ο ς κ α ι γ ε μ ίζ ε ι σ χ ε δ ό ν ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο χ ώ ρ ο το υ α ν θ ικ ο ύ σ ω λ ή ν α. Σ τ α σ τ η μ ο ν ο φ ό ρ α ά ν θ η ο ύ π ε ρ ο ς ε ίν α ι υ π α ν ά π τ υ κ τ ο ς κα ι μ ό λ ις δ ια κ ρ ίν ε τ α ι σ τ ο ν π υ θ μ έ ν α τ ο υ α ν θ ικ ο ύ σ ω λ ή ν α. Τ α ά ν θ η τ η ς ε λ ιά ο ε ίν α ι π ο λ ύ ε υ α ίσ θ η τ α : α ) σ ε σ υ ν θ ή κ ε ς π α γ ε τ ο ύ κ α τ ά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ σ χ η μ α τ ισ μ ο ύ τ ο υ ς, β ) σ ε ξ η ρ ο ύ ς α ν έ μ ο υ ς ( α π ο ξ ή ρ α ν σ η α ν θ έ ω ν, κ ά ψ ιμ ο τ ο υ σ τ ίγ μ α τ ο ς ), γ ) σ ε δ υ σ μ ε ν ε ίς κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς ( β ρ ο χ ή, ο μ ίχ λ η ) κ α ι δ ) σ ε ε ν τ ο μ ο λ ο γ ικ ο ύ ς ε χ θ ρ ο ύ ς ( π υ ρ η ν ο τ ρ ύ τ η ς, β α μ β α κ ά δ α ). Η π λ ή ρ η ς ά ν θ η σ η τ η ς ε λ ιά ς σ τ η χ ώ ρ α μ α ς μ π ο ρ ε ί ν α λ ά β ε ι χ ώ ρ α α π ό τ α τέ λ η Α π ρ ιλ ίο υ κα ι ν α σ υ ν ε χ ισ τ ε ί κ α τά το Μ ά ιο σ τ ις θ ε ρ μ ό τ ε ρ ε ς π ε ρ ιο χ έ ς κ α ι φ θ ά ν ε ι μ έ χ ρ ι τ ις α ρ χ έ ς Ιο υ ν ίο υ σ τ ις π ιο ψ υ χ ρ έ ς. Α υ τ ό ε ξ α ρ τ ά τ α ι α π ό τ η ν π ο ικ ιλ ία, τη ν π ε ρ ιο χ ή κ α ι τ ις κ λ ιμ α τ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς. Α π ό τ ις κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ μ ε ν ε ς σ τ η χ ώ ρ α μ α ς π ο ικ ιλ ίε ς η Μ ε γ α ρ ε ίτ ικ η, η Θ ρ ο υ μ π ο υ λ ιά κ α ι η Α δ ρ α μ υ τ τ ιν ή χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ο ν τ α ι 15

ω ς π ρ ώ ιμ ε ς, ε ν ώ η Κ α λ α μ ώ ν κ α ι η Λ ια ν ο λ ιά Κ ε ρ κ ύ ρ α ς ω ς ό ψ ιμ ε ς. Ο ι ά λ λ ε ς π ο ικ ιλ ίε ς τη ς ε λ ιά ς κ α τ α τ ά σ σ ο ν τ α ι μ ε τ α ξ ύ τ ω ν δ ύ ο α υ τ ώ ν ο μ ά δ ω ν. Επικονίαση. νονιιιοποίηση: Σ τ ο υ ς α ν θ ή ρ ε ς τ ω ν α ν θ έ ω ν σ χ η μ α τ ίζ ο ν τ α ι ο ι γ υ ρ ε ό κ ο κ κ ο ι, ο ι ο π ο ίο ι ε ίν α ι μ ικ ρ ο ί κ α ι μ π ο ρ ε ί ν α μ ε τ α φ ε ρ θ ο ύ ν σ ε μ ε γ ά λ ε ς α π ο σ τ ά σ ε ις μ ε τ ο ν ά ν ε μ ο. Ο ι γ υ ρ ε ό κ ο κ κ ο ι ό τ α ν φ θ ά σ ο υ ν σ τ ο σ τ ίγ μ α τ ο υ ύ π ε ρ ο υ γ ίν ε τ α ι η ε π ικ ο ν ία σ η κ α ι σ τη σ υ ν έ χ ε ια σ τ η ν ω ο θ ή κ η η γ ο ν ιμ ο π ο ίη σ η. Σ τ η ν ε λ ιά γ ίν ε τ α ι α υ τ ε π ικ ο ν ία σ η (μ ε γ ύ ρ η τ η ς ίδ ια ς π ο ικ ιλ ία ς ) κ α ι σ τ α υ ρ ε π ικ ο ν ία σ η (μ ε γ ύ ρ η α π ό ά λ λ η π ο ικ ιλ ία ). Π ο λ λ έ ς π ο ικ ιλ ίε ς γ ια ν α δ ώ σ ο υ ν ικ α ν ο π ο ιη τ ικ ή κ α ρ π ο φ ο ρ ία χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ι σ τ α υ ρ ε π ικ ο ν ία σ η κ α ι γ ι'α υ τ ο σ υ ν ισ τ ά τ α ι ν α α π ο φ ε ύ γ ο ν τ α ι οι μ ε γ ά λ η ς έ κ τ α σ η ς α μ ιγ ε ίς ε λ α ιώ ν ε ς α π ό μ ία π ο ικ ιλ ία. Η «Κ ο ρ ω ν έ ϊκ η», θ ε ω ρ ε ίτ α ι κ α λ ό ς ε π ικ ο ν ια σ τ ή ς ά λ λ ω ν π ο ικ ιλ ιώ ν. Η ε λ ία π α ρ ά γ ε ι έ ν α π ο λ ύ μ ε γ ά λ ο α ρ ιθ μ ό ά ν θ ε ω ν α π ό τ α ο π ο ία α ν γ ο ν ιμ ο π ο ιη θ ε ί έ ν α π ο σ ο σ τ ό γ ύ ρ ω σ τ ο 1 %, η κ α ρ π ο φ ο ρ ία ε ίν α ι σ υ ν ή θ ω ς ικ α ν ο π ο ιη τ ικ ή. Καρποί: Ο κ α ρ π ό ς τ η ς ε λ ιά ς ε ίν α ι «δ ρ ύ π η». Α π ό τ ε λ ε ίτ α ι (α π ό έ ξ ω π ρ ο ς τ α μ έ σ α ) α π ό το φ λ ο ιό ή ε ξ ω κ ά ρ π ιο ( ε φ υ μ ε ν ίδ α κ α ι ε π ιδ ε ρ μ ίδ α ), τη σ ά ρ κ α ή μ ε σ ο κ ά ρ π ιο ό π ο υ γ ίν ε τ α ι η ε λ α ιο π ο ίη σ η κ α ι τ ο ν π υ ρ ή ν α ή ε ν δ ο κ ά ρ π ιο μ έ σ α σ τ ο ν ο π ο ίο π ε ρ ιέ χ ε τ α ι τ ο σ π έ ρ μ α. 16

Α π ο τ η ν κ α ρ π ο ό ε σ η μ έ χ ρ ι τ η ν ω ρ ίμ α ν σ η τ ο υ κ α ρ π ο ύ, μ ε σ ο λ α β ο ύ ν ο - / μ η ν κ α ι ο κ α ρ π ό ς π ε ρ ν ά ε ι α π ό τ ρ ε ις δ ια δ ο χ ικ έ ς φ ά σ ε ις α ν ά π τ υ ξ η ς : 1. Μ ία φ ά σ η τ α χ ε ία ς α ύ ξ η σ η ς τ ο υ β ά ρ ο υ ς τ ο υ, τ ο υ ς δ ύ ο π ρ ώ τ ο υ ς μ ή ν ( Ιο ύ ν ιο έ ω ς Ιο ύ λ ιο ), κ α τ ά τ η ν ο π ο ία α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι κ υ ρ ίω ς ο π υ ρ ή ν ι κ α ι ε λ ά χ ισ τ α η σ ά ρ κ α. 2. Μ ία φ ά σ η β ρ α δ ύ τ ε ρ η ς α ύ ξ η σ η ς, τ ο ε π ό μ ε ν ο δ ίμ η ν ο ( Α ύ γ ο υ σ τ ο έ ι Σ ε π τ έ μ β ρ ιο ), κ α τ ά τ η ν ο π ο ία α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι η σ ά ρ κ α κ α ι π ρ ο ς τ ο τ έ λ τ ο υ δ ιμ ή ν ο υ σ κ λ η ρ ύ ν ε τ α ι κ α ι π α ύ ε ι π ια ν α α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι ο π υ ρ ή ν α ς. 3. Μ ία φ ά σ η π ά λ ι έ ν τ ο ν η ς α ύ ξ η σ η ς τ ο υ β ά ρ ο υ ς τ ο υ κ α ρ π ο ύ α π ό τ Ο κ τ ώ β ρ ιο κ α ι μ ε τ ά, μ έ χ ρ ι ν α α ρ χ ίσ ε ι ο κ α ρ π ό ς ν α α λ λ ά ζ ε ι χ ρ ώ μ α α τ π ρ ά σ ιν ο σ ε ιώ δ ε ς κ α ι μ α ύ ρ ο. 17

Η ε λ α ιο π ο ίη σ η α ρ χ ίζ ε ι τ ο ν Α ύ γ ο υ σ τ ο, α υ ξ ά ν ε ι τ ο φ θ ιν ό π ω ρ ο κ α ι φ θ ά ν ε ι σ το μ έ γ ισ τ ο το Δ ε κ έ μ β ρ ιο έ ω ς Ια ν ο υ ά ρ ιο μ ε τ η ν π λ ή ρ η ω ρ ίμ α ν σ η το υ κ α ρ π ο ύ. Σ υστα τικά Μ εσοκάρπιο (% ) Κ ο υκούτσ ι (% ) Π υ ρ ή να ς (% ) Νερό 50-60 9,3 30 Λάδι 1 5-3 0 0,7 27,3 Α ζωτούχες ενώσεις 2-5 3,4 10,2 Σάκχαρα 3-7,5 41 26,6 Κυτταρίνη 3-6 38 1.9 Μ έταλλα 1-2 4,1 1,5 Π ολυφαινόλες 2-2,25 ο,ι 0,5-1 Άλλα - 3,4 24 Π ί ν α κ α ς 1. 1 : Β ασ ικά σ υσ τατικά τω ν επ ιμ έρ ο υ ς τμημά τω ν του κα ρ π ο ύ Πολλαπλασιασυός: Η ε λ ιά π ο λ λ α π λ α σ ιά ζ ε τ α ι μ ε δ ιά φ ο ρ ο υ ς τ ρ ό π ο υ ς, π ο υ κ α τ α τ ά σ σ ο ν τ α ι σ ε δ υ ο κ α τ η γ ο ρ ίε ς : η μ ια κ α τ η γ ο ρ ία ε ίν α ι ο ε γ γ ε ν ή ς τ ρ ό π ο ς κ α ι η ά λ λ η ο α γ ε ν ή ς τ ρ ό π ο ς π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ο ύ. Ο ε γ γ ε ν ή ς τ ρ ό π ο ς ε ίν α ι ο π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ό ς μ ε σ π ό ρ ο κ α ι α κ ο λ ο υ θ ε ί ε μ β ο λ ια σ μ ό ς τ η ς ε π ιθ υ μ η τ ή ς π ο ικ ιλ ία ς. Ο α γ ε ν ή ς τ ρ ό π ο ς ε ίν α ι ο π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ό ς μ ε μ ο σ χ ε ύ μ α τ α, μ ε γ ό γ γ ρ ο υ ς ή σ φ α ιρ ο β λ ά σ τ ε ς, μ ε π α ρ α φ υ ά δ ε ς κ α ι μ ε κ α τ α β ο λ ά δ ε ς. Ο ε π ικ ρ α τ έ σ τ ε ρ ο ς τ ρ ό π ο ς π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ο ύ ε ίν α ι μ ε μ ο σ χ ε ύ μ α τ α (ε ξ α σ φ α λ ίζ ε τ α ι γ ρ ή γ ο ρ η π α ρ α γ ω γ ή δ ε ν δ ρ υ λ λ ίω ν ). Γ ια α λ λ α γ ή π ο ικ ιλ ία ς ο κ α λ ύ τ ε ρ ο ς τ ρ ό π ο ς ε ίν α ι μ ε ε μ β ο λ ια σ μ ό. Ο ε μ β ο λ ια σ μ ό ς γ ίν ε τ α ι μ ε δ υ ο τ ρ ό π ο υ ς, μ ε ε ν ο φ θ α λ μ ισ μ ό ή μ ε ε γ κ ε ν τ ρ ισ μ ό. 18

α ν ΰ ο φ ο ρ ω ν ο φ ο α Λ μ ω ν ε π η ρ ε α ς ο υ ν κ α ι τ η ν π α ρ α γ ω γ ικ ό τ η τ α τ ο υ ο ε ν τ ρ ο υ κ α γ ι α υ τ ό ε ξ ε τ ά ζ ο ν τ α ι π α ρ α κ ά τ ω ω ς π α ρ ά γ ο ν τ ε ς α κ α ρ π ία ς. Η επίδραση των γαιιηλών θεουοκρασιών και ο ooaoc Tnc ττοικιλία< στην ανθοφορία tnc ελιάο: Χ ω ρ ίς τ η ν ε π ίδ ρ α σ η τ ο υ χ ε ιμ ε ρ ιν ο ύ ψ ύ χ ο υ ς δ ε ν δ ια φ ο ρ ο π ο ιο ύ ν τ α ι τ α ά ν θ τ σ τ η ν ε λ ιά. Δ έ ν τ ρ α ε λ ιά ς π ο υ π α ρ α μ έ ν ο υ ν σ υ ν έ χ ε ια σ ε θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία π ά ν α α π ό 1 6 C δ ε ν σ χ η μ α τ ίζ ο υ ν ά ν θ η κ α τ ά τ η ν ά ν ο ιξ η. Ε ι κ ό ν α 1. 8 Τ α ά ν θ η τη ς ελιά ς. Ό λ ε ς ο ι π ο ικ ιλ ίε ς δ ε ν α π α ιτ ο ύ ν τ η ν ίδ ια δ ιά ρ κ ε ια γ ια τ η ν ικ α ν ο π ο ίη σ η τ ω ν α ν α γ κ ώ ν τ ο υ ς σ ε ψ ύ ξ η. Ο ι π ο ικ ιλ ίε ς ε π ίσ η ς δ ια φ έ ρ ο υ ν κ α ι ω ς π ρ ο ς τ ο ε π ίπ ε δ ο τ ω ν θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ιώ ν π ο υ α ν τ ιδ ρ ο ύ ν ε υ ν ο ϊκ ά σ τ ο ψ ύ χ ο ς. Ε π ε ιδ ή η ε λ ιά κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ ε π ο λ λ έ ς π ε ρ ιο χ έ ς τ η ς χ ώ ρ α ς μ ε δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς χ ε ιμ ώ ν α, θ α π ρ έ π ε ι κ α τ ά τ η ν ε κ λ ο γ ή τ ω ν π ο ικ ιλ ιώ ν ν α λ α μ β ά ν ο ν τ α ι υ π ό ψ η ε κ τ ό ς τ ω ν ά λ λ ω ν σ τ ο ιχ ε ίω ν κ α ι ο ι α π α ιτ ή σ ε ις σ τ ις χ α μ η λ έ ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς. Π ο ικ ιλ ίε ς π ο υ α π α ιτ ο ύ ν ψ ύ χ ο ς γ ια π ο λ ύ χ ρ ό ν ο ( π.χ. " Χ ο ν δ ρ ο λ ιά Χ α λ κ ιδ ικ ή ς " κ α ι " Α μ φ ίσ σ η ς " ) δ ε ν ε ίν α ι π α ρ α γ ω γ ικ έ ς σ ε π ε ρ ιο χ έ ς μ ε θ ε ρ μ ό χ ε ιμ ώ ν α ( π.χ. Ρ ό δ ο ς, Κ ρ ή τ η ). 20

Εδαφική υνοασία: Έ λ λ ε ιψ η ε δ α φ ικ ή ς υ γ ρ α σ ία ς π ά ν ω σ τ η ν κ ρ ίσ ιμ η π ε ρ ίο δ ο, α π ό τ η ν έ ν α ρ ξ η τ ω ν α ν θ ο τ α ξ ιώ ν μ έ χ ρ ι τ η ν α ν θ ο φ ο ρ ία κ α ι κ α ρ π ό δ ε σ η, μ π ο ρ ε ί ν α ε ίν α ι π α ρ ά γ ο ν τ α ς α κ α ρ π ία ς τ η ς ε λ ιά ς. Π ε ιρ ά μ α τ α π ο υ έ γ ιν α ν μ ε δ ε ν τ ρ ύ λ λ ια ε λ ιά ς σ ε δ ο χ ε ία α π έ δ ε ιξ α ν ό τι α ν σ τ η ν π ε ρ ίο δ ο α υ τ ή ε π ιδ ρ ά σ ε ι ξ η ρ α σ ία έ σ τ ω κ α ι γ ια μ ικ ρ ό χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τ η μ α, ό χ ι μ ό ν ο έ χ ο υ μ ε α τ ρ ο φ ία σ τ ο ν ύ π ε ρ ο, α λ λ ά μ ε ιώ ν ε τ α ι α ισ θ η τ ά κα ι ο α ρ ιθ μ ό ς α ν θ έ ω ν κ α ι α ν θ ο τ α ξ ιώ ν. Η έ λ λ ε ιψ η ε δ α φ ικ ή ς υ γ ρ α σ ία ς μ π ο ρ ε ί ν α έ χ ε ι δ υ σ μ ε ν ή ε π ίδ ρ α σ η σ τ η ν α ύ ξ η σ η τ ο υ κ α ρ π ο ύ τ η ς ε λ ιά ς. Σ τ ις σ υ ν θ ή κ ε ς το υ μ ε σ ο γ ε ια κ ο ύ κ λ ίμ α τ ο ς, ό π ο υ ε υ δ ο κ ιμ ε ί η ε λ ιά, κ α ι ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ε ς β ρ ο χ έ ς π έ φ τ ο υ ν α π ό τ ο φ θ ιν ό π ω ρ ο μ έ χ ρ ι κ α ι τ ις α ρ χ έ ς τ η ς ά ν ο ιξ η ς, σ π ά ν ια π α ρ ο υ σ ιά ζ ε τ α ι έ λ λ ε ιψ η ε δ α φ ικ ή ς υ γ ρ α σ ία ς σ τ η ν κ ρ ίσ ιμ η π ε ρ ίο δ ο το υ σ χ η μ α τ ισ μ ο ύ τ ω ν α ν θ ο τ α ξ ιώ ν. Μ ό ν ο σ ε σ π ά ν ιε ς χ ρ ο ν ιέ ς, ό τ α ν ο ι β ρ ο χ ο π τ ώ σ ε ις ε ίν α ι π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν ε ς, ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν α π α ρ α τ η ρ η θ ε ί έ λ λ ε ιψ η ε δ α φ ικ ή ς υ γ ρ α σ ία ς π ο λ ύ ν ω ρ ίς. Σ τ ις π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ις α υ τ έ ς, μ ια ω ς δ ύ ο α ρ δ ε ύ σ ε ις π ρ ιν τ η ν ά ν θ η σ η έ χ ο υ ν ε υ ν ο ϊκ ή ε π ίδ ρ α σ η σ τ η ν α ν θ ο φ ο ρ ία τ η ς ελιάς-. Θρεπτικά στοιχεία: Α π ό τα κ ύ ρ ια σ τ ο ιχ ε ία τ ο ά ζ ω τ ο κ α ι τ ο κ ά λ ιο ε ίν α ι τ α π ιο σ π ο υ δ α ία κ α ι φ α ίν ε τ α ι ό τι ε ίν α ι τ ε λ ε ίω ς α π α ρ α ίτ η τ α γ ια τ η ν κ α ν ο ν ικ ή κ α ρ π ο φ ο ρ ία κ α ι β λ ά σ τ η σ η τ η ς ε λ ιά ς. Γ ια ν α ε π ιδ ρ ά σ ε ι τ ο ά ζ ω τ ο σ τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό κ α ι τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τ ω ν α ν θ έ ω ν, ω ς κ α ι σ τ η ν κ α ρ π ό δ ε σ η, π ρ έ π ε ι η α ζ ω τ ο ύ χ α λ ίπ α ν σ η ν α ε φ α ρ μ ό ζ ε τ α ι ν ω ρ ίς, ώ σ τ ε ν α έ χ ε ι α π ο ρ ρ ο φ η θ ε ί τ ο σ τ ο ιχ ε ίο σ τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ Μ α ρ τ ίο υ, ο π ό τ ε α ρ χ ίζ ε ι η μ ο ρ φ ο λ ο γ ικ ή δ ια φ ο ρ ο π ο ίη σ η τ ω ν α ν θ ικ ώ ν κ α τ α β ο λ ώ ν. Σ υ ν ή θ ω ς η ε φ α ρ μ ο γ ή τ ω ν α ζ ω τ ο ύ χ ω ν λ ιπ α σ μ ά τ ω ν γ ίν ε τ α ι σ τ α τέ λ η Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ ή τ ο ν Ια ν ο υ ά ρ ιο κ α ι τ η ς κ ο π ρ ιά ς α π ό τ ο π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο φ θ ιν ό π ω ρ ο. Τ ο ά ζ ω τ ο ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο κ α ι σ τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό κ α ρ π ο φ ό ρ ω ν β λ α σ τ ώ ν τ η ς ε π ό μ ε ν η ς χ ρ ο ν ιά ς. Τ ο κ ά λ ιο φ α ίν ε τ α ι ν α ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο σ τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό α ν θ ο φ ό ρ ω ν ο φ θ α λ μ ώ ν κ α ι ε π η ρ ε ά ζ ε ι π ο λ ύ τ ις α π ο δ ό σ ε ις. Έ λ λ ε ιψ η κ α λ ίο υ π ρ ο κ α λ ε ί μ ε ίω σ η τ ω ν α π ο δ ό σ ε ω ν γ ια τ ί σ υ ν ο δ ε ύ ε τ α ι α π ό π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν η β λ ά σ τ η σ η ή α ν θ ο φ ο ρ ία κ α ι μ ικ ρ ο κ α ρ π ία. Το Φως και η κατάσταση 5nuioupyiac αποθεμάτων οργανικών ουσιών: Α ν κ α ι η ε λ ιά δ ε φ α ίν ε τ α ι ν α ε π η ρ ε ά ζ ε τ α ι α π ό τ η φ ω τ ο π ε ρ ίο δ ο, δ έ ν τ ρ α π ο υ δ ε δ έ χ ο ν τ α ι α ρ κ ε τ ό φ ω ς δ ε σ χ η μ α τ ίζ ο υ ν α ν θ ο φ ό ρ ο υ ς ο φ θ α λ μ ο ύ ς. 2 1

Z y tt ire c έ ρ ε υ ν ε ς έ δ ε ιξ α ν ό τ ι: ν ' Τ ο φ ω ς ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο γ ια τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό α ν θ ο φ ό ρ ω ν ο φ θ α λ μ ώ ν, ν ' Ο ι α π α ιτ ή σ ε ις τ ω ν π ο ικ ιλ ιώ ν δ ια φ έ ρ ο υ ν κ α ι υ π ά ρ χ ο υ ν π ο ικ ιλ ίε ς π ο υ έ χ ο υ ν α υ ξ η μ έ ν ε ς α π α ιτ ή σ ε ις σ ε φ ω ς, σ ε σ ύ γ κ ρ ισ η μ ε ά λ λ ε ς π ο υ χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ι λ ιγ ό τ ε ρ ο φ ω ς γ ια τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό α ν θ ο φ ό ρ ω ν ο φ θ α λ μ ώ ν κ α ι ν ' Η π ιο κ ρ ίσ ιμ η π ε ρ ίο δ ο ς π ο υ χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι φ ω ς γ ια τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό α ν θ έ ω ν ε ίν α ι η π ε ρ ίο δ ο ς λ ίγ ο π ρ ιν τ η ν ά ν θ η σ η. Τ α φ ύ λ λ α ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ α σ τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό α ν θ ο φ ό ρ ω ν ο φ θ α λ μ ώ ν. Σ χ ε τ ικ έ ς έ ρ ε υ ν ε ς έ δ ε ιξ α ν ό τι μ ε π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν ο φ ύ λ λ ω μ α δ ε σ χ η μ α τ ίζ ο ν τ α ι α ν θ ο φ ό ρ ο ι ο φ θ α λ μ ο ί κα ι ό τι γ ια ν α ε π ιδ ρ ά σ ο υ ν τ α φ ύ λ λ α σ τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό α ν θ ο φ ό ρ ω ν ο φ θ α λ μ ώ ν π ρ έ π ε ι ν α β ρ ίσ κ ο ν τ α ι σ ε ο ρ ισ μ έ ν ο σ τ ά δ ιο α ύ ξ η σ η ς. Ο ι υ δ α τ ά ν θ ρ α κ ε ς μ α ζ ί μ ε τ ο ά ζ ω τ ο ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο ι σ τ η ν κ α ρ π ο φ ο ρ ία τ η ς ε λ ιά ς κ α ι ε υ ν ο ο ύ ν τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό α ν θ ο φ ό ρ ω ν ο φ θ α λ μ ώ ν. Α υ ξ η μ έ ν η π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ α σ ε υ δ α τ ά ν θ ρ α κ ε ς ε υ ν ο ε ί τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό α ν θ ο φ ό ρ ω ν ο φ θ α λ μ ώ ν. Φ α ίν ε τ α ι ό μ ω ς ό τι κ α ι η π ε ρ ίσ σ ε ια ο ρ γ α ν ικ ώ ν α ζ ω τ ο ύ χ ω ν ο υ σ ιώ ν ε π η ρ ε ά ζ ε ι το σ χ η μ α τ ισ μ ό α ν θ ο φ ό ρ ω ν ο φ θ α λ μ ώ ν. Παρενιαυτοφορία: Σ τα ο π ω ρ ο φ ό ρ α π ο υ κ α ρ π ο φ ο ρ ο ύ ν κ α ν ο ν ικ ά κ ά θ ε χ ρ ό ν ο υ π ά ρ χ ε ι μ ια λ ε π τ ή ε ξ ισ ο ρ ρ ό π η σ η β λ ά σ τ η σ η ς μ ε κ α ρ π ο φ ο ρ ία κ α ι τ ο δ έ ν τ ρ ο π α ρ ά λ λ η λ α μ ε τ η ν α ύ ξ η σ η τ ω ν κ α ρ π ώ ν σ χ η μ α τ ίζ ε ι κ α ρ π ο φ ό ρ α ό ρ γ α ν α μ ε α ν θ ικ έ ς κ α τ α β ο λ έ ς π ο υ ε ξ α σ φ α λ ίζ ο υ ν τ η ν κ α ρ π ο φ ο ρ ία τ η ς ε π ό μ ε ν η ς χ ρ ο ν ιά ς. Μ ια ο π ο ια δ ή π ο τ ε ό μ ω ς δ ια τ α ρ α χ ή τ η ς σ χ έ σ η ς α υ τ ή ς τ ε ίν ε ι ν α δ ια τ α ρ ά ξ ε ι τ η ν κ α ν ο ν ικ ό τ η τ α σ τ η ν κ α ρ π ο φ ο ρ ία κ α ι β λ ά σ τ η σ η π ο υ έ χ ε ι ω ς σ υ ν έ π ε ια τ η ν ε μ φ ά ν ισ η μ ια ς π ε ρ ιο δ ικ ό τ η τ α ς σ τ η ν α π ό δ ο σ η π ο υ χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε τ α ι ω ς π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία. Τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο ε ίν α ι σ υ ν η θ ισ μ έ ν ο σ τ η ν ε λ ιά κ α ι ε ίχ ε ε π ισ η μ α ν θ ε ί α π ό τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο α π ό τ η ν α ρ χ α ιό τ η τ α. Τ ο ε ίδ ο ς π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι τ ά σ η γ ια π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία π ο υ ε ίν α ι π ιο έ ν τ ο ν η σ ε ξ η ρ ά κ α ι ά γ ο ν α ε δ ά φ η. Ο κ ύ κ λ ο ς κ α ρ π ο φ ο ρ ία ς -α κ α ρ π ία ς ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν ν α ε ίν α ι 2 ε τ ή ς ή θ ε τ ή ς κ α ι μ π ο ρ ε ί ν α α φ ο ρ ά ο ρ ισ μ έ ν ο υ ς κ λ ά δ ο υ ς ε ν ό ς δ έ ν τ ρ ο υ, α τ ο μ ικ ά δ έ ν τ ρ α, ο λ ό κ λ η ρ η τ η ν έ κ τ α σ η τ ο υ ε λ α ιώ ν α, ο ρ ισ μ έ ν α γ ε ω γ ρ α φ ικ ά δ ια μ ε ρ ίσ μ α τ α ή κ α ι ο λ ό κ λ η ρ η τη χ ώ ρ α. Η κ α ν ο ν ικ ό τ η τ α τ η ς κ α ρ π ο φ ο ρ ία ς σ τ η ν ε λ ιά ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν α δ ια τ α ρ α χ θ ε ί ε ίτ ε τη χ ρ ο ν ιά τ η ς α κ α ρ π ία ς α π ό έ λ λ ε ιψ η α ν θ έ ω ν, κ α κ ή κ α ρ π ό δ ε σ η ή υ π ε ρ β ο λ ικ ή κ α ρ π ό π τ ω σ η, ε ίτ ε τη χ ρ ο ν ιά τ η ς κ α ρ π ο φ ο ρ ία ς α π ό υ π ε ρ β ο λ ικ ή κ α ρ π ό δ ε σ η, π ο λ ύ μ ε ιω μ έ ν η κ α ρ π ό π τ ω σ η κ α ι γ ε ν ικ ώ ς α π ό υ π ε ρ β ο λ ικ ή κ α ρ π ο φ ο ρ ία. Γ ια τ η ν ε ίσ ο δ ο σ τ η ν π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία μ π ο ρ ε ί ν α ε υ θ ύ ν ε τ α ι έ ν α ς ε ξ ω τ ε ρ ικ ό ς 22

π α ρ ά γ ο ν τ α ς, ό π ω ς έ ν α ς π α γ ε τ ό ς, ο ι κ α κ έ ς κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς π ο υ ε μ π ο δ ίζ ο υ ν τ η ν ε π ικ ο ν ία σ η, η έ λ λ ε ιψ η ν ε ρ ο ύ κ α ι α ζ ώ τ ο υ κ α τ ά τ η ν κ ρ ίσ ιμ η ε π ο χ ή τ η ς δ ια φ ο ρ ο π ο ίη σ η ς α ν θ ο φ ό ρ ω ν ο φ θ α λ μ ώ ν κ.λ.π. Π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία ό μ ω ς ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν ν α π ρ ο κ α λ έ σ ε ι κ α ι τ ο υ π ε ρ β ο λ ικ ό δ έ σ ιμ ο κ α ρ π ώ ν μ ια χ ρ ο ν ιά. Η π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία σ τ η ν π ε ρ ίπ τ ω σ η α υ τ ή π ρ ο κ α λ ε ίτ α ι α π ό τ ο ν α ν τ α γ ω ν ισ μ ό β λ ά σ τ η σ η ς κ α ι κ α ρ π ο φ ο ρ ία ς. Η υ π ε ρ β ο λ ικ ή κ α ρ π ο φ ο ρ ία π ρ ο κ α λ ε ί τ ο ν π ε ρ ιο ρ ισ μ ό τ η ς ν έ α ς β λ ά σ τ η σ η ς π ο υ ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ η γ ια τ η ν α ν θ ο γ ο ν ία τ η ς ε π ό μ ε ν η ς χ ρ ο ν ιά ς. Ο έ λ ε γ χ ο ς τ η ς π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία ς α π α ιτ ε ί π ρ ο σ ε κ τ ικ ο ύ ς χ ε ιρ ισ μ ο ύ ς μ ε ρ ύ θ μ ισ η τ η ς α ν θ ο γ ο ν ία ς, α ρ α ίω μ α κ α ρ π ώ ν, α π ο φ υ γ ή τ η ς ό ψ ιμ η ς σ υ γ κ ο μ ιδ ή ς κ α ρ π ώ ν κα ι μ ε ε φ α ρ μ ο γ ή σ ω σ τ ο ύ κ λ α δ ε ύ μ α τ ο ς. Η π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία ε ίν α ι σ ο β α ρ ό π ρ ό β λ η μ α γ ια τ ο υ ς π α ρ α γ ω γ ο ύ ς τ η ς β ρ ώ σ ιμ η ς ε λ ιά ς κ α ι π ρ έ π ε ι ν α μ ε ιώ ν ε τ α ι γ ια ν α ε ίν α ι α π ο δ ο τ ικ ή η κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια. Σ τη χ ρ ο ν ιά υ π ε ρ β ο λ ικ ή ς κ α ρ π ο φ ο ρ ία ς οι κ α ρ π ο ί ε ίν α ι π ο λ ύ μ ικ ρ ο ί, δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ν ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ο ύ ν ω ς β ρ ώ σ ιμ ε ς ε λ ιέ ς κ α ι π ρ έ π ε ι ν α π α ρ α μ ε ίν ο υ ν σ τ ο δ έ ν τ ρ ο γ ια ν α μ α ζ ε υ τ ο ύ ν α ρ γ ό τ ε ρ α ω ς λ α δ ο λ ιέ ς. Η ό ψ ιμ η π α ρ α μ ο ν ή τ ο υ κ α ρ π ο ύ γ ια ω ρ ίμ α ν σ η ε ξ α ν τ λ ε ί τ ό σ ο π ο λ ύ το δ έ ν τ ρ ο π ο υ σ π ά ν ια κ α ρ π ο φ ο ρ ε ί τ η ν ε π ό μ ε ν η χ ρ ο ν ιά. Γ ια ν α α π ο φ ύ γ ο υ μ ε τ η ν π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία κ α λ ά ε ίν α ι ν α μ ε ιώ ν ο υ μ ε μ ε α ρ α ίω μ α το φ ο ρ τ ίο τη χ ρ ο ν ιά τ η ς κ α ρ π ο φ ο ρ ία ς. Η μ ε ίω σ η τ ο υ φ ο ρ τ ίο υ μ π ο ρ ε ί ν α γ ίν ε ι ν ω ρ ίς τ ο ν Ιο ύ ν ιο μ ε χ η μ ικ έ ς ο υ σ ίε ς. Τ έ τ ο ιε ς ε π ε μ β ά σ ε ις γ ίν ο ν τ α ι μ ό ν ο τη χ ρ ο ν ιά π ο υ έ χ ο υ μ ε υ π ε ρ β ο λ ικ ή κ α ρ π ό δ ε σ η. Α ν ο ε λ α ιώ ν α ς έ ρ θ ε ι σ ε κ α λ ή κ α τ ά σ τ α σ η κ α ρ π ο φ ο ρ ία ς δ ε ν ε ίν α ι α ν ά γ κ η ν α ε π έ μ β ο υ μ ε γ ια μ ε ρ ικ ά χ ρ ό ν ια. Η περίοδοο άνθησηο και το ασυμβίβαστο: Η ε λ ιά α ν θ ίζ ε ι σ τ α τ έ λ η τ η ς ά ν ο ιξ η ς, η δ ε π ε ρ ίο δ ο ς α ν θ ο φ ο ρ ία ς δ ια ρ κ ε ί β ρ α χ ύ χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τ η μ α, α π ό 6 έ ω ς 8 η μ έ ρ ε ς. Η π ε ρ ίο δ ο ς α ν θ ο φ ο ρ ία ς μ π ο ρ ε ί ν α μ ε τ α τ ο π ίζ ε τ α ι π ρ ώ ιμ α ή ό ψ ιμ α α ν ά λ ο γ α μ ε τ ις θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς π ο υ ε π ικ ρ α τ ο ύ ν τ η ν ά ν ο ιξ η. Ο ψ υ χ ρ ό ς κ α ι υ γ ρ ό ς κ α ιρ ό ς τ η ν ά ν ο ιξ η κ α θ υ σ τ ε ρ ε ί τ η ν ε ξ έ λ ιξ η τ ω ν α ν θ ο τ α ξ ιώ ν κ α ι έ χ ο υ μ ε π λ ή ρ η ά ν θ η σ η ν ω ρ ίς τ ο Μ ά ιο ή κ α ι τ ο ν Α π ρ ίλ ιο μ ή ν α. Ό π ο υ κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ ν τ α ι δ ύ ο κ α ι τ ρ ε ις π ο ικ ιλ ίε ς σ υ ν ή θ ω ς έ χ ο υ μ ε α λ λ η λ ο ε π ικ ά λ υ ψ η σ τ η ν π ε ρ ίο δ ο α ν θ ο φ ο ρ ία ς. Τ ο α σ υ μ β ίβ α σ τ ο μ π ο ρ ε ί ν α α π ο τ ε λ έ σ ε ι α ίτ ιο μ ε ρ ικ ή ς ή ο λ ικ ή ς α κ α ρ π ία ς ο ρ ισ μ έ ν ω ν π ο ικ ιλ ιώ ν π ο υ φ υ τ ε ύ ο ν τ α ι σ ε α μ ιγ ε ίς ε λ α ιώ ν ε ς. Π ε ιρ ά μ α τ α μ ε λ έ τ η ς το υ α σ υ μ β ιβ ά σ τ ο υ π ο υ έ γ ιν α ν σ τ η Β ό ρ ε ια Ε λ λ ά δ α έ δ ε ιξ α ν ό τ ι η π ο ικ ιλ ία "Κ ο ρ ω ν έ ικ η " ε ίν α ι α υ τ ο γ ό ν ιμ η, ε ν ώ ο ι π ο ικ ιλ ίε ς " Α μ φ ίσ σ η ς ", " Χ ο ν δ ρ ο λ ιά Χ α λ κ ιδ ικ ή ς " κ α ι " Κ α λ α μ ώ ν " ε ίν α ι α υ τ ο α σ υ μ β ίβ α σ τ ε ς. Σγινοκαρττία: Σ χ ιν ο κ α ρ π ία ε ίν α ι έ ν α ε ίδ ο ς μ ικ ρ ο κ α ρ π ία ς π ο υ π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι ο ρ ισ μ έ ν ε ς χ ρ ο ν ιέ ς σ ε δ ιά φ ο ρ ε ς π ο ικ ιλ ίε ς. Ο ι κ α ρ π ο ί α ν α π τ ύ σ σ ο ν τ α ι σ ε δ ιά φ ο ρ α μ ε γ έ θ η 23

τ ο υ ς χ ε ιμ ε ρ ιν ο ύ ς μ ή ν ε ς τ ο ε ρ γ α τ ικ ό δ υ ν α μ ικ ό κ υ ρ ίω ς σ τη σ υ γ κ ο μ ιδ ή τ ο υ ε λ α ιό κ α ρ π ο υ. Μ ε γ ά λ η σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η ε λ α ιο δ έ ν τ ρ ω ν γ ια π α ρ α γ ω γ ή ε λ α ιό λ α δ ο υ ε ν τ ο π ίζ ε τ α ι κ υ ρ ίω ς σ τ ις ν ό τ ιε ς π α ρ ά λ ιε ς π ε ρ ιο χ έ ς τ η ς χ ώ ρ α ς π ο υ ε ίν α ι θ ε ρ μ έ ς κ α ι ξ η ρ έ ς, ό π ω ς σ τ η ν Κ ρ ή τη, σ τ η ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο, σ τ α ν η σ ιά το υ Ιο ν ίο υ Π ε λ ά γ ο υ ς κ α ι σ τα ν η σ ιά το υ Α ιγ α ίο υ. Ο ι β ρ ώ σ ιμ ε ς ε λ ιέ ς π α ρ ά γ ο ν τ α ι σ ε δ ρ ο σ ε ρ ό τ ε ρ ε ς κ α ι γ ο ν ιμ ό τ ε ρ ε ς σ χ ε τ ικ ά π ε ρ ιο χ έ ς ό π ω ς σ τ ο υ ς ν ο μ ο ύ ς Φ θ ιώ τ ιδ α ς, Μ α γ ν η σ ία ς, Α ιτ ω λ ο α κ α ρ ν α ν ία ς, Ε ύ β ο ια ς, Ά ρ τ α ς, Λ ά ρ ισ α ς, Χ α λ κ ιδ ικ ή ς, Λ α κ ω ν ία ς, Μ ε σ σ η ν ία ς κ.α. Τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τι τα τ ε λ ε υ τ α ία 2 5 χ ρ ό ν ια π ρ α γ μ α τ ο π ο ιο ύ ν τ α ι ν έ ε ς φ υ τ ε ύ σ ε ις μ ε σ υ σ τ ή μ α τ α π υ κ ν ή ς φ ύ τ ε υ σ η ς κ α ι χ α μ η λ ή α ν ά π τ υ ξ η κ ό μ η ς, ο δ ή γ η σ ε σ τ η σ τ α θ ε ρ ή α ύ ξ η σ η τ ω ν ε κ τ ά σ ε ω ν π ο υ κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ ν τ α ι μ ε ε λ ιά σ τ η χ ώ ρ α μ α ς. Ε π ίσ η ς το ίδ ιο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τ η μ α έ χ ο υ μ ε σ η μ α ν τ ικ ή α ύ ξ η σ η τ η ς ε τ ή σ ια ς π α ρ α γ ω γ ή ς ε λ α ιο κ ά ρ π ο υ κ α ι λ α δ ιο ύ, κ α θ ώ ς ε π ίσ η ς κ α ι α ύ ξ η σ η τ η ς π α ρ α γ ω γ ή ς β ρ ώ σ ιμ η ς ε λ ιά ς. Τ α ε λ α ιό δ ε ν τ ρ α κ α λ ύ π τ ο υ ν έ κ τ α σ η 6,4 ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια σ τ ρ έ μ μ α τ α. Ο ι ε λ α ιώ ν ε ς τ ω ν η μ ιο ρ ε ιν ώ ν κ α ι ο ρ ε ιν ώ ν π ε ρ ιο χ ώ ν δ ίν ο υ ν π ε ρ ίπ ο υ το 1 /2 α π ό τ ο σ ύ ν ο λ ο τ η ς ε τ ή σ ια ς π α ρ α γ ω γ ή ς ε λ α ιο λ ά δ ο υ. Η ε τ ή σ ια π α ρ α γ ω γ ή ε λ α ιο κ ά ρ π ο υ π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι κ ά π ο ιε ς μ ικ ρ έ ς δ ια κ υ μ ά ν σ ε ις α π ό χ ρ ο ν ιά σ ε χ ρ ο ν ιά, ε ν ώ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ε ς δ ια κ υ μ ά ν σ ε ις π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ α ι σ τ η ν π α ρ α γ ω γ ή π ο ικ ιλ ιώ ν τ η ς λ α δ ο λ ιά ς. Ο ι μ ε γ ά λ ε ς δ ια κ υ μ ά ν σ ε ις σ τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ε λ α ιο κ ά ρ π ο υ σ τ ις λ α δ ο λ ιέ ς ο φ ε ίλ ο ν τ α ι σ τ η μ ε γ ά λ η τ ά σ η τ ο υ ε ίδ ο υ ς ν α π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ε ί π ο υ ε π ιτ ε ίν ε τ α ι α π ό τ η ν ε π ικ ρ ά τ η σ η δ υ σ μ ε ν ώ ν κ α ιρ ικ ώ ν σ υ ν θ η κ ώ ν, ό π ω ς α κ α τ ά λ λ η λ ε ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς κ α ι κ υ ρ ίω ς π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν ε ς β ρ ο χ ο π τ ώ σ ε ις, δ ε δ ο μ έ ν ο υ ό τι ο ι λ α δ ο λ ιέ ς κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ ν τ α ι σ ε ξ η ρ έ ς κ α ι ά γ ο ν ε ς π ε ρ ιο χ έ ς, π ο υ δ ε ν α ρ δ ε ύ ο ν τ α ι. Ε ξ α ιτ ία ς τ ω ν δ ια κ υ μ ά ν σ ε ω ν, π ο υ σ υ μ β α ίν ο υ ν ε ίτ ε χ ρ ο ν ιά π α ρ ά χ ρ ο ν ιά ε ίτ ε κ ά θ ε 3 ω ς 5 χ ρ ό ν ια, π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ α ι δ υ σ μ ε ν ε ίς ε π ιπ τ ώ σ ε ις σ τ ο ε ισ ό δ η μ α τ ω ν π α ρ α γ ω γ ώ ν, κ υ ρ ίω ς σ 'α υ τ ο ύ ς ο ι ο π ο ίο ι α π ο ζ ο ύ ν μ ό ν ο α π ό τ η ν ε λ α ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια. Η μ έ σ η π α ρ α γ ω γ ή τ ω ν ε λ α ιο δ έ ν τ ρ ω ν, π α ρ ό λ ο π ο υ α υ ξ ή θ η κ ε η ε λ α ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια τα τ ε λ ε υ τ α ία χ ρ ό ν ια, π α ρ α μ έ ν ε ι α κ ό μ α χ α μ η λ ή. Π ε ρ ίπ ο υ 3 1 3 kg ε λ α ιο κ ά ρ π ο υ α ν ά σ τ ρ έ μ μ α π α ρ ά γ ο ν τ α ι ε τ η σ ίω ς σ τ ο υ ς π ε δ ιν ο ύ ς ε λ α ιώ ν ε ς τ η ς χ ώ ρ α ς μ α ς. Σ τ ις ο ρ ε ιν έ ς π ε ρ ιο χ έ ς η μ έ σ η ε τ ή σ ια α π ό δ ο σ η ε ίν α ι α κ ό μ α μ ε ιω μ έ ν η. Ο ι α π ο δ ό σ ε ις α υ τ έ ς σ ε σ ύ γ κ ρ ισ η μ ε τ ις α π ο δ ό σ ε ις ε λ α ιώ ν ω ν σ ε ά λ λ ε ς ε λ α ιο κ ο μ ικ έ ς χ ώ ρ ε ς ε ίν α ι π ο λ ύ χ α μ η λ έ ς κ α ι έ τ σ ι δ ε ν μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α θ ε ω ρ ο ύ μ ε τ η ν ε λ α ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ε π ικ ε ρ δ ή ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η. 25

Ο ι παρακάτω λόνοι δικαιολογούν tic ακανόνιστες και γαυηλέο αποδόσεκ στη νώοα uac: ν ' Τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τι δ ε ν υ π ά ρ χ ε ι ε π α ρ κ ή ς ε δ α φ ικ ή υ γ ρ α σ ία ο δ η γ ε ί σ τ η ν α κ α ρ π ία γ ια ο ρ ισ μ έ ν ε ς π ε ρ ιο χ έ ς τ η ς χ ώ ρ α ς ό π ο υ ε π ικ ρ α τ ε ί ξ η ρ α σ ία κ α τά τ η ν π ε ρ ίο δ ο π ο υ α ν α π τ ύ σ σ ο ν τ α ι ο ι α ν θ ικ έ ς κ α τ α β ο λ έ ς. ν ' Η έ ν τ ο ν η π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία σ τ η ν ε λ ιά, π ο υ π ρ ο κ ύ π τ ε ι α π ό τ η ν ε ξ ά ν τ λ η σ η τ ω ν θ ρ ε π τ ικ ώ ν ο υ σ ιώ ν τη χ ρ ο ν ιά τ η ς κ α ρ π ο φ ο ρ ία ς, ε π η ρ ε ά ζ ε ι δ υ σ μ ε ν ώ ς τ η ν κ α ρ π ο φ ο ρ ία τ η ς ε π ό μ ε ν η ς χ ρ ο ν ιά ς. ν ' Τ α δ έ ν τ ρ α μ ε γ ά λ η ς η λ ικ ία ς π ε ρ ιο ρ ίζ ο υ ν τ η ν π α ρ α γ ω γ ικ ό τ η τ α τ η ς ε λ α ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ς, α φ ο ύ μ ε τ η σ υ ν ε χ ή κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια έ χ ο υ ν ε ξ α ν τ λ ή σ ε ι τ α α π ο θ έ μ α τ α θ ρ ε π τ ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν α π ό τ ο έ δ α φ ο ς. ν ' Η γ ε ν ικ ή έ λ λ ε ιψ η α ζ ώ τ ο υ ε υ θ ύ ν ε τ α ι α ρ κ ε τ ά γ ια τ ις μ ε ιω μ έ ν ε ς α π ο δ ό σ ε ις τ η ς ε λ α ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ς. ν ' Η σ υ γ κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια τ η ς ε λ ιά ς μ ε σ ιτ η ρ ά ή ά λ λ ε ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς ε ξ α ν τ λ ε ί τ α α π ο θ έ μ α τ α υ γ ρ α σ ία ς κ α ι θ ρ ε π τ ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν α π ό τ ο δ έ ν τ ρ ο κ α ι π ε ρ ιο ρ ίζ ε ι π ο λ ύ τ ις α π ο δ ό σ ε ις. ν ' Ο ι π ο ικ ιλ ίε ς ο ι ο π ο ίε ς έ χ ο υ ν α υ ξ η μ έ ν ε ς α π α ιτ ή σ ε ις σ ε χ α μ η λ έ ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς γ ια το σ χ η μ α τ ισ μ ό α ν θ ο τ α ξ ιώ ν, έ χ ο υ ν π ρ ό β λ η μ α ε ξ α ιτ ία ς τ η ς έ λ λ ε ιψ η ς χ α μ η λ ώ ν θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ιώ ν. ν ' Η έ λ λ ε ιψ η σ τ α υ ρ ο γ ο ν ιμ ο π ο ίη σ η ς π ρ ο κ α λ ε ί α κ α ρ π ία σ ε ο ρ ισ μ έ ν ε ς μ ό ν ο π ο ικ ιλ ίε ς οι ο π ο ίε ς ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο ν α σ τ α υ ρ ε π ικ ο ν ιά ζ ο ν τ α ι γ ια κ α λ ύ τ ε ρ η π α ρ α γ ω γ ή. ν ' Η π υ κ ν ή φ ύ τ ε υ σ η π ε ρ ιο ρ ίζ ε ι τ η ν κ α ρ π ο φ ο ρ ία σ τ ις κ ο ρ υ φ έ ς τ ω ν δ έ ν τ ρ ω ν κ α ι μ ε ιώ ν ε ι τ η ν α π ό δ ο σ η κ α τά σ τ ρ έ μ μ α. Ο ι χ α μ η λ έ ς α π ο δ ό σ ε ις σ τ ις ε λ α ιο κ ο μ ικ έ ς π ε ρ ιο χ έ ς τ η ς χ ώ ρ α ς σ ε σ υ ν δ υ α σ μ ό μ ε τα π ρ ο β λ ή μ α τ α τ η ς ε μ π ο ρ ία ς π ο υ π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ α ι τα τ ε λ ε υ τ α ία χ ρ ό ν ια λ ό γ ω το υ α ν τ α γ ω ν ισ μ ο ύ το υ ε λ α ιο λ ά δ ο υ α π ό ά λ λ α φ υ τ ικ ά έ λ α ια κ α ι ε ξ α ιτ ία ς τ η ς π ρ ο σ φ ο ρ ά ς β ρ ώ σ ιμ ω ν ε λ ιώ ν α π ό ά λ λ ε ς χ ώ ρ ε ς, έ χ ο υ ν π ρ ο κ α λ έ σ ε ι κ ρ ίσ η σ τ η ν ε λ α ιο κ ο μ ικ ή π α ρ α γ ω γ ή η ο π ο ία α ρ χ ίζ ε ι ν α γ ίν ε τ α ι π ιο έ ν τ ο ν η ύ σ τ ε ρ α α π ό τη ν έ ν τ α ξ η σ τ η ν Ε Ο Κ. 26

Τ α υ έ τ ο α π ο υ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν π ρ ο τ ε ίν ο ν τ α ι ν ια ν α α ν τ ιμ ε τ ω π ισ θ ε ί η κ ο ίσ η α υ τ ή π ο υ α π α σ ν ο λ ε ί κ α ι tic ά λ λ ε ς ε λ α ιο π α ρ α ν ω ν ικ έ ς ν ώ ο ε ο m e Ε Ο Κ : Αναδιάρθρωση me ελαιοκαλλιέρνειας: Η α ν α δ ιά ρ θ ρ ω σ η τ η ς ε λ α ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ς θ α ή τ α ν δ υ ν α τ ό ν α π ρ α γ μ α τ ο π ο ιη θ ε ί μ ε τη ν α π ο μ ά κ ρ υ ν σ η π ρ ο β λ η μ α τ ικ ώ ν ε λ α ιώ ν ω ν κ α ι π ο ικ ιλ ιώ ν π ο υ δ ίν ο υ ν χ α μ η λ έ ς α π ο δ ό σ ε ις κ α ι τ η ν α ν τ ικ α τ ά σ τ α σ ή τ ο υ ς μ ε ά λ λ ε ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο α π ο δ ο τ ικ έ ς. Η α ν α δ ιά ρ θ ρ ω σ η τη ο ε λ α ιο κ α λ ιέ ο ν ε ια ο σ τη γ ώ ρ α u a c ε ίν α ι δ ύ σ κ ο λ ο ν α σ υ υ β ε ί ν ια δ ύ ο λ ό ν ο υ ο : 1. Π ρ ώ τ ο ν η ε λ ιά σ τ ις ο ρ ε ιν έ ς κ α ι η μ ιο ρ ε ιν έ ς π ε ρ ιο χ έ ς κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι σ ε ε δ ά φ η ά γ ο ν α, π ο υ δ έ χ ο ν τ α ι λ ίγ ε ς β ρ ο χ ο π τ ώ σ ε ις. Α υ τ έ ς ο ι π ε ρ ιο χ έ ς δ ίν ο υ ν χ α μ η λ έ ς α π ο δ ό σ ε ις κ α ι ε ίν α ι δ ύ σ κ ο λ ο ν α α ξ ιο π ο ιη θ ο ύ ν μ ε ά λ λ ε ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς. 2. Δ ε ύ τ ε ρ ο ν σ τ ις π ε δ ιν έ ς π ε ρ ιο χ έ ς, π ο υ η ε λ α ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια α π ο δ ίδ ε ι π ρ ο ϊό ν σ ε β ρ ώ σ ιμ ο κ α ρ π ό ή κ α ρ π ό δ ιπ λ ή ς χ ρ ή σ η ς, η ε λ ιά α ν τ α γ ω ν ίζ ε τ α ι μ ε ικ α ν ο π ο ιη τ ικ έ ς α π ο δ ό σ ε ις σ ε ε ισ ό δ η μ α ά λ λ ε ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς κ α ι ε ίν α ι δ ύ σ κ ο λ ο ν α π ε ισ θ ο ύ ν ο ι π α ρ α γ ω γ ο ί ν α α λ λ ά ξ ο υ ν κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια. Βελτίωση me ποωτονενοιχ τταρανωνικ: Η β ε λ τ ίω σ η τ η ς π ρ ω τ ο γ ε ν ο ύ ς π α ρ α γ ω γ ή ς μ π ο ρ ε ί ν α γ ίν ε ι μ ε μ έ τ ρ α π ο υ σ τ ο χ ε ύ ο υ ν σ τ η ν α ύ ξ η σ η τ ω ν α π ο δ ό σ ε ω ν σ ε σ υ ν δ υ α σ μ ό μ ε τ η μ ε ίω σ η τ ο υ κ ό σ τ ο υ ς π α ρ α γ ω γ ή ς. Τ έ τ ο ια μ έ τ ρ α ε ίν α ι η ε φ α ρ μ ο γ ή κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ ώ ν τ ε χ ν ικ ώ ν π ο υ τ ε ίν ο υ ν ν α π ε ρ ιο ρ ίσ ο υ ν τ η ν π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία κ α ι α κ α ρ π ία τ η ς ε λ ιά ς κ α ι η ο λ ο κ λ η ρ ω μ έ ν η φ υ τ ο π ρ ο σ τ α σ ία μ ε σ κ ο π ό τ η μ ε ίω σ η τ ω ν α π ω λ ε ιώ ν κ α ι β ε λ τ ίω σ η τ η ς π ο ιό τ η τ α ς τ η ς ε λ α ιο κ ο μ ικ ή ς π α ρ α γ ω γ ή ς μ ε μ ε θ ό δ ο υ ς π ο υ ε ίν α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο φ ιλ ικ έ ς μ ε το π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν. Ε π ίσ η ς έ ν α α κ ό μ η μ έ τ ρ ο ε ίν α ι η δ ια μ ό ρ φ ω σ η τ ω ν δ έ ν τ ρ ω ν σ τ α κ α τ ά λ λ η λ α σ χ ή μ α τ α μ ε π ε ρ ιο ρ ισ μ ό τ ο υ χ ρ ό ν ο υ π ο υ χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ι ν α μ π ο υ ν σ τ η ν π α ρ α γ ω γ ή κ α ι χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ι λ ίγ α ε ρ γ α τ ικ ά γ ια τ η ν ε κ τ έ λ ε σ η τ ω ν κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ ώ ν ε ρ γ α σ ιώ ν. Τ έ λ ο ς δ ύ ο α κ ό μ η α π α ρ α ίτ η τ α μ έ τ ρ α ε ίν α ι η δ ιά δ ο σ η κ α τ ά λ λ η λ ω ν π ο ικ ιλ ιώ ν, π ο υ έ χ ο υ ν α ν τ ο χ ή σ ε ε χ θ ρ ο ύ ς κ α ι α σ θ έ ν ε ιε ς κ α ι δ ια θ έ τ ο υ ν κ α λ ά π α ρ α γ ω γ ικ ά χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά κ α ι η μ η χ α ν ο π ο ίη σ η τ η ς π α ρ α γ ω γ ή ς μ ε τη δ η μ ιο υ ρ γ ία ε λ α ιώ ν ω ν σ ε σ χ ή μ α τ α π ο υ ε π ιτ ρ έ π ο υ ν τη χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η μ η χ α ν η μ ά τ ω ν σ τ α δ ιά φ ο ρ α κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ ά σ τ ά δ ια, ώ σ τ ε ν α έ χ ο υ μ ε σ υ μ π ίε σ η σ τ ο κ ό σ τ ο ς π α ρ α γ ω γ ή ς. 27

Βελτίωση me δευτερογενούς παρανωνήο και me ευπορίας Σ τις β ρ ώ σ ιμ ε ς ε λ ιέ ς τ α μ έ τ ρ α π ο υ μ π ο ρ ο ύ ν ν α α π ο δ ώ σ ο υ ν κ α λ ά α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α ε ίν α ι: ν ' Ε φ α ρ μ ο γ ή υ ψ η λ ή ς τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς σ τ η ν ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία κ α ι σ υ ν τ ή ρ η σ η ε λ λ η ν ικ ώ ν ε π ιτ ρ α π έ ζ ιω ν ε λ ιώ ν μ ε σ τ ό χ ο υ ς τ η ν π α ρ α γ ω γ ή β ρ ώ σ ιμ ω ν ε λ ιώ ν ε λ λ η ν ικ ο ύ τ ύ π ο υ κ α ι τ η ν κ α λ ή δ ια τ ή ρ η σ η μ ε π α σ τ ε ρ ίω σ η κ α ι σ ε δ ια λ ύ μ α τ α μ ε μ ικ ρ ή π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ α σ ε α λ ά τ ι. ν ' Ο ρ γ ά ν ω σ η ε μ π ο ρ ία ς - δ ια κ ίν η σ η ς β ρ ώ σ ιμ ω ν ε λ ιώ ν σ τ ο ε σ ω τ ε ρ ικ ό κ α ι ε ξ ω τ ε ρ ικ ό, ώ σ τ ε ν α κ α θ ιε ρ ω θ ο ύ ν σ τ ο δ ιε θ ν ή χ ώ ρ ο ο ι τ ύ π ο ι τ ω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν β ρ ω σ ίμ ω ν ε λ ιώ ν. Σ τις λ α δ ο λ ιέ ς π ρ έ π ε ι ν α γ ίν ε ι β ε λ τ ίω σ η τ η ς π ο ιό τ η τ α ς το υ ε λ α ιό λ α δ ο υ κ α ι π ρ ο ώ θ η σ η τ η ς κ α τ α ν ά λ ω σ ή ς το υ, ώ σ τ ε ν α μ π ο ρ ε ί ν α α ν τ α γ ω ν ισ τ ε ί τ α ά λ λ α φ θ η ν ό τ ε ρ α φ υ τ ικ ά έ λ α ια ( σ π ο ρ έ λ α ια ) π ο υ κ υ κ λ ο φ ο ρ ο ύ ν σ τ η ν α γ ο ρ ά. Σ η μ α ν τ ικ έ ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς σ τ ο ν τ ο μ έ α α υ τ ό γ ίν ο ν τ α ι α π ό δ ιά φ ο ρ ο υ ς φ ο ρ ε ίς, ό π ω ς τ ο κ ρ ά τ ο ς, Ε Ο Κ κ α ι α π ό τ ο Δ ιε θ ν έ ς Σ υ μ β ο ύ λ ιο Ε λ α ιο λ ά δ ο υ (IO O C ) μ ε ε ν έ ρ γ ε ιε ς π ο υ σ τ ο χ ε ύ ο υ ν α ) σ τ η ν ε φ α ρ μ ο γ ή κ α τ ά λ λ η λ ω ν τ ε χ ν ικ ώ ν σ ε ό λ α τ α σ τ ά δ ια α π ό τη σ υ γ κ ο μ ιδ ή, τη δ ια τ ή ρ η σ η κ α ι ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία τ ο υ ε λ α ιο κ ά ρ π ο υ μ έ χ ρ ι τ ο χ ρ ό ν ο τ η ς κ α τ α ν ά λ ω σ ή ς τ ο υ, β ) σ τ η ν ε φ α ρ μ ο γ ή ο ικ ο ν ο μ ικ ώ ν ε ν ισ χ ύ σ ε ω ν π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν τ ο ν π α ρ α γ ω γ ό ή τ ο ν κ α τ α ν α λ ω τ ή, ώ σ τ ε ν α β ε λ τ ιω θ ε ί η α ν τ α γ ω ν ισ τ ικ ό τ η τ α τ ω ν ε λ α ιο κ ο μ ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν κ α ι γ ) σ τ η ν ο ρ γ ά ν ω σ η σ υ ν ε δ ρ ίω ν σ τ α ο π ο ία, τ ο ν ίζ ε τ α ι η β ιο λ ο γ ικ ή α ξ ία τ ο υ ε λ α ιο λ ά δ ο υ κ α ι έ χ ο υ ν ε υ μ ε ν ή α π ή χ η σ η σ τ ο κ α τ α ν α λ ω τ ικ ό κ ο ιν ό. Χρήση υποπροϊόντων ελαιολάδου: Ο ι χ ρ ή σ ε ις τ ω ν υ π ο π ρ ο ϊό ν τ ω ν τ ο υ ε λ α ιο λ ά δ ο υ π α ρ ο υ σ ιά ζ ο ν τ α ι σ τ ο ν π α ρ α κ ά τ ω π ίν α κ α, ό π ο υ φ α ίν ο ν τ α ι τ α π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α κ α ι τ α μ ε ιο ν ε κ τ ή μ α τ α τ η ς κ ά θ ε π ε ρ ίπ τ ω σ η ς. Μ ια σ η μ α ν τ ικ ή έ ρ ε υ ν α γ ια τ η ν ε π α ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η τ ω ν υ γ ρ ώ ν α π ο β λ ή τ ω ν ε λ α ιο υ ρ γ ε ίω ν, δ ε ίχ ν ε ι ό τι π ε ρ ιέ χ ο υ ν 4,5 g /L ο λ ικ ά σ τ ε ρ ε ά, ε κ τ ω ν ο π ο ίω ν 1,5 g /L ε ίν α ι α ν ό ρ γ α ν α ά λ α τ α, κ υ ρ ίω ς κ α λ ιο ύ χ α, π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ο ύ ν ω ς θ ρ ε π τ ικ ά σ υ σ τ α τ ικ ά γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή β ιο μ ά ζ α ς α λ γ ώ ν, π λ ο ύ σ ια ς σ ε π ρ ω τ ε ΐν ε ς, υ δ α τ ά ν θ ρ α κ ε ς κ α ι π ο λ υ α κ ό ρ ε σ τ α λ ιπ α ρ ά ο ξ έ α. 28

Λ ίπασμα (για τους ελαιώ νες) Δ ημιουργία κομπόστ και βιοαποκατάσταση Π αραγω γή βιοαερίου Ζ ω οτροφή Κ αύσιμα, εμπορικός ξυλάνθρακας Α νάκτηση ενέργειας (π.χ. ο πυρήνας χρησιμοποιείται ως καύσιμο για παραγω γή ηλεκτρικής ενέργεια*:) Ε νεργός άνθρακας Ε ύκολη, άμεση εφαρμογή στο έδαφος. Υ ψ η λή ς π ο ιό τη τα ς προϊόν, π λούσιο σ ε ά ω το. Α π οδοτικ ή μέθοδος. Χ α μ η λό κόστος. Φ ιλ ικ ό ς π ρ ο ς το π ερ ιβά λλον και βιοδια σ πόμ ενος. Υ ψ ηλή α π ο δοτικότη τα (η θερμαντική αξία είνα ι 3.600-3.700 k cal/kg και η υγρα σ ία 10-14% ) Υ ψ ηλή ικανότητα προσρόφησης. Δ υσοσμία. Ρ ύ π α νσ η υπόγειου υδροφ όρου ο ρ ίζο ντα (πολλές χώ ρες έχουν θεσ π ίσ ει περ ιο ρ ισ μ ο ύ ς στις π ο σ ό τη τες που δια θέτουν, λόγω της υ ψ η λ ή ς α π α ίτη σ η ς σ ε C O D ). Ζ η μ ιές σ τα ελαιόδενδρσ (ιδίω ς σ τις Ρ ίίε ς ) ' Μ εγά λ η περ ίο δ ο ς ω ρίμανσης. Χ ρ ειά ζο ντα ι πρόσθετα μ έτρα για να α π ο τρ α π εί η δυσ οσμία. Α π α ιτείτα ι εξειδικ ευ μ ένο ς εξοπλισ μ ός. Υ ψ η λ ό κόστος. Χ α μ η λ ή π ερ ιεκ τικότη τα σε π ρω τεΐνη. Έ λ λ ειψ η λυσίνης. Υ ψ η λ ή π εριεκ τικότη τα σ ε κυττα ρίνη. Π ικ ρ ή γεύση Χ α μ η λ ή θερμαντική αξία. Α τμ ο σ φ α ιρ ικ ή ρύπανση (υπάρχει ορια κή τιμή εκπομ π ώ ν για τα β ιο κ α ύ σ ιμ α σ τη ν Ιτα λία, τη ν Ισ π α νία και σ ύ ν το μ α σ τη ν Π ορτογαλία. Τ α ό ρια αυτά α να μ ένετα ι να π ερ ιο ρ ίσ ο υ ν τη χρήση τη ς ελαιοπυρή να ς ω ς β ιο - καύσ ι ιιο). Υ ψ η λή σχέση κόστους αξίας (cost/v alu e ratio). Π ί ν α κ α ς 2 : Χ ρ ή σ εις τω ν υ π οπ ρ ο ϊό ντω ν τω ν ελαιοτριβείω ν. -R am os, A. a t a/. (1995). -The Olive Oil S ources (2001). -Improlive, UCM (2000). -C arter, B. (2001). -Tekin, A. a t el. (2000). -C lem ente, A. af a/. (1997). -H addadin. M. a t a/. (1999). -A lexander, C. (2001). -Torre, M. e t at. (1995). -Mariani, G. af a/. (1992). -G haraibed, S. af a f. (1998). - B asaoui, A. af at. (1998). Οργανικό ϋχαβμα Ζωοτρος ές Ε ι κ ό ν α 1. 9 : Η διαδικασία επ εξεργασία ς του κατσίγαρου. 29

Κεφαλαίο 2 2.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν κ ο ιν ο τ ικ ό Κ α ν ο ν ισ μ ό Ε Ο Κ 2 0 9 2 /9 1 (Β ιο λ ο γ ικ ό ς Τ ρ ό π ο ς Π α ρ α γ ω γ ή ς Γ ε ω ρ γ ικ ώ ν Π ρ ο ϊό ν τ ω ν ), η Β ιο λ ο γ ικ ή Γ ε ω ρ γ ία μ π ο ρ ε ί ν α ο ρ ισ θ ε ί ω ς έ ν α σ ύ σ τ η μ α δ ια χ ε ίρ ισ η ς τ ω ν α γ ρ ο τ ικ ώ ν ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ σ ε ω ν π ο υ σ υ ν ε π ά γ ε τ α ι σ η μ α ν τ ικ ο ύ ς π ε ρ ιο ρ ισ μ ο ύ ς σ τ η ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η σ υ ν θ ε τ ικ ώ ν χ η μ ικ ώ ν λ ιπ α σ μ ά τ ω ν ή φ α ρ μ ά κ ω ν. Ε ίν α ι η π α ρ α γ ω γ ή φ υ τ ικ ώ ν κ α ι ζ ω ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν μ ε ή π ια μ έ σ α κ α ι μ ε κ α τ ά τ ο δ υ ν α τ ό ν φ υ σ ικ έ ς δ ιε ρ γ α σ ίε ς, χ ω ρ ίς τη χ ρ ή σ η ο υ σ ιώ ν ό π ω ς τ α χ η μ ικ ά λ ιπ ά σ μ α τ α, χ η μ ικ ά γ ε ω ρ γ ικ ά φ ά ρ μ α κ α, σ υ ν θ ε τ ικ έ ς ζ ω ο τ ρ ο φ έ ς κ α ι ρ υ θ μ ισ τ ικ έ ς ο υ σ ίε ς. Η Β ιο λ ο γ ικ ή Γ ε ω ρ γ ία χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ί ή π ιε ς τ ε χ ν ικ έ ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ς κ α ι μ έ σ α φ υ τ ο π ρ ο σ τ α σ ία ς κ α ι λ ίπ α ν σ η ς, π ο υ δ ε ν α π ο τ ε λ ο ύ ν κ ίν δ υ ν ο γ ια τ ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν, α ξ ιο π ο ιώ ν τ α ς τ ις σ ύ γ χ ρ ο ν ε ς κ α τ α κ τ ή σ ε ις τ η ς ε π ισ τ ή μ η ς, τ η ς ε μ π ε ιρ ία ς κ α ι τ η ς ε λ λ η ν ικ ή ς π α ρ ά δ ο σ η ς. Ό λ α ό σ α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τ α ι γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή κ α ι β γ α ίν ο υ ν σ α ν π ρ ο ϊό ν τ α κ α ι α π ο μ ε ιν ά ρ ια α π ό τ η δ ιε ρ γ α σ ία τ η ς π α ρ α γ ω γ ή ς κ α ι τ η ς χ ρ ή σ η ς τ ω ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν, ε π ισ τ ρ έ φ ο ν τ α ι. Ό λ α α ν α κ υ κ λ ώ ν ο ν τ α ι. Υ λ ικ ά π ο υ δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν σ τη φ ύ σ η δ ε ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τ α ι, γ ια τ ί η φ ύ σ η δ ε ν έ χ ε ι μ ά θ ε ι ν α τ α δ ια χ ε ιρ ίζ ε τ α ι χ ω ρ ίς ν α β λ ά π τ ο υ ν τ ο ν κ ύ κ λ ο τ η ς. Ε π ίσ η ς δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν σ κ ο υ π ίδ ια σ τ η φ ύ σ η, π ο υ δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ν ν α γ ίν ο υ ν χ ώ μ α μ ε τ ά α π ό κ ά π ο ια δ ιε ρ γ α σ ία. 2.2 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Ο ά ν θ ρ ω π ο ς ά λ λ α ξ ε σ η μ α ν τ ικ ο ύ ς π α ρ ά γ ο ν τ ε ς σ τ ο ν κ ύ κ λ ο τ η ς φ ύ σ η ς μ ε τ η ν π α ρ α γ ω γ ή τ ο υ σ ε χ ω ρ ά φ ια ή κ ή π ο υ ς (π.χ. ε τ ή σ ιε ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς, μ ό ν ο μ ία κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια σ ε μ ια μ ε γ ά λ η έ κ τ α σ η, σ υ ν ε χ ή ς τ α ρ α χ ή τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς ). Η φ ύ σ η α π ό μ ό ν η τ η ς φ τ ά ν ε ι σ χ ε δ ό ν π α ν τ ο ύ σ ε κ ά π ο ια μ ο ρ φ ή π ο λ ύ χ ρ ο ν η ς β λ ά σ τ η σ η ς. Γ ια ν α μ ε ίν ο υ ν τ α ε δ ά φ η γ ό ν ιμ α κ ά τ ω α π ό μ ια π α ρ α γ ω γ ή σ ε χ ω ρ ά φ ια ή κ ή π ο υ ς, π ρ έ π ε ι ν α λ ά β ε ι κ α ν ε ίς α ρ κ ε τ ά μ έ τ ρ α γ ια ν α σ τ η ρ ίξ ε ι τη ζ ω ή κ α ι μ α ζ ί μ α υ τ ό τη γ ο ν ιμ ό τ η τ α τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς. Χ ω ρ ίς α υ τ ά τ α μ έ τ ρ α το έ δ α φ ο ς γ ρ ή γ ο ρ α χ ά ν ε ι τ η γ ο ν ιμ ό τ η τ ά το υ κ α ι π ε θ α ίν ε ι. 30

Υ π ά ο ν ο υ ν λ ο ιπ ό ν δ ύ ο β α σ ικ έ ς α ρ γ έ ς σ τη β ιο κ α λ λ ιέ ο ν ε ια : 1) Κ λ ε ισ τ ο ί κ ύ κ λ ο ι 2 ) Σ τ ή ρ ιξ η τ η ς ζ ω ή ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς Η σ τ ή ρ ιξ η τ η ς φ ύ σ η ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς β α σ ίζ ε τ α ι σ τ η μ ίμ η σ η τ η ς φ ύ σ η ς σ τ α ε ξ ή ς : ε δ α φ ο κ α τ ε ρ γ α σ ία, ε δ α φ ο κ ά λ υ ψ η, α μ ε ιψ ισ π ο ρ ά, σ υ γ κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια, λ ίπ α ν σ η, φ υ τ ο π ρ ο σ τ α σ ία κ α ι κ ο μ π ο σ τ ο π ο ίη σ η. Εδαφοκατεργασία: Μ ε τ η ν ε δ α φ ο κ α τ ε ρ γ α σ ία θ έ λ ο υ μ ε ν α β ο η θ ή σ ο υ μ ε τ ο έ δ α φ ο ς ν α α ν ο ίξ ε ι π ά λ ι (γ ια τ ί τ ο π α τ ή σ α μ ε μ ε τ ις κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ έ ς φ ρ ο ν τ ίδ ε ς μ α ς ), ν α χ ω ν ε ύ σ ε ι ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία κ α ι ν α α π ο κ τ ή σ ε ι τ ε λ ικ ή δ ο μ ή. Η ζ ω ή το υ ε δ ά φ ο υ ς β ρ ίσ κ ε τ α ι ε κ ε ί, π ο υ υ π ά ρ χ ε ι α έ ρ α ς κ α ι ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία, δ η λ α δ ή σ τα α ν ώ τ ε ρ α 5-2 0 ε κ α τ. Σ τη β ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια π ρ ο σ π α θ ο ύ μ ε, ό σ ο τ ο δ υ ν α τ ό ν ν α μ η ν τ α ρ ά ξ ο υ μ ε α υ τ ή τη ζ ω ή. Μ ε τ ο σ κ ά ψ ιμ ο κ α ι τ ο ά ρ ο τ ρ ο α ν α μ ο χ λ ε ύ ο υ μ ε το ζ ω ν τ α ν ό σ τ ρ ώ μ α τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς κ ά τ ω σ τη γ η κ α ι φ έ ρ ν ο υ μ ε τ ο ν ε κ ρ ό σ τ ρ ώ μ α ε π ά ν ω. Γ ια ν α ξ α ν α γ ίν ε ι η ζ ω ή, π ο υ ή τ α ν ε π ρ ιν, θ έ λ ε ι π ο λ ύ χ ρ ό ν ο. Α υ τ ό α π ο φ ε ύ γ ο υ μ ε σ τ η β ιο λ ο γ ικ ή κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια. Α ν ό μ ω ς υ π ά ρ χ ο υ ν σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α π ρ ο β λ ή μ α τ α (π.χ. α λ λ α γ ή α π ό τη σ υ μ β α τ ικ ή σ τη β ιο λ ο γ ικ ή κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια, π ο λ ύ α γ ρ ιά δ α ) χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι τ ο ά ρ ο τ ρ ο ή τ ο σ κ ά ψ ιμ ο κ α ι σ τ η β ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια. Π ρ ο σ έ χ ο υ μ ε ν α 'μ η ν σ υ μ π ιέ ζ ο υ μ ε τ ο έ δ α φ ο ς, π.χ. ν α μ η ν τ ο κ α λ λ ιε ρ γ ή σ ο υ μ ε ό τ α ν ε ίν α ι β ρ ε γ μ έ ν ο, ή ν α μ η ν τ ο π α τ ά μ ε σ υ χ ν ά (ο ύ τ ε μ ε τ α π ό δ ια, ο ύ τ ε μ ε β α ρ ιά μ η χ α ν ή μ α τ α σ τ ο χ ω ρ ά φ ι). Δ ε ν σ κ ά β ο υ μ ε, α λ λ ά α π λ ώ ς χ α λ α ρ ώ ν ο υ μ ε ή σ η κ ώ ν ο υ μ ε τ ο έ δ α φ ο ς μ ε τ ο φ τ υ ά ρ ι. Π ρ ιν τ η σ π ο ρ ά α ν α κ α τ ε ύ ο υ μ ε ρ η χ ά π.χ. μ ε μ ια τ σ ά π α. Σ το χ ω ρ ά φ ι π ε ρ ν ά μ ε μ ε έ ν α β α θ ύ γ κ ά ν τ ζ ο κ α ι μ ε τ ά μ ε έ ν α ρ η χ ό κ α λ λ ιε ρ γ η τ ή. Π ρ ώ τ α σ π έ ρ ν ο υ μ ε φ υ τ ά μ ε β α θ ύ ρ ιζ ικ ό σ ύ σ τ η μ α, π ο υ μ π ο ρ ο ύ ν ν α κ ρ α τ ή σ ο υ ν α ν ο ικ τ ο ύ ς τ ο υ ς π ό ρ ο υ ς, π ο υ δ η μ ιο υ ρ γ ή σ α μ ε. Α λ λ ιώ ς σ υ μ π υ κ ν ώ ν ε τ α ι το έ δ α φ ο ς π ά λ ι α π ό τ ο ίδ ιο τ ο β ά ρ ο ς τ ο υ. Ό τ α ν α κ ο λ ο υ θ ο ύ μ ε ό λ α τ α ά λ λ α μ έ τ ρ α (λ ίπ α ν σ η μ ε ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία, ε δ α φ ο κ ά λ υ ψ η, χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η ), δ ε ν υ π ά ρ χ ε ι α ν ά γ κ η ν α κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ μ ε σ υ χ ν ά, γ ια τ ί τ ο έ δ α φ ο ς χ α λ α ρ ώ ν ε ι κ α ι α π ο κ τ ά μ ό ν ο το υ τ η ν κ α ν ο ν ικ ή δ ο μ ή. Εδαφοκάλυιιιη: Σ τη φ ύ σ η τ ο έ δ α φ ο ς ε ίν α ι σ υ ν έ χ ε ια κ α λ υ μ μ έ ν ο. Η κ ά λ υ ψ η γ ίν ε τ α ι α π ό φ υ τ ά ή α π ό ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία (π α λ ιά φ ύ λ λ α κ.λ.π.). Η κ ά λ υ ψ η δ ίν ε ι σ κ ιά σ τ ο έ δ α φ ο ς, το π ρ ο σ τ α τ ε ύ ε ι α π ό τ η ν δ ιά β ρ ω σ η, π ν ίγ ε ι τ α ζ ιζ ά ν ια κ α ι το β ο η θ ά ε ι ν α δ ια τ η ρ ε ί τη δ ο μ ή το υ. Σ τη β ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ μ ε π α λ ιά φ ύ λ λ α, π ρ ιο ν ίδ ια, ά χ υ ρ ο, κ ο μ μ έ ν α χ ό ρ τ α ή γ κ α ζ ό ν, μ ικ ρ ά ξ υ λ ά κ ια ή μ ισ ο χ ω ν ε μ έ ν ο κ ο μ π ό σ τ, σ ε π ε ρ ίπ τ ω σ η α ν ά γ κ η ς κ α ι μ α ύ ρ ο π λ α σ τ ικ ό. 31

Η ε δ α φ ο κ ά λ υ ψ η μ ε ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία ο δ η γ ε ί σ τ η ν ε π ιφ α ν ε ια κ ή κ ο μ π ο σ τ ο π ο ίη σ η. Η ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία π ο υ β ρ ίσ κ ε τ α ι σ τ η ν ε π ιφ ά ν ε ια το υ ε δ ά φ ο υ ς, σ ιγ ά σ ιγ ά α π ο ικ ο δ ο μ ε ίτ α ι. Σ ε σ ύ γ κ ρ ισ η μ ε τ η ν κ ο μ π ο σ τ ο π ο ίη σ η σ το σ ω ρ ό η ε π ιφ α ν ε ια κ ή κ ο μ π ο σ τ ο π ο ίη σ η γ ίν ε τ α ι π ιο α ρ γ ά. Σ υ γ χ ρ ό ν ω ς χ ά ν ο ν τ α ι ε ν έ ρ γ ε ια (θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία ) κ α ι θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία σ τ ο ν α έ ρ α. Έ ν α ς ά λ λ ο ς τ ρ ό π ο ς ε δ α φ ο κ ά λ υ ψ η ς ε ίν α ι η χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η. Σ π έ ρ ν ο υ μ ε φ υ τ ά γ ια ν α β ε λ τ ιω θ ε ί το έ δ α φ ο ς κ α ι χ ω ρ ίς ν α π ά ρ ο υ μ ε π α ρ α γ ω γ ή. Α υ τ ά τα φ υ τ ά, ό τ α ν μ ε γ α λ ώ σ ο υ ν, κ ό β ο ν τ α ι ή α ν α κ α τ ε ύ ο ν τ α ι ρ η χ ά μ ε τ ο α ν ώ τ ε ρ ο σ τ ρ ώ μ α το υ ε δ ά φ ο υ ς. Σ α ν φ υ τ ά κ α ι σ α ν ω μ ή ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία κ α λ ύ π τ ο υ ν τ ο έ δ α φ ο ς. Σ τ η ν α ν ά π τ υ ξ ή τ ο υ ς κ ρ α τ ά ν ε ν ε ρ ό, θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία μ έ σ α τ ο υ ς κ α ι κ ά ν ο υ ν το έ δ α φ ο ς π ο ρ ώ δ ε ς κ α ι χ α λ α ρ ό. Γ ι α υ τ ό σ π έ ρ ν ο υ μ ε π ά ν τ α φ υ τ ά μ ε τ ά α π ό τη β α θ ιά χ α λ ά ρ ω σ η το υ ε δ ά φ ο υ ς. Γ ια χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ο υ μ ε ψ υ χ α ν θ ή, η λ ιό σ π ο ρ ο, α γ ρ ιο κ ρ ά μ β η, ρ α φ α ν ίδ ι, σ ιν ά π ι κα ι ά λ λ α. Αίίειψισττοοά: Η ε ν α λ λ α γ ή τ ω ν κ α λ λ ιε ρ γ ε ιώ ν ( α μ ε ιψ ισ π ο ρ ά ) ό π ω ς κ α ι η σ υ γ κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια μ ο ιά ζ ε ι μ ε τη φ ύ σ η, π ο υ τ ρ έ φ ε ι μ ια π ο ικ ιλ ία φ υ τ ώ ν σ ε έ ν α ν τ ό π ο. Έ ν α τ έ τ ο ιο σ ύ σ τ η μ α ε ίν α ι σ τ α θ ε ρ ό κ α ι α ν θ ε κ τ ικ ό. Ό τ α ν η α μ ε ιψ ισ π ο ρ ά ε ίν α ι π ο λ ύ χ ρ ο ν η τα φ υ τ ά ε ίν α ι π ιο υ γ ιή κ α ι δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν α σ θ έ ν ε ιε ς ο ύ τ ε μ ε γ ά λ ο ς α ρ ιθ μ ό ς π α ρ α σ ίτ ω ν σ το έ δ α φ ο ς. Η ε ξ ά ν τ λ η σ η τ ω ν θ ρ ε π τ ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν γ ίν ε τ α ι π ιο ισ ο ρ ρ ο π η μ έ ν α. Δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν ζ ιζ ά ν ια π ο υ π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν ιδ ια ίτ ε ρ ο π ρ ό β λ η μ α κα ι γ ε ν ικ ά δ ε ν π ο λ λ ά π λ α σ ιά ζ ο ν τ α ι κ α λ ά. Η α μ ε ιψ ισ π ο ρ ά μ π ο ρ ε ί ν α έ χ ε ι κ α λ ά α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α σ τ ο χ ω ρ ά φ ι α ρ κ ε ί ν α α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ μ ε μ ε ρ ικ ο ύ ς κ α ν ό ν ε ς. Τ η ν π ρ ώ τ η χ ρ ο ν ιά β ά ζ ο υ μ ε σ υ ν ή θ ω ς φ υ τ ά μ ε μ ε γ ά λ ε ς α π α ιτ ή σ ε ις σ ε θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία, τ η δ ε ύ τ ε ρ η, φ υ τ ά μ ε μ έ τ ρ ιε ς α π α ιτ ή σ ε ις, τ η ν τ ρ ίτ η χ ρ ο ν ιά φ υ τ ά μ ε μ ικ ρ έ ς α π α ιτ ή σ ε ις κ α ι τ η ν τ έ τ α ρ τ η φ υ τ ά γ ια χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η. Σ το χ ω ρ ά φ ι η α μ ε ιψ ισ π ο ρ ά σ υ μ π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι σ υ ν ή θ ω ς 7 έ ω ς 9 χ ρ ό ν ια μ ε δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς. Σ ε κ ά θ ε α μ ε ιψ ισ π ο ρ ά υ π ά ρ χ ο υ ν ψ υ χ α ν θ ή, σ τ η ν α ρ χ ή σ τ έ κ ε τ α ι μ ια π ο λ ύ χ ρ ο ν η (2 έ ω ς 3 χ ρ ό ν ια ) κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια γ ια ζ ω ο τ ρ ο φ ή κ α ι σ υ σ τ η μ α τ ικ ά υ π ά ρ χ ο υ ν φ υ τ ά γ ια χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η. Ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο τ ο έ δ α φ ο ς ν α ε ίν α ι π ά ν τ α κ α λ υ μ μ έ ν ο. Α λ λ ά ζ ο υ ν χ ε ιμ ω ν ιά τ ικ ε ς κ α ι κ α λ ο κ α ιρ ιν έ ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς, κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς μ ε φ ύ λ λ ω μ α κ α ι δ η μ η τ ρ ια κ ά, κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς μ ε μ ε γ ά λ ε ς κ α ι μ ε μ ικ ρ έ ς α π α ιτ ή σ ε ις σ ε θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία κ α ι χ ο ύ μ ο υ ς, κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς μ ε β α θ ύ κ α ι μ ε ρ η χ ό ρ ιζ ικ ό σ ύ σ τ η μ α, κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς π ο υ κ α τ α ν α λ ώ ν ο υ ν ά ζ ω τ ο κ α ι κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς π ο υ δ ε σ μ ε ύ ο υ ν ά ζ ω τ ο α π ό τ ο ν α έ ρ α. Συνκαλλιέονεια: Ό π ω ς σ τ η φ ύ σ η, έ τ σ ι κ α ι σ τ η σ υ γ κ ε λ λ ιέ ρ γ ε ια δ ιά φ ο ρ α φ υ τ ά φ υ τ ε ύ ο ν τ α ι δ ίπ λ α δ ίπ λ α. Έ τ σ ι τ α θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία ε ξ α ν τ λ ο ύ ν τ α ι π ιο ισ ο ρ ρ ο π η μ έ ν α. Υ π ά ρ χ ο υ ν 32

α λ λ η λ ο ε π ιδ ρ ά σ ε ις μ ε τ α ξ ύ τ ω ν φ υ τ ώ ν π ο υ ε υ ν ο ο ύ ν τ η ν α ν ά π τ υ ξ ή τ ο υ ς κ α ι π ο υ τα π ρ ο σ τ α τ ε ύ ο υ ν α π ό α ρ ρ ώ σ τ ιε ς κ α ι έ ν τ ο μ α. Μ ε ρ ικ έ ς φ ο ρ έ ς α φ ή ν ο υ μ ε κ α ι μ ε ρ ικ ά ζ ιζ ά ν ια π ο υ δ ε ν ε π η ρ ε ά ζ ο υ ν α ρ ν η τ ικ ά τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τ ω ν φ υ τ ώ ν. Ό τ α ν η σ υ γ κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ε ίν α ι κ α λ ά σ χ ε δ ια σ μ έ ν η μ π ο ρ ε ί ν α π α ρ α μ ε ίν ε ι τ ο έ δ α φ ο ς σ χ ε δ ό ν π ά ν τ α κ α λ υ μ μ έ ν ο. Ά λ λ α φ υ τ ά ε ίν α ι μ ε γ ά λ α, ά λ λ α γ ια σ υ γ κ ο μ ιδ ή, ά λ λ α μ ό λ ις φ ύ τ ρ ω σ α ν κ α ι χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ι τ η σ κ ιά τ ω ν μ ε γ ά λ ω ν. Ό τ α ν μ ε γ α λ ώ ν ο υ ν, τ α μ ε γ ά λ α έ χ ο υ ν ε φ ύ γ ε ι κ α ι τ α ν έ α π α ίρ ν ο υ ν τ η θ έ σ η το υ ς. Τ ις π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ε ς φ ο ρ έ ς α λ λ ά ζ ο υ μ ε τ η ν κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια σ ε ιρ ά μ ε σ ε ιρ ά. Π α ρ α τ η ρ ο ύ μ ε τ ις α λ λ η λ ο ε π ιδ ρ ά σ ε ις τ ω ν λ α χ α ν ικ ώ ν, π ο υ το έ ν α ε ίδ ο ς σ τ ο ά λ λ ο μ π ο ρ ε ί ν α έ χ ε ι ε ν ο χ λ η τ ικ έ ς ή ε υ ν ο ϊκ έ ς ε π ιδ ρ ά σ ε ις κ α ι τη φ υ τ ο π ρ ο σ τ α σ ία. Σ τ η ν ά κ ρ η β ά ζ ο υ μ ε α ρ ω μ α τ ικ ά φ υ τ ά κ α ι λ ο υ λ ο ύ δ ια. Α φ ή ν ο υ μ ε κ α ι ζ ιζ ά ν ια, τ α ο π ο ία τ α κ ό β ο υ μ ε κ α ι κ ρ α τ ά μ ε τ ο έ δ α φ ο ς κ α λ υ μ μ έ ν ο μ ε ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία, ό π ο υ δ ε ν υ π ά ρ χ ε ι σ κ ιά. Η σ υ γ κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια έ χ ε ι μ ε γ ά λ η σ η μ α σ ία σ τ ο ν κ ή π ο. Σ τ ο χ ω ρ ά φ ι ε φ α ρ μ ό ζ ε τ α ι μ ό ν ο σ ε λ α χ α ν ικ ά κ α ι σ τ η σ υ γ κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ε ν ό ς μ ίγ μ α τ ο ς μ ε δ ιά φ ο ρ α ε ίδ η γ ια ζ ω ο τ ρ ο φ ή, ε ν ό ς μ ίγ μ α τ ο ς ε ιδ ώ ν ή μ ια ς ψ η λ ή ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ς (π.χ. κ α λ α μ π ό κ ι) μ ε μ ια χ α μ η λ ή κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια α π ό κ ά τ ω. Λ ίπ α ν σ η : Η κ α λ ύ τ ε ρ η λ ίπ α ν σ η ε ίν α ι η τ ρ ο φ ή γ ια τ ο υ ς μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς. Ε φ ό σ ο ν α κ ο λ ο υ θ ο ύ μ ε τ ο ν κ α ν ό ν α τ η ς α ν α κ ύ κ λ ω σ η ς ε ίν α ι α ν α γ κ α ίο ν α ε π ισ τ ρ έ φ ο υ μ ε α υ τ ό π ο υ π α ίρ ν ο υ μ ε α π ό τ ο ν κ ή π ο ή τ ο χ ω ρ ά φ ι. Η ιδ α ν ικ ό τ ε ρ η α ν α κ ύ κ λ ω σ η ε ίν α ι μ έ σ α α π ό ζ ώ α, π.χ. α γ ε λ ά δ ε ς, π ο υ τ ρ έ φ ο ν τ α ι μ ε φ υ τ ά α π ό το χ ω ρ ά φ ι κ α ι δ ίν ο υ ν τ η ν κ ο π ρ ιά τ ο υ ς γ ια λ ίπ α ν σ η.μ ία ε δ α φ ο α ν ά λ υ σ η ε ίν α ι κ α λ ό ν α γ ίν ε τ α ι γ ια ν α ξ έ ρ ο υ μ ε α ν υ π ά ρ χ ο υ ν β α σ ικ έ ς ε λ λ ε ίψ ε ις σ ε σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία. Α υ τ ά τ α π ρ ο σ θ έ τ ο υ μ ε σ ε δ υ σ κ ο λ ο δ ια λ υ τ ή μ ο ρ φ ή (π.χ. π ε τ ρ ώ μ α τ α ), έ τ σ ι ώ σ τ ε ν α μ η ν ξ ε π λ έ ν ο ν τ α ι κ α ι ν α μ π α ίν ο υ ν α ρ γ ά σ τ ο ν κ ύ κ λ ο τ η ς ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία ς χ ω ρ ίς ν α ε μ π ο δ ίζ ο υ ν τ η ν ισ ο ρ ρ ο π ία. Σ τ ο ν κ ή π ο μ ε τ ρ ά ε ι π ο λ ύ τ ο κ ό σ τ ο ς τ η ς π α ρ α γ ω γ ή ς. Ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ι σ κ έ φ τ ο ν τ α ι ό τι ε ίν α ι π ιο β ο λ ικ ό ν α π ρ ο μ η θ ε υ τ ο ύ ν έ τ ο ιμ ο λ ίπ α σ μ α. Η τ ιμ ή ό μ ω ς ε ίν α ι υ ψ η λ ή κ α ι σ υ ν ή θ ω ς δ ε ν ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό τι α κ ρ ιβ ώ ς π ε ρ ιέ χ ε ι. Ύ σ τ ε ρ α α π ό μ ία έ ρ ε υ ν α τ η ς α γ ο ρ ά ς δ ια π ισ τ ώ θ η κ ε ό τι π ο λ λ ά α π ό τα λ ιπ ά σ μ α τ α τ ο υ ε μ π ο ρ ίο υ π ο υ π ω λ ο ύ ν τ α ι γ ια τ ο ν κ ή π ο, π ε ρ ιέ χ ο υ ν χ η μ ικ ά λ ιπ ά σ μ α τ α ή φ υ τ ο φ ά ρ μ α κ α γ ια α π ο λ ύ μ α ν σ η. Η π ρ ο έ λ ε υ σ η τ ω ν υ λ ικ ώ ν π ο υ π ε ρ ιέ χ ο υ ν σ υ ν ή θ ω ς δ ε ν α ν α φ έ ρ ε τ α ι. Η τ ύ ρ φ η π α ίρ ν ε ι μ ε γ ά λ ο π ο σ ο σ τ ό σ ε π ο λ λ ά λ ιπ ά σ μ α τ α. Η τ ύ ρ φ η ό μ ω ς, ό π ω ς κ α ι μ ε ρ ικ ά χ η μ ικ ά λ ιπ ά σ μ α τ α, ε ίν α ι ε ξ α ν τ λ ή σ ιμ η π ρ ώ τ η ύ λ η. Π ο λ λ ο ί β ιό τ ο π ο ι π ο υ υ π ά ρ χ ο υ ν σ ε π α λ ιά έ λ η, α π ό π ο υ β γ α ίν ε ι η τ ύ ρ φ η, κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ι μ ε τ η ν ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η τ η ς τ ύ ρ φ η ς. Ε κ τ ό ς α π α υ τ ό η τ ύ ρ φ η, κ ά τ ω α π ό τ ις σ υ ν θ ή κ ε ς π ο υ υ π ά ρ χ ο υ ν σ τ ο κ α ν ο ν ικ ό 33

χ ώ μ α, χ ά ν ε ι π ο λ ύ γ ρ ή γ ο ρ α τ η δ ο μ ή κ α ι τ η ν α ξ ία τ η ς. Ύ σ τ ε ρ α α π ό λ ίγ ο κ α ιρ ό θ α έ χ ε ι ε ξ α φ α ν ισ τ ε ί. Ε π ο μ έ ν ω ς η χ ρ ή σ η τ η ς τ ύ ρ φ η ς κ α τ α ρ γ ε ίτ α ι σ τ η β ιο λ ο γ ικ ή κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια. Α υ τ ό π ο υ μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α π ά ρ ο υ μ ε ε ίν α ι χ ώ μ α α π ό γ ε ω σ κ ω λ η κ ο τ ρ ο φ ε ία. Π ρ έ π ε ι ό μ ω ς κ α ι ε κ ε ί ν α π ρ ο σ έ χ ο υ μ ε α ν π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια α π ο λ ύ μ α ν σ η, π ρ ό σ θ ε σ η θ ρ ε π τ ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν κ.λ.π. Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ο υ μ ε γ ια λ ίπ α σ μ α ό λ α α υ τ ά π ο υ μ π α ίν ο υ ν κ α ι σ τ ο κ ο μ π ό σ τ π.χ. κ ο π ρ ιέ ς ζ ώ ω ν, π ρ ιο ν ίδ ια, ό λ α τ α μ έ ρ η τ ο υ φ υ τ ο ύ κ.λ.π. Ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο ό μ ω ς ν α ε ίν α ι σ ε μ ια μ ο ρ φ ή π ο υ μ α ς ε π ιτ ρ έ π ε ι τ η ν κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ( μ ικ ρ ο κ ο μ μ έ ν α, τ ρ ιμ μ έ ν ο ή χ ω ν ε μ έ ν ο υ λ ικ ό ). Σ τ ο ν κ ή π ο π ρ ο τ ιμ ά μ ε τ ο κ ο μ π ό σ τ γ ια τ η μ ε γ ά λ η θ ρ ε π τ ικ ή κ α ι ε ξ υ γ ια ν τ ικ ή α ξ ία τ ο υ. Σ το χ ω ρ ά φ ι ε ίν α ι δ ύ σ κ ο λ ο ν α β ρ ο ύ μ ε τ ό σ ε ς π ο σ ό τ η τ ε ς α π ό κ ο μ π ό σ τ. Ε ξ ά λ λ ο υ τ ο χ ω ρ ά φ ι χ ω ν ε ύ ε ι κ α ι π ιο ω μ ή ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία γ ια τ ί ο ι κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς τ ο υ α γ ρ ο ύ δ ε ν ε ίν α ι τ ό σ ο α π α ιτ η τ ικ έ ς ό σ ο α υ τ έ ς σ τ ο ν κ ή π ο. Σ το χ ω ρ ά φ ι μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α π ά ρ ο υ μ ε μ ε γ ά λ ε ς π ο σ ό τ η τ ε ς μ ια ς ο ρ γ α ν ικ ή ς ύ λ η ς ό π ω ς ' φ ύ λ λ α, κ ο π ρ ιά, γ κ α ζ ό ν κ.λ.π. Σ υ χ ν ά υ π ά ρ χ ο υ ν σ κ ο υ π ίδ ια α π ό ε ρ γ ο σ τ ά σ ια π ο υ π ε τ ιο ύ ν τ α ι ή δ ίν ο ν τ α ι σ ε χ α μ η λ έ ς τ ιμ έ ς (π ρ ιο ν ίδ ι, σ τ ά χ τ η ξ ύ λ ο υ, σ κ ό ν η π ε τ ρ ω μ ά τ ω ν ). Έ ν α ς ά λ λ ο ς τ ρ ό π ο ς λ ίπ α ν σ η ς ε ίν α ι η χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η. Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α σ τ η ρ ίξ ο υ μ ε τη ζ ω ή τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς κ α ι μ ε δ υ ν α μ ω τ ικ ά κα ι κ α τ α λ υ τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία. Σ τη β ιο δ υ ν α μ ικ ή κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια υ π ά ρ χ ο υ ν δ ιά φ ο ρ α π α ρ α σ κ ε υ ά σ μ α τ α γ ι α υ τ ό ν τ ο σ τ ό χ ο ό π ω ς τ σ ά ι ή ε κ χ υ λ ίσ μ α τ α α π ό β ό τ α ν α ή κ ο π ρ ιά. Φυτοπροστασία: Κ ά θ ε φ ο ρ ά π ο υ π α ρ α τ η ρ ο ύ μ ε κ ά π ο ια α ρ ρ ώ σ τ ια ή π ρ ο σ β ο λ ή τ ο υ φ υ τ ο ύ α π ό π α ρ ά σ ιτ α, κ α τ α λ α β α ίν ο υ μ ε ό τ ι κ ά ν α μ ε κ ά π ο ιο λ ά θ ο ς σ τη φ ρ ο ν τ ίδ α τ ο υ φ υ τ ο ύ ή το υ ε δ ά φ ο υ ς. Η κ α λ ύ τ ε ρ η κ α τ α π ο λ έ μ η σ η ε ίν α ι η κ α λ ή φ ρ ο ν τ ίδ α, δ η λ α δ ή η π ρ ό λ η ψ η. Π ο λ λ ο ί β ιο κ α λ λ ιε ρ γ η τ έ ς δ ια π ισ τ ώ ν ο υ ν ό τι μ ε τ ά α π ό μ ε ρ ικ ά χ ρ ό ν ια η π ρ ο σ β ο λ ή α π ό έ ν τ ο μ α κ α ι α ρ ρ ώ σ τ ιε ς μ ε ιώ ν ε τ α ι σ η μ α ν τ ικ ά. Ό τ α ν ό μ ω ς ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι α ρ ρ ώ σ τ ιε ς ή έ ν τ ο μ α έ χ ο υ μ ε μ έ τ ρ α π ο υ μ α ς δ ίν ε ι η φ ύ σ η τα ο π ο ία ε ίν α ι π α ν τ ο ύ δ ια θ έ σ ιμ α κ α ι φ τ η ν ά. Υ π ά ρ χ ο υ ν κ α ι έ τ ο ιμ α π α ρ α σ κ ε υ ά σ μ α τ α, σ υ χ ν ά ε ισ α γ ό μ ε ν α ή υ λ ικ ά α π ό τ ο φ α ρ μ α κ ε ίο, π ο υ ε ίν α ι α κ ρ ιβ ά ή δ ε ν ε ίν α ι π ά ν τ α δ ια θ έ σ ιμ α. Τ α π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α μ έ τ ρ α π ρ έ π ε ι ν α τ α δ ο κ ιμ ά σ ο υ μ ε. Μ π ο ρ ε ί σ τ η δ ίκ ιά μ α ς π ε ρ ίπ τ ω σ η ν α μ η ν ε ν ε ρ γ ή σ ε ι τ ο έ ν α ή τ ο ά λ λ ο ν α έ χ ε ι κ α λ ύ τ ε ρ ο α π ο τ έ λ ε σ μ α. Ό π ω ς ε ίδ α μ ε σ τη σ υ γ κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια έ ν α φ υ τ ό μ π ο ρ ε ί ν α π ρ ο σ τ α τ ε ύ ε ι τ ο ά λ λ ο α π ό α ρ ρ ώ σ τ ιε ς κ α ι π α ρ ά σ ιτ α λ ό γ ω μ υ ρ ω δ ιώ ν, φ υ τ ικ ώ ν ο υ σ ιώ ν π ο υ β γ ά ζ ε ι α π ό τις ρ ίζ ε ς κ.λ.π. Π α λ ιό τ ε ρ α φ υ τ ε ύ ο ν τ α ν λ ο υ λ ο ύ δ ια μ έ σ α σ τ ο ν κ ή π ο γ ια τ η ν α π ο τ ρ ο π ή σ κ ο υ λ η κ ιώ ν κ α ι μ ε λ ίγ κ ρ ω ν. Τ ο κ ρ ε μ μ ύ δ ι κ α ι κ υ ρ ίω ς τ ο σ κ ό ρ δ ο α π ο τ ρ έ π ο υ ν μ υ ρ μ ή γ κ ια, μ ε λ ίγ κ ρ ε ς κ α ι μ ύ κ η τ ε ς. Τ ις ίδ ιε ς ιδ ιό τ η τ ε ς έ χ ε ι κ α ι ο 34

ά ν η θ ο ς. Ο δ υ ό σ μ ο ς α π ο τ ρ έ π ε ι τ ο υ ς α ρ ο υ ρ α ίο υ ς ν α π λ η σ ιά ζ ο υ ν. Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α ε κ μ ε τ α λ λ ε υ τ ο ύ μ ε τα χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά π ο υ έ χ ο υ ν π ο λ λ ά α ρ ω μ α τ ικ ά. Η ε φ α ρ μ ο γ ή ε κ χ υ λ ισ μ ά τ ω ν κ α ι π α ρ α σ κ ε υ α σ μ ά τ ω ν α π ό β ό τ α ν α, ε ίν α ι έ ν α ς ά λ λ ο ς τ ρ ό π ο ς τ η ς φ υ τ ο π ρ ο σ τ α σ ία ς μ ε β ό τ α ν α. Π ο λ ύ χ ρ ή σ ιμ η ε ίν α ι η τ σ ο υ κ ν ίδ α η ο π ο ία χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι γ ια ν α δ ιώ ξ ο υ μ ε τ ις μ ε λ ίγ κ ρ ε ς ή κ α ι σ α ν λ ίπ α σ μ α ή δ υ ν α μ ω τ ικ ό. Γ ια μ υ κ η τ ιά σ ε ις χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι το π ο λ υ κ ό μ π ι το υ α γ ρ ο ύ π ο υ τ ο β ρ ίσ κ ο υ μ ε σ ε υ γ ρ ά χ ω ρ ά φ ια ή κ ο ν τ ά σ ε ρ έ μ α τ α. Δ ο κ ιμ έ ς μ π ο ρ ο ύ ν ν α γ ίν ο υ ν κ α ι μ ε ά λ λ α α ρ ω μ α τ ικ ά φ υ τ ά π ο υ μ υ ρ ίζ ο υ ν έ ν τ ο ν α κ α ι δ ε ν έ χ ο υ ν π ρ ο σ β ο λ έ ς α π ό σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α έ ν τ ο μ α, σ κ ο υ λ ή κ ια ή μ ε λ ίγ κ ρ ε ς. Ε π ίσ η ς γ ια μ υ κ η τ ιά σ ε ις κα ι δ υ ν α μ ω τ ικ ό μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ο υ μ ε σ κ ό ρ δ ο κα ι κ ρ ε μ μ ύ δ ι. Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α α ν α κ α τ ε ύ ο υ μ ε α υ τ ό τ ο ε κ χ ύ λ ισ μ α κ α ι μ ε ά λ λ α π α ρ α σ κ ε υ ά σ μ α τ α. Τ α φ ύ λ λ α κ α ρ ό τ ω ν δ ιώ χ ν ο υ ν τη μ ύ γ α τ ο υ κ ρ ε μ μ υ δ ιο ύ, ε ν ώ τα φ ύ λ λ α ν τ ο μ α τ ιώ ν τ ις κ ά μ π ιε ς. Γ ια τα σ α λ ιγ κ ά ρ ια μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α ρ ίξ ο υ μ ε π ρ ιο ν ίδ ι, σ τ ά χ τ η α π ό ξ ύ λ ο κ α ι κ ό κ κ ιν ο π ιπ έ ρ ι'γ ύ ρ ω α π ό τα φ υ τ ά. Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α φ τ ιά ξ ο υ μ ε π α γ ίδ ε ς α π ό κ υ π ε λ λ ά κ ια, τα ο π ο ία β υ θ ίζ ο υ μ ε σ τ ο χ ώ μ α κ α ι τα γ ε μ ίζ ο υ μ ε μ ε μ π ύ ρ α. Ά λ λ α α π λ ά μ έ τ ρ α π ο υ β ο η θ ά ν ε γ ια π α ρ ά σ ιτ ε ς ε ίν α ι ζ ε σ τ ό ν ε ρ ό, σ τ ά χ τ η α π ό ξ ύ λ ο, σ κ ό ν η π ε τ ρ ω μ ά τ ω ν, τ σ ό φ λ ια α υ γ ώ ν, ξ ύ δ ι, ο ιν ό π ν ε υ μ α κ.λ.π. Κουττόστ: Ω μ ή ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία π ο υ έ χ ε ι ε π α φ ή μ ε τ ο έ δ α φ ο ς γ ίν ε τ α ι χ ο ύ μ ο ς. Σ τ η φ ύ σ η η ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία π ο υ ο δ η γ ε ί σ τ ο χ ο ύ μ ο α π α ιτ ε ί π ο λ ύ κ α ιρ ό. Φ ύ λ λ α π ο υ π έ φ τ ο υ ν σ το έ δ α φ ο ς, σ ιγ ά σ ιγ ά α π ο ικ ο δ ο μ ο ύ ν τ α ι, σ υ ν δ έ ο ν τ α ι μ ε τ α ο ρ υ κ τ ά το υ ε δ ά φ ο υ ς κ α ι γ ίν ο ν τ α ι χ ο ύ μ ο ς. Η α π ο σ ύ ν θ ε σ η τ η ς ο ρ γ α ν ικ ή ς ο υ σ ία ς ε λ ε υ θ ε ρ ώ ν ε ι τ η ν ε ν έ ρ γ ε ια, τ ο ν ά ν θ ρ α κ α κ α ι ά λ λ α θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία π ο υ π ε ρ ιέ χ ο υ ν ο ι ε ν ώ σ ε ις μ έ σ α σ τ η ν ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία. Ε ίν α ι η α ν τ ίσ τ ρ ο φ η δ ιε ρ γ α σ ία π ο υ γ ίν ε τ α ι μ ε τ η φ ω τ ο σ ύ ν θ ε σ η, δ η λ α δ ή χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι δ ιο ξ ε ίδ ιο το υ ά ν θ ρ α κ α κ α ι ν ε ρ ό κ α ι π α ρ ά γ ε ι υ δ α τ ά ν θ ρ α κ ε ς κ α ι ο ξ υ γ ό ν ο. Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α ε μ π λ ο υ τ ίσ ο υ μ ε κ α τ ε υ θ ε ία ν τ ο έ δ α φ ο ς μ ε χ ο ύ μ ο ό τ α ν β ρ ισ κ ό μ α σ τ ε σ τ ο χ ω ρ ά φ ι, έ τ σ ι ώ σ τ ε ν α σ υ ν τ ο μ ε ύ σ ο υ μ ε τη χ ώ ν ε υ σ η τ η ς ο ρ γ α ν ικ ή ς ο υ σ ία ς. Ο χ ο ύ μ ο ς θ ε ω ρ ε ίτ α ι τ ο κ α λ ύ τ ε ρ ο λ ίπ α σ μ α π ο υ υ π ά ρ χ ε ι. Η μ ο ρ φ ή τ η ς ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία ς ω μ ή ς ο ρ γ α ν ικ ή ς ο υ σ ία ς λ έ γ ε τ α ι κ ο μ π ο σ τ ο π ο ίη σ η α φ ο ύ τ ο τ ε λ ικ ό π ρ ο ϊό ν λ έ γ ε τ α ι κ ο μ π ό σ τ. Τ ο κ ο μ π ό σ τ ε ίν α ι σ χ ε δ ό ν σ κ έ τ ο ς χ ο ύ μ ο ς, δ η λ α δ ή π ε ρ ιέ χ ε ι π ο λ ύ ά ν θ ρ α κ α κ α ι π ο λ λ ά θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία σ ε μ ια μ ο ρ φ ή, ώ σ τ ε τ ο φ υ τ ό ν α μ π ο ρ ε ί ν α τ α π ά ρ ε ι ε ύ κ ο λ α. Ε π ίσ η ς β ε λ τ ιώ ν ε ι τη δ ο μ ή τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς. Ε κ τ ό ς α π ό α υ τ ό, π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι ο υ σ ίε ς π ο υ δ ρ ο υ ν ε ν α ν τ ίο ν π α ρ α σ ίτ ω ν κ α ι α σ θ ε ν ε ιώ ν. Ε ίν α ι γ ε μ ά τ ο ζ ω ή π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α τ η μ ε τ α δ ίδ ε ι κ α ι σ τ ο έ δ α φ ο ς. 35

Τ α π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α τ η ς κ ο μ π ο σ τ ο π ο ίη σ η ς ε ίν α ι ό τ ι η λ ιπ α ν τ ικ ή α ξ ία α ν ε β α ίν ε ι σ ε σ ύ γ κ ρ ισ η μ ε τ η ν ω μ ή ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία, χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τ α ι ά χ ρ η σ τ α σ κ ο υ π ίδ ια κ α ι γ ίν ο ν τ α ι λ ίπ α σ μ α, π α ρ ά σ ιτ α, σ π ό ρ ο ι α π ό ζ ιζ ά ν ια κ α ι ά λ λ α α ν ε π ιθ ύ μ η τ α σ κ ο τ ώ ν ο ν τ α ι σ τ η ν ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία τ η ς ο ρ γ α ν ικ ή ς ο υ σ ία ς. Ό τ α ν μ ιλ ά μ ε γ ια το έ δ α φ ο ς σ τ η β ιο λ ο γ ικ ή κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ε ν ν ο ο ύ μ ε κ υ ρ ίω ς τ ο υ ς μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς π ο υ ζ ο υ ν μ έ σ α σ τ ο έ δ α φ ο ς. Τ ο έ δ α φ ο ς α π ο τ ε λ ε ί έ ν α ν π ο λ ύ β α σ ικ ό κ ρ ίκ ο σ τ ο ν κ ύ κ λ ο τ η ς φ ύ σ η ς. Ε κ τ ό ς α π ό το έ ρ γ ο τ η ς τ ρ ο φ ή ς τ ω ν φ υ τ ώ ν ε κ τ ε λ ε ί κ α ι τ ο έ ρ γ ο τ η ς α π ο σ ύ ν θ ε σ η ς ό λ ω ν τ ω ν ν ε κ ρ ώ ν ο ρ γ α ν ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν. Ο ι μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ί δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν α υ τ ό τ ο τ ε ρ ά σ τ ιο έ ρ γ ο κ α ι γ ια ν α ε κ τ ε λ έ σ ο υ ν το έ ρ γ ο τ ο υ ς π ρ έ π ε ι ν α ε φ ο δ ια σ τ ο ύ ν μ ε ο ρ γ α ν ικ ή ύ λ η. ' * Η σ η μ ε ρ ιν ή γ ε ω ρ γ ία κ α ι κ η π ο υ ρ ικ ή έ χ ε ι σ τ ρ α φ ε ί σ ε μ ια μ ο ρ φ ή κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ς π ο υ δ ε ν λ α μ β ά ν ε ι υ π ό ψ η τ ο έ ρ γ ο τ η ς α π ο σ ύ ν θ ε σ η ς α π ό τ ο υ ς μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς. Τ ο χ ώ μ α θ ε ω ρ ε ίτ α ι μ ό ν ο ω ς υ π ό σ τ ρ ω μ α σ τ ο ο π ο ίο σ τ η ρ ίζ ο ν τ α ι οι ρ ίζ ε ς τ ω ν φ υ τ ώ ν. Τ α φ υ τ ά τ ρ έ φ ο ν τ α ι μ ε σ τ ο ιχ ε ία σ ε μ ο ρ φ ή α λ ά τ ω ν (χ η μ ικ ά ) γ ια τ α ο π ο ία το έ δ α φ ο ς α π ο τ ε λ ε ί α π λ ώ ς μ ια α π ο θ ή κ η. Ο ι μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ί έ χ ο υ ν ε ξ α φ α ν ισ τ ε ί α π ό τα ε δ ά φ η μ α ς γ ια τ ί ο π α ρ α γ ω γ ό ς έ χ ε ι π ά ψ ε ι ν α τ ο υ ς τ ρ έ φ ε ι. Τ ο θ ε μ έ λ ιο τ η ς β ιο λ ο γ ικ ή ς γ ε ω ρ γ ία ς ε ίν α ι η γ ο ν ιμ ό τ η τ α κ α ι η ζ ω ή τ ω ν μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ώ ν τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς. Α υ τ ή μ π ο ρ ε ί ν α δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί μ ό ν ο μ ε τ η β ο ή θ ε ια ο ρ γ α ν ικ ή ς ο υ σ ία ς. Υ π ά ρ χ ο υ ν δ ιά φ ο ρ ο ι τ ρ ό π ο ι ε φ α ρ μ ο γ ή ς ο ρ γ α ν ικ ή ς ο υ σ ία ς σ το χ ω ρ ά φ ι (π.χ. χ ρ ή σ η κ ο π ρ ιά ς, χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η, ε δ α φ ο κ ά λ υ ψ η μ ε χ ό ρ τ α κ α ι ά λ λ ε ς ο ρ γ α ν ικ έ ς ο υ σ ίε ς ). Ο π ιο α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό ς τ ρ ό π ο ς ε ίν α ι η κ α τ α σ κ ε υ ή ο ρ γ α ν ικ ο ύ λ ιπ ά σ μ α τ ο ς α π ό δ ιά φ ο ρ α ο ρ γ α ν ικ ά «σ κ ο υ π ίδ ια» μ ε τ η μ έ θ ο δ ο τ η ς κ ο μ π ο σ τ ο π ο ίη σ η ς. Μ ε α υ τ ή τη δ ια δ ικ α σ ία α π ο φ ε ύ γ ε ι κ α ν ε ίς τη μ ε τ α φ ο ρ ά α σ θ ε ν ε ιώ ν κ α ι σ π ό ρ ω ν α π ό ζ ιζ ά ν ια α π ό τα φ υ τ ικ ά υ π ο λ ε ίμ μ α τ α σ τ ο ν κ ή π ο. Σ υ γ χ ρ ό ν ω ς ε φ ο δ ιά ζ ε ι τ ο έ δ α φ ο ς μ ε λ ίπ α σ μ α π ο υ π ε ρ ιέ χ ε ι μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς, σ κ ο υ λ ή κ ια κ α ι ά λ λ ε ς ο υ σ ίε ς π ο υ β ο η θ ο ύ ν τ η ν α ν ά π τ υ ξ η κ α ι τ η β ε λ τ ίω σ η τ η ς ζ ω ή ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς. Τ ο κ ο μ π ό σ τ ε ίν α ι έ ν α μ ίγ μ α α π ό δ ιά φ ο ρ ε ς ο ρ γ α ν ικ έ ς ο υ σ ίε ς π ο υ π ε ρ ν ο ύ ν α π ό μ ια δ ια δ ικ α σ ία α π ο ικ ο δ ό μ η σ η ς. Τ ο κ ο μ π ό σ τ μ π ο ρ ε ί ν α θ ε ω ρ η θ ε ί σ α ν τ ο ιδ α ν ικ ό λ ίπ α σ μ α. Ο ι π ρ ώ τ ε ς ύ λ ε ς π ο υ μ π ο ρ ε ί κ α ν ε ίς ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ί ε ίν α ι: κ ο π ρ ιά (α γ ε λ ά δ α ς, π ρ ό β α τ ο υ ) χ ω ν ε μ έ ν η, κ ο μ μ έ ν ο γ κ α ζ ό ν, δ ιά φ ο ρ α ά λ λ α π ρ ά σ ιν α μ έ ρ η φ υ τ ώ ν, ά χ υ ρ ο α π ό ό σ π ρ ια, υ π ο λ ε ίμ μ α τ α ν ο ικ ο κ υ ρ ιο ύ (α π ο φ ά γ ια, μ ά λ λ ιν α ρ ο ύ χ α, π ε ρ ιε χ ό μ ε ν ο η λ. σ κ ο ύ π α ς ), υ π ο λ ε ίμ μ α τ α α π ό κ ή π ο (ν τ ο μ α τ ιέ ς, π α τ α τ ιέ ς, π ιπ ε ρ ιέ ς κ λ π ), β ε λ ό ν ε ς π ε ύ κ ω ν, φ ρ έ σ κ ια κ ο π ρ ιά α γ ε λ ά δ ω ν, φ ύ λ λ α α π ό δ έ ν δ ρ α, ά χ υ ρ α (α π ό β ρ ώ μ η, σ ίκ α λ η, σ τ ά ρ ι, δ η μ η τ ρ ια κ ώ ν γ ε ν ικ ά ), φ ρ έ σ κ ο & χ ω ν ε μ έ ν ο π ρ ιο ν ίδ ι. 36

Γ ια β ε λ τ ίω σ η τ η ς ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία ς μ π ο ρ ε ί κ α ν ε ίς ν α π ρ ο σ θ έ σ ε ι χ ώ μ α, ή σ κ ό ν η π ε τ ρ ω μ ά τ ω ν (α σ β έ σ τ η, μ α ρ μ α ρ ό σ κ ο ν η ). Γ ια το σ ω σ τ ό α ε ρ ισ μ ό τ ο π ο θ ε τ ο ύ ν τ α ι σ τη β ά σ η χ ο ν τ ρ ά κ λ α δ ιά γ ια ν α μ π ο ρ ε ί ο α έ ρ α ς ν α κ υ κ λ ο φ ο ρ ε ί ε λ ε ύ θ ε ρ α. Γ ια ν α ε π ιβ ο η θ η θ ε ί ο α ε ρ ισ μ ό ς μ π ο ρ ο ύ ν ν α τ ο π ο θ ε τ η θ ο ύ ν δ ιά τ ρ η τ ε ς σ ω λ ή ν ε ς σ τ η β ά σ η κ α ι ε ν δ ιά μ ε σ α. Πάκ παρασκευάζεται ο σωρόο του κοιιττόστ: Δ ια λ έ γ ο υ μ ε έ ν α κ ο μ μ ά τ ι γ η ς σ τ ε γ ν ό π ο υ ν α σ κ ιά ζ ε τ α ι ε ν μ έ ρ ε ι κ α ι ν α μ η β ρ ίσ κ ε τ α ι σ υ ν ε χ ώ ς κ ά τ ω α π ό τ ο ν ή λ ιο. Σ κ ά β ο υ μ ε σ ε β ά θ ο ς π ε ρ ίπ ο υ 2 0 ε κ α τ ο σ τ ά, γ ια ν α φ τ ιά ξ ο υ μ ε έ ν α α υ λ ά κ ι α π ό χ ώ μ α γ ύ ρ ω σ τ α 1,2 έ ω ς 1,5 μ έ τ ρ α π λ ά τ ο ς (το μ ή κ ο ς δ ε ν έ χ ε ι σ η μ α σ ία ). Ο ι κ α τ ά μ ή κ ο ς π λ ε υ ρ έ ς τ ο υ π ρ έ π ε ι ν α β λ έ π ο υ ν π ρ ο ς β ο ρ ρ ά κ α ι ν ό τ ο, έ τ σ ι ώ σ τ ε ν α π α ίρ ν ο υ ν κα ι ο ι δ ύ ο τ η ν ίδ ια π ο σ ό τ η τ α ή λ ιο υ γ ια ν α ε ίν α ι ο μ ο ιο γ ε ν ή ς η ζ ύ μ ω σ η. Ο σ ω ρ ό ς π ρ έ π ε ι ν α φ τ ά ν ε ι τα 1,2 έ ω ς 1,5 μ έ τ ρ α ύ ψ ο ς κ α ι ν α σ τ ε ν ε ύ ε ι π ρ ο ς τ η ν κ ο ρ υ φ ή. Κ α τ α σ κ ε υ ά ζ ε τ α ι σ ε σ τ ρ ώ μ α τ α σ α ν τ ο ύ ρ τ α. Τ ο π ρ ώ τ ο σ τ ρ ώ μ α π ρ έ π ε ι ν α φ τ ια χ τ ε ί α π ό κ λ ω ν ά ρ ια δ ια μ έ τ ρ ο υ 2 έ ω ς 4 ε κ α τ ο σ τ ά. Μ ε α υ τ ό ν τ ο ν τ ρ ό π ο δ ια σ φ α λ ίζ ε τ α ι η κ α λ ή α π ο χ έ τ ε υ σ η. Μ ε τ ά α κ ο λ ο υ θ ε ί έ ν α σ τ ρ ώ μ α 2 0 ε κ α τ ο σ τ ά α π ό ά χ υ ρ α, α γ ρ ιό χ ο ρ τ α κ α ι φ ρ έ σ κ α σ κ ο υ π ίδ ια κ ή π ο υ. Σ τη σ υ ν έ χ ε ια έ ν α σ τ ρ ώ μ α 2 έ ω ς 3 ε κ α τ ο σ τ ά ο π ο ιο σ δ ή π ο τ ε κ ο π ρ ιά ς. Α κ ο λ ο υ θ ε ί σ τ ρ ώ μ α 3 έ ω ς 5 ε κ α τ ο σ τ ά φ υ τ ικ ώ ν υ π ο λ ε ιμ μ ά τ ω ν. Σ τη σ υ ν έ χ ε ια α κ ο λ ο υ θ ε ί σ τ ρ ώ μ α α π ό χ ώ μ α π ο υ δ ε ν π ρ έ π ε ι ν α ξ ε π ε ρ ν ά σ ε π ά χ ο ς τα 2,5 ε κ α τ ο σ τ ά. Τ α σ τ ρ ώ μ α τ α α π ό φ ύ λ λ α κ α ι χ ο ρ τ ά ρ ια μ π ο ρ ο ύ ν ν α φ τ ά ν ο υ ν το π ο λ ύ τα 5 ε κ α τ ο σ τ ά π ά χ ο ς, δ ια φ ο ρ ε τ ικ ά θ α κ ο λ λ ή σ ο υ ν κα ι θ α γ ίν ο υ ν έ ν α σ τ ρ ώ μ α. Μ π ο ρ ε ί ν α α κ ο λ ο υ θ ή σ ε ι έ ν α σ τ ρ ώ μ α 10 ε κ α τ ο σ τ ά α π ό φ ρ έ σ κ ια π ρ α σ ιν ά δ α, κ ο μ μ έ ν ο χ ο ρ τ ά ρ ι, α γ ρ ιό χ ο ρ τ α, α π ο ρ ρ ίμ μ α τ α κ ο υ ζ ίν α ς, σ α ρ ώ μ α τ α α π ό το π ά τ ω μ α. Μ ε τ ά έ ν α σ τ ρ ώ μ α 2 έ ω ς 3 ε κ α τ ο σ τ ά κ ο π ρ ιά ς κ.ο.κ. Ό τ α ν ο σ ω ρ ό ς φ τ ά σ ε ι 1 μ έ τ ρ ο ύ ψ ο ς, δ ίν ο υ μ ε κ λ ίσ η σ τ ις π λ ε υ ρ έ ς το υ ώ σ τ ε η κ ο ρ φ ή το υ ν α έ χ ε ι π λ ά τ ο ς 6 0 ε κ α τ ο σ τ ά. Ε ά ν θ έ λ ο υ μ ε, μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α π ρ ο σ θ έ σ ο υ μ ε α σ β έ σ τ η σ τ ο σ ω ρ ό ή κ α ι μ α ρ μ α ρ ό σ κ ο ν η σ ε μ ικ ρ ή π ο σ ό τ η τ α (σ α ν ν α β ά ζ ο υ μ ε ά χ ν η σ ε τ ο ύ ρ τ α ). Ο σ ω ρ ό ς σ κ ε π ά ζ ε τ α ι μ ε υ λ ικ ό π ο υ π ρ ο σ τ α τ ε ύ ε ι α π ό τ η ν ξ ή ρ α ν σ η, α λ λ ά α φ ή ν ε ι τ ο ν α έ ρ α ν α π ε ρ ά σ ε ι (π.χ. α π ο ξ η ρ α μ έ ν α χ ό ρ τ α, ά χ υ ρ ο, σ ε π ε ρ ίπ τ ω σ η α ν ά γ κ η ς κ α ι χ ώ μ α ). Θ έ λ ε ι τ α κ τ ικ ά π ό τ ισ μ α ό τ α ν δ ε ν β ρ έ χ ε ι γ ια ν α μ π ο ρ ο ύ ν ο ι μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ί ν α «δ ο υ λ ε ύ ο υ ν». Α ν ά λ ο γ α μ ε τ ο ν κ α ιρ ό κ α ι τις σ υ ν θ ή κ ε ς π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς σ τ ο σ ω ρ ό, η δ ια δ ικ α σ ία τ η ς χ ώ ν ε υ σ η ς δ ια ρ κ ε ί α π ό τ ρ ε ις έ ω ς έξι μ ή ν ε ς. Κ α τά τ η ν α π ο σ ύ ν θ ε σ η τ ω ν π ρ ώ τ ω ν υ λ ώ ν δ η μ ιο υ ρ γ ε ίτ α ι έ ν α ς σ ω ρ ό ς α π ό δ ιά φ ο ρ α ο ρ γ α ν ικ ά υ λ ικ ά ο ο π ο ίο ς θ ε ρ μ α ίν ε τ α ι α π ό μ ό ν ο ς το υ λ ό γ ω τ η ς ε ρ γ α σ ία ς τ ω ν μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ώ ν. Σ τ η ν π ρ ώ τ η φ ά σ η α π ο σ ύ ν θ ε σ η ς μ ε υ ψ η λ ή 37

θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία, σ κ ο τ ώ ν ο ν τ α ι π α θ ο γ ό ν α κ α ι σ π ό ρ ο ι ζ ιζ α ν ίω ν. Σ τ ις ε π ό μ ε ν ε ς φ ά σ ε ις μ ε χ α μ η λ ό τ ε ρ ε ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς, δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν τ α ι σ υ σ σ ω μ α τ ώ μ α τ α α π ό ο ρ γ α ν ικ ά σ τ ο ιχ ε ία π ο υ έ χ ο υ ν χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά τ ο υ ιδ α ν ικ ο ύ ε δ ά φ ο υ ς : μ ε γ ά λ η υ δ α τ ο ϊκ α ν ό τ η τ α, μ ε γ ά λ η π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ α θ ρ ε π τ ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν μ ε ε ύ κ ο λ η π ρ ό σ β α σ η γ ια τ ις φ υ τ ικ έ ς ρ ίζ ε ς, μ ε γ ά λ η α ν τ ο χ ή σ τ η δ ιά β ρ ω σ η κ α ι μ ε γ ά λ η π ο σ ό τ η τ α μ ικ ρ ώ ν π ό ρ ω ν γ ια τ η ν κ υ κ λ ο φ ο ρ ία α έ ρ ο ς. Μ ια β ο ή θ ε ια γ ια τ η γ ρ ή γ ο ρ η κ α ι α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ή α π ο σ ύ ν θ ε σ η ό λ ω ν τ ω ν υ λ ικ ώ ν ε ίν α ι τ ο α ν α π ο δ ο γ ύ ρ ισ μ α τ ο υ σ ω ρ ο ύ ό τ α ν π έ φ τ ε ι η θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία τ ο υ, μ ε τ ά α π ό μ ε ρ ικ έ ς ε β δ ο μ ά δ ε ς. Ε ά ν ο ι π ρ ώ τ ε ς ύ λ ε ς π ο υ β ρ ίσ κ ο ν τ α ι σ τ ο ε ξ ω τ ε ρ ικ ό, τ ο π ο θ ε τ η θ ο ύ ν σ τ η μ έ σ η, τ ό τ ε ο σ ω ρ ό ς ξ α ν α θ ε ρ μ α ίν ε τ α ι. Τ ο κ ο μ π ό σ τ μ π ο ρ ε ί ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί μ ισ ο χ ω ν ε μ έ ν ο γ ια ε δ α φ ο κ ά λ υ ψ η ή έ τ ο ιμ ο, μ α ύ ρ ο κ α ι ε υ κ ο λ ό τ ρ ιφ τ ο σ α ν λ ίπ α σ μ α. ΠΙΝΑΚΑΣ Π ί ν α κ α ς 2. 1 : Ο ι τέσ σερις φ ά σ εις π αρασκευής του κομπόστ. ΦΑΣΗ 1 : Α π ο ικ ο δ ό μ η σ η ( δ ρ α σ τ η ρ ιο π ο ίη σ η β α κ τ η ρ ιδ ίω ν, γ ρ ή γ ο ρ ο ι μ ε τ α β ο λ ισ μ ο ί). ΦΑΣΗ 2 : Μ ε τ α σ χ η μ α τ ισ μ ο ί (τ ώ ρ α α ν α π τ ύ σ σ ο ν τ α ι δ ιά φ ο ρ ο ι μ ύ κ η τ ε ς, τα υ λ ικ ά μ ε τ α σ χ η μ α τ ίζ ο ν τ α ι). ΦΑΣΗ 3: Ο ικ ο δ ό μ η σ η (τ ώ ρ α α ρ χ ίζ ο υ ν ν α ε ισ έ ρ χ ο ν τ α ι σ κ ο υ λ ή κ ια, έ ν τ ο μ α κ.α. π ο υ μ ε τ α σ χ η μ α τ ίζ ο υ ν τ α υ λ ικ ά ). 38

ΦΑΣΗ 4: Ο ικ ο δ ό μ η σ η (ο γ α ιο σ κ ώ λ η κ α ς κ ά ν ε ι τη σ ύ ν δ ε σ η ο ρ υ κ τ ώ ν κ α ι ο ρ γ α ν ικ ώ ν ο υ σ ιώ ν ). πς πς Α ν μ ε τ α ξ ύ 3-4 φ ά σ η ς α ν α π ο δ ο γ υ ρ ίσ ο υ μ ε τ ο κ ο μ π ο σ τ, τ ο χ ώ ν ε μ α ε π ιτ α χ ύ ν ε τ α ι. Λάθη που συμβαίνουν Διόρθωση Ά σ χ η μ η μ υ ρ ω δ ιά α π ό κ α κ ό α ε ρ ισ μ ό Α ν α π ο δ ο γ ύ ρ ισ μ α τ ο υ σ ω ρ ο ύ κ α ι π ρ ο σ ο χ ή γ ια κ α λ ό α ε ρ ισ μ ό (ό χ ι π ο λ ύ ν ε ρ ό, α ρ κ ε τ ό χ ο ν τ ρ ό υ λ ικ ό ) Ά σ π ρ η μ ο ύ χ λ α, σ τ ε γ ν ά υ λ ικ ά Π ό τ ισ μ α, α ν α π ο δ ο γ ύ ρ ισ μ α Κ ο μ π ό σ τ δ ε θ ε ρ μ α ίν ε τ α ι, έ χ ε ι ό μ ω ς Α ν α π ο δ ο γ ύ ρ ισ μ α κ α ι π ρ ό σ θ ε σ η τη σ ω σ τ ή υ γ ρ α σ ία υ λ ικ ο ύ μ ε π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ά ζ ω τ ο (π.χ. π ρ ά σ ιν ο υ λ ικ ό ) Π ί ν α κ α ς 2.2 ι Λ ά θ η και δ ιο ρ θω τικές κινήσεις κα τά τη ν π αρασκευή του κομπόστ. 2.3 ΙΣΧΥΟΥΣΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ - ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ Α π ό τ ο 1 9 8 0 σ τ α δ ια κ ά ά ρ χ ισ ε η δ ιά δ ο σ η κ α ι α ν ά π τ υ ξ η τ η ς β ιο λ ο γ ικ ή ς γ ε ω ρ γ ία ς σ ε π ο λ λ έ ς χ ώ ρ ε ς τ η ς Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Έ ν ω σ η ς (Γ ε ρ μ α ν ία, Γ α λ λ ία, Ο λ λ α ν δ ία, Ισ π α ν ία ). Ο ι χ ώ ρ ε ς α υ τ έ ς μ ά λ ισ τ α ά ρ χ ισ α ν ν α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν δ ικ έ ς τ ο υ ς ν ο μ ο θ ε σ ίε ς γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή, έ λ ε γ χ ο κ α ι δ ιά θ ε σ η τ ω ν β ιο λ ο γ ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν, θ ε σ π ίζ ο ν τ α ς μ έ τ ρ α γ ια ε μ φ ά ν ισ η τ ω ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν α υ τ ώ ν σ τ η ν α γ ο ρ ά, κ α θ ώ ς κ α ι μ έ τ ρ α γ ια τ η ν π ρ ο σ τ α σ ία το υ κ α τ α ν α λ ω τ ή. Τ ο Σ υ υ Β ο ύ λ ιο τπ ο Ε υ ο ω π α ϊκ ιίε Έ ν ω σ η ε σ τ η ν g p y n τ η ς δ ια ιιο ρ φ ο ύ ιιε ν ί'κ π ρ α ν υ α τ ικ ό τ η τ α ο. ε κ τ ίυ η σ ε t o u c π α ρ α κ ά τ ω π α ο ά ν ο ν τ ε ε : Ο ι κ α τ α ν α λ ω τ έ ς ζ η τ ο ύ ν ό λ ο κ α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο γ ε ω ρ γ ικ ά π ρ ο ϊό ν τ α κ α ι ε ίδ η δ ια τ ρ ο φ ή ς β ιο λ ο γ ικ ή ς π α ρ α γ ω γ ή ς, μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α ν α δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί μ ία ν έ α α γ ο ρ ά γ ια τα γ ε ω ρ γ ικ ά π ρ ο ϊό ν τ α. Τ α β ιο λ ο γ ικ ά π ρ ο ϊό ν τ α π ω λ ο ύ ν τ α ι σ τ η ν α γ ο ρ ά σ ε υ ψ η λ ό τ ε ρ η τ ιμ ή, ε ν ώ ο τ ρ ό π ο ς π α ρ α γ ω γ ή ς σ υ ν ε π ά γ ε τ α ι λ ιγ ό τ ε ρ ο ε ν τ α τ ικ ή χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η τ ω ν γ α ιώ ν. Ο β ιο λ ο γ ικ ό ς τ ρ ό π ο ς π α ρ α γ ω γ ή ς τ ω ν α γ ρ ο τ ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν, μ π ο ρ ε ί ν α σ υ μ β ά λ λ ε ι σ τ η ν ε π ίτ ε υ ξ η κ α λ ύ τ ε ρ η ς ισ ο ρ ρ ο π ία ς μ ε τ α ξ ύ π ρ ο σ φ ο ρ ά ς κ α ι ζ ή τ η σ η ς γ ε ω ρ γ ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν, σ τ η ν π ρ ο σ τ α σ ία το υ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς κ α ι τη δ ια φ ύ λ α ξ η τ η ς υ π α ίθ ρ ο υ. 39

Λ ό γ ω τ η ς α υ ξ η μ έ ν η ς ζ ή τ η σ η ς, δ ια τ ίθ ε ν τ α ι σ τ η ν α γ ο ρ ά γ ε ω ρ γ ικ ά π ρ ο ϊό ν τ α κ α ι ε ίδ η δ ια τ ρ ο φ ή ς μ ε ε ν δ ε ίξ ε ις π ο υ α ν α φ έ ρ ο υ ν ή α φ ή ν ο υ ν ν α ε ν ν ο η θ ε ί α π ό τ ο υ ς α γ ο ρ α σ τ έ ς ό τι έ χ ο υ ν π α ρ α χ θ ε ί μ ε β ιο λ ο γ ικ ό τ ρ ό π ο ή χ ω ρ ίς τη χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η σ υ ν θ ε τ ικ ώ ν χ η μ ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν. Ο β ιο λ ο γ ικ ό ς τ ρ ό π ο ς π α ρ α γ ω γ ή ς σ υ ν ε π ά γ ε τ α ι σ η μ α ν τ ικ ο ύ ς π ε ρ ιο ρ ισ μ ο ύ ς σ τ η χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η λ ιπ α σ μ ά τ ω ν ή φ υ τ ο φ α ρ μ ά κ ω ν π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α έ χ ο υ ν α ρ ν η τ ικ έ ς ε π ιπ τ ώ σ ε ις σ τ ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν ή ν α έ χ ο υ ν ω ς α π ο τ έ λ ε σ μ α τ η ν ύ π α ρ ξ η κ α τ α λ ο ίπ ω ν σ τ α γ ε ω ρ γ ικ ά π ρ ο ϊό ν τ α. ' ^ Η β ιο λ ο γ ικ ή κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι π ο ικ ίλ ε ς κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ έ ς π ρ α κ τ ικ έ ς κ α θ ώ ς κ α ι π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν η χ ρ ή σ η λ ιπ α σ μ ά τ ω ν κ α ι μ η χ η μ ικ ώ ν β ε λ τ ιω τ ικ ώ ν χ α μ η λ ή ς δ ια λ υ τ ό τ η τ α ς. Λ α μ β ά ν ο ν τ α ς μ ε τ α ξ ύ κ α ι ά λ λ ω ν τ α α ν ω τ έ ρ ω δ ε δ ο μ έ ν α, η Ε υ ρ ω π α ϊκ ή Ε π ιτ ρ ο π ή ε ξ έ δ ω σ ε σ τ ις 2 4 Ιο υ ν ίο υ 1 9 9 1 τ ο ν Κ α ν ο ν ισ μ ό μ ε α ρ ιθ μ ό 2 0 9 2, π ο υ δ ιέ π ε ι τ α π ε ρ ί β ιο λ ο γ ικ ή ς γ ε ω ρ γ ία ς κ α ι β ιο λ ο γ ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν. 2.4 Ο ΚΑΝ (ΕΟΚ) 2092/91 - ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΚΑΝ 2092/91 Π α ρ ό λ ο π ο υ σ τ ο ν Κ Α Ν 2 0 9 2 /9 1 δ ε ν δ ίδ ε τ α ι ο ο ρ ισ μ ό ς τ η ς β ιο λ ο γ ικ ή ς γ ε ω ρ γ ία ς μ ε σ α φ ή ν ε ια, θ ε ω ρ ε ίτ α ι η μ έ θ ο δ ο ς α σ κ ή σ ε ω ς τ η ς γ ε ω ρ γ ία ς δ ια τ η ς ο π ο ία ς, λ ό γ ω α π ο φ υ γ ή ς τ η ς ρ ύ π α ν σ η ς, π ρ ο σ τ α τ ε ύ ε τ α ι τ ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν. Ε π ίσ η ς μ ε τ η ν β ιο λ ο γ ικ ή γ ε ω ρ γ ία π α ρ ά γ ο ν τ α ι π ρ ο ϊό ν τ α α π α λ λ α γ μ έ ν α α π ό χ η μ ικ έ ς ο υ σ ίε ς, π ο υ σ υ ν ή θ ω ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τ α ι κ α τ ά τ η ν σ υ μ β α τ ικ ή γ ε ω ρ γ ία, κα ι έ τσ ι π ρ ο σ τ α τ ε ύ ε τ α ι ο κ α τ α ν α λ ω τ ή ς. Κ ύ ο ιο ι σ τ ό γ ο ι το υ Κ Α Ν 2 0 9 2 /9 1 ε ίν α ι ο ι π α ρ α κ ά τ ω : 1. Η ε γ κ α θ ίδ ρ υ σ η δ ικ α ίω ν ό ρ ω ν α ν τ α γ ω ν ισ μ ο ύ μ ε τ α ξ ύ τ ω ν π α ρ α γ ω γ ώ ν β ιο λ ο γ ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν ε ν τ ό ς τ η ς Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Έ ν ω σ η ς. 2. Η β ε λ τ ίω σ η κα ι δ ια σ φ ά λ ισ η τ η ς α ξ ιο π ισ τ ία ς τ ω γ β ιο λ ο γ ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν σ τ α μ ά τια τ ω ν κ α τ α ν α λ ω τ ώ ν. 3. Η δ ια σ φ ά λ ισ η τ η ς ε λ ε ύ θ ε ρ η ς κ υ κ λ ο φ ο ρ ία ς τ ω ν β ιο λ ο γ ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν μ έ σ α σ τ η ν Ε υ ρ ω π α ϊκ ή Έ ν ω σ η. 4. Η π ρ ο ώ θ η σ η μ ε α υ τ ό ν τ ο ν τ ρ ό π ο, μ ια ς γ ε ω ρ γ ικ ή ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α ς π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α σ υ μ β ά λ λ ε ι σ τ η ν κ α λ ύ τ ε ρ η ισ ο ρ ρ ο π ία μ ε τ α ξ ύ π ρ ο σ φ ο ρ ά ς κ α ι ζ ή τ η σ η ς τ ω ν γ ε ω ρ γ ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν κ α ι τ ο υ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς. 40

Για την εκπλήρωση των ανωτέρω στόχων ήταν απαραίτητο να καθορισθούν υποχρεωτικά πρότυπα παραγωγής και κανόνες σήμανσης των βιολογικών προϊόντων, με επαρκή ακρίβεια και σαφήνεια. Όσον αφορά στη θέσπιση του ελέγχου και πιστοποίησης αυτών των προϊόντων, οι ίδιες αρχές πρέπει να εφαρμόζονται σε όλα τα Κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο ΚΑΝ 2092/91 εφαρμόζεται στα φυτικής προελεύσεως γεωργικά προϊόντα καθώς και στα είδη διατροφής, που κυρίως αποτελούνται από ένα ή και περισσότερα συστατικά φυτικής προέλευσης. 2.5 Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η βιολογική γεωργία στον ευρωπαϊκό χώρο έχει προϊστορία. Σε ορισμένα κράτη ο τομέας αυτός έχει προχωρήσει σε ικανοποιητικό επίπεδο, γεγονός που οφείλεται στην ύπαρξη εθνικής νομοθεσίας, καθώς επίσης στη δημιουργία δυνατών οικολογικών κινημάτων, στην ανάπτυξη δικτύων διακίνησης βιολογικών προϊόντων, στην ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, κλπ. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όλες οι σχετικές μελέτες και παρατηρήσεις συγκλίνουν προς την άποψη ότι η βιολογική γεωργία περικλείει μία δυναμική που οδηγεί σε συνεχώς αυξανόμενη ανάπτυξη του κλάδου. Στην Ολλανδία, για παράδειγμα, η πολιτική για την βιολογική γεωργία, ασκείται από το Υπουργείο Γεωργίας, Διαχείρισης Φύσεως & Αλιείας και σκοπεύει να απαλείψει τυχόν παρεμπόδιση για την ανάπτυξη του βιολογικού τρόπου ασκήσεως της γεωργίας. Επιπλέον, δημιουργεί συνθήκες που επιτρέπουν την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου και την εμπορία των βιολογικών προϊόντων. Ειδικότερα, λαμβάνονται μέτρα που να δημιουργούν συνθήκες ισορροπίας μεταξύ της παραγωγής και πωλήσεως βιολογικών προϊόντων, έτσι ώστε να εμποδιστεί η κατάρρευση της αγοράς από υπερβολική προσφορά σε σχέση με την ζήτηση βιολογικών προϊόντων. Το 1991 η έκταση που διατέθηκε για παραγωγή βιολογικών προϊόντων ήταν 46.920 στρέμματα σε σύγκριση με τα 7.000 στρέμματα του 1983. Στην Ελλάδα, το 2001 (σύμφωνα με τα στοιχεία του Ελληνικού Υπουργείου Γεωργίας), οι καλλιεργούμενες εκτάσεις με βιολογικό τρόπο ανέρχονταν σε 311.182,02 στρέμματα. Οι καλλιεργητές είναι περί τους 600, που καλλιεργούν 17.000 περίπου στρέμματα με βιολογικό τρόπο. Οι πρώτες προσπάθειες βιολογικής καλλιέργειας έγιναν στις αρχές της δεκαετίας του 1980, από ορισμένους ιδεολόγους, οι οποίοι, μεμονωμένα ασχολήθηκαν με τον βιολογικό τρόπο παραγωγής αγροτικών προϊόντων. Σταδιακά, οι προσπάθειες 41

πολλαττλασιάσθηκαν και άρχισαν να δημιουργούνται μονάδες με επιχειρηματικό προσανατολισμό. Χαρακτηοιστικέο περιπτώσεις βιολογικής καλλιέονειαε στην Ελλάδα είναι οι ακόλουθε»:: Βιολογική καλλιέργεια κορινθιακής σταφίδας στην Επαρχία Αιγιαλείας του Νομού Αχαΐας, στα πλαίσια της δραστηριότητας της Παναιγειάλειας Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών. Είναι η πρώτη οργανωμένη συλλογική προσπάθεια βιοκαλλιέργειας στην Ελλάδα (1982) επί συνολικής εκτάσεως 127,5 στρεμμάτων από 9 παραγωγούς και ετήσια παραγωγή 29 τόνων σταφίδας, προοριζόμενης να εξαχθεί στην Ολλανδία. Πρόγραμμα βιολογικής καλλιέργειας ελιάς στην Μεσσηνιακή Μόνη (Πύργος Λεύκτρου) που από το 1988 καλλιεργούνται 70.000 περίπου ελαιόδεντρα σε έκταση 3.500 περίπου στρεμμάτων, από 100 παραγωγούς. Το 1993 παρήγαγαν 35 περίπου τόνους βιολογικό λάδι και 4 τόνους βιολογική ελιά προς εξαγωγή στην Γερμανία και Αυστρία. Ο αγροτικός συνεταιρισμός ΒΙΟΤΟΠ στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας, με 15 παραγωγούς, που καλλιεργούν 300 περίπου στρέμματα με σιτηρά, όσπρια, τομάτα, αμυγδαλιές, βερυκοκιές, κερασιές, δαμασκηνιές, ροδακινιές και ακτινίδια. Στο χωριό Λαύκος Πηλίου, γίνεται βιολογική καλλιέργεια και παραγωγή αρωματικών φυτών. Τα προϊόντα επεξεργάζονται σε εμποροβιοτεχνική μονάδα με την επωνυμία ΒΙΟΛΕΤΑ. Στην Κοινότητα Πυργέλλα Αργολίδας, καλλιεργούνται βιολογικά από τον Σ. Καχριμάνη 100 στρέμματα με εσπεριδοειδή. Υπάρχουν και άλλες σημαντικές προσπάθειες βιολογικής καλλιέργειας σε όλη την Ελλάδα. Ποσοστό 52,62% της βιολογικά καλλιεργούμενης έκτασης καταγράφεται στην Πελοπόννησο. Το ποσοστό των βιοκαλλιεργειών είναι 0,042% της συνολικά καλλιεργούμενης έκτασης της χώρας. Σε ότι αφορά την εμπορία των βιολογικών προϊόντων στην Ελλάδα, βρίσκεται σε αρχικά στάδια. Κυρίως τα βιολογικά προϊόντα διατίθενται από τους ίδιους τους παραγωγούς σε ειδικές αγορές ή χώρους συνάντησης των βιοκαλλιεργητών ή σε καταστήματα με «υγιεινές τροφές». Λίγα προϊόντα εξάγονται σε χώρες της βόρειας Ευρώπης. 42

Οι λιανικές τιμές που απολαμβάνουν τα βιολογικά προϊόντα φθάνουν μέχρι και 40% ανώτερες από τις τιμές των προϊόντων της συμβατικής γεωργίας. Η αυξημένη τιμή οφείλεται στο αυξημένο κόστος παραγωγής, την μικρότερη παραγωγή, τα έξοδα διακίνησης και συσκευασίας, κλπ. 2.6 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Αν αναλύσουμε τη δομή της γεωργίας στην Ευρώπη και στη χώρα μας, θα διαπιστώσουμε σοβαρές διαφορές που φέρνουν τη χώρα μας σε πολύ δυσμενή θέση όπως δείχνει ο παρακάτω πίνακας. Ε υρώ πη Ε λλάδα Γεωργικός πληθυσμός 6,3% 1 8-1 9% Μέση γεωργική 156 στρεμ. 4 0-4 2 στρεμ. εκμετάλλευση Συνολική έκταση knt 2.363.000 132.000 Γεωργική γη % 54 29,7 Συμμετοχή γεωργίας % 2,7 16 Γ εωργικές εκμεταλλεύσεις 8.168.000 923.000 Συνολικός πληθυσμός σε 346.799 10.260 χιλ. 1993 Αριθμός νοικοκυριών σ ε 131.709 3.567 χιλ. 1992 Μ.Ο. ατόμων / νοικοκυριό 2,6 2,9 Πίνακας2.3: Ενδογενή προβλήματα Ελληνικής γεωργίας και βιολογικών εκμεταλλεύσεων. Τα κυριότεοα ποοβλήυατα εκυετάλευσηο πκ βιολονικήο καλλιέονειαο στην Ελλάδα παρουσιάζονται παρακάτω: 1. Τεχνικά: Εξαιτίας της φύσεως της γεωργικής παραγωγής, η οποία βασίζεται στις βιολογικές λειτουργίες των φυτών και των ζώων και 43

εξαρτάται από πολλούς εξωτερικούς φυσικούς παράγοντες, τα τεχνικά προβλήματα που προκύπτουν από την όλη προσπάθεια του ανθρώπου να μεταποιήσει την αποτελεσματικότητα της γεωργικής δραστηριότητάς του ως προς την ποιότητα και την ποσότητα των παραγόμενων προϊόντων με τα μέσα που διαθέτει, είναι ιδιόμορφα, πολυσύνθετα και δύσκολα. Γενικά η αντιμετώπιση των τεχνικών προβλημάτων της γεωργίας εξαρτάται από την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας, καθώς και από την έκταση και τον τρόπο εφαρμογής των συμπερασμάτων και των μεθόδων των κλάδων της επιστήμης, όπως είναι η Χημεία, η Βιολογία και η Φυσική. Στα τεχνικά προβλήματα της Ελληνικής γεωργίας συγκαταλέγονται ο εντοπισμός και η πλήρη αξιοποίηση των υδατικών πόρων της χώρας για την επέκταση των αρδευομένων εκτάσεων και η δημιουργία νέων ποικιλιών φυτών και φυλών ζώων με υψηλότερες αποδόσεις, μεγαλύτερη αντοχή στις ασθένειες και τα έντομα και ομαλότερη εποχιακή κατανομή του όγκου της παραγωγής με βιολογικά μέσα. 2. Οικονομικά: Τα κυριότερα οικονομικά προβλήματα είναι: ί. Η σχετικά μικρή παραγωγικότητα του γεωργικού τομέα σε σχέση με τους υπόλοιπους εξωγεωργικούς τομείς. ίί. Το χαμηλό μέσο κατά κεφαλή εισόδημα των γεωργών σε σύγκριση πάλι με τα αντίστοιχα εισοδήματα των άλλων τομέων της οικονομίας. Το μέσο εισόδημα κατά απασχολούμενο στη γεωργία μόλις καλύπτει το 50% του αντίστοιχου των απασχολούμενων στους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας, γι αυτό συσσωρεύονται τα αγροτικά χρέη. ίϋ. Μπορεί το ποσοστό του συνολικού πληθυσμού που απασχολείται στη γεωργία να είναι σχετικά μεγάλο 18-19%, αλλά εμφανίζονται εποχιακές και μόνιμες ελλείψεις εργατικών χεριών στη γεωργία όπως : συλλογή ελαιοκάρπου, συγκομιδή σταφυλιών, βιομηχανικής ντομάτας κ.λ.π. ίν. Η σύνθεση, η διάρθρωση της γεωργικής παραγωγής από πλευράς προϊόντων ή και ομοειδών κλάδων παραγωγής δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εσωτερικής κατανάλωσης αλλά και της εξωτερικής αγοράς. Έτσι η φυτική παραγωγή αντιπροσωπεύει περίπου το 64% της συνολικής αξίας της γεωργικής παραγωγής, η συμμετοχή της ζωικής είναι περίπου 32%, της δασικής 2% και της αλιείας 2%, ενώ θα έπρεπε με βάση τις ανάγκες η ζωική να ήταν 30-40% αυξημένη. 44

ν. Η ποιότητα των γεωργικών προϊόντων και η εποχιακή κατανομή τους δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εγχώριας και διεθνούς ζητήσης που είναι ανελαστική για βασικά πρωτογενή ελληνικά προϊόντα, πολλά από τα οποία είναι ευπαθή. νί. νϋ. Η ανεπαρκής οργάνωση και αποδοτικότητα της εμπορίας και μεταποίησης των γεωργικών προϊόντων (βιολογικών). Τα προβλήματα οργάνωσης και συλλογικής δραστηριοποίησης των αγροτών. νϋί. Η προχωρημένη ηλικία ενός σημαντικού ποσοστού των Ελλήνων γεωργών, η περιορισμένη επαγγελματική κατάρτιση και το χαμηλό μορφωτικό και βιοτικό τους επίπεδο, καθώς και οι συνθήκες διαβίωσής τους. 3. Σύγκριση γεωργικών εκμεταλλεύσεων και βιομηχανικών επιχειρήσεων: Τα βασικά χαρακτηριστικά των γεωργικών εκμεταλλεύσεων είναι το μικρό μέγεθος, η πολυτεμαχισμένη γεωργική γη που διαθέτουν και η μεγάλη γεωγραφική διασπορά τους. Τα χαρακτηριστικά αυτά συνθέτουν τα στοιχεία του εγγειοδιαρθρωτικού προβλήματος. Από τη σύγκριση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των αντίστοιχων βιομηχανικών μονάδων, διαπιστώνονται σημαντικές διαφορές, οι οποίες αναφέρονται κυρίως στο οικονομικό μέγεθος, τον αριθμό, τη γεωγραφική διασπορά, τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας, την αναλογία των συντελεστών παραγωγής, το χαρακτήρα της παραγωγής και τις ιδιότητες των παραγόμενων προϊόντων, τον εμπορικό προσανατολισμό, τις συνθήκες ανταγωνισμού, την ευελιξία λήψης και εφαρμογής των αποφάσεων, το εφαρμοζόμενο επίπεδο της τεχνολογίας, τη διαπραγματευτική δύναμη, τις μεθόδους εμπορίας κ.ά. Το οικονομικό μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, είναι σημαντικά μικρότερο από το αντίστοιχο μέσο μέγεθος των βιομηχανικών επιχειρήσεων. Η γεωργική παραγωγή είναι στενά συνδεδεμένη και εξαρτώμενη από τους δεδομένους και ανεξέλεγκτους φυσικούς παράγοντες. Η εξάρτηση αυτή είναι ασήμαντη στις βιομηχανικές επιχειρήσεις. 45

Η γεωργική παραγωγή σε αντίθεση με τη βιομηχανική, είναι βιολογικού χαρακτήρα, δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη χρονολογικά (εποχιακής φύσεως) και η ολοκλήρωσή της απαιτεί την παρέλευση ενός ορισμένου χρόνου από τη στιγμή που λαμβάνεται η απόφαση πραγματοποίησής της. Οι γεωργικές παραγωγικές μονάδες «απασχολούν» σχετικά πολύ μεγαλύτερες εκτάσεις εδάφους σε σχέση με άλλες παραγωγικές μονάδες και τους υπόλοιπους συντελεστές. Σε αντίθεση με τις βιομηχανικές επιχειρήσεις ο διαχειριστής των γεωργικών επιχειρήσεων είναι κατά κανόνα και ο ιδιοκτήτης μέρους τουλάχιστον των περιουσιακών στοιχείων της και προσφέρει ο ίδιος χειρωνακτική εργασία. Στις βιομηχανικές είναι συνήθως νομικά πρόσωπα. 4. Οικονομικοί παράγοντες: Οι οικονομικοί παράγοντες επηρεάζουν τις τιμές που καταβάλλουν οι παραγωγοί για τα μέσα παραγωγής που αγοράζονται, καθώς και τις τιμές που απολαμβάνουν από την πώληση των προϊόντων. Οι συνθήκες της προσφοράς και της ζήτησης, είναι καθοριστικές στη διαμόρφωση των τιμών, από τις οποίες εξαρτάται το κόστος και η αξία ενός προϊόντος. 2.7 ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η βιολογική καλλιέργεια στην Ελλάδα παρουσιάζει συγκριτικά πλεονεκτήματα, που οφείλονται: ν' Στις ήπιες κλιματολογικές συνθήκες. ν' Στο ανάγλυφο του εδάφους. ν' Στον νησιωτικό χαρακτήρα της χώρας. ν' Στη μικρότερη ρύπανση από αγροχημικά: ν' Στην οικογενειακή μορφή των εκμεταλλεύσεων. Η βιολογική γεωργία θα μπορούσε να δώσει ένα ικανοποιητικό εισόδημα στις εκμεταλλεύσεις που έχουν την δυνατότητα να ανταποκριθούν στην αυξημένη ανθρώπινη εργασία που απαιτεί η βιολογική μέθοδος και να επηρεάσουν θετικά το κόστος των βιολογικών προϊόντων. 46

Οι εδαφοκλιματικές ιδιότητες της Ελλάδας ευνοούν την παραγωγή προϊόντων με άριστες οργανοληπτικές ιδιότητες. Επιπλέον και οι οικογενειακής μορφής άσκηση της γεωργίας κατά τρόπο που συγκλίνει με τον βιολογικό τρόπο, είναι επιπλέον ένα πλεονέκτημα για άμεση προσαρμογή προς την βιοκαλλιέργεια. Βασικέο προϋποθέσεις νια την ανάπτυξη τικ βιολονικήε νεωονίας θα απορούσαν να αναοεοθούν οι εειίο: Η οικονομική ενίσχυση των βιοκαλλιεργητών τόσο κατά την μεταβατική περίοδο όσο ίσως και κατά την μετέπειτα πορεία των βιοκαλλιεργειών. Αναμένεται ότι με την εφαρμογή του ΚΑΝ 2092/ 1, θα δοθεί μία ώθηση στην βιολογική γεωργία. Η ενημέρωση των γεωτεχνικών και των τεχνολόγων γεωπονίας σε ό,τι αφορά την βιολογική μέθοδο παραγωγής. Η εισαγωγή της βιολογικής γεωργίας στην τριτοβάθμια γεωπονική εκπαίδευση. Η ενημέρωση των αγροτών σε θέματα βιολογικής γεωργίας, προκειμένου να πεισθούν για την βιωσιμότητά της. Η εισαγωγή του αντικειμένου στην επαγγελματική κατάρτιση. Η οργάνωση της εμπορίας των βιολογικών προϊόντων. Η ενημέρωση των καταναλωτών σε ό,τι αφορά τα βιολογικά προϊόντα και η ευαισθητοποίησή τους στην προστασία του περιβάλλοντος. Η χρηματοδότηση ερευνών σε θέματα βιολογικής παραγωγής γεωργικών προϊόντων. Η οργάνωση του συστήματος ελέγχου και πιστοποίησης των βιολογικών προϊόντων για την αξιόπιστη κυκλοφορία τους στην ελληνική και διεθνή αγορά. Η δημιουργία προτύπων αγροκτημάτων για την απόκτηση εμπειρίας με στόχο την εξέλιξή τους σε κέντρα έρευνας και εκπαίδευσης αγροτών και γεωτεχνικών. Η δημιουργία τράπεζας πληροφόρησης σχετικά με την πρόοδο, επιτεύγματα και αποκτηθείσα εμπειρία από την άσκηση της βιολογικής γεωργίας, που θα είναι διαθέσιμη σε κάθε ενδιαφερόμενο. 47

2.8 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ 2.8.1 Σύγκριση βιολογικής και συμβατικής γεω ργίας Τα βιολογικά προϊόντα παρουσιάζουν υψηλότερη περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία και χαμηλότερη σε πρωτεΐνη. Το γεγονός ότι τα βιολογικά προϊόντα παρουσιάζουν χαμηλότερη περιεκτικότητα σε υγρασία σημαίνει ότι διατηρούνται καλύτερα και χάνουν λιγότερη υγρασία κατά την αποθήκευση. Επίσης έχει παρατηρηθεί αύξηση των επιθυμητών θρεπτικών στοιχείων (π.χ. σάκχαρα) και μείωση ανεπιθύμητων (π.χ. νιτρικά άλατα). * Σχετικά με τα εξωτερικά ποιοτικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά τα βιολογικά προϊόντα είναι συνήθως μικρότερα σε μέγεθος, με λιγότερο καλή εμφάνιση, συχνά σκληρότερα στην υφή, έχουν εντονότερο άρωμα, γλυκύτερη γεύση και είναι περισσότερο συμμετρικά στο σχήμα. Συγκριτικά με τη συμβατική γεωργία, η βιολογική καταναλώνει λιγότερη ενέργεια. Σημαντικά ποσά ενέργειας εξοικονομούνται με την εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων λίπανσης στη θέση των συνθετικών λιπασμάτων και ιδιαίτερα του αζώτου. Η εφαρμογή της βιολογικής γεωργίας βελτιώνει ή διατηρεί σε αρκετά υψηλό επίπεδο τη γονιμότητα του εδάφους. Οι τεχνικές που εφαρμόζονται (αμειψισπορά, χλωρή λίπανση κ.λ.π. ), συντελούν στον έλεγχο της διάβρωσής του, που σημαίνει διατήρηση της υδατοϊκανότητάς του, της δομής του κ.λ.π. Το γεγονός ότι δε χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα συντελεί στη διατήρηση της μικροπανίδας και μικροχλωρίδας του εδάφους και στην προστασία του περιβάλλοντος. Στη συμβατική γεωργία εκτός των άλλων, η χρήση αγροχημικών καταστρέφει και μύκητες που συντελούν στη δημιουργία των μυκορριζών, ενός συμβιωτικού σχήματος μεταξύ μυκήτων και ριζών ανωτέρων φυτών που παρέχουν ανόργανα στοιχεία στα φυτά και οργανικές ενώσεις στους μύκητες. 2.8.2 Επίπεδο τιμών Κατά τη μετάβαση από τη συμβατική γεωργία στη βιολογική το κόστος παραγωγής είναι αυξημένο και οι αποδόσεις χαμηλές. Για να επιτευχθεί μια καλή μέση απόδοση, χρειάζονται μερικά χρόνια, που ανάλογα με τα 48

οικονομικά μέσα αλλά και τις τοπικές συνθήκες, κυμαίνονται από 4 έως 10 χρόνια. Μέχρι τώρα δεν έχει δημοσιευθεί έρευνα εκτίμησης ελαστικότητας ζήτησης βιολογικής τροφής, επειδή το μερίδιο αγοράς είναι ακόμη μικρό και για τους περισσότερους καταναλωτές το επίπεδο τιμών είναι προφανώς ασήμαντο. Επίσης υπάρχει μικρός ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων διεξόδων πώλησης της βιολογικής τροφής. Πάνω απ αυτά υπάρχει μια γενική τάση της αγοράς να διαχωρίζει τα προϊόντα υψηλής ποιότητας σε δύο τμήματα, με βάση την τιμή σε ακριβό και φθηνό. ' 0- Αναμένεται όμως περισσότερο ελαστική ζήτηση, εάν επεκταθεί η αγορά βιολογικών προϊόντων λόγω του αυξημένου ανταγωνισμού και του προσανατολισμού στις τιμές της αγοραστικής συμπεριφοράς μεγάλης ομάδας καταναλωτών. Καθώς το τρέχον μερίδιο της αγοράς των βιολογικών προϊόντων είναι μικρότερο του 1%, τέτοια σενάρια πρέπει να υπολογίζονται με επιφύλαξη. Ο εικοσαπλασιασμός του τρέχοντος μεριδίου της αγοράς των βιολογικών προϊόντων θα χρειαστεί τουλάχιστον μια δεκαετία. Εντωμεταξύ, πολλές επιδράσεις μπορεί να αλλάξουν την ανάπτυξή του. Εκτός των άλλων, πολλοί καταναλωτές συχνά αγοράζουν τροφή χωρίς να αντιλαμβάνονται την τιμή. Αποδέκτες υπερτίμησης πιθανόν να διαφέρουν ανάλογα με το προϊόν, το σημείο πώλησης και την ποικιλία των τροφίμων. Η τιμή των βιολογικών προϊόντων έχει μικρότερη σημασία όταν αυτά φτάνουν στον καταναλωτή με "δυνατό" εμπορικό σήμα, αξιόπιστο σημείο πώλησης, καλύτερη γεύση και εμφάνιση. Αγορές για τα βιολογικά προϊόντα δεν υφίστανται και πρέπει ως εκ τούτου να δημιουργηθούν. Η μεταποίηση και το εμπόριο παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των τιμών. Η αύξηση αφενός του ανταγωνισμού οδηγεί στη μείωσή τους, η αύξηση αφετέρου των πωλήσεων είναι πιθανόν να μειώσει το οριακό κόστος της μονάδας. Ειδικά για τα μεταποιημένα τρόφιμα όπως το ψωμί ή οι παιδικές τροφές, η επιπλέον τιμή για το γεωργό είναι μικρότερης σημασίας από την τελική τιμή του καταναλωτή. 49

2.8.3 Συμπεράσματα - Προτάσεις Είναι φανερό ότι η επέκταση της βιολογικής γεωργίας, βοηθά στον περιορισμό των αποθεμάτων και την προστασία του περιβάλλοντος. Όμως δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα ότι αυτή αποτελεί εναλλακτική επιλογή για επέκταση πέραν της μικρής μειοψηφίας παραγωγών. Αυτή τη στιγμή η οικονομική επιτυχία της βιολογικής καλλιέργειας εξαρτάται κυρίως από τις υπερτιμημένες τιμές. Παρόλα αυτά, η βιοκαλλιέργεια εμφανίζει μια νέα προοπτική που επιβεβαιώνεται από την αυξανόμενη ζήτηση των προϊόντων της τόσο διεθνώς όσο και στην εγχώρια αγορά. Για την ομαλή όμως διαχρονική εξέλιξη της αγοράς πρέπει να ληφθούν υπόψη οι παρακάτω κατευθύνσεις: Απαιτείται η ανάπτυξη της παραγωγής, μεταποίησης, μεταφοράς και παρουσίασης των φρέσκων προϊόντων σύμφωνα με τη ζήτηση της αγοράς. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών πρέπει να ανακτηθεί μέσα από την ετικέτα βιοεγγύησης, αλλά και από γνωστά εμπορικά σήματα με αξιόπιστη παρουσίαση στα σημεία πώλησης. Δεν πρέπει να παραμεληθεί η καλή γεύση, όπως και τα βασικά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Οι τιμές δεν πρέπει να είναι υψηλότερες του 20% των αντιστοίχων συμβατικών προϊόντων. Μακροπρόθεσμα η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας εξαρτάται από το κατά πόσο η επερχόμενη ολοκλήρωση της γεωργίας θα πλησιάσει τα επίπεδα της βιολογικής και αν τελικά η ολοκληρωμένη γεωργία πετύχει να ξεπεράσει την ασαφή της εικόνα. Ιδιαίτερα για την Ελλάδα που παρουσιάζει μεγάλο αριθμό νησιών και γεωμορφολογικά οριοθετημένες ενότητες εκτάσεων μπορεί να θεωρηθούν πρόσφορες για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας. Τέλος η προσπάθεια διεύρυνσης του κλάδου της βιολογικής γεωργίας βασίστηκε περισσότερο στα αποτελέσματα ερευνών που πραγματοποιήθηκαν στον ευρωπαϊκό χώρο και στις Η.Π.Α. Απαιτούνται συνεπώς, η διεξαγωγή στη χώρα μας αντιστοίχων εφαρμοσμένων ερευνών αγοράς και τεχνικών καλλιέργειας, τα αποτελέσματα των οποίων θα συμβάλλουν: 50

1. Στον εμπλουτισμό με νέες τεχνικές των τεχνικών βιοκαλλιέργειας. 2. Στην προσαρμογή της νέας τεχνογνωσίας στις Ελληνικές συνθήκες. 3. Στον σχεδίασμά στρατηγικής προσαρμοσμένης στην εγχώρια κατάσταση με προσανατολισμούς, αγορές - στόχους όχι μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στην Αμερική. 2.9 ΚΑΝΟΝΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ένας παραγωγός αγροτικών προϊόντων που παράγονται με συμβατικό τρόπο, ο οποίος επιθυμεί να καλλιεργήσει τα χωράφια του με βιολογικό τρόπο, πρέπει να εφαρμόσει για τα αγροτεμάχια αυτά τις αρχές της βιολογικής γεωργίας για μία μεταβατική περίοδο που ονομάζεται περίοδος μετατροπής. Η περίοδος μετατροπής έχει διάρκεια τουλάχιστον δύο (2) ετών προ της σποράς για την περίπτωση ετήσιων καλλιεργειών ή, στην περίπτωση πολυετών καλλιεργειών εκτός από λιβάδια, τουλάχιστον τριών (3) ετών πριν από την πρώτη συγκομιδή των προϊόντων. Ο Οργανισμός Ελέγχου μπορεί με την έγκριση της Αρμόδιας Ελέγχουσας Αρχής, να αποφασίσει την παράταση ή μείωση της χρονικής διάρκειας της μεταβατικής περιόδου, σε ορισμένες περιπτώσεις, λαμβάνοντας υπόψη την προγενέστερη χρήση των αγροτεμαχίων. Για την διατήρηση ή αύεηση τηο νονιυότηταο και βιολονικήο δραστηριότητας του εδάφους, επιτρέπονται οι παρακάτω κατάλληλεο ενέονειεο: > Καλλιέργεια ψυχανθών: Τα ψυχανθή (τριφύλλια, όσπρια, μηδική, κ.ά.) έχουν την ιδιότητα ανάπτυξης συμβιωτικών σχέσεων. Δεσμεύουν το ατμοσφαιρικό άζωτο και εμπλουτίζουν κατ αυτό τον τρόπο το έδαφος. Άρα η καλλιέργεια των ψυχανθών βελτιώνει την θρεπτική κατάσταση του έδαφους. > Χλωρά λίπανση: Με την έννοια αυτή εννοείται η ενσωμάτωση στο έδαφος καλλιέργεια φυτών (κυρίως ψυχανθών) ευρισκομένων σε κατάλληλο στάδιο αναπτύξεως ( κυρίως στην άνθηση). Η τεχνική αυτή βελτιώνει την δομή του εδάφους εμπλουτίζοντας το έδαφος με οργανική ουσία και θρεπτικά στοιχεία από τα αποσυντιθέμενα φυτά της χλωρός λίπανσης. 51

1. Στον εμπλουτισμό με νέες τεχνικές των τεχνικών βιοκαλλιέργειας. 2. Στην προσαρμογή της νέας τεχνογνωσίας στις Ελληνικές συνθήκες. 3. Στον σχεδίασμά στρατηγικής προσαρμοσμένης στην εγχώρια κατάσταση με προσανατολισμούς, αγορές - στόχους όχι μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στην Αμερική. 2.9 ΚΑΝΟΝΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ένας παραγωγός αγροτικών προϊόντων που παράγονται με συμβατικό τρόπο, ο οποίος επιθυμεί να καλλιεργήσει τα χωράφια του με βιολογικό τρόπο, πρέπει να εφαρμόσει για τα αγροτεμάχια αυτά τις αρχές της βιολογικής γεωργίας για μία μεταβατική περίοδο που ονομάζεται περίοδος μετατροπής. Η περίοδος μετατροπής έχει διάρκεια τουλάχιστον δύο (2) ετών προ της σποράς για την περίπτωση ετήσιων καλλιεργειών ή, στην περίπτωση πολυετών καλλιεργειών εκτός από λιβάδια, τουλάχιστον τριών (3) ετών πριν από την πρώτη συγκομιδή των προϊόντων. Ο Οργανισμός Ελέγχου μπορεί με την έγκριση της Αρμόδιας Ελέγχουσας Αρχής, να αποφασίσει την παράταση ή μείωση της χρονικής διάρκειας της μεταβατικής περιόδου, σε ορισμένες περιπτώσεις, λαμβάνοντας υπόψη την προγενέστερη χρήση των αγροτεμαχίων. Για την διατήρηση ή αύεηση της νονιυότητας και βιολονικικ δραστηριότητας του εδάφους, επιτρέπονται οι παρακάτω κατάλληλες ενέονειες: > Καλλιέργεια ψυχανθών: Τα ψυχανθή (τριφύλλια, όσπρια, μηδική, κ.ά.) έχουν την ιδιότητα ανάπτυξης συμβιωτικών σχέσεων. Δεσμεύουν το ατμοσφαιρικό άζωτο και εμπλουτίζουν κατ αυτό τον τρόπο το έδαφος. Άρα η καλλιέργεια των ψυχανθών βελτιώνει την θρεπτική κατάσταση του έδαφους. > Χλωρά λίπανση: Με την έννοια αυτή εννοείται η ενσωμάτωση στο έδαφος καλλιέργεια φυτών (κυρίως ψυχανθών) ευρισκομένων σε κατάλληλο στάδιο αναπτύξεως ( κυρίως στην άνθηση). Η τεχνική αυτή βελτιώνει την δομή του εδάφους εμπλουτίζοντας το έδαφος με οργανική ουσία και θρεπτικά στοιχεία από τα αποσυντιθέμενα φυτά της χλωρός λίπανσης. 51

> Καλλιέργεια βαθύρριζων φυτών: Τα βαθύρριζα φυτά εκμεταλλεύονται μεγαλύτερο βάθος εδάφους, με την διείσδυση του ενεργού ριζοστρώματός τους. Μετά την καλλιέργεια των φυτών αυτών τα υπολείμματα της ρίζας αποσυντιθέμενα αυξάνουν το πορώδες του εδάφους σε μεγαλύτερο βάθος και. εμπλουτίζουν το έδαφος στο βάθος αυτό με οργανική ουσία και θρεπτικά στοιχεία. > Κατάλληλο πρόγραμμα πολυετούς αμειψισποράς: Με τον όρο αμειψισπορά εννοείται η εναλλαγή των καλλιεργειών, κυκλικά και αιτιολογημένα. Από τον αριθμό των ετών που απαιτούνται για να κλείσει ο κύκλος διαδοχής των φυτών, η αμειψισπορά ορίζεται ως διετής, τριετής, τετραετής, πολυετής. Με την αμειψισπορά αναμένεται: 1. Η διατήρηση και η βελτίωση της παραγωγικότητας του εδάφους. 2. Η άμβλυνση των εποχιακών αιχμών και η ομαλότερη κατανομή των εργασιών των γεωργικών μηχανών και του ανθρώπου καθ' όλη την διάρκεια του έτους. 3. Η διασφάλιση του εισοδήματος του παραγωγού από βιαίως δρώντες παράγοντες. > Η ενσωμάτωση στο έδαφος οργανικών ουσιών: Οι οργανικές αυτές ουσίες είναι αποσυντιθέμενες, οργανικές ή μη, που παράγονται σε εκμεταλλεύσεις συμμορφούμενες προς τις διατάξεις του ΚΑΝ 2092/91, δηλαδή με βιολογική άσκηση της γεωργίας. Τα οργανικά ή ανόργανα λιπάσματα που αναφέρονται στο Παράρτημα II του ΚΑΝ 2092/91 (βλ. κατωτέρω) μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνον στον βαθμό που οι προαναφερόμενες ενέργειες (ψυχανθή, χλωρά λίπανση κλπ) δεν μπορούν να καλύψουν τις θρεπτικές ανάγκες των φυτών της αμειψισποράς ή της κατεργασίας του εδάφους. Για την ενεργοποίηση των οργανικών λιπασμάτων (compost), μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα παρασκευάσματα που ονομάζονται βιοδυναμικά παρασκευάσματα, από σκόνη πετρωμάτων, κοπριά αγροκτήματος ή με βάση μικροοργανισμούς ή φυτά (ΚΑΝ 2608/93). 52

Η καταπολέυηση των παρασίτων, ασθενειών και ζιζανίων, πρανυατοποιείται υε την εφαουονή των ακόλουθων υέτοων: Επιλογή των κατάλληλων ειδών και ποικιλιών των καλλιεργουμένων φυτών. Κατάλληλο πρόγραμμα αμειψισποράς. Μηχανικές μέθοδοι καλλιέργειας. Προστασία των φυσικών εχθρών των φυτοπαρασίτων με την λήψη κατάλληλων μέτρων (π.χ. φράκτες από φυτά, φωλιές, διασπορά των φυσικών εχθρών). Καταστροφή των ζιζανίων με φωτιά. Τα προϊόντα που αναφέρονται κατωτέρω ως επιτρεπόμενα φυτοπροστατευτικά προϊόντα στην βιολογική γεωργία, αναφερόμενα επίσης στο Παράρτημα II του ΚΑΝ 2092/91, μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνον σε περιπτώσεις που η βιολογική καλλιέργεια κινδυνεύει άμεσα. Η συλλογή εδωδίμων φυτών που φύονται σε φυσικές περιοχές, δάση και γεωργικές εκτάσεις, θεωρείται ως μία βιολογική μέθοδος παραγωγής, υπό τον όρο ότι: 1. Στις εν λόγω εκτάσεις δεν έχουν χρησιμοποιηθεί άλλα προϊόντα εκτός εκείνων που αναφέρονται στο Παράρτημα II του ΚΑΝ 2092/91, κατά την διάρκεια περιόδου τριών ετών πριν από την συλλογή. 2. Η συλλογή δεν επηρεάζει την σταθερότητα του φυσικού περιβάλλοντος και την διατήρηση των ειδών στην περιοχή συλλογής. 2.10 ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΠΟΥ ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΙΠΑΝΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ Στην βιολογική γεωργία απαγορεύεται η χρήση συνθετικών χημικών λιπασμάτων. Τα προϊόντα που επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται για την βελτίωση και λίπανση του εδάφους στην βιολογική γεωργία σύμφωνα με το Παράρτημα II του Κανονισμού 2092/91, όπως τροποποιήθηκε από τον Κανονισμό 2608/93, είναι τα ακόλουθα: > Κοπριά αγροτικών ζώων: Είναι προϊόν που συνίσταται από μείγμα περιττωμάτων ζώων και της στρωμνής τους. Η προέλευσή της πρέπει 53

να προέρχεται αποκλειστικά από εκτατική εκτροφή ζώων (κατά την έννοια του άρθρου 6 παρ. 4 του ΚΑΝ (ΕΟΚ) 2328/91). Χρησιμοποιείται χωνευμένη σε σωρούς ή επιφανειακά. > Αποξηραμένη κοπριά και αφυδατωμένη κοπριά πουλερικών: Πρέπει επίσης να προέρχεται αποκλειστικά από εκτατική εκτροφή ζώων (κατά την έννοια του άρθρου 6 παρ. 4 του ΚΑΝ (ΕΟΚ) 2328/91). Χρησιμοποιείται χωνευμένη σε σωρούς ή επιφανειακά. > Κομποστοποιημένα ζωικά περιττώματα: Περιλαμβάνονται, η κομποστοποιημένη κοπριά πουλερικών και η κομποστοποιημένη κοπριά αγροτικών ζώων. Απαγορεύεται η προέλευση από βιομηχανοποιημένη εκτροφή. > Υγρά απεκκρίματα ζώων: Υγρή κοπριά και ούρα. Χρησιμοποιείται μετά από ελεγχόμενη ζύμωση ή και κατάλληλη αραίωση. Η προέλευση από εντατικοποιημένη εκτροφή απαγορεύεται. > Τύρφη: Είναι βιοχημικό κοίτασμα, πλούσιο σε οργανική ουσία, που σχηματίζεται σε λίμνες, έλη και θάλασσες μετά από απόθεση οργανικής ουσίας. Η οργανική της ύλη προέρχεται από την ατελή απανθράκωση υδρόβιων και χερσαίων φυτών. Στην Ελλάδα τύρφη βρέθηκε σε αποστραγγισμένα έλη (Κωπαίδα, Λόψιστα Ιωαννίνων, Βαρκό Κατερίνης, κ.α.). Μεγάλο κοίτασμα βρέθηκε στους Φιλίππους Καβάλας. Η χρήση της είναι διαδεδομένη και περιορισμένη στα κηπευτικά και ανθοκομικά. Χρησιμοποιείται επίσης στην φυτωριακή παραγωγή και την δενδροκομία. > Υπολείμματα μανιταροκαλλιέργειας: Επειδή η καλλιέργεια μανιταριών γίνεται επί υποστρωμάτων κοπριάς, η χρήση των υπολειμμάτων στην βιολογική γεωργία περιορίζεται στα προϊόντα που αναφέρθηκαν ανωτέρω. > Περιττώματα σκωλήκων και εντόμων: Αναφέρονται τα περιττώματα γαιοσκωλήκων εντόμων που εκτρέφονται γι αυτό τον σκοπό. > Γκουανό: Πρόκειται περί φυσικού λιπάσματος, που αποτελείται από φωσφορικά άλατα αμμωνίας, ασβεστίου, κ.ά. Σχηματίζεται από τα περιττώματα θαλασσινών πουλιών που ζουν σε πολλά νησιά και ερημικές ακτές του Περού και της Χιλής. Σε μερικά μέρη το ύψος των αποθέσεων φθάνει τα 20 m. > Κομποστοποιημένα μείγματα φυτικής προέλευσης: Τα οργανικά αυτά φυτικά υπολείμματα να μην είναι ρυπασμένα. 54

> Προϊόντα και υποπροϊόντα ζωικής προέλευσης: Τέτοια είναι το αιματάλευρο (ξηρό αίμα), το άλευρο οπλών, το άλευρο κεράτων, το οστεάλευρο και το ζελατινοποιημένο οστεάλευρο, η ζωική τέφρα, το ιχθυάλευρο, το κρεατάλευρο, το άλευρο από φτερά, τρίχες και ξύσματα δέρματος, τα υπολείμματα από μαλλί, τρίχες και γούνα ζώων, τα γαλακτοκομικά προϊόντα. > Προϊόντα και υποπροϊόντα φυτικής προέλευσης: Τέτοια είναι το άλευρο, πλακούντα ελαιούχων σπόρων, φλοιοί του κακάο, φύτρα βύνης, κ.ά. > Φύκη και προϊόντα φυκών: Επιτρέπεται η χρήση τους στην βιολογική γεωργία, εφόσον λαμβάνονται, είτε με φυσικές επεξεργασίες (που περιλαμβάνουν την αφυδάτωση, την ψύξη και την άλεση) είτε με εκχύλιση με νερό ή υδατικά διαλύματα (όξινα ή αλκαλικά) είτε, τέλος, με ζύμωση. > Πριονίδια ξύλου και θρύμματα ξύλου: Επιτρέπεται η χρήση τους εφόσον το ξύλο δεν έχει υποστεί χημική επεξεργασία μετά την υλοτόμηση. > Κομποστοποιημένοι φλοιοί δένδρων: Επιτρέπεται η χρήση τους εφόσον το ξύλο απ' το οποίο προέρχονται δεν έχει υποστεί χημική επεξεργασία μετά την υλοτόμηση. > Τέφρα ξύλου: Επιτρέπεται η χρήση της εφόσον το ξύλο δεν έχει υποστεί χημική επεξεργασία μετά την υλοτόμηση. > Μαλακά φυσικά φωσφορικά ορυκτά αλεσμένα: Είναι προϊόν που καθορίζεται στην Οδηγία 76/116/ΕΟΚ, όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 89/284/ΕΟΚ. Στο προϊόν η περιεκτικότητα σε Κάδμιο πρέπει να είναι κατώτερη ή ίση προς 90 mg/kg Ρ205. > Φωσφορικό αργίλιο και ασβέστιο: Είναι προϊόντα που καθορίζονται στην Οδηγία 76/116/ΕΟΚ, όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 89/284/ΕΟΚ. Στα προϊόντα η περιεκτικότητα σε Κάδμιο πρέπει να είναι κατώτερη ή ίση προς 90 mg/kg Ρ205. Η χρήση τους περιορίζεται στα αλκαλικά εδάφη (με ρη>7,5). > Σκωρίες αποφωσφατώσεως: Λέγονται και Σκωρίες του Θωμά. > Ακατέργαστα ορυκτά καλίου: Τέτοια είναι ο καϊνίτης, ο συλβινίτης, κ.ά. 55

> Θειϊκό κάλιο και μαγνήσιο: Λαμβάνονται από ακατέργαστα ορυκτά καλίου. > Βυνάσσα και εκχυλίσματα βυνάσσας: Εξαιρούνται οι αμμωνιακές βυνάσσες. > Ανθρακικό μαγνήσιο και ασβέστιο: Πρέπει να είναι φυσικής προέλευσης, όπως, η κιμωλία, η μάργα, ο αλεσμένος ασβεστόλιθος, το βελτιωτικό της Βρετάννης, το φωσφορικό ασβέστιο. > Θειικό μαγνήσιο: Αποκλειστικά επιτρέπεται το φυσικής προέλευσης, όπως ο κιζερίτης. > Διάλυμα χλωριούχου ασβεστίου: Επιτρέπεται η χρήση του ως διαφυλλικός ψεκασμός στην μηλιά, για θεραπεία αποδεδειγμένης τροφοπενίας ασβεστίου. > Θειικό ασβέστιο: Πρέπει να είναι φυσικής προέλευσης, όπως η γύψος. Είναι προϊόν που καθορίζεται στην Οδηγία 76/116/ΕΟΚ, όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 89/284/ΕΟΚ. > Στοιχειακό θείο: Είναι προϊόν που καθορίζεται στην Οδηγία 76/116/ΕΟΚ, όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 89/284/ΕΟΚ. > Ιχνοστοιχεία: Ιχνοστοιχεία που αναφέρονται στην Οδηγία 89/530/ΕΟΚ. > Χλωριούχο νάτριο: Πρέπει να προέρχεται από ορυκτά άλατα. > Σκόνη πετρωμάτων. 56

2.11 ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΠΟΥ ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΣΙΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ Τα προϊόντα που επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο των παρασίτων και των ασθενειών των φυτών στην βιολογική γεωργία σύμφωνα με το Παράρτημα II του Κανονισμού 2092/91, είναι τα ακόλουθα: > Πύρεθρο: Πρόκειται περί παρασκευασμάτων με βάση τις πυρεθρίνες, που εξάγονται από το φυτό Chrysanthemum (Pyrethrum) cinerariaefolium (Compositae) και περιέχουν ενδεχομένως σύνεργό ουσία. Η χρησιμοποίηση του πυρέθρου ως εντομοκτόνου ήταν γνωστή στους νομάδες του Καυκάσου από το 1800. Η πρώτη βιομηχανική παραγωγή άρχισε στην Ευρώπη το 1828. Χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα ως οικιακό εντομοκτόνο. Η εντομοτοξική ουσία του πυρέθρου είναι οι πυρεθρίνες, που λαμβάνονται με εκχύλιση των ανθέων του φυτού. Δρουν ως εντομοκτόνα επαφής. > Ροτενόνη & ροτενοειδή: Πρόκειται περί παρασκευασμάτων που προέρχονται από το φυτό Derris elliptica (Leguminosae). Η εντομοτοξική ουσία λαμβάνεται με εκχύλιση κονιοποιημένων ριζών του φυτού. Δρουν ως εντομοκτόνα στομάχου. > Quassia: Είναι εντομοκτόνο προερχόμενο από εκχύλιση του ξύλου του δένδρου Quassia amare L. (Simarubaceae). To δένδρο φύεται στο Σουρινάμ, την Βραζιλία, την Κεντρική Αμερική. Το εντομοκτόνο δρα επί του νευρικού συστήματος των εντόμων. Χρησιμοποιήθηκε από το 1890 εναντίον αφίδων του λυκίσκου. Οι σπουδαιότερες εντομοτοξικές ουσίες που περιέχει είναι η κουασσίνη, νεοκουασσίνη και πικρασμίνη. > Παρασκευάσματα από το R yania speciosa. > Πρόπολη: Είναι μία ρητινώδης ουσία που χρησιμοποιούν οι μέλισσες στα κελιά της κερύθρας για να φράζουν τις σχισμές και να επικαλύπτουν τα τοιχώματά τους. Οι μέλισσες συλλέγουν την πρόπολη από τους οφθαλμούς και τους φλοιούς δένδρων, κυρίως της σημύδας, της ελάτης και του πεύκου. Η σύνθεσή της είναι 30% κερί, 50% ρητίνες και βάλσαμο και 10% αιθέρια έλαια. Έχει αντιβακτηριακή και μυκητοστατική δράση. > Γη διστόμων 57

> Κόνις πετρωμάτων > Παρασκευάσματα μεταλδεΰδης: Η μεταλδεΰδη είναι γνωστή χημική ουσία που χρησιμοποιείται εναντίων λειμάκων (γυμνοσάλιαγκες) και κοχλιών. Δρα από του στόματος με κατάποση. Η δραστικότητά της είναι μεγαλύτερη σε περιβάλλον ξηρασίας, υψηλής θερμοκρασίας και ηλιοφάνειας. Είναι επίσης τοξική επί βατράχων, ψαριών και άλλων ομάδων ζώων. Επιτρέπεται η χρήση της στην βιολογική γεωργία εφόσον χρησιμοποιείται μέσα σε παγίδες. > Θειον: Το θειον (θειάφι) έχει ακαρεοκτόνες, μυκητοκτόνες και εντομοκτόνες ιδιότητες. Στο εμπόριο κυκλοφορεί ως κόνις επιπάσεων περιεκτικότητας 95% σε θειον. Οι λεπτές κάνεις είναι καλύτερες από τις χονδρόκοκκες. Κυκλοφορεί επίσης ως βρέξιμη σκόνη για ψεκασμούς. Η μορφή αυτή συνιστάται για εφαρμογή στα ευαίσθητα στο θειάφι φυτά (π.χ. βερυκοκιά, κολοκυνθοειδή). Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση του σε θερμό (άνω των 35 0C) και ξηρό καιρό. Είναι κατάλληλο εναντίον των ωιδίων και των τετρανύχων. > Βορδιγάλειος πολτός: Είναι γνωστό μυκητοκτόνο εναντίον περονοσπόρων με βάση τον χαλκό. Το όνομά του προέρχεται από την Γαλλική πόλη Bordeau (Μπορντό = Βορδίγαλον). Ο βορδιγάλειος πολτός πρωτοπαρασκευάσθηκε από τον Millardet (1882) ως μείγμα θειικού χαλκού (γαλαζόπετρα) με υδροξείδιο του ασβεστίου (σβησμένη ασβέστη) σε αναλογία 1:2 περίπου. Εκτός των περονοσπόρων παρουσιάζει δράση εναντίων παθογόνων που προκαλούν σεπτοριάσεις, μονιλιάσεις, εξωασκώσεις, φουζικλάδιο, κορύνεο, κερκοσποριάσεις, κλαδοσποριάσεις, σκωριάσεις. Είναι το περισσότερο παραγόμενο μυκητοκτόνο στον κόσμο. Όσο πιο όξινο είναι το μείγμα τόσο πιο φυτοτοξικό είναι. Κατά γενικό κανόνα ο βορδιγάλειος πολτός χρησιμοποιείται ως ψεκαστικό υγρό περιεκτικότητας 1-2% σε θειϊκό χαλκό. Η συνήθης αναλογία του μείγματος θειϊκού χαλκού με υδροξείδιο του ασβεστίου είναι 1:1-1,5 ανάλογα με την ποιότητα του υδροξειδίου του ασβεστίου. > Βουργούνδιος πολτός: Είναι μείγμα θειϊκού χαλκού με ανθρακικό νάτριο (Na2C03). Πρωτοπαρασκευάσθηκε από τον Μασσον (1887). Χρησιμοποείται όπως και ο βορδιγάλειος πολτός. > Πυριτικό νάτριο. > Διττανθρακικό νάτριο. > Καλιούχος σάπων (μαλακό σαπούνι). 58

> Φερομόνες: Η λέξη φερομόνη αναφέρεται στην ένωση που εκκρίνεται από ένα ζώο για να επηρεάσεις την συμπεριφορά ζώων του αυτού είδους. Οι φερομόνες μπορούν να διακριθούν σε ομάδες: Φερομόνες φύλου. Φερομόνες συναγερμού. Φερομόνες σμήνους. Φερομόνες τροφής. Φερομόνες ωοθεσίας, κ.ά. Οι παρουσιαζόμενες δυνατότητες χρήσεως φερομονών για την αντιμετώπιση των εντόμων στην βιολογική γεωργία είναι η τεχνική συγχύσεως. Συγκεκριμένα διανέμονται στον αγρό πολλά σημεία εκλύσεως φερομόνης. Έτσι τα αρσενικά δεν είναι δυνατόν να εντοπίσουν τα δεκτικά γονιμοποίησης θηλυκά, με αποτέλεσμα να μην -παρατηρούνται ωοθεσίες. > Παρασκευάσματα του Bacillus thuringiensis: Το βακτήριο Bacillus thuringiensis έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί ασθένειες σε προνύμφες εντόμων, κυρίως Λεπιδοπτέρων, χωρίς να έχει βλαβερές συνέπειες για τον άνθρωπο και τα θερμόαιμα. Έτσι, έχουν παρασκευασθεί ιδιοσκευάσματα από τον βάκιλλο, τα οποία είναι σε μορφή βρέξιμης σκόνης, που με ψεκασμό επιφέρουν το επιθυμητό εντομοκτόνο αποτέλεσμα εναντίον πολλών εχθρών των καλλιεργουμένων φυτών. > Κοκκώδη παρασκευάσματα ιών: Έχει διαπιστωθεί ότι ορισμένοι ιοί, προκαλούν ασθένειες σε προνύμφες κυρίως, εντόμων. Έτσι παρασκευάσθηκαν ιδιοσκευάσματα που περιέχουν σωματίδια του εντομοκτόνου ιού, τα οποία εφαρμόζονται για την προστασία των καλλιεργουμένων φυτών. > Φυτικά και ζωικά έλαια. > Παραφινέλαιο. 59

ίδιοι έχουν βασική ευθύνη, για να πουλήσουν προϊόντα με μεγαλύτερα κέρδη, και πιθανόν επομένως με μεγαλύτερο οικονομικό και κοινωνικό κόστος. * ϊ 103

Κεφάλαιο 3 ΒΙΟ Λ Ο ΓΙΚΗ Κ Α Λ Λ ΙΕ Ρ Γ Ε ΙΑ ΤΗ Σ Ε Λ ΙΑ Σ - Γ Ε Ν ΙΚ Α Η βιολογική καλλιέργεια της ελιάς εξασφαλίζει την υψηλή ποιότητα των προϊόντων της δεδομένου ότι : Γίνεται χωρίς την χρήση αγροχημικών Η έκθλιψη του ελαιόλαδου πραγματοποιείται σε χαμηλές θερμοκρασίες Τα χημικά απουσιάζουν από την διαδικασία μεταποίησης Εφαρμόζονται ήπιες μορφές φυτοπροστασίας, όπως η ανάρτηση δακοπαγίδων και τα σωστά κλαδέματα Γίνεται λίπανση μέσω συγκαλλιέργειας με εδαφοβελτιωτικά φυτά όπως ο-βίκος, η μηδική, κλπ ή με χρήση κοπριάς. Η συλλογή του ελαιοκάρπου γίνεται με χειρωνακτικές μεθόδους, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η ακεραιότητα του. Η συσκευασία του ελαιοκάρπου καθώς και η εξαγωγή του ελαιολάδου γίνεται σε ειδικά τυποποιητήρια και ελαιοτριβεία αντίστοιχα, τα οποία πληρούν όλες τις προϋποθέσεις της βιολογικής διαδικασίας, ενώ παράλληλα διαθέτουν συγκεκριμένα πρότυπα και διαδικασίες ποιότητας. Ο χυμός του ελαιοκάρπου της ελιάς λαμβάνεται με μηχανική έκθλιψη. Η θερμοκρασία της ελαιόπαστας κατά τη μάλαξη και των υγρών εκχύλισης του ελαιολάδου, δεν υπερβαίνει τους 27 C, ώστε να διατηρούνται αναλλοίωτα τα φυσικά χαρακτηριστικά και η θρεπτική του αξία. Η αποθήκευση του ελαιολάδου μέχρι την τυποποίηση του προϊόντος, γίνεται σε ανοξείδωτες δεξαμενές. Βιολογικό Ελαιόλαδο: Είναι το ελαιόλαδο, το οποίο προέρχεται από ελιές βιολογικής καλλιέργειας, δηλαδή καλιεργημένες με φυσικό τρόπο, χωρίς χρήση χημικών ουσιών, σε κανένα στάδιο της παραγωγής. Δεν έχει γίνει δηλαδή χρήση χημικών λιπασμάτων, ούτε έχουν αντιμετωπιστεί οι ασθένειες και οι εχθροί της ελιάς (έντομα, ζιζάνια, παράσιτα) με χημικά φυτοφάρμακα και άλλα δηλητήρια. Όσον αφορά στη λίπανση, οι βιοκαλλιεργητές χρησιμοποιούν φυσικά και όχι χημικά λιπάσματα, δηλαδή κοπριά και χλωρή λίπανση. Η χλωρή λίπανση είναι η καλλιέργεια φυτών, τα οποία θάβονται μέσα στο χώμα ώστε να γίνουν λίπασμα για τα δέντρα της βιοκαλλιέργειας. Ειδικά για την ελιά, τα φυτά που προτιμούνται για τη χλωρή λίπανση είναι οι φακές, ο αρακάς, τα μπιζέλια, η 61

σίκαλη. Η φυσική κοπριά είναι πολύ σημαντικό να χρησιμοποιηθεί παράλληλα, ενώ το ιδανικό είναι τα ζώα (π.χ. πρόβατα ή κατσίκια) να είναι ελεύθερης βοσκής μέσα στους ελαιώνες ώστε να ολοκληρώνεται ο φυσικός κύκλος. Η προσεκτική και φυσική διαδικασία της εξέλιξης του ελαιόδεντρου, κατά τη βιολογική καλλιέργεια, επεκτείνεται και στον τρόπο παραγωγής του λαδιού. Συγκεκριμένα ο πιο σωστός τρόπος είναι η ψυχρή έκθλιψη, δηλαδή να μη ζεσταθεί ο καρπός στο ελαιοτριβείο προκειμένου να του αποσπάσουμε το λάδι αλλά να το κάνουμε με κρύο νερό, αποφεύγοντας έτσι την πιθανή καταστροφή θρεπτικών ουσιών και βιταμινών της ελιάς από τη θερμότητα. 3.1 ΕΦ ΑΡΜ Ο ΓΗ ΤΗ Σ Β ΙΟ Λ Ο ΓΙΚ Η Σ Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΑ Σ ΣΤΗΝ Ε Λ Α ΙΟ Κ Α Λ Λ ΙΕ Ρ ΓΕΙΑ Η βιοκαλλιέργεια πέρα από την παραγωγή ενός άριστου ελαιολάδου παρουσιάζει αρκετά άλλα πλεονεκτήματα: Παράγει προϊόντα απαλλαγμένα από υπολείμματα αγροχημικών που είναι επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία. ' Περιορίζει την μόλυνση του εδάφους, του νερού και του αέρα με αγροχημικά. Συντελεί στην διατήρηση της ποικιλότητας πολύτιμων φυτών, ζώων και γενετικού υλικού. Παράγει προϊόντα με ελάχιστη χρήση ακριβών και ενεργοβόρων εισροών. Παράγει προϊόντα με χαμηλό κόστος παραγωγής. Βιοκαλλιέργεια ελιάς είναι η μέθοδος ελαιοπαραγωγής που στοχεύει στην επίτευξη των παραπάνω στόχων. Η καλλιέργεια γίνεται με σύγχρονη τεχνολογία και μεθόδους παραγωγής. Γι αυτό και διαφοροποιείται από την παραδοσιακή ελαιοπαραγωγή. Οι βιοκαλλιεργητές και η βιοκαλλιέργεια της ελιάς διέπονται νομικά από τον Κανονισμό (ΕΟΚ)2092/91 και την ελληνική νομοθεσία. Ο έλεγχος της παραγωγής γίνεται από οργανισμούς ελέγχου και πιστοποίησης με την εποπτεία του Ελληνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο όρος «βιολογικό προϊόν» είναι νομικά κατοχυρωμένος μόνο για τα προϊόντα που παράγοντα) σύμφωνα με τον κανονισμό. 62

σίκαλη. Η φυσική κοπριά είναι πολύ σημαντικό να χρησιμοποιηθεί παράλληλα, ενώ το ιδανικό είναι τα ζώα (π.χ. πρόβατα ή κατσίκια) να είναι ελεύθερης βοσκής μέσα στους ελαιώνες ώστε να ολοκληρώνεται ο φυσικός κύκλος. Η προσεκτική και φυσική διαδικασία της εξέλιξης του ελαιόδεντρου, κατά τη βιολογική καλλιέργεια, επεκτείνεται και στον τρόπο παραγωγής του λαδιού. Συγκεκριμένα ο πιο σωστός τρόπος είναι η ψυχρή έκθλιψη, δηλαδή να μη ζεσταθεί ο καρπός στο ελαιοτριβείο προκειμένου να του αποσπάσουμε το λάδι αλλά να το κάνουμε με κρύο νερό, αποφεύγοντας έτσι την πιθανή καταστροφή θρεπτικών ουσιών και βιταμινών της ελιάς από τη θερμότητα. 3.1 ΕΦ ΑΡΜ Ο ΓΗ ΤΗ Σ Β ΙΟ Λ Ο ΓΙΚ Η Σ Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΑ Σ ΣΤΗΝ Ε Λ Α ΙΟ Κ Α Λ Λ ΙΕ Ρ ΓΕΙΑ Η βιοκαλλιέργεια πέρα από την παραγωγή ενός άριστου ελαιολάδου παρουσιάζει αρκετά άλλα πλεονεκτήματα: Παράγει προϊόντα απαλλαγμένα από υπολείμματα αγροχημικών που είναι επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία. Περιορίζει την μόλυνση του εδάφους, του νερού και του αέρα με αγροχημικά. Συντελεί στην διατήρηση της ποικιλότητας πολύτιμων φυτών, ζώων και γενετικού υλικού. Παράγει προϊόντα με ελάχιστη χρήση ακριβών και ενεργοβόρων εισροών. Παράγει προϊόντα με χαμηλό κόστος παραγωγής. Βιοκαλλιέργεια ελιάς είναι η μέθοδος ελαιοπαραγωγής που στοχεύει στην επίτευξη των παραπάνω στόχων. Η καλλιέργεια γίνεται με σύγχρονη τεχνολογία και μεθόδους παραγωγής. Γι αυτό και διαφοροποιείται από την παραδοσιακή ελαιοπαραγωγή. Οι βιοκαλλιεργητές και η βιοκαλλιέργεια της ελιάς διέπονται νομικά από τον Κανονισμό (ΕΟΚ)2092/91 και την ελληνική νομοθεσία. Ο έλεγχος της παραγωγής γίνεται από οργανισμούς ελέγχου και πιστοποίησης με την εποπτεία του Ελληνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο όρος «βιολογικό προϊόν» είναι νομικά κατοχυρωμένος μόνο για τα προϊόντα που παράγονται σύμφωνα με τον κανονισμό. 62

Η βιοκαλλιέργεια είναι ευκολότερη σε συλλογικές προσπάθειες και κυρίως με ομάδες παραγωγών. Με τις ομάδες παραγωγών διευκολύνεται η ενημέρωση των παραγωγών και λύνονται ευκολότερα τα προβλήματα τους. Επίσης η συλλογική εργασία σε όλα τα στάδια παραγωγής του προϊόντος καθιστά δυνατή την παραγωγή ενός άριστου προϊόντος και επιτυγχάνονται ευκολότερα τα απαραίτητα οικονομικά μεγέθη για την παραγωγή και την εμπορία του επώνυμου προϊόντος μιας περιοχής. 3.2 Ε Γ Κ Α Τ Α Σ Τ Α Σ Η Β ΙΟ Λ Ο ΓΙΚ Ω Ν ΕΛΑΙΩ Ν Ω Ν Το φύτεμα ενός νέου ελαιώνα παραγωγής βιολογικών προϊόντων προϋποθέτει τέτοιο σχεδίασμά, ώστε να βελτιστοποιείται η χρήση των άριστων πηγών του αγροκτήματος και της γεωργικής εκμετάλλευσης. Συνεπώς, κατά το σχεδίασμά του νέου ελαιώνα είναι απαραίτητη η αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων φυσικών, ανθρώπινων, κεφαλαιουχικών και τεχνολογικών πηγών. Η αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις βραχυπρόθεσμες και μακροχρόνιες τάσεις όσον αφορά τη χρήση των πηγών αυτών. Φυσικά, αυτό ισχύει γενικότερα στη βιολογική γεωργία και σε οποιαδήποτε εγκατάσταση νέας καλλιέργειας. Κατά το σχεδίασμά του νέου ελαιώνα θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ρόλοι ενός βιολογικού ελαιώνα, καθώς και η συνεισφορά του στην αγροτική περιοχή. Η πρώτη λειτουργία είναι η αγρονομική, η εγκατάσταση δηλαδή θα πρέπει να στοχεύει στο άριστο επίπεδο παραγωγής για δεδομένη ποικιλία, εδαφικές και κλιματικές συνθήκες του αγροκτήματος. Το επίπεδο αυτό σταθμίζεται λαμβάνοντας υπόψη τις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της αγοράς ελαιοκομικών προϊόντων, που όλο και περισσότερο απαιτεί ποιότητα παραγωγής, αντί για το μέγιστο επίπεδο παραγωγής, καθώς και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Η δεύτερη λειτουργία είναι η οικολογική, ο ελαιώνας, δηλαδή θα πρέπει τουλάχιστον να συνεισφέρει στην αειφορική διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και τοπίου. Η τρίτη λειτουργία είναι η κοινωνικοοικονομική που σημαίνει ότι ο ελαιώνας δε θα πρέπει να δημιουργεί ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας για τους ελαιοκαλλιεργητές, ενώ θα πρέπει να τους παρέχει ένα ικανοποιητικό εισόδημα και εργασία, καθώς και να συνεισφέρει στην οικονομική ανθηρότητα 63

των αγροτικών περιοχών. Επίσης θα πρέπει να παρέχει υγιεινά, ποιοτικά προϊόντα στους καταναλωτές. Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω λειτουργίες του βιολογικού ελαιώνα γίνεται ευκολότερος ο σχεδιασμός ενός αειφορικού ελαιώνα ή μιας ζώνης καλλιέργειας με αειφορικούς ελαιώνες. Μεγάλης ηλικίας και σε καλή κατάσταση ελαιώνες θα πρέπει να μελετώνται στην περιοχή εγκατάστασης του νέου ελαιώνα. Στη μελέτη αυτή θα πρέπει να εξετάζεται ο τρόπος και η κατεύθυνση φύτευσης των ελαιόδεντρων, η ύπαρξη αναβαθμίδων και ξερολιθιών, καθώς και η βλάστηση στα όρια της περιφέρειας των ελαιώνων. Το τοπίο στην τοποθεσία του νέου ελαιώνα θα πρέπει να αξιολογείται ώστε να προσδιορίζεται το μικροκλίμα και τα επιθυμητά και μη επιθυμητά χαρακτηριστικά του που σχετίζονται με παραμέτρους, όπως η υγρασία, ο αερισμός και η σκίαση. Οι παράμετροι αυτοί θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν μιας και επηρεάζουν τη φυσιολογική κατάσταση των δέντρων και τα ωφέλιμα και επιβλαβή είδη στον ελαιώνα (έντομα, σπονδυλωτά και αγριόχορτα-'ζιζάνια ). Ακόμα, βασικά χαρακτηριστικά του τοπίου, όπως παλιά δέντρα και παλιές ξερολιθιές δεν θα πρέπει να καταστρέφονται με εργασίες εκχερσώσεων και επιχωματώσεων. Αποξήρανση καταφυγίων άγριας πανίδας και χλωρίδας θα πρέπει να αποφεύγεται, καθώς είναι πλούσια σε αριθμό και ποικιλία ειδών. Τέλος, θα πρέπει να διατηρούνται βραχώδεις και πετρώδεις περιοχές μέσα στον ελαιώνα, μιας και αποτελούν καταφύγια για εξειδικευμένα φυτικά και ζωικά είδη και ούτως ή άλλως δύσκολα αποδίδουν σε παραγωγή για μεγάλα χρονικά διαστήματα και χωρίς πολύ υψηλές εισροές. Το έδαφος κατά το φύτεμα του νέου ελαιώνα μπορεί να αξιολογηθεί με ανάλυση εδάφους. Με την ανάλυση αυτή θα προσδιοριστούν τυχόν προβλήματα όσον αφορά τη δομή του εδάφους, τα επίπεδα των μακροστοιχείων και τη διαθεσιμότητά τους, το ph, ή το επίπεδο της οργανικής ουσίας. Επίσης, η βιολογική δραστηριότητα του εδάφους (για παράδειγμα ύπαρξη σπονδυλωτών) θα πρέπει να αξιολογείται, τουλάχιστον οπτικά. Με βάση tic παραπάνω αειολονήσεκ θα αποφασιστούν τα ακόλουθα: s Κατάλληλο σχέδιο λίπανσης, που θα διορθώνει τυχόν ελλείψεις θρεπτικών στοιχείων, ν' εδαφοκάλυψη και επιστρώματα για τη βελτίωση των φυσικών και χημικών ιδιοτήτων του εδάφους, ν' Ποσότητα και δοσολογία του νερού άρδευσης, εάν χρησιμοποιηθεί άρδευση. 64

s Τυχόν εκχερσώσεις, ισοπεδώσεις ή δημιουργία αναβαθμίδων, θα πρέπει να σχεδιάζονται με τέτοιον τρόπο, ώστε να μη διατηρούνται ή χειροτερεύουν εδαφολογικά προβλήματα. Ακολουθούν υεοικέο ποακτικέο συυβουλές: ν' Μεγάλες πέτρες που δυσκολεύουν τις καλλιεργητικές εργασίες και τη χρήση εργαλείων και μηχανημάτων θα πρέπει να συγκεντρώνονται και να χρησιμοποιούνται για το χτίσιμο τοίχων από πέτρες (τάφοι, ξερολιθιές). Οι ξερολιθιές θα πρέπει να χτίζονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να εμποδίζονται οι απώλειες του επιφανειακού χώματος και να παρέχουν καταφύγιο στους ωφέλιμους οργανισμούς. ν' Κατά την κατασκευή αναβαθμίδων ή τη διενέργεια άλλων χωματουργικών εργασιών θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι απαιτήσεις των μηχανημάτων που θα χρησιμοποιούνται στις εργασίες, όταν ο ελαιώνας θα έχει μπει σε πλήρη παραγωγή (τρακτέρ, ραβδιστικά, μεταφοράς ελαιοκάρπου κ.λπ.). Κατασκευές που λαμβάνουν υπόψη τις μελλοντικές απαιτήσεις των μηχανημάτων εξοικονομούν χρόνο και χρήματα. ν' Θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις όπως το που θα ανοιχτεί δρόμος για τις μετακινήσεις μέσα στον ελαιώνα, που θα εγκατασταθεί μια δεξαμενή νερού, εάν είναι αναγκαία, και που οι σωλήνες νερού, οι οποίες και θα ακολουθούν τις ισοϋψείς του εδάφους. Μετά το πέρας των χωματουργικών εργασιών θα πρέπει να αποφασιστεί το είδος της εδαφοκάλυψης το οποίο πρέπει να είναι έτοιμο αρκετά πριν από τις χωματουργικές εργασίες, ώστε να γίνει η σπορά τους και να αποφευχθούν απώλειες επιφανειακού εδάφους. ν' Η χλωρίδα και πανίδα στην τοποθεσία του ελαιώνα και στη γύρω περιοχή θα πρέπει να διερευνηθεί με στόχο την αξιολόγηση επιλεγμένων ειδών, που σχετίζονται με ωφέλιμα και επιζήμια είδη που είναι δύσκολο να ελεγχθούν. Έτσι θα προετοιμαστούν μέθοδοι διαχείρισης των ειδών αυτών. ν' Η επιλογή της ποικιλίας που θα πρέπει να γίνει με μόνο κριτήριο την απόδοση της, με κριτήρια όπως: κλιματικές απαιτήσεις και προσαρμογή στο μικροκλίμα της περιοχής, ανθεκτικότητα σε έντομα και παθογόνα που απαντώνται στην περιοχή 65

απαιτήσεις σε νερό και θρεπτικά στοιχεία και βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη διαθεσιμότητά τους στην περιοχή εγκατάστασης του ελαιώνα. ν' Όσον αφορά την πυκνότητα φύτευσης, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η μετέπειτα ανάπτυξη και το τελικό μέγεθος των δέντρων, ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα σκίασης, ανεπαρκούς αερισμού των ελαιόδεντρων, ανταγωνισμός σε νερό και θρεπτικά στοιχεία, ανεπαρκές λιάσιμο, δυσκολίες στη χρήση μηχανημάτων (ειδικά αυτών που σχετίζονται με τη διαχείριση του εδαφοτάπητα του ελαιώνα). Οι αποστάσεις φύτευσης των ελαιόδεντρων είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυτοπροστασία του ελαιώνα και τα επίπεδα των πληθυσμών των επιβλαβών εντόμων και παθογόνων στους οικολογικούς ελαιώνες. Ο σχεδιασμός του υπό φύτευση ελαιώνα και η αρχική διαχείρισή του είναι μεγάλης σπουδαιότητας για την αποφυγή προβλημάτων. Στην περίπτωση που γίνουν λανθασμένα μπορεί να δημιουργηθούν ανισορροπίες, που προωθούν επιβλαβείς οργανισμούς αντί για ωφέλιμους και εμποδίζουν την άριστη ανάπτυξη και παραγωγή των ελαιόδεντρων. Πιο συγκεκριμένα για τη δημιουργία βιολογικού ελαιώνα λαμβάνουμε υπόψη τα εξής: 1. Κατάλληλη τοποθεσία: Πριν τη δημιουργία ή εγκατάσταση νέου ελαιώνα βιολογικής παραγωγής είναι απαραίτητο να μελετηθούν και να συνεκτιμηθούν οι εδαφοκλιματολογικές συνθήκες της περιοχής. Τοποθεσίες με περιορισμένη ηλιοφάνεια, μακρές περιόδους σκίασης και παγετόπληκτες περιοχές πρέπει όσο το δυνατό να αποφεύγονται. Παραθαλάσσιες περιοχές και περιοχές που επικρατεί δροσερός καιρός και υψηλή σχετική υγρασία, κατά τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς κυρίως μήνες, δεν πρέπει να προτιμούνται, γιατί τέτοιες περιοχές ευνοούν υψηλές προσβολές από το Δάκο. Είναι, επίσης μεγάλης σημασίας η αρχή ότι η τοποθεσία όπου θα εγκατασταθεί η βιολογική καλλιέργεια να μην επηρεάζεται από συμβατικούς ελαιώνες. Σε επικλινή τοποθεσία πρέπει να ληφθούν μέτρα προστασίας από μεταφορά νερών βροχής από συμβατικούς ελαιώνες ή άλλων συμβατικών καλλιεργειών. Επίσης, αν είναι δυνατό, η φυτεία να είναι απομονωμένη με ψηλό φυσικό ανεμοθραύστη, έτσι ώστε να μην επηρεάζεται από ψεκασμούς που θα διενεργούνται σε συμβατικούς ελαιώνες ή σε άλλες καλλιέργειες. 66

2. Επιλογή εδαφών και μέτρα διόρθωσής τους: Βασικό μέλημμα κάθε βιοκαλλιεργητή ελιάς είναι από την αρχή της μετατροπής ή της εγκατάστασης του ελαιώνα βιολογικής παραγωγής να κάνει όλες εκείνες τις ενέργειες για να βελτιώσει σημαντικά τις φυσικές και χημικές ιδιότητες του εδάφους για κανονική θρέψη και ανάπτυξη των δέντρων. Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι το έδαφος είναι ένας ζωντανός οργανισμός με πλήθος σημαντικών βιολογικών διεργασιών που με τη σειρά τους μπορούν να δίνουν τροφή στα ελαιόδεντρα. Βαρετά εδάφη, με περιορισμένη συγκέντρωση οργανικής ουσίας, δεν βοηθούν τα ελαιόδεντρα να αναπτυχθούν και να αποδώσουν ικανοποιητικά. Βαρετά και συνεκτικά εδάφη που συγκρατούν αρκετή υγρασία προκαλούν σηψιριζίες στα ελαιόδεντρα και περιορίζουν ή παρεμποδίζουν την πρόληψη διαφόρων θρεπτικών στοιχείων. Εδάφη φτωχά σε οργανική ουσία διορθώνονται, είτε με την προσθήκη οργανικής ουσίας ή ζωικής κοπριάς ή με την εφαρμογή χλωρής λίπανσης, που γίνεται με την ενσωμάτωση στο έδαφος μίγματος ψυχανθών (βίκος, κουκιά, μπιζέλι κτλ.) με αγρωστώδη φυτά, με στόχο την αύξηση της οργανικής ουσίας και του αζώτου. Η χλωρή λίπανση είναι η πλέον φθηνή μέθοδος λόγω των πλεονεκτημάτων που παρέχει τόσο στο οικολογικό σύστημα (μη εξάρτηση στο εισαγόμενο ακριβό σύστημα οργανικής ουσίας), αλλά και από καλλιεργητική άποψη (ανταγωνισμός με κάποια ζιζάνια κτλ). Επίσης, η προσθήκη οργανικής ουσίας στο έδαφος βελτιώνει τη δομή του, κάνει πιο εύκολη την καλλιέργεια του εδάφους από τα γεωργικά μηχανήματα και επιτρέπει την καλύτερη απορρόφηση και συγκράτηση της υγρασίας. 3. Εγκατάσταση ελαιώνα και ποικιλίες: Τα ελαιόδεντρα του βιολογικού ελαιώνα πρέπει να είναι φυτεμένα σε κανονικές αποστάσεις. Η πυκνή φύτευση δεν βοηθά τον κανονικό αερισμό τους. Στην αραιή φύτευση δεν γίνεται οικονομική εκμετάλλευση ολόκληρης της έκτασης του εδάφους. Τα ελαιόδεντρα είναι προτιμότερο να έχουν ένα κορμό με κανονικό ύψος ώστε να διευκολύνονται οι αναγκαίες καλλιεργητικές φροντίδες και ο κανονικός αερισμός. Οι καταλληλότερες ποικιλίες για βιοκαλλιέργεια θεωρούνται εκείνες που παρουσιάζουν ανθεκτικότητα στους εχθρούς και ασθένειες και είναι προσαρμοσμένες στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Ποικιλίες εμβολιασμένες στην αγριοελιά παρουσιάζουν ανθεκτικότητα στις ασθένειες εδάφους και αναπτύσσουν μεγάλο ριζικό σύστημα. Οι ποικιλίες «Κορωνέικη», «Ντόπια λαδοελιά» και δευτερευόντως η «Πικουάλ» παρουσιάζουν αρκετή ανθεκτικότητα στους εχθρούς και 67

ασθένειες. Για παραγωγή βρώσιμων ελιών, καλές θεωρούνται οι ποικιλίες «Ντόπια λαδοελιά», η «Καλαμών» και η «Μαντζανίλο». 3.3 ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΕΝΔΟΟΡΓΑΝΩΣΗ Οι βιοκαλλιεργητές θα πρέπει να δημιουργούν ένα δίκτυο γραμμικών και μη γραμμικών στοιχείων στους οικολογικούς ελαιώνες με στόχους: -την προώθηση της βιοποικιλότητας στους ελαιώνες, την επανεγκατάσταση της αγροοικολογικής ισορροπίας και την εξισορρόπηση των συσσωρευτικών επιδράσεων των αγροτικών δραστηριοτήτων της συμβατικής γεωργίας. Η οικολογική ενδοοργάνωση συντελεί στην προώθηση των ωφέλιμων εντόμων και άλλων ειδών, καθώς και στην προστασία του αξιόλογου τοπίου των μεσογειακών ελαιοκομικών περιοχών. Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό εξαιτίας των τουριστικών δραστηριοτήτων στις περιοχές αυτές. Στην ανάπτυξη της οικολογικής ενδοοργάνωσης συντελεί: η φροντίδα των παλαιών λίθινων κατασκευών και η αποφυγή καλλιέργειας ολόκληρων των ελαιώνων και των περιθωρίων τους, η δημιουργία διαδρόμων, με ακαλλιέργητη βλάστηση, για τη μετακίνηση των ωφέλιμων οργανισμών, η διαχείριση της φυσικής βλάστησης από τους παραγωγούς σε πεδινούς ελαιώνες με έργα αποστράγγισης και με ύπαρξη ρυακιών. Πέρα από τα παραπάνω προστατευτικά μέσα, θα πρέπει οι βιοκαλλιεργητές να φυτεύουν είδη που φιλοξενούν ωφέλιμούς οργανισμούς και αυξάνουν την ποικιλότητα στο αγροοικοσύστημα προωθώντας τη βιοποικιλότητα. Επίσης, μπορούν να φυτευτούν φυτά παγίδες για επιβλαβή έντομα του ελαιώνα. Τα φυτικά είδη που θα φυτεύονται, θα πρέπει να αποτελούν τοπικές ποικιλίες καλά προσαρμοσμένες στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής. Τέτοια είδη συχνά χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή γεωργία για την παραγωγή φρούτων, λαχανικών και αρωματικών φυτών. Τα φυτά εδαφοκάλυψης συνεισφέρουν σε σημαντικό βαθμό στην οικολογική ενδοοργάνωση, ειδικά κατά τους χειμερινούς μήνες. Σε περιοχές με ισχυρούς ανέμους κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού θα πρέπει να λαμβάνονται ειδικά μέτρα στη διαχείριση της εδαφοκάλυψης για την αποφυγή πυρκαγιών από ανεξέλεγκτα σημαντικά ποσά βιομάζας στην επιφάνεια του εδάφους με 68

ελάχιστη υγρασία κατά τους ξηρούς καλοκαιρινούς μήνες. Στην περιφέρεια των ελαιώνων μπορούν να φυτεύονται είδη που είναι ελκυστικά στους ανθρώπους, με ευδιάκριτα άνθη και στους ζωικούς οργανισμούς, παρέχοντάς τους τροφή ή καταφύγιο. Η οικολογική ενδοοργάνωση θα πρέπει να είναι ελκυστική για τα πουλιά που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες εντόμων και αρπακτικών σαυρών και ποντικιών. Κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών καλό είναι να δημιουργούνται μέρη με νερό, έτσι ώστε να ελκύονται πουλιά και ζώα. Για τη δημιουργία της οικολογικής ενδοοργάνωσης θα πρέπει να καπιστρώνεται προσεκτικά το σχέδιο οικολογικής ενδοοργάνωσης του ελαιώνα σε συνεργασία με το γεωπόνο σύμβουλο. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να εξασφαλίζει τη συνεχή ύπαρξη τροφής (λουλούδια και σπόροι) και καταφυγίου για τα ωφέλιμα είδη, καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Από την άλλη πλευρά, το σχέδιο αυτό θα εμποδίζει, όσο είναι δυνατόν, την ύπαρξη τροφής και καταφυγίου για τα επιβλαβή είδη. Συνεπώς, θα πρέπει να πραγματοποιείται μια απογραφή των ωφέλιμων και επιβλαβών ειδών στην περιοχή του ελαιώνα. Επίσης οι τροφικές αλυσίδες των ειδών αυτών θα πρέπει να εξετάζονται για την οργάνωση του σχεδίου της οικολογικής ενδοοργάνωσης. 3.4 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΟΣ Η διαμόρφωση του μεγέθους και του σχήματος των ελαιόδεντρων στους οικολογικούς ελαιώνες γίνεται αποκλειστικά με το κλάδεμα, μια και η χρήση χημικών ρυθμιστών ανάπτυξης δεν επιτρέπεται από τον κανονισμό 2092/91. Το κλάδεμα-της ελιάς για να αφαιρεθούν οι περιττοί κλάδοι γίνεται έτσι ώστε οι τροφές που απορροφά το δέντρο να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά από τους καρποφόρους κλάδους και τους καρπούς. Το κλάδεμα, σε συνδιασμό με την άρδευση και τη φυτοπροστασία, συνεισφέρει σε σημαντικό βαθμό στην παραγωγικότητα του ελαιώνα. Στη βιοκαλλιέονεια της ελιάς το κλάδευα αποτελεί υια από tic κύριες και απαραίτητες καλλιερνητικές ερνασίες. νιατί υε αυτό εξασφαλίζεται: Η προσαρμοστικότητα του ελαιώνα στις εδαφοκλιματικές συνθήκες (έδαφος, θερμοκρασία, υγρασία, ηλιοφάνεια) της περιοχής. Η κανονική καρποφορία και η μακροζωία του ελαιόδεντρου. Καλύτερο ισοζύγιο βλάστησης, καρποφορίας και ρύθμιση της παρενιαυτοφορίας των ελαιόδεντρων. 69

Η εξοικονόμηση νερού και υγρασίας (γιατί περιορίζεται η εξατμισοδιαπνοή). Ο περιορισμός των απαιτήσεων των δέντρων σε θρεπτικά στοιχεία. Η ανανέωση των δέντρων. Η αποφυγή ασθενειών και η καλύτερη καταπολέμηση των εχθρών της ελιάς. Η συγκομιδή με μεγαλύτερη ευκολία. Το κλάδεμα πραγματοποιείται όταν αυτό είναι αναγκαίο, ενώ θα πρέπει να αφαιρείται ότι είναι περιττό. ' φ Στην ελιά εα>αρυό ουυε τριών ειδών κλαδέυατα: α) το κλάδεμα μόρφωσης, β) το κλάδεμα καρποφορίας, γ) το κλάδεμα ανανέωσης. 3.4.1 Το κλάδεμα διαμόρφω σης Το κλάδεμα διαμόρφωσης της κόμης απαιτεί λεπτούς χειρισμούς. Στόχος του κλαδέματος αυτού είναι να δώσουμε ένα ορισμένο σχήμα στην κόμη του δέντρου, το οποίο σχετίζεται με την ικανοποιητική υγεία του και την κανονική καρποφορία του και όχι με την ωραία εμφάνισή του. Γι αυτό το λόγο ο κλαδευτής θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός, έτσι ώστε να μην καταστρέφει καρποφόρους βλαστούς ούτε όμως να αφήνει τους περιττούς και λαίμαργους βλαστούς για την ομορφιά του δέντρου. 1. Σγιίυα κόιιικ Σύμφωνα με τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα μας πρέπει να προτιμάται το ημισφαιρικό σχήμα, με το οποίο δίνουμε στο δέντρο το σχήμα της ανοιχτής ομπρέλας. Στο ημισφαιρικό σχήμα αφαιρούνται οι λαίμαργοι βλαστοί, εφόσον με την αφαίρεσή τους δεν δημιουργείται κενό. Αν δημιουργείται κενό, κορφολογούνται προκειμένου να βλαστήσουν πλάγιοι κλάδοι. Ακόμα, σε περίπτωση που τα εξωτερικά πλάγια κλαδιά είναι πολύ πυκνά πρέπει να αφαιρούνται για να εισέρχεται περισσότερο φως. Στους ξηρικούς ελαιώνες τα 3-4 πρώτα χρόνια δεν γίνεται καμία επέμβαση, γιατί το νεοφυτεμένο ελαιόδεντρο μένει ανεπηρέαστο για να ριζοβολήσει κανονικά. Τέλος κανόνας απαράβατος είναι να μην απογυμνώνεται ο κορμός και οι κύριοι βραχίονες κατά την περίοδο διαμόρφωσης της κόμης. 70

2. Xoovoc κλαδέυατοο T o κ λ ά δ ε μ α π ρ έ π ε ι ν α γ ίν ε τ α ι κ ά θ ε χ ρ ό ν ο. Σ τ η ν Κ ο ρ ω ν έ ικ η ( Ψ ιλ ο λ ιά " ή Λ ια ν ο λ ιά ) το κ λ ά δ ε μ α μ π ο ρ ε ί ν α π ρ α γ μ α τ ο π ο ιη θ ε ί τ α υ τ ό χ ρ ο ν α μ ε τη σ υ γ κ ο μ ιδ ή ή μ ε τά το τ έ λ ο ς τ η ς. Σ τη Θ ρ ο υ μ π ο λ ιά ( Χ ο ν δ ρ ο λ ιά ή Ν τ ό π ια " ) τ ο κ λ ά δ ε μ α π ρ α γ μ α τ ο π ο ιε ίτ α ι α φ ο ύ ο λ ο κ λ η ρ ω θ ε ί τ ο λ ιο μ ά ζ ω μ α (δ η λ α δ ή α π ό τ α τέλ η το υ χ ε ιμ ώ ν α έ ω ς τ ις α ρ χ έ ς τ η ς ά ν ο ιξ η ς ). Σ ε π ε ρ ίπ τ ω σ η σ ο β α ρ ή ς π ρ ο σ β ο λ ή ς α π ό κ α ρ κ ίν ω σ η (P se u d o m o n a s sav a sta n o i) ε π ιβ ά λ λ ε τ α ι κ α θ ά ρ ισ μ α (κ λ α δ ο κ ά θ α ρ ο ) τ ω ν π ο λ ύ π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν ω ν κ λ α δ ίσ κ ω ν κ α τ ά τη δ ιά ρ κ ε ια το υ κ α λ ο κ α ιρ ιο ύ, έ τ σ ι ώ σ τ ε ν α τ ε θ ε ί έ ν α ς φ ρ α γ μ ό ς σ τ η ν ε ξ ά π λ ω σ η τη ς κ α ρ κ ίν ω σ η ς. ^ Ε ίν α ι π ο λ ύ σ η μ α ν τ ικ ό τ ο κ λ ά δ ε μ α ν α π ρ α γ μ α τ ο π ο ιε ίτ α ι έ γ κ α ιρ α γ ια ν α μ η σ υ μ π ίπ τ ε ι μ ε τ η ν ε π ο χ ή π ο υ έ χ ε ι α ρ χ ίσ ε ι η κ υ κ λ ο φ ο ρ ία τ ω ν χ υ μ ώ ν σ τ ις ε λ ιέ ς, δ ιό τι κ α θ ισ τ ά δ ύ σ κ ο λ η τ η ν ε π ο ύ λ ω σ η τ ω ν π λ η γ ώ ν τ ο υ ς. 3. Τεγνική κλαδέιιατοο Σ τη σ υ ν έ χ ε ια ε π ισ η μ α ίν ο ν τ α ι κ ά π ο ιε ς τ ε χ ν ικ έ ς κ λ α δ έ μ α τ ο ς, π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α ε ξ α σ φ α λ ισ τ ε ί η ζ ω τ ικ ό τ η τ α, η υ γ ε ία κ α ι η κ α λ ή κ α ρ π ο φ ο ρ ία τ ο υ ε λ α ιό δ ε ν τ ρ ο υ. Π ιο σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α γ ια μ ια κ α λ ή κ α ρ π ο φ ο ρ ία, π ρ έ π ε ι ν α σ χ η μ α τ ίζ ο ν τ α ι π ο λ λ ο ί β λ α σ τ ο ί μ έ τ ρ ιο υ μ ή κ ο υ ς, έ τ σ ι ώ σ τ ε ν α δ ια τ η ρ ε ίτ α ι. η κ α ρ π ο φ ό ρ α ζ ώ ν η μ ε μ ε γ ά λ η ε π ιφ ά ν ε ια φ ύ λ λ ω ν. Α κ ό μ η, θ α π ρ έ π ε ι: ν ' Ν α α φ α ιρ ο ύ ν τ α ι ο ι ε ξ α ν τ λ η μ έ ν ο ι κ λ α δ ίσ κ ο ι τ ω ν π ο δ ιώ ν, γ ια ν α ε ίν α ι δ υ ν α τ ή η α ν τ ικ α τ ά σ τ α σ ή τ ο υ ς α π ό ά λ λ ο υ ς π ο υ κ λ ίν ο υ ν π ρ ο ς τ ο έ δ α φ ο ς. ν ' Ν α α φ α ιρ ο ύ ν τ α ι ο ι π ο λ ύ π υ κ ν ο ί κ λ α δ ίσ κ ο ι, τ α ξ ε ρ ά κ λ α δ ιά κ α ι οι σ π α σ μ έ ν ο ι ή σ ά π ιο ι κ λ ά δ ο ι π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α γ ίν ο υ ν φ ο ρ ε ίς α σ θ ε ν ε ιώ ν, ν ' Ν α α φ α ιρ ο ύ ν τ α ι κ λ ά δ ο ι που δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν σ κ ία σ η μ ε τ α ξ ύ τ ω ν δ έ ν τ ρ ω ν, ώ σ τ ε ν α ε ξ α σ φ α λ ίζ ε τ α ι κ α λ ό ς α ε ρ ισ μ ό ς κ α ι φ ω τ ισ μ ό ς σ ε ό λ η τ η ν κ α ρ π ο φ ό ρ ο ζ ώ ν η τ ο υ δ έ ν τ ρ ο υ, ν ' Ν α α φ α ιρ ο ύ ν τ α ι ο ι π ο λ ύ ζ ω η ρ ο ί ( λ α ίμ α ρ γ ο ι) β λ α σ τ ο ί, ν ' Ν α μ η ν α π ο μ α κ ρ ύ ν ο ν τ α ι α λ ό γ ισ τ α β λ α σ τ ο ί κ α ι φ ύ λ λ α α φ ή ν ο ν τ α ς γ υ μ ν ό τ ο ξ ύ λ ο. Τ ο κ λ ά δ ε μ α π ρ έ π ε ι ν α π ρ α γ μ α τ ο π ο ιε ίτ α ι κ ά θ ε χ ρ ό ν ο, έ τ σ ι ώ σ τ ε ν α α π ο φ ε ύ γ ε τ α ι τ ο α υ σ τ η ρ ό κ λ ά δ ε μ α π ο υ δ η μ ιο υ ρ γ ε ί π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία, λ α ίμ α ρ γ ο υ ς β λ α σ τ ο ύ ς, π ρ ο β λ ή μ α τ α α π ό α κ ρ α ίε ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς κ α ι ε γ κ α ύ μ α τ α α π ό τ ο ν ή λ ιο. Ε π ιπ λ έ ο ν π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α τ ο υ μ έ τ ρ ιο υ κ λ α δ έ μ α τ ο ς π ο υ ε π α ν α λ α μ β ά ν ε τ α ι κ ά θ ε χ ρ ό ν ο ε ίν α ι: ο σ χ η μ α τ ισ μ ό ς ν έ ω ν κ α ρ π ο φ ό ρ ω ν β λ α σ τ ώ ν, α λ λ ά κ α ι η δ ια τ ή ρ η σ η τ η ς ε λ ιά ς, μ ε τ ά τ η ν π λ ή ρ η α ν ά π τ υ ξ ή τ η ς, σ ε μ έ γ ε θ ο ς τ έ τ ο ιο, π ο υ ν α ε π ιτ ρ έ π ε τ α ι ο κ α λ ό ς φ ω τ ισ μ ό ς, λ ιά σ ιμ ο κ α ι α ε ρ ισ μ ό ς τ η ς κ α ρ π ο φ ό ρ α ς ζ ώ ν η ς. 71

Α υ σ τ η ρ ό τ ε ρ ο κ λ ά δ ε μ α ε π ιβ ά λ λ ε τ α ι: α ) Σ ε ε λ ιέ ς π ο υ έ χ ο υ ν φ υ τ ε υ τ ε ί σ ε μ ικ ρ έ ς α π ο σ τ ά σ ε ις κ α ι υ π ά ρ χ ο υ ν π ρ ο β λ ή μ α τ α π υ κ ν ή ς φ ύ τ ε υ σ η ς, π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α μ ε ιω θ ο ύ ν ή ν α α π ο φ ε υ χ θ ο ύ ν π ρ ο β λ ή μ α τ α σ κ ία σ η ς κ α ι ε λ λ ιπ ο ύ ς α ε ρ ισ μ ο ύ, β ) Σ ε χ ρ ο ν ιέ ς μ ε π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν ε ς β ρ ο χ ο π τ ώ σ ε ις π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α ε ξ ο ικ ο ν ο μ η θ ο ύ ν τ ρ ο φ έ ς κα ι ν ε ρ ό, γ ) Σ ε γ έ ρ ικ α ε λ α ιό δ ε ν τ ρ α γ ια ν α α ν α ν ε ω θ ε ί η κ ό μ η τ ο υ ς. 3.4.2 Το κλάδεμα καρπ ο φ ο ρ ία ς Σ τ η ν Κ ο ρ ω ν έ ικ η, π ο υ σ υ γ κ ο μ ίζ ε τ α ι σ υ χ ν ά μ η χ α ν ικ ά μ ε ρ α β δ ισ τ ικ έ ς μ η χ α ν έ ς, η π α ρ ε ν ια υ τ ο φ ο ρ ία ε ίν α ι π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς ε π ιθ υ μ η τ ή σ τ η ν π ο ικ ιλ ία α υ τ ή, ε π ε ιδ ή μ ε ιώ ν ε ι το κ ό σ τ ο ς σ υ γ κ ο μ ιδ ή ς. Γ ι' α υ τ ό τ ο λ ό γ ο η κ α ρ π ο φ ο ρ ία τ ω ν δ έ ν τ ρ ω ν ρ υ θ μ ίζ ε τ α ι μ ε έ ν α μ ά λ λ ο ν β α ρ ύ κ λ ά δ ε μ α α ν ά δ ιε τ ία. Τ η χ ρ ο ν ιά μ ε κ α ρ π ο φ ο ρ ία τα δ έ ν τ ρ α κ λ α δ ε ύ ο ν τ α ι μ ε τ έ τ ο ιο τ ρ ό π ο ώ σ τ ε ν α δ ώ σ ο υ ν ξ α ν ά π α ρ α γ ω γ ή τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο χ ρ ό ν ο μ ε τ ά τ ο κ λ ά δ ε μ α. 3.4.3 Το κλάδεμα α να νέω σ η ς Τ ο κ λ ά δ ε μ α α ν α ν έ ω σ η ς ε φ α ρ μ ό ζ ε τ α ι ό τ α ν τ α ε λ α ιό δ ε ν τ ρ α ε ίν α ι γ έ ρ ικ α κ α ι χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι ν α α ν α ν ε ω θ ε ί η κ ό μ η τ ο υ ς. Α κ ό μ η, ε φ α ρ μ ό ζ ε τ α ι ό τ α ν έ χ ο υ ν π ά θ ε ι ζ η μ ιά α π ό π α γ ε τ ό ή α κ ρ α ίε ς κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς. Η δ η μ ιο υ ρ γ ία κ α ι ε μ φ ά ν ισ η π ο λ λ ώ ν λ α ίμ α ρ γ ω ν β λ α σ τ ώ ν ε ίν α ι τ ο π ρ ώ τ ο σ ύ μ π τ ω μ α γ η ρ α σ μ ο ύ τ ω ν ε λ α ιό δ ε ν τ ρ ω ν κ α ι ε π ιβ ά λ λ ε ι τ η ν ε φ α ρ μ ο γ ή ε ν ό ς σ τ α δ ια κ ο ύ α υ σ τ η ρ ο ύ κ λ α δ έ μ α τ ο ς α ν α ν έ ω σ η ς. Σ ε μ ε γ ά λ η ς η λ ικ ία ς ε λ α ιώ ν ε ς, μ ε τ ο π έ ρ α σ μ α τ ο υ χ ρ ό ν ο υ, α κ ό μ α κ α ι ό τ α ν ο ι α π ο σ τ ά σ ε ις φ ύ τ ε υ σ η ς ε ίν α ι ικ α ν ο π ο ιη τ ικ έ ς ο ι κ α τ ώ τ ε ρ ο ι κ α ρ π ο φ ό ρ ο ι β λ α σ τ ο ί σ κ ιά ζ ο ν τ α ι, π ρ ο κ α λ ώ ν τ α ς μ ε τ α τ ό π ισ η τ η ς π α ρ α γ ω γ ικ ή ς ε π ιφ ά ν ε ια ς τ ω ν δ έ ν τ ρ ω ν σ τ η ν κ ο ρ υ φ ή τ ο υ ς κ α ι δ η μ ιο υ ρ γ ώ ν τ α ς δ υ σ κ ο λ ίε ς σ τ η σ υ γ κ ο μ ιδ ή τ ο υ ς. Μ ε τ ά τ ο κ λ ά δ ε μ α α ν α ν έ ω σ η ς ο ι ν έ ο ι β λ α σ τ ο ί τ ο υ δ έ ν τ ρ ο υ χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ι π ρ ο σ ε κ τ ικ ό κ λ ά δ ε μ α, ώ σ τ ε ν α β ρ ίσ κ ο ν τ α ι σ τ ις κ α τ ά λ λ η λ ε ς α π ο σ τ ά σ ε ις, π ο υ θ α δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ο υ ν τ ο ε π ιθ υ μ η τ ό σ χ ή μ α τ ο υ δ έ ν τ ρ ο υ. Ε π ίσ η ς, η λ ίπ α ν σ η κ α ι η ά ρ δ ε υ σ η τ ο υ ε λ α ιώ ν α θ α π ρ έ π ε ι ν α ρ υ θ μ ισ τ ο ύ ν ώ σ τ ε ν α ε μ π ο δ ίσ ο υ ν τ η ν υ π ε ρ β ο λ ικ ή α ν ά π τ υ ξ η τ ω ν λ α ίμ α ρ γ ω ν β λ α σ τ ώ ν, π ο υ χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ι π ο λ λ ά ε ρ γ α τ ικ ά γ ια τ ο ν κ α θ α ρ ισ μ ό τ ο υ ς κ α ι μ π ο ρ ο ύ ν ν α δ ώ σ ο υ ν έ ν α μ η ε π ιθ υ μ η τ ό σ χ ή μ α σ τ ο ε λ α ιό δ ε ν τ ρ ο. Τ α υ π ο λ ε ίμ μ α τ α τ ο υ κ λ α δ έ μ α τ ο ς θ α π ρ έ π ε ι ν α τ ε μ α χ ίζ ο ν τ α ι κ α ι ν α ε π ισ τ ρ έ φ ο υ ν σ α ν ο ρ γ α ν ικ ά υ λ ικ ά σ τ ο ν ε λ α ιώ ν α ε ίτ ε σ α ν π ρ ιο ν ίδ ι ή χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ μ ε ν α σ τ η δ η μ ιο υ ρ γ ία φ υ τ ικ ή ς κ ο π ρ ιά ς (κ ο μ π ό σ τ α ). 72

3.5 ΛΙΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Τ ο π ρ ώ τ ο μ έ λ η μ μ α γ ια τ ο υ ς β ιο κ α λ λ ιε ρ γ η τ έ ς ε ίν α ι τ ο έ δ α φ ο ς, το ο π ο ίο π ρ έ π ε ι ν α ε ίν α ι α φ ρ ά τ ο ώ σ τ ε ν α κ υ κ λ ο φ ο ρ ε ί ο α έ ρ α ς κ α ι ικ α ν ό ν α σ υ γ κ ρ α τ ε ί μ ε γ ά λ ε ς π ο σ ό τ η τ ε ς ν ε ρ ο ύ. Α υ τ ό ε π ιτ υ γ χ ά ν ε τ α ι μ ε τ η ν π ρ ο σ θ ή κ η ο ρ γ α ν ικ ή ς ο υ σ ία ς, π ο υ σ τ ο χ ε ύ ε ι σ τ η β ε λ τ ίω σ η τ η ς ε δ α φ ικ ή ς γ ο ν ιμ ό τ η τ α ς κ α ι τ α υ τ ό χ ρ ο ν α σ τ η β ε λ τ ίω σ η τ η ς υ φ ή ς κ α ι δ ο μ ή ς το υ, ε ν ώ π α ρ ά λ λ η λ α π ρ ο ά γ ε ι τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τ ω ν μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ώ ν σ το έ δ α φ ο ς κα ι έ τ σ ι δ ιε υ κ ο λ ύ ν ε τ α ι η π ρ ό σ λ η ψ η θ ρ ε π τ ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν α π ό τα δ έ ν τ ρ α μ ε σ τ ό χ ο τ η ν ε ξ α σ φ ά λ ισ ή μ ια ς σ τ α θ ε ρ ή ς τ ρ ο φ ο δ ο σ ία ς τ ο υ ς μ ε θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία σ ε ό λ η τ η ν δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ χ ρ ό ν ο υ. Τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τι η ε λ ιά α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι κ α ι κ α ρ π ο φ ο ρ ε ί α κ ό μ η κ α ι σ ε ε δ ά φ η μ ε ε λ ά χ ισ τ ε ς κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ έ ς φ ρ ο ν τ ίδ ε ς δ ε ν σ η μ α ίν ε ι ό τ ι τ ο δ έ ν τ ρ ο α υ τ ό δ ε ν έ χ ε ι α π α ιτ ή σ ε ις σ ε θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία. Α π ε ν α ν τ ία ς τ α ε λ α ιό δ ε ν τ ρ α α φ α ιρ ο ύ ν α π ό το έ δ α φ ο ς μ ε τη β λ ά σ τ η σ η κ α ι τ η ν κ α ρ π ο φ ο ρ ία τ ο υ ς π ο σ ό τ η τ ε ς θ ρ ε π τ ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν π ο υ κ υ μ α ίν ο ν τ α ι ε τ η σ ίω ς α ν ά σ τ ρ έ μ μ α ω ς ε ξ ή ς : Ά ζ ω τ ο (Ν ) 1,5-3,5 K g Φ ώ σ φ ο ρ ο ς (Ρ 2 O s ) 0,8-2 K g Κ ά λ ι (Κ 2 Ο ) 2-5 K g Α σ β έ σ τ ιο (C a O ) 2-5 K g ; Ε π ιπ λ έ ο ν σ α υ τ έ ς τ ις π ο σ ό τ η τ ε ς θ α π ρ έ π ε ι ν α π ρ ο σ θ έ σ ο υ μ ε κ α ι τ ις π ο σ ό τ η τ ε ς θ ρ ε π τ ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν π ο υ ε κ π λ ύ ν ο ν τ α ι κ ά θ ε χ ρ ό ν ο, ε ξ α τ μ ίζ ο ν τ α ι σ τ η ν α τ μ ό σ φ α ιρ α, δ ε σ μ ε ύ ο ν τ α ι α π ό τ ο έ δ α φ ο ς κ α ι α π ο ρ ρ ο φ ο ύ ν τ α ι α π ό τ η ν α υ τ ο φ υ ή β λ ά σ τ η σ η τ ο υ ε λ α ιώ ν α. Ο ι π ο σ ό τ η τ ε ς α υ τ έ ς θ α π ρ έ π ε ι ν α α ν α π λ η ρ ώ ν ο ν τ α ι γ ια ν α δ ια τ η ρ ε ίτ α ι η γ ο ν ιμ ό τ η τ α το υ ε δ ά φ ο υ ς σ ε υ ψ η λ ά ε π ίπ ε δ α. Έ τ σ ι σ τ ο ν β ιο λ ο γ ικ ό ε λ α ιώ ν α, ό π ο υ σ κ ο π ό ς μ α ς ε ίν α ι ν α δ ια τ η ρ ή σ ο υ μ ε τ η ν κ α λ ή γ ο ν ιμ ό τ η τ α κ α ι τ η ν φ υ σ ικ ή κ α τ ά σ τ α σ η το υ ε δ ά φ ο υ ς κ α θ ώ ς ε π ίσ η ς κ α ι ν α α υ ξ ή σ ο υ μ ε τ η ν ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία το υ, η λ ίπ α ν σ η α π ο τ ε λ ε ί έ ν α σ η μ α ν τ ικ ό μ έ ρ ο ς τ η ς δ ια χ ε ίρ ισ η ς το υ ε λ α ιώ ν α. Η ισ ο ρ ρ ο π η μ έ ν η λ ίπ α ν σ η χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι α φ ε ν ό ς γ ια ν α έ χ ο υ μ ε γ ό ν ιμ ο έ δ α φ ο ς κ α ι κ α λ έ ς α π ο δ ό σ ε ις κ α ι α φ ' ε τ έ ρ ο υ γ ια ν α α π ο φ ε ύ γ ο υ μ ε τ ο ν π ρ ό ω ρ ο γ η ρ α σ μ ό τ ω ν δ έ ν τ ρ ω ν κ α ι τ α π ρ ο β λ ή μ α τ α φ υ τ ο π ρ ο σ τ α σ ία ς λ ό γ ω α ν ισ ό ρ ρ ο π η ς θ ρ έ ψ η ς τ ω ν δ έ ν τ ρ ω ν. Η λ ίπ α ν σ η σ τ η β ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια τ η ς ε λ ιά ς γ ίν ε τ α ι μ ε χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η κ α ι μ ε δ ιά φ ο ρ α ο ρ γ α ν ικ ά υ λ ικ ά (ζ ω ικ ή κ ο π ρ ιά, κ ο μ π ό σ τ ε ς, ε π ε ξ ε ρ γ α σ μ έ ν α φ ύ κ ια, 73

φ ύ λ λ α κ.λ.π.), η φ ύ σ η τ ω ν ο π ο ίω ν ε ξ α ρ τ ά τ α ι α π ό τ ις α ν ά γ κ ε ς τ η ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ς, α λ λ ά κ α ι α π ό τ α δ ια θ έ σ ιμ α υ λ ικ ά σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή. Π ρ έ π ε ι ν α γ ίν ε τ α ι ν ω ρ ίς τ ο φ θ ιν ό π ω ρ ο κ α τ ά τ η ν π ε ρ ίο δ ο τ ω ν β ρ ο χ ο π τ ώ σ ε ω ν, κ α θ ώ ς τ α θ ρ ε π τ ικ ά σ υ σ τ α τ ικ ά π ρ έ π ε ι ν α δ ια λ υ θ ο ύ ν σ τ ο ν ε ρ ό γ ια ν α α π ο ρ ρ ο φ η θ ο ύ ν α π ό το ρ ιζ ικ ό σ ύ σ τ η μ α τ ω ν ε λ α ιό δ ε ν τ ρ ω ν. Γ ια τη λ ίπ α ν σ η το υ β ιο λ ο γ ικ ο ύ ε λ α ιώ ν α θ α π ρ έ π ε ι ν α κ α τ α σ τ ρ ώ ν ε τ α ι έ ν α σ χ έ δ ιο λ ίπ α ν σ η ς μ ε σ τ ό χ ο τ η ν α ύ ξ η σ η τ η ς ο ρ γ α ν ικ ή ς ο υ σ ία ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς, τ ο ο π ο ίο θ α π ρ έ π ε ι ν α σ υ ν δ υ ά ζ ε τ α ι μ ε ά λ λ ε ς ε ρ γ α σ ίε ς τ ο υ ε λ α ιώ ν α ( ά ρ δ ε υ σ η, μ η χ α ν ικ ή κ α τ ε ρ γ α σ ία ). Η α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ η τ α τ ο υ π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς λ ίπ α ν σ η ς π ρ έ π ε ι ν α α ξ ιο λ ο γ ε ίτ α ι α π ό τ ο ν β ιο κ α λ λ ιε ρ γ η τ ή μ ε β ά σ η τ ις π α ρ α τ η ρ ή σ ε ις τ ο υ ό σ ο ν α φ ο ρ ά τη γ ο ν ιμ ό τ η τ α τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς τ ο υ ε λ α ιώ ν α ( δ ο μ ή, β ιο μ ά ζ α φ υ τ ώ ν χ λ ω ρ ή ς λ ίπ α ν σ η ς κ.λ.π.) κ α ι τ η ν α π ό δ ο σ η τ ω ν δ έ ν τ ρ ω ν ( π α ρ α γ ω γ ή, π ο σ ο σ τ ό κ α ρ π ό δ ε σ η ς, ζ ω η ρ ό τ η τ α β λ ά σ τ η σ η ς, χ ρ ώ μ α φ ύ λ λ ω ν κ.λ.π.). 3.5.1 Χλω ρή λίπ ανση Τ ο ν Ο κ τ ώ β ρ ιο γ ίν ο ν τ α ι σ π ο ρ έ ς ψ υ χ α ν θ ώ ν, γ ια χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η ( σ υ ν ή θ ω ς β ίκ ο ς, λ ο ύ π ιν ο, κ ο υ κ ιά, ή μ ε ίγ μ α β ίκ ο υ μ ε κ ρ ιθ ά ρ ι, κ λ π ). Γ ια τ η ν κ ά λ υ ψ η ε ν ό ς σ τ ρ έ μ μ α τ ο ς α π α ιτ ο ύ ν τ α ι 1 2-1 3 K g σ π ό ρ ο υ. Η χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η κ ό β ε τ α ι, ψ ιλ ο τ ε μ α χ ίζ ε τ α ι μ ε κ α τ α σ τ ρ ο φ έ α ή ε ν σ ω μ α τ ώ ν ε τ α ι μ ε φ ρ ε ζ ά ρ ισ μ α μ ε μ ε γ ά λ η τ α χ ύ τ η τ α κ α ι π ο λ ύ ψ η λ ά τη φ ρ έ ζ α γ ια τ η μ ε ίω σ η ό σ ο το δ υ ν α τ ό ν τ η ς κ α τ α σ τ ρ ο φ ή ς τ ω ν ε π ιφ α ν ε ια κ ώ ν ρ ιζ ίδ ιω ν. Η κ ο π ή γ ίν ε τ α ι μ ε τ η ν ε μ φ ά ν ισ η τ ω ν π ρ ώ τ ω ν α ν θ έ ω ν τ ω ν ψ υ χ α ν θ ώ ν κ α ι ο π ω σ δ ή π ο τ ε 1 5 μ έ ρ ε ς π ρ ιν τ η ν ά ν θ ισ η τ ω ν ε λ ιώ ν γ ια τ ί θ α π ρ έ π ε ι ο ι μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ί ν α α ρ χ ίσ ο υ ν ν α δ ο υ λ ε ύ ο υ ν σ τ ο έ δ α φ ο ς - γ ια τ η ν α φ ο μ ο ίω σ η τ η ς χ λ ω ρ ή ς λ ίπ α ν σ η ς. Η χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η, ε κ τ ό ς τ ο υ ό τ ι ε φ ο δ ιά ζ ε ι τ ο έ δ α φ ο ς μ ε ο ρ γ α ν ικ ή ο υ σ ία, τ ο ε μ π λ ο υ τ ίζ ε ι ε π ίσ η ς μ ε θ ρ ε π τ ικ ά σ υ σ τ α τ ικ ά, ιδ ίω ς ό τ α ν τ α φ υ τ ά π ο υ χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τ α ι γ ια τ ο σ κ ο π ό α υ τ ό ε ίν α ι ψ υ χ α ν θ ή. Τ α θ ρ ε π τ ικ ά α υ τ ά σ υ σ τ α τ ικ ά α π ο θ η κ ε ύ ο ν τ α ι μ έ σ α σ τ η φ υ τ ικ ή μ ά ζ α κ α ι δ ε ν α π ο μ α κ ρ ύ ν ο ν τ α ι μ ε τ ις ε κ π λ ύ σ ε ις. Α π ο δ ίδ ο ν τ α ι σ τ ο έ δ α φ ο ς σ τ α δ ια κ ά μ ε τ η ν α π ο σ ύ ν θ ε σ η τ η ς ο ρ γ α ν ικ ή ς ύ λ η ς. Ε π ίσ η ς κ α λ ύ π τ ε ι τ ο έ δ α φ ο ς, π ρ ο ω θ ώ ν τ α ς τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό τ η ς δ ο μ ή ς κ α ι π ε ρ ιο ρ ίζ ε ι τ η δ ιά β ρ ω σ η. Μ ε ιώ ν ε ι τ η ν έ κ π λ υ σ η τ ω ν θ ρ ε π τ ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς, α ξ ιο π ο ιε ί τ ο β ρ ό χ ιν ο ν ε ρ ό μ ε τη δ η μ ιο υ ρ γ ία φ υ τ ικ ή ς μ ά ζ α ς κ α ι σ υ μ β ά λ λ ε ι σ τ η χ α λ ά ρ ω σ η τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς, κ υ ρ ίω ς τ ο υ υ π ε δ ά φ ο υ ς. Μ ε τ η χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η μ π ο ρ ε ί ν α γ ίν ε ι κ α τ α π ο λ έ μ η σ η τ ω ν ζ ιζ α ν ίω ν ε ξ α ιτ ία ς τ ο υ 74

α ν τ α γ ω ν ισ μ ο ύ κ α ι τ η ς σ τ έ ρ η σ η ς τ ο υ φ ω τ ό ς κ α ι μ ε ίω σ η τ η ς π ρ ο σ β ο λ ή ς α π ό ν η μ α τ ώ δ ε ις. 3.5.2 Κ οπ ριά Η κ ο π ρ ιά α π ο τ ε λ ο ύ σ ε ε δ ώ κ α ι α ιώ ν ε ς τ η ν μ ο ν α δ ικ ή π η γ ή θ ρ ε π τ ικ ώ ν ο υ σ ιώ ν γ ια τ ις κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς, α φ ο ύ σ ε γ ε ν ικ έ ς γ ρ α μ μ έ ς έ ν α ς τ ό ν ο ς κ ο π ρ ιά α ν ά σ τ ρ έ μ μ α (7 5 % υ γ ρ α σ ία ), ε φ ό δ ια ζ ε μ ε 4-5 k g α ζ ώ τ ο υ, 2-3 k g φ ω σ φ ό ρ ο υ (Ρ 2 0 5), 7,0 K g kg (Κ 20 ), 6-7 k g C a O κ α ι 2 k g M g O. Β έ β α ια, τ ό τ ε η κ ο π ρ ιά σ τ ο ίχ ιζ ε φ τ η ν ά α φ ο ύ κ ά θ ε ν ο ικ ο κ υ ρ ιό ε ίχ ε τ α δ ικ ά τ ο υ ζ ώ α ή μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α β ρ ε ι ε ύ κ ο λ α κ α ι φ θ η ν ά τ ις α π α ιτ ο ύ μ ε ν ε ς π ο σ ό τ η τ ε ς κ ο π ρ ιά ς. Η κ ο π ρ ιά ό μ ω ς δ ε ν ε ίν α ι π λ έ ο ν φ θ η ν ή λ ιπ α ν τ ικ ή ύ λ η, ο ύ τ ε ε ύ κ ο λ α δ ια θ έ σ ιμ η κ α ι ε π ο μ έ ν ω ς π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς δ ε ν α π ο τ ε λ ε ί κ α ι τ η ν κ α λ ύ τ ε ρ η λ ύ σ η γ ια τ ο ν π α ρ α γ ω γ ό. Η κ ο π ρ ιά π ρ έ π ε ι ν α χ ω ν ε ύ ε τ α ι κ α λ ά, π ρ ιν ε ν σ ω μ α τ ω θ ε ί σ τ ο έ δ α φ ο ς. Μ ε τ ά τ η χ ώ ν ε ψ η τ α θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία π ο υ π ε ρ ιέ χ ε ι η κ ο π ρ ιά ε ίν α ι σ ε π ρ ο σ λ ή ψ ιμ ε ς μ ο ρ φ έ ς. Μ ε τ η δ ια δ ικ α σ ία τ η ς χ ώ ν ε ψ η ς κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ι ο ι σ π ό ρ ο ι τ ω ν ζ ιζ α ν ίω ν κ α ι τ ω ν δ ια φ ό ρ ω ν π α θ ο γ ό ν ω ν, α λ λ ά χ ά ν ε τ α ι κ α ι μ έ ρ ο ς τ ω ν θ ρ ε π τ ικ ώ ν τ η ς σ τ ο ιχ ε ίω ν. Ε ξ ίσ ο υ σ η μ α ν τ ικ έ ς ε ίν α ι κ α ι ο ι π ο σ ό τ η τ ε ς ιχ ν ο σ τ ο ιχ ε ίω ν π ο υ π ε ρ ιέ χ ε ι, ό π ω ς φ α ίν ε τ α ι α π ό τ ο ν Π ίν α κ α π ο υ α κ ο λ ο υ θ ε ί. Μέσες περιεκτικότητα μικοοστοιγείων της κοπριάς ( r m f k o ) Φρέσκια κοπριά Υνοά κοπριά =ηοη κοπριά βόριο 3,5 18,50 Κοβάλτιο 0,2. 1.0 Χα^ός 2.0 13,0 Μαγγάνιο 43,8 209,0 Μολυβδαίνιο 0,13. 1,5 Ψευδάργυρος 16,4 89,0 Πίνακας 3.1: Μ έ σ ε ς π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ ε ς μ ικ ρ ο σ τ ο ιχ ε ίω ν τ η ς κ ο π ρ ιά ς. Η ε φ α ρ μ ο γ ή τ η ς κ ο π ρ ιά ς σ τ ο υ ς ε λ α ιώ ν ε ς π ρ α γ μ α τ ο π ο ιε ίτ α ι κ α τ ά κ α ν ό ν α κ ά θ ε δ ύ ο χ ρ ό ν ια σ ε δ ό σ ε ις α π ό 3 έ ω ς 5 τ ό ν ο υ ς /σ τ ρ έ μ μ α α ρ χ ικ ά κ α ι 2 έ ω ς 3 τ ό ν ο υ ς /σ τ ρ έ μ μ α σ τη σ υ ν έ χ ε ια. Σ υ χ ν ό τ ε ρ ε ς α λ λ ά μ ικ ρ ό τ ε ρ ε ς δ ό σ ε ις δ ε ίχ ν ο υ ν ν α ε ίν α ι α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ ε ρ ε ς α π ό,τ ι ο ι μ ε γ ά λ ε ς δ ό σ ε ις π ο υ ε φ α ρ μ ό ζ ο ν τ α ι σ ε μ ε γ α λ ύ τ ε ρ α χ ρ ο ν ικ ά δ ια σ τ ή μ α τ α. 75

Σ ε α μ μ ώ δ η ε δ ά φ η π ο υ α ε ρ ίζ ο ν τ α ι έ ν τ ο ν α η κ ο π ρ ιά π ρ έ π ε ι ν α π α ρ α χ ώ ν ε τ α ι σ ε β ά θ ο ς 1 5-2 0 c m, ώ σ τ ε ν α α π ο φ ε ύ γ ε τ α ι η τ α χ ύ τ α τ η α π ο δ ό μ η σ ή τ η ς. Α ν τ ίθ ε τ α σ ε κ α κ ώ ς α ε ρ ιζ ό μ ε ν α β α ρ ιά ε δ ά φ η π ρ έ π ε ι ν α ε ν σ ω μ α τ ώ ν ε τ α ι ε π ιφ α ν ε ια κ ά ( 5-1 0 c m ). Σ ε π ε ρ ιο χ έ ς μ ε λ ιγ ο σ τ έ ς β ρ ο χ ο π τ ώ σ ε ις α π ο δ ε ίχ τ η κ ε ό τι τ ο π α ρ ά χ ω μ α τ η ς κ ο π ρ ιά ς σ ε β ά θ ο ς 2 5 c m ε π ιδ ρ ά π ιο ε υ ε ρ γ ε τ ικ ά σ τ η ν α ξ ιο π ο ίη σ η τ ο υ α ζ ώ τ ο υ α π ό τα φ υ τ ά, σ ε σ ύ γ κ ρ ισ η μ ε τ ο π α ρ ά χ ω μ α σ τ α 1 2 c m β ά θ ο ς. Η κ ο π ρ ιά έ χ ε ι υ π ο λ ε ιμ μ α τ ικ ή δ ρ ά σ η, γ ι α υ τ ό σ υ ν ίσ τ α τ α ι ν α ε ν α λ λ ά σ σ ο ν τ α ι α ν ά έ τ ο ς μ ε χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η. Α υ τ ό π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι κ υ ρ ίω ς μ ε τ ο ά ζ ω τ ο, π ο υ α ξ ιο π ο ιε ίτ α ι α π ό τα φ υ τ ά σ ε π ο σ ο σ τ ό π ε ρ ίπ ο υ 3 0 % τ ο ν π ρ ώ τ ο χ ρ ό ν ο κ α ι σ ε π ο σ ο σ τ ό 1 0 % π ε ρ ίπ ο υ τ ο ν δ ε ύ τ ε ρ ο χ ρ ό ν ο. Π ιο κ α τ ά λ λ η λ η ε π ο χ ή γ ια λ ίπ α ν σ η μ ε κ ο π ρ ιά, ε ίν α ι το φ θ ιν ό π ω ρ ο, γ ια ν α μ π ο ρ έ σ ε ι ν α α ξ ιο π ο ιή σ ε ι ό σ ο κ α λ ύ τ ε ρ α γ ίν ε τα ι τ ις χ ε ιμ ε ρ ιν έ ς β ρ ο χ ο π τ ώ σ ε ις, ν α δ ια λ υ θ ε ί κ α ι ν α α φ ο μ ο ιω θ ε ί α π ό τ α δ έ ν τ ρ α. 3.5.3 Κ ομπ όστ Ε ίν α ι έ ν α ά λ λ ο ε ίδ ο ς ο ρ γ α ν ικ ο ύ λ ιπ ά σ μ α τ ο ς, π ο υ π α ρ ά γ ε τ α ι μ ε τ η ν α ε ρ ό β ια β ιο λ ο γ ικ ή α π ο δ ό μ η σ η ο ρ γ α ν ικ ώ ν υ π ο λ ε ιμ μ ά τ ω ν κ α ι τη μ ε τ α τ ρ ο π ή τ ο υ ς σ ε χ ο ύ μ ο, σ ε ο υ σ ίε ς σ χ ε τ ικ ά σ τ α θ ε ρ έ ς, κ α θ ώ ς ε π ίσ η ς κ α ι σ τ ο σ χ η μ α τ ισ μ ό α ρ γ ιλ λ ο -χ ο υ μ ικ ώ ν σ υ μ π λ ο κ ώ ν. Γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή τ ο υ κ ο μ π ό σ τ μ π ο ρ ο ύ ν ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ο ύ ν κ ο π ρ ιά ζ ώ ω ν κ α ι φ υ τ ικ ά υ π ο λ ε ίμ μ α τ α π ο υ ε ίν α ι ε ύ κ ο λ ο ν α β ρ ε θ ο ύ ν σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή π ο υ β ρ ίσ κ ε τ α ι η κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια. Σ τ ις π ε ρ ιο χ έ ς τ η ς Ε λ λ ά δ α ς π ο υ κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ ν τ α ι ε σ π ε ρ ιδ ο ε ιδ ή, ε λ ιέ ς κ α ι α μ π έ λ ια, ο π α ρ α γ ω γ ό ς π ο υ θ έ λ ε ι ν α φ τ ιά ξ ε ι μ ό ν ο ς τ ο υ κ ο μ π ό σ τ μ π ο ρ ε ί ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ε ι τ α κ λ α δ ιά α π ό τ ο κ λ ά δ ε μ α τ ω ν ε σ π ε ρ ιδ ο ε ιδ ώ ν, τ α ε λ α ιό φ υ λ λ α, τ η ν ε λ α ιο π υ ρ ή ν α, τ ις κ λ η μ α τ ίδ ε ς α μ π έ λ ω ν κ α ι τ α σ τ έ μ φ υ λ α τ ω ν ο ιν ο π ο ιε ίω ν. Ε π ίσ η ς μ π ο ρ ο ύ ν ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ο ύ ν υ π ο λ ε ίμ μ α τ α α π ό ε κ κ ο κ ισ τ ή ρ ια β ά μ β α κ ο ς, υ π ο λ ε ίμ μ α τ α α π ό β ιο μ η χ α ν ίε ς ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία ς φ ρ ο ύ τ ω ν, κ α θ ώ ς κ α ι φ ύ κ ια τ η ς θ ά λ α σ σ α ς π ο υ π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ω ς έ χ ο υ ν ξ ε π λ υ θ ε ί κ α λ ά. Η δ ια δ ικ α σ ία το υ κ ο μ π ό σ τ ιν γ κ π ρ α γ μ α τ ο π ο ιε ίτ α ι σ ε σ ω ρ ο ύ ς μ ε π λ ά τ ο ς 2-3 m, ύ ψ ο ς π ε ρ ίπ ο υ 1,5 m κ α ι μ ή κ ο ς α π ε ρ ιό ρ ισ τ ο. Π ρ ιν α π ό τ η δ ια μ ό ρ φ ω σ η τ ω ν σ ω ρ ώ ν, τ ο π ρ ο ς χ ώ ν ε υ σ η υ λ ικ ό τ ε μ α χ ίζ ε τ α ι σ ε τ ε μ ά χ ια μ ή κ ο υ ς 1,5-7,5 c m, α ν ε ίν α ι χ ο ν δ ρ ο ε ιδ έ ς κ α ι π ρ ο σ τ ίθ ε τ α ι ν ε ρ ό, α ν ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο. Μ ε τ η ν π ρ ο ε τ ο ιμ α σ ία α υ τ ή ε ξ α σ φ α λ ίζ ο ν τ α ι ο ι ά ρ ισ τ ε ς κ α τ ά τ ο δ υ ν α τ ό ν σ υ ν θ ή κ ε ς υ γ ρ α σ ία ς, θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία ς κ α ι ο ξ υ γ ό ν ο υ γ ια τ η ν έ ν α ρ ξ η τ η ς δ ρ ά σ η ς τ η ς μ ικ ρ ο χ λ ω ρ ίδ α ς.η ά ρ ισ τ η υ γ ρ α σ ία κ υ μ α ίν ε τ α ι α π ό 4 0 % μ έ χ ρ ι κ α ι 6 0 %, ε ν ώ τ ο μ έ γ ε θ ο ς τ ω ν τ ε μ α χ ιδ ίω ν θ α ε ξ α σ φ α λ ίσ ε ι τ ο α π α ρ α ίτ η τ ο ο ξ υ γ ό ν ο σ τ ο σ ω ρ ό. 76

Γ ια ν α α ρ χ ίσ ε ι η κ ο μ π ο σ τ ο π ο ίη σ η τ α υ π ο λ ε ίμ μ α τ α π ρ έ π ε ι ν α έ χ ο υ ν τ η ν κ α τ ά λ λ η λ η α ν α λ ο γ ία σ ε ά ζ ω τ ο κ α ι ά ν θ ρ α κ α. Έ τ σ ι θ α ε υ ν ο η θ ε ί ο π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ό ς κ α ι η α ύ ξ η σ η τ ω ν μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ώ ν. Η ά ρ ισ τ η σ χ έ σ η C /N ε ίν α ι 2 5-3 0. Α υ τ ή η σ χ έ σ η μ π ο ρ ε ί ν α ε π ιτ ε υ χ θ ε ί μ ε τ η ν α ν ά μ ε ιξ η δ ιά φ ο ρ ω ν υ λ ικ ώ ν, π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α ε ίν α ι σ ε κ ά π ο ια α ν α λ ο γ ία τ ρ ία μ έ ρ η α π ό φ υ τ ικ ά υ π ο λ ε ίμ μ α τ α κ α ι έ ν α μ έ ρ ο ς α π ό ζ ω ικ ά υ π ο λ ε ίμ μ α τ α. Α μ έ σ ω ς μ ε τ ά τ η ν δ ια μ ό ρ φ ω σ η τ ο υ σ ω ρ ο ύ μ ε τ ο π ρ ο ε τ ο ιμ α σ μ έ ν ο υ λ ικ ό, α ρ χ ίζ ε ι η μ ικ ρ ο β ια κ ή δ ρ ά σ η π ο υ μ ε τ η ν α π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ η ε ν έ ρ γ ε ια ς, η ο π ο ία έ χ ε ι ω ς α π ο τ έ λ ε σ μ α τ η ν ά ν ο δ ο τ η ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία ς τ ο υ σ ω ρ ο ύ. Μ ε τ ά τ η ν π ά ρ ο δ ο π ε ρ ίπ ο υ 10 η μ ε ρ ώ ν η θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία α ρ χ ίζ ε ι ν α π έ φ τ ε ι ε ξ α ιτ ία ς τ η ς ε ξ ά ν τ λ η σ η ς το υ δ ια θ έ σ ιμ ο υ ο ξ υ γ ό ν ο υ. Σ ε α υ τ ό τ ο σ η μ ε ίο ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ η η ο ξ υ γ ό ν ω σ η τ ο υ σ ω ρ ο ύ π ο υ ε π ιτ υ γ χ ά ν ε τ α ι μ ε τ ο γ ύ ρ ισ μ α τ ο υ. Σ υ ν ο λ ικ ά χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι ν α π ρ α γ μ α τ ο π ο ιη θ ο ύ ν τ ρ ία γ υ ρ ίσ μ α τ α τ ο υ σ ω ρ ο ύ κ α ι ο χ ρ ό ν ο ς τ η ς δ ια δ ικ α σ ία ς α υ τ ή ς δ ια ρ κ ε ί 8-1 0 ε β δ ο μ ά δ ε ς. Τ ο κ ο μ π ό σ τ ε ίν α ι έ τ ο ιμ ο, ό τ α ν τ ο π ρ ο ϊό ν θ ρ υ μ μ α τ ίζ ε τ α ι σ ε κ α τ ά σ τ α σ η ξ ε ρ ή κ α ι π λ ά θ ε τ α ι σ ε υ γ ρ ή. Τ ο κ ο μ π ό σ τ, ό τ α ν δ ε ν έ χ ε ι ο λ ο κ λ η ρ ω θ ε ί η χ ώ ν ε υ σ ή τ ο υ, ή ό τ α ν δ ε ν ε ίν α ι π λ ή ρ ω ς ώ ρ ιμ ο, μ π ο ρ ε ί ν α π ρ ο κ α λ έ σ ε ι σ τ α φ υ τ ά δ ιά φ ο ρ ε ς τ ρ ο φ ο π ε ν ίε ς, κ υ ρ ίω ς α ζ ώ τ ο υ κ α ι α κ ό μ η φ υ τ ο τ ο ξ ικ ά σ υ μ π τ ώ μ α τ α. Ο ι τ ρ ο φ ο π ε ν ίε ς π ρ ο κ α λ ο ύ ν τ α ι α π ό τ η σ υ ν έ χ ισ η τ η ς α π ο δ ό μ η σ η ς τ ο υ μ η χ ω ν ε μ έ ν ο υ κ ο μ π ό σ τ κ α ι μ ε τ ά τ η ν π ρ ο σ θ ή κ η το υ σ τ ο έ δ α φ ο ς, π ο υ έ χ ε ι ω ς α π ο τ έ λ ε σ μ α τ η ν δ έ σ μ ε υ σ η τ ο υ α ζ ώ τ ο υ κ α ι ά λ λ ω ν σ τ ο ιχ ε ίω ν α π ό τ ο υ ς α π ο δ ο μ η τ ικ ο ύ ς μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς σ ε β ά ρ ο ς τ ω ν φ υ τ ώ ν. Σ υ ν ίσ τ α τ α ι, μ ε τ ά τ η ν ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η τ η ς χ ώ ν ε υ σ η ς, τ ο κ ο μ π ό σ τ ν α μ η ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί γ ια δ ύ ο μ ή ν ε ς, ώ σ τ ε ν α ω ρ ιμ ά σ ε ι. Τ ο ώ ρ ιμ ο κ ο μ π ό σ τ δ ε ν ε λ κ ύ ε ι μ ύ γ ε ς, δ ε ν α π ο β ά λ λ ε ι δ υ σ ο σ μ ία α λ λ ά μ υ ρ ίζ ε ι ε υ χ ά ρ ισ τ α σ α ν δ ά σ ο ς μ ε τ ά α π ό β ρ ο χ ή.. Η π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ α το υ κ ο μ π ό σ τ σ ε θ ρ ε π τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία ε ξ α ρ τ ά τ α ι α π ό τ α υ λ ικ ά π ο υ χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν ω ς π ρ ώ τ ε ς ύ λ ε ς. Τ α π ο σ ο σ τ ά τ ω ν σ τ ο ιχ ε ίω ν κ υ μ α ίν ο ν τ α ι α π ό 1-2 % σ ε ά ζ ω τ ο, 0,5-1 % σ ε φ ώ σ φ ο ρ ο, 0,5-1 % σ ε κ ά λ ιο κ α ι υ π ά ρ χ ο υ ν σ η μ α ν τ ικ έ ς π ο σ ό τ η τ ε ς κ α ι σ ε ιχ ν ο σ τ ο ιχ ε ία. Γ ια μ ια ικ α ν ο π ο ιη τ ικ ή λ ίπ α ν σ η τ η ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ς α π α ιτ ο ύ ν τ α ι π ο σ ό τ η τ ε ς 1,5-3 τ ό ν ο υ ς /σ τ ρ έ μ μ α, π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α π ρ α γ μ α τ ο π ο ιε ίτ α ι ε ν α λ λ α κ τ ικ ά μ ε τ η ν κ ο π ρ ιά ή τ η χ λ ω ρ ή λ ίπ α ν σ η. Μ ε τ ά τ η ν ε φ α ρ μ ο γ ή σ τ η ν κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια έ χ ε ι δ ια π ισ τ ω θ ε ί ό τι τ ο κ ο μ π ό σ τ δ ίν ε ι τ ο 5-1 5 % τ ω ν σ τ ο ιχ ε ίω ν το υ, ε ν ώ έ χ ε ι υ π ο λ ε ιμ μ α τ ικ ή δ ρ ά σ η τ ρ ία χ ρ ό ν ια. Σ υ ν ε χ ίζ ο ν τ α ς μ ε τη θ ρ έ ψ η, σ ε π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ις τ ρ ο φ ο π ε ν ία ς Β ο ρ ίο υ ε φ α ρ μ ό ζ ο ν τ α ι δ ια φ υ λ λ ικ ά σ κ ε υ ά σ μ α τ α φ υ σ ικ ο ύ Β ό ρ α κ α σ τ η ν έ α β λ ά σ τ η σ η κ α ι σ τ η ν α ν θ ο φ ο ρ ία, ή σ τ ις α ρ χ έ ς Ά ν ο ιξ η ς δ ια σ κ ο ρ π ίζ ε τ α ι σ κ ό ν η φ υ σ ικ ο ύ Β ό ρ α κ α γ ύ ρ ω α π ό τ α δ έ ν δ ρ α. 77

Δ ιά γ ν ω σ η τ γ κ π α γ ο π λ η ξ ία ς τ ω ν ε λ α ιο δ έ ν δ ο ω ν : Η διάγνωση τ η ς ζ η μ ιά ς α π ό τ ο ν π α γ ε τ ό π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι δ υ σ κ ο λ ίε ς κ α ι θ α π ρ έ π ε ι ν α β α σ ισ θ ε ί σ τα π α ρ α κ ά τ ω σ η μ ε ία : Σ τ ο φ ύ λ λ ω ιια. Η δ ια τ ή ρ η σ η τ ο υ π α λ ιο ύ φ υ λ λ ώ μ α τ ο ς ε ίν α ι δ ε ίγ μ α μ ικ ρ ή ς ζ η μ ιά ς. Η ξ ή ρ α ν σ η κ α ι η π α ρ α μ ο ν ή τ ο υ φ υ λ λ ώ μ α τ ο ς π ά ν ω σ τ α δ έ ν τ ρ α α π ο τ ε λ ο ύ ν το π ρ ώ τ ο δ ε ίγ μ α σ ο β α ρ ή ς ζ η μ ιά ς. Σ τ η ν έ α β λ ά σ τ η σ η. Γ ρ ή γ ο ρ η, ο μ ο ιό μ ο ρ φ η κ α ι π ρ ό θ υ μ η β λ ά σ τ η σ η ε ίν α ι δ ε ίγ μ α ζ ω ν τ ά ν ια ς το υ δ έ ν τ ρ ο υ. Α ν τ ίθ ε τ α, β λ ά σ τ η σ η κ α τ ά θ έ σ ε ις, α ν ο μ ο ιό μ ο ρ φ η κα ι κ α θ υ σ τ ε ρ η μ έ ν η, φ α ν ε ρ ώ ν ε ι σ ο β α ρ ή ζ η μ ιά. Σ τ η ν Φλούδα στον εξωτερικό χρωματισμό. Κ α ν ο ν ικ ό χ ρ ώ μ α φ λ ο ύ δ α ς χ ω ρ ίς σ χ ισ ίμ α τ α κ α ι φ ο υ σ κ ώ μ α τ α α π ο τ ε λ ε ί έ ν δ ε ιξ η ό τ ι δ ε ν υ π ά ρ χ ε ι ζ η μ ιά. Α ν τ ίθ ε τ α, φ λ ο ύ δ α μ ε χ ρ ώ μ α μ π ρ ο ύ τ ζ ο υ, φ ο υ σ κ ω μ έ ν η, σ χ ισ μ έ ν η κ α ι α π ο κ ο λ λ η μ έ ν η α π ό τ ο ξ ύ λ ο, χ ρ ω μ α τ ισ μ έ ν η σ ο κ ο λ α τ ί σ τ ο ε σ ω τ ε ρ ικ ό, φ α ν ε ρ ώ ν ε ι π ο λ ύ σ ο β α ρ ή ζ η μ ιά. Σ τ ο γ ρ ώ μ α τ ο υ ξ ύ λ ο υ. Τ ο χ ρ ώ μ α τ ο υ ξ ύ λ ο υ α π ο τ ε λ ε ί τ ο κ α θ ο ρ ισ τ ικ ή ς σ η μ α σ ία ς δ ια γ ν ω σ τ ικ ό σ η μ ά δ ι, α λ λ ά α π α ιτ ε ί ε μ π ε ιρ ία. Τ ο γ ε ρ ό ξ ύ λ ο ε ίν α ι λ ε υ κ ο κ ίτ ρ ιν ο κα ι υ γ ρ ό ( γ λ ο ιώ δ ε ς ). Α ν τ ίθ ε τ α σ τ ο ζ η μ ιω μ έ ν ο ξ ύ λ ο τ ο χ ρ ώ μ α κ λ ιμ α κ ώ ν ε τ α ι, α π ό τ ο α ν ο ικ τ ό κ ό κ κ ιν ο μ έ χ ρ ι τ ο σ ο κ ο λ α τ ί. Σ τ ο α ν ο ικ τ ό ο ι ζ η μ ίε ς ε ίν α ι ε λ α φ ρ έ ς κ α ι ε π α ν ο ρ θ ώ σ ιμ ε ς, σ τ ο β α θ ύ κ α τ α σ τ ρ ο φ ικ έ ς κ α ι α ν ε π α ν ό ρ θ ω τ ε ς. Α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η π κ π α γ ο π λ η ξ ία ς τ ω ν ε λ α ιο δ έ ν δ ο ω ν : Ό τ α ν δ ε ίξ ε ι η ζ η μ ιά (κ α ι α υ τ ό γ ίν ε τ α ι μ ε τ η ν ε μ φ ά ν ισ η τ η ς ν έ α ς β λ ά σ τ η σ η ς ) ε π ιβ ά λ λ ε τ α ι η ά μ ε σ η α φ α ίρ ε σ η κ ά θ ε μ έ ρ ο υ ς τ η ς κ ό μ η ς π ο υ έ χ ε ι ν ε κ ρ ω θ ε ί ή ζ η μ ιω θ ε ί σ ο β α ρ ά. Τ ο κ λ ά δ ε μ α θ α γ ίν ε ι σ τ η ν ε τ ή σ ια β λ ά σ τ η σ η, σ τ ο υ ς μ ικ ρ ο ύ ς ή μ ε γ ά λ ο υ ς β ρ α χ ίο ν ε ς ή κ α ι σ ε ο λ ό κ λ η ρ α δ έ ν τ ρ α, ό π ο υ η ζ η μ ιά ε ίν α ι κ α θ ο λ ικ ή. Κ ό β ο υ μ ε κ λ ω ν ά ρ ια κ α ι κ ο ρ μ ο ύ ς π ο υ έ χ ο υ ν ζ η μ ιω θ ε ί π ά ν ω α π ό 4 0 % π ε ρ ιμ ε τ ρ ικ ά, γ ια τ ί δ ε ν α π ο δ ίδ ο υ ν ο ικ ο ν ο μ ικ ά. Ό τ α ν α π α ιτ ε ίτ α ι η α π ο κ ο π ή τ ο υ κ ο ρ μ ο ύ α υ τ ή π ρ έ π ε ι ν α γ ίν ε ι σ ύ ρ ρ ιζ α σ τ ο έ δ α φ ο ς. Α ν ο κ ο ρ μ ό ς δ ε ν έ χ ε ι ζ η μ ιω θ ε ί κ α ι η ζ η μ ία π ε ρ ιο ρ ίζ ε τ α ι σ τ ο υ ς β ρ α χ ίο ν ε ς, τ ό τ ε π ρ έ π ε ι ν α α φ ή ν ο ν τ α ι κ α ι τ μ ή μ α τ α τ ω ν π ρ ώ τ ω ν β ρ α χ ιό ν ω ν. Ό τ α ν κ ρ ιθ ε ί σ κ ό π ιμ η η κ α ρ α τ ό μ η σ η τ ο υ δ έ ν τ ρ ο υ, α υ τ ή π ρ έ π ε ι ν α γ ίν ε ι ή σ τ ο υ ς κ ύ ρ ιο υ ς β ρ α χ ίο ν ε ς ή σ τ η β ά σ η τ ο υ κ ο ρ μ ο ύ. Π ο τ έ σ τ η π ρ ώ τ η δ ια σ τ α ύ ρ ω σ η. Σ ε δ έ ν τ ρ α υ ψ η λ ο ε μ β ο λ ια σ μ έ ν α, μ ε γ ά λ η ς η λ ικ ία ς π ο υ ο κ ο ρ μ ό ς κ α τ α σ τ ρ ά φ η κ ε κ ά τ ω α π τ ο σ η μ ε ίο ε μ β ο λ ια σ μ ο ύ υ π ά ρ χ ο υ ν δ ύ ο λ ύ σ ε ις : 78

1. Ε κ κ ρ ίζ ω σ η κ α ι α ν τ ικ α τ ά σ τ α σ η μ ε ν έ ο δ ε ν δ ρ ύ λ λ ιο ή 2. Κ α ρ α τ ό μ η σ η σ τ η β ά σ η κ α ι ε μ β ο λ ια σ μ ό ς π α ρ α φ υ ά δ ω ν π ο υ ε π ιλ έ γ ο ύ μ ε σ τη σ υ ν έ χ ε ια. Α φ ή ν ο υ μ ε ά θ ικ τ η τ η ν κ α ιν ο ύ ρ ια β λ ά σ τ η σ η μ ε τ ά το κ λ ά δ ε μ α γ ια έ ν α ν τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν χ ρ ό ν ο (ό σ ο π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α β λ α σ τ ά ρ ια β γ ο υ ν τ ό σ ο λ ιγ ό τ ε ρ ο θ α λ α ιμ α ρ γ ή σ ο υ ν τα δ έ ν τ ρ α κ α ι π ο λ ύ γ ρ η γ ο ρ ό τ ε ρ α θ α κ α ρ π ο φ ο ρ ή σ ο υ ν ). Δ ε ν λ ιπ α ίν ο υ μ ε τ α ε λ α ιό δ ε ν δ ρ α π ο υ έ π α θ α ν σ ο β α ρ έ ς ζ η μ ιέ ς τ η ν χ ρ ο ν ιά τ η ς ζ η μ ιά ς. '«Ε ξ α σ φ α λ ίζ ο υ μ ε τ ο α π α ιτ ο ύ μ ε ν ο ν ε ρ ό μ ε π ό τ ισ μ α ή μ ε έ γ κ α ιρ η κ α τ α σ τ ρ ο φ ή τ ω ν ζ ιζ α ν ίω ν. Τ α π ο τ ίσ μ α τ α π ρ έ π ε ι ν α δ ια κ ο π ο ύ ν έ γ κ α ιρ α τ έ λ ο ς τ ο υ κ α λ ο κ α ιρ ιο ύ, γ ια ν α π ρ ο λ ά β ε ι ν α ψ η θ ε ί η ν έ α β λ ά σ τ η σ η κ α ι ν α α π ο φ ύ γ ο υ μ ε ζ η μ ιέ ς α π ό ν έ ο υ ς π α γ ε τ ο ύ ς. Γ ια τ η ν κ α τ α π ο λ έ μ η σ η φ υ λ λ ο φ ά γ ω ν ε ν τ ό μ ω ν ψ ε κ ά ζ ο υ μ ε τ α δ έ ν δ ρ α μ ε χ α λ κ ο ύ χ α φ ά ρ μ α κ α τ έ λ ο ς φ θ ιν ο π ώ ρ ο υ γ ια ν α π ρ ο σ τ α τ ε υ τ ο ύ ν α π ό π ιθ α ν ό ν έ ο π α γ ε τ ό. 3.6 ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ - ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΧΘΡΩΝ & ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ Η π ρ α κ τ ικ ή τ η ς β ιο λ ο γ ικ ή ς γ ε ω ρ γ ία ς κ α ι ε π ο μ έ ν ω ς κ α ι τ η ς ε λ α ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ς σ τ ο χ ώ ρ ο τ η ς Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Έ ν ω σ η ς κ α θ ο ρ ίζ ε τ α ι α π ό τ ο ν κ α ν ο ν ισ μ ό 2 0 9 2 /9 1 κ α ι έ χ ε ι ω ς σ τ ό χ ο ν α ε π ιτ ύ χ ε ι ο ικ ο λ ο γ ικ ή ισ ο ρ ρ ο π ία α ν ά μ ε σ α σ ε ε χ θ ρ ο ύ ς κ α ι ω φ έ λ ιμ α. Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν κ α ν ο ν ισ μ ό α υ τ ό δ ε ν ε π ιτ ρ έ π ε τ α ι η χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η σ υ ν θ ε τ ικ ώ ν χ η μ ικ ώ ν ο υ σ ιώ ν ( λ ιπ α σ μ ά τ ω ν, φ υ τ ο φ α ρ μ ά κ ω ν, ζ ιζ α ν ιο κ τ ό ν ω ν, ο ρ μ ο ν ικ ώ ν π α ρ α σ κ ε υ α σ μ ά τ ω ν, κ.λ.π.) σ τ η δ ια δ ικ α σ ία π α ρ α γ ω γ ή ς β ιο λ ο γ ικ ώ ν π ρ ο ϊό ν τ ω ν. Β α σ ικ ό ς κ α ν ό ν α ς ε ίν α ι ό τι η α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ η τ ω ν ε χ θ ρ ώ ν κ α ι α σ θ ε ν ε ιώ ν ξ ε κ ιν ά α π ό τ ις κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ έ ς π ρ α κ τ ικ έ ς. Α ν α φ έ ρ ο υ μ ε χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά τα σ ο β α ρ ό τ α τ α α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α σ τ ο ν ο υ σ ια σ τ ικ ό π ε ρ ιο ρ ισ μ ό τ ω ν μ η κ υ τ ο λ ο γ ικ ώ ν π ρ ο σ β ο λ ώ ν κ α ι τ ω ν π ρ ο σ β ο λ ώ ν α π ό κ ο κ κ ο ε ιδ ή π ο υ ε π ιτ υ γ χ ά ν ο υ μ ε μ ε έ ν α σ ω σ τ ό κ λ ά δ ε μ α π ο υ έ χ ε ι σ α ν α π ο τ έ λ ε σ μ α τ ο ν κ α λ ό α ε ρ ισ μ ό κ α ι φ ω τ ισ μ ό το υ δ έ ν δ ρ ο υ. 79

3.6.1. Α ντιμετώ π ιση τω ν Ε χθρώ ν 3.6.1.1 Δάκος (B actrocera oleae // B actrocera oleae συν. D acus oleae, Tripetidae, Δ ίπ τερα) Ε ικόνα 3.1: Δ ά κ ο ς τ η ς ε λ ιά ς (B a c to c e r a o le a e G m e l). Ζ η ιιιά : Σ τ ο υ ς π ρ ά σ ιν ο υ ς κ α ρ π ο ύ ς δ ια κ ρ ίν ε τ α ι το τ ρ ιγ ω ν ικ ό ν ύ γ μ α τ ο υ ε ν τ ό μ ο υ, γ ύ ρ ω α π ό τ ο ο π ο ίο δ η μ ιο υ ρ γ ε ίτ α ι σ κ ο ύ ρ α ζ ώ ν η π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α ε π ε κ τ α θ ε ί σ ε μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ε π ιφ ά ν ε ια τ ο υ κ α ρ π ο ύ. Η ο π ή ε ξ ό δ ο υ κ α λ ύ π τ ε τ α ι α π ό τ η ν ε φ υ μ ε ν ίδ α, τ η ν λ ε γ ά μ ε ν η «ψ α ρ ο λ ε π ίδ α», μ έ χ ρ ι ν α ο λ ο κ λ η ρ ω θ ε ί η α ν ά π τ υ ξ η το υ ε ν τ ό μ ο υ μ έ σ α σ τ ο ν κ α ρ π ό. Η π ρ ο σ β ο λ ή α π ό τ ο ν δ ά κ ο ε π ιτ α χ ύ ν ε ι τ η ν ω ρ ίμ α ν σ η το υ ε λ α ιο κ ά ρ π ο υ. Σ τ ο ν ύ γ μ α το υ δ ά κ ο υ α ν α π τ ύ σ σ ο ν τ α ι π α θ ο γ ό ν ο ι ο ρ γ α ν ισ μ ο ί π ο υ π ρ ο κ α λ ο ύ ν σ ή ψ η κ α ι π τ ώ σ η τ ο υ κ α ρ π ο ύ. Ο δ ά κ ο ς σ υ μ π λ η ρ ώ ν ε ι 4-5 γ ε ν ε έ ς τ ο χ ρ ό ν ο α ν ά λ ο γ α μ ε τ η ν π ε ρ ιο χ ή. Τ ο χ ε ιμ ώ ν α ο δ ά κ ο ς β ρ ίσ κ ε τ α ι ω ς ν ύ μ φ η σ τ ο έ δ α φ ο ς ή ω ς «α κ μ α ίο χ ε ιμ ώ ν α» ή ω ς π ρ ο ν ύ μ φ η σ ε π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν ο κ α ρ π ό ε π ά ν ω σ τ ο δ έ ν δ ρ ο. Τ η ν ά ν ο ιξ η μ ε τ η ν ά ν ο δ ο τ η ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία ς δ ρ α σ τ η ρ ιο π ο ιε ίτ α ι η 1η γ ε ν ε ά τ ο υ ε ν τ ό μ ο υ. Α ρ χ έ ς έ ω ς μ έ σ α Ιο υ λ ίο υ ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι η 2 η γ ε ν ε ά. Τ α θ η λ υ κ ά ω ο τ ο κ ο ύ ν σ ε ν έ ο υ ς π ρ ά σ ιν ο υ ς κ α ρ π ο ύ ς. Δ ε ν ε ν α π ο θ έ τ ο υ ν π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α α π ό έ ν α α υ γ ό σ ε κ ά θ ε ν ύ γ μ α, ε ν ώ π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ α ι ε π ίσ η ς π ο λ λ ά ά γ ο ν α ν ύ γ μ α τ α. Ο ι ε κ κ ο λ α π τ ό μ ε ν ε ς π ρ ο ν ύ μ φ ε ς τ ρ έ φ ο ν τ α ι α π ό τ η ν α ν ώ ρ ιμ η σ ά ρ κ α, α ν ο ίγ ο ν τ α ς α κ α ν ό ν ισ τ ε ς, ε π ιμ ή κ ε ις σ τ ο έ ς σ ε β ά θ ο ς. Ό τ α ν η π ρ ο ν ύ μ φ η ο λ ο κ λ η ρ ώ σ ε ι τ η ν α ν ά π τ υ ξ ή τη ς, μ ε τ α κ ιν ε ίτ α ι π ρ ο ς τ η ν ε π ιφ ά ν ε ια τ ο υ κ α ρ π ο ύ, ό π ο υ δ ιε υ ρ ύ ν ε ι τ η σ το ά κα ι π ρ ο ε τ ο ιμ ά ζ ε ι τ η ν έ ξ ο δ ό τ η ς ω ς α κ μ α ίο α ν ο ίγ ο ν τ α ς χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ή ο π ή, τ η ν ο π ή ε ξ ό δ ο υ (τ ρ ώ γ ε ι τ η σ ά ρ κ α ε σ ω τ ε ρ ικ ά α φ ή ν ο ν τ α ς ά θ ικ τ η τ η ν ε φ υ μ ε ν ίδ α = «ψ α ρ ο λ ε π ίδ α» ). Σ τη σ υ ν έ χ ε ια ν υ μ φ ώ ν ε τ α ι κ α ι μ ε τ ά α π ό λ ίγ ε ς 80

η μ έ ρ ε ς σ π ά ε ι τ η ν «ψ α ρ ο λ ε π ίδ α» κ α ι ε ξ έ ρ χ ε τ α ι ω ς α κ μ α ίο α π ό τ η ν ο π ή ε ξ ό δ ο υ. Τ ο υ ς κ α λ ο κ α ιρ ιν ο ύ ς μ ή ν ε ς λ ό γ ω υ ψ η λ ώ ν θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ιώ ν η δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α τ ο υ ε ν τ ό μ ο υ ε ίν α ι μ ε ιω μ έ ν η κ α ι π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ α ι σ χ ε τ ικ ά χ α μ η λ ά π ο σ ο σ τ ά π ρ ο σ β ο λ ή ς. Τ ο ν Α ύ γ ο υ σ τ ο κ α ι τ ο ν Σ ε π τ έ μ β ρ ιο ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι ο ι 3 η κ α ι 4 η γ ε ν ε ά α ν τ ίσ τ ο ιχ α. Μ ε ό ψ ιμ ο κ α λ ο κ α ίρ ι μ π ο ρ ε ί ν α α κ ο λ ο υ θ ή σ ε ι κ α ι 5 η γ ε ν ε ά (φ θ ιν ο π ω ρ ιν ή ). Σ τ ις φ θ ιν ο π ω ρ ιν έ ς π ρ ο σ β ο λ έ ς, ό τ α ν ο κ α ρ π ό ς έ χ ε ι α ν α π τ υ χ θ ε ί σ ε μ έ γ ε θ ο ς κ α ι ο π λ η θ υ σ μ ό ς το υ ε ν τ ό μ ο υ έ χ ε ι α υ ξ η θ ε ί, π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ α ι σ τ ο ν ίδ ιο κ α ρ π ό π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α α π ό έ ν α ν ύ γ μ α τ α. Ο ι π ρ ο ν ύ μ φ ε ς τ ω ν φ θ ιν ο π ω ρ ιν ώ ν γ ε ν ε ώ ν ε ξ έ ρ χ ο ν τ α ι α π ό τ ο υ ς κ α ρ π ο ύ ς κα ι ν υ μ φ ώ ν ο ν τ α ι σ το έ δ α φ ο ς. Ε ικόνα:3.3: Π ρ ο ν ύ μ φ ε ς Δ ά κ ο υ σ τ ο εσωτερικό του καρπού ελιάς. Εικ ν α : 3.4 : Καταστροφή καρπού μετά από προσβολή από Δάκο. 81

* Α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η : Ο δ ά κ ο ς ' ε ίν α ι τ ο έ ν τ ο μ ο π ο υ π ρ ο κ α λ ε ί τ ις σ ο β α ρ ό τ ε ρ ε ς ζ η μ ιέ ς σ τ η ν ε λ α ιο π α ρ α γ ω γ ή, ό χ ι μ ό ν ο σ τ η ν Ε λ λ ά δ α α λ λ ά κ α ι σ τ ις ά λ λ ε ς μ ε σ ο γ ε ια κ έ ς χ ώ ρ ε ς. Α ν δ ε ν κ α τ α π ο λ ε μ η θ ε ί α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ά, η π α ρ α γ ω γ ή ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν ν α μ ε ιω θ ε ί έ ω ς κα ι 8 0 %. Ε κ τ ό ς ό μ ω ς α π ό τη μ ε ίω σ η τ η ς π α ρ α γ ω γ ή ς, π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι κ α ι σ η μ α ν τ ικ ή υ π ο β ά θ μ ισ η τ η ς π ο ιό τ η τ α ς τ ο υ π α ρ α γ ό μ ε ν ο υ ε λ α ιό λ α δ ο υ, τ ο ο π ο ίο π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι α υ ξ η μ έ ν η ο ξ ύ τ η τ α κ α ι α λ λ ο ίω σ η τ ω ν ο ρ γ α ν ο λ η π τ ικ ώ ν τ ο υ χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ώ ν. Σ ε ε υ ρ ε ία κ λ ίμ α κ α, ο δ ά κ ο ς κ α τ α π ο λ ε μ ε ίτ α ι μ ε π ρ ο λ η π τ ικ ο ύ ς δ ο λ ω μ α τ ικ ο ύ ς ψ ε κ α σ μ ο ύ ς π ο υ ε φ α ρ μ ό ζ ο ν τ α ι σ υ ν τ ο ν ισ μ έ ν α σ ε ο λ ό κ λ η ρ ε ς π ε ρ ιφ έ ρ ε ιε ς. Ο ι ψ ε κ α σ μ ο ί γ ίν ο ν τ α ι μ ε έ ν α υ δ α τ ικ ό δ ιά λ υ μ α ε λ κ υ σ τ ικ ο ύ τ ρ ο φ ή ς (3-6 % ) κ α ι έ ν α ο ρ γ α ν ο φ ω σ φ ο ρ ικ ό ε ν τ ο μ ο κ τ ό ν ο ( 0,0 3-0,3 % ). Η ε π ιβ ά ρ υ ν σ η τ ο υ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ ο ς κ α ι τ η ς δ η μ ό σ ια ς υ γ ε ία ς α π ό τη σ υ ν ε χ ή χ ρ ή σ η χ η μ ικ ώ ν ε ν τ ο μ ο κ τ ό ν ω ν ε ίν α ι γ ν ω σ τ ή. Γ ια τ ο λ ό γ ο α υ τ ό σ ο β α ρ έ ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς έ χ ο υ ν κ α τ α β λ η θ ε ί κ α ι ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν ν α κ α τ α β ά λ λ ο ν τ α ι σ ε ό λ ε ς τ ις μ ε σ ο γ ε ια κ έ ς χ ώ ρ ε ς γ ια τ η ν α ν ά π τ υ ξ η ε ν α λ λ α κ τ ικ ώ ν μ ε θ ό δ ω ν δ α κ ο π ρ ο σ τ α σ ία ς, ώ σ τ ε ν α ε κ λ ε ίψ ο υ ν ή τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν ν α π ε ρ ιο ρ ισ θ ο ύ ν σ τ ο ε λ ά χ ισ τ ο ο ι ψ ε κ α σ μ ο ί μ ε χ η μ ικ έ ς ο υ σ ίε ς. Ο ι μ έ θ ο δ ο ι α υ τ έ ς ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ ο ν τ α ι ε ίτ ε β ιο λ ο γ ικ ο ύ ς π α ρ ά γ ο ν τ ε ς ( φ υ σ ικ ο ύ ς ε χ θ ρ ο ύ ς, π α ρ ά σ ιτ α, α σ θ έ ν ε ιε ς κ.λ π.) ε ίτ ε β ιο χ η μ ικ ο ύ ς π α ρ ά γ ο ν τ ε ς (φ ε ρ ο μ ό ν ε ς, έ ν ζ υ μ α, τ ρ ο φ ικ ά ε λ κ υ σ τ ικ ά κ.λ π.) γ ια ν α π ε ρ ιο ρ ίσ ο υ ν τ ο ν π λ η θ υ σ μ ό τ ο υ ε ν τ ό μ ο υ σ ε ε π ίπ ε δ α π ο υ δ ε ν έ χ ο υ ν σ η μ α ν τ ικ έ ς ο ικ ο ν ο μ ικ έ ς ε π ιπ τ ώ σ ε ις. Η Ε λ λ ά δ α β ρ ίσ κ ε τ α ι α υ τ ή τη σ τ ιγ μ ή σ τ η ν π ρ ω τ ο π ο ρ ία τ ω ν ε ρ ε υ ν η τ ικ ώ ν π ρ ο σ π α θ ε ιώ ν γ ια τ η ν α ν ά π τ υ ξ η ε ν α λ λ α κ τ ικ ώ ν μ ε θ ό δ ω ν φ υ τ ο π ρ ο σ τ α σ ία ς κ α ι ε ίν α ι η χ ώ ρ α σ τ η ν ο π ο ία ε π ιν ο ή θ η κ ε κ α ι ε φ α ρ μ ό σ τ η κ ε μ ε ε π ιτ υ χ ία η π ρ ώ τ η μ έ θ ο δ ο ς π ο υ π ρ ο σ φ έ ρ ε ι α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ή δ α κ ο π ρ ο σ τ α σ ία, χ ω ρ ίς ψ ε κ α σ μ ο ύ ς 82

μ ε χ η μ ικ ά ε ν τ ο μ ο κ τ ό ν α. Π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια τη μ έ θ ο δ ο τ η ς μ α ζ ικ ή ς π α γ ίδ ε υ σ η ς μ ε τ η χ ρ ή σ η π α γ ίδ ω ν φ ε ρ ο μ ο ν ώ ν. Α ς σ η μ ε ιω θ ε ί ε δ ώ ό τ ι μ ε τ ο ν ό ρ ο φ ε ρ ο μ ό ν η π ρ ο σ δ ιο ρ ίζ ο υ μ ε μ ια χ η μ ικ ή ο υ σ ία ή έ ν α μ ίγ μ α χ η μ ικ ώ ν ο υ σ ιώ ν π ο υ ε κ κ ρ ίν ε ι ένα έ ν τ ο μ ο γ ια ν α σ τ ε ίλ ε ι έ ν α μ ή ν υ μ α σ ε έ ν α ά λ λ ο έ ν τ ο μ ο τ ο υ ίδ ιο υ ε ίδ ο υ ς. Μ ια τ έ το ια φ ε ρ ο μ ό ν η ε κ κ ρ ίν ε ι, π.χ. έ ν α θ η λ υ κ ό έ ν τ ο μ ο γ ια ν α π ρ ο σ ε λ κ ύ σ ε ι τ ο α ρ σ ε ν ικ ό έ ν τ ο μ ο μ ε σ κ ο π ό τ η ν α ν α π α ρ α γ ω γ ή. Μ ε τά το 1 9 8 0, ό τ α ν έ γ ιν ε δ υ ν α τ ή η σ υ ν θ ε τ ικ ή π α ρ α σ κ ε υ ή τ η ς φ ε ρ ο μ ό ν η ς τ ο υ δ ά κ ο υ σ ε β ιο μ η χ α ν ικ ή κ λ ίμ α κ α, ά ρ χ ισ ε σ τ η Β ΙΟ Ρ Υ Λ η τ υ π ο π ο ίη σ η τ η ς φ ε ρ ο μ ό ν η ς. Ε ξ ε τ ά σ θ η κ α ν π ο λ λ ά σ υ σ τ ή μ α τ α π ο υ ο δ ή γ η σ α ν σ τ η δ ια μ ό ρ φ ω σ η ε ν ό ς ε ξ α τ μ ισ τ ή ρ α π ο υ ε π ιτ ρ έ π ε ι τ η β ρ α δ ε ία κ α ι τ η ν κ α τ ά τ ο δ υ ν α τ ό ν ο μ ο ιό μ ο ρ φ η α π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ η τ ο υ δ ρ α σ τ ικ ο ύ σ υ σ τ α τ ικ ο ύ κ α ι σ υ ν δ υ ά ζ ε τ α ι μ ε έ ν α ισ χ υ ρ ό ε λ κ υ σ τ ικ ό τ ρ ο φ ή ς (ό ξ ιν ο α ν θ ρ α κ ικ ό α μ μ ώ ν ιο ) σ ε μ ια ε ν τ ο μ ο τ ο ξ ικ ή ε π ιφ ά ν ε ια. Ο ι π ε ιρ α μ α τ ικ έ ς ε φ α ρ μ ο γ έ ς π ο υ α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν α π έ δ ε ιξ α ν τ η ν α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ η τ α το υ π ρ ο ϊό ν τ ο ς. Σ ε ό λ ε ς τ ις π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ις τ α α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α ή τα ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ά. Η τ ε λ ικ ή π ρ ο σ β ο λ ή τ ο υ κ α ρ π ο ύ ή τ α ν α ισ θ η τ ά χ α μ η λ ό τ ε ρ η α π ό τα γ ε ιτ ο ν ικ ά κ τ ή μ α τ α ό π ο υ η δ α κ ο π ρ ο σ τ α σ ία γ ιν ό τ α ν μ ε δ ο λ ω μ α τ ικ ο ύ ς ψ ε κ α σ μ ο ύ ς ε ίτ ε α π ό τ ο έ δ α φ ο ς ε ίτ ε α π ό τ ο ν α έ ρ α. Η E c o -tra p μ έ ν ε ι ε ν ε ρ γ ή π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο α π ό έ ξ ι μ ή ν ε ς κ α ι ε ίν α ι η μ ό ν η π α γ ίδ α π ο υ κ α τ έ σ τ η σ ε τ η μ έ θ ο δ ο τ η ς μ α ζ ικ ή ς π α γ ίδ ε υ σ η ς π ρ α γ μ α τ ικ ά α υ τ ο δ ύ ν α μ η,μ έ θ ο δ ο δ α κ ο π ρ ο σ τ α σ ία ς. Σ υ ν κ ε κ ρ ιυ έ ν α n E C O - T R A P α π ο τ ε λ ε ίτ α ι α π ό : 1. Έ ν α ν π ρ ά σ ιν ο χ ά ρ τ ιν ο φ ά κ ε λ ο 1 5 X 2 0 c m τ ο υ ο π ο ίο υ η ε ξ ω τ ε ρ ικ ή ε π ιφ ά ν ε ια φ έ ρ ε ι σ ε ο μ ο ιό μ ο ρ φ η κ α τ α ν ο μ ή δ ε λ τ α μ ε θ ρ ίν η π ο υ δ ρ α ω ς ε ν τ ο μ ο κ τ ό ν ο ε π α φ ή ς. Σ τ ο ε σ ω τ ε ρ ικ ό τ ο υ φ α κ έ λ ο υ π ε ρ ιέ χ ε τ α ι ό ξ ιν ο α ν θ ρ α κ ικ ό α μ μ ώ ν ιο π ο υ δ ρ ά ω ς ε λ κ υ σ τ ικ ό τ ρ ο φ ή ς. 2. Έ ν α ν ε ξ α τ μ ισ τ ή ρ α φ ε ρ ο μ ό ν η ς σ ε μ ο ρ φ ή κ ά ψ ο υ λ α ς. Τ α π λ ε ο ν ε κ τ ή υ α τ α τ η ς E C O - T R A P ε ίν α ι: Ε λ έ γ χ ε τ α ι α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ά ο δ ά κ ο ς χ ω ρ ίς ψ ε κ α σ μ ο ύ ς μ ε τ ο ξ ικ ά ε ν τ ο μ ο κ τ ό ν α. Δ ε ν ε π ιβ α ρ ύ ν ε τ α ι μ ε χ η μ ικ ά κ α τ ά λ ο ιπ α ο κ α ρ π ό ς κ α ι τ α φ ύ λ λ α τ η ς ε λ ιά ς. Δ ε ν δ ια σ π ε ίρ ο ν τ α ι χ η μ ικ ά ε ν τ ο μ ο κ τ ό ν α σ τ ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν. Η μ έ θ ο δ ο ς τ η ς μ α ζ ικ ή ς π α γ ίδ ε υ σ η ς μ ε π α γ ίδ ε ς φ ε ρ ο μ ό ν η ς E C O - T R A P ε φ α ρ μ ό ζ ε τ α ι τ α τ ε λ ε υ τ α ία χ ρ ό ν ια σ ε ε κ τ ε τ α μ έ ν ε ς π ε ρ ιο χ έ ς σ τ η ν Κ ρ ή τ η, τη Β ο ιω τία, τ η ν Α ρ γ ο λ ίδ α, τ η ν Ε ύ β ο ια, τ η ν Α ιγ ια λ ε ία, τ η ν Κ ύ π ρ ο α λ λ ά κ α ι σ ε π ε ρ ιο χ έ ς ά λ λ ω ν μ ε σ ο γ ε ια κ ώ ν χ ω ρ ώ ν ό π ω ς η Ιτ α λ ία, η Ισ π α ν ία, η Π ο ρ τ ο γ α λ ία, η Τ υ ν η σ ία, η Ιο ρ δ α ν ία, τ ο Ισ ρ α ή λ κ α ι η Τ ο υ ρ κ ία. 83

Τ α π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α τ η ς ο δ ή γ η σ α ν, τ ο 2 0 0 0, τ ο Ο μ ο σ π ο ν δ ια κ ό Υ π ο υ ρ γ ε ίο Γ ε ω ρ γ ία ς τ ω ν Η.Π.Α. (F e d e ra l U S D A ), σ τ η χ ο ρ ή γ η σ η ά δ ε ια ς χ ρ ή σ η ς τ η ς E C O -T R A P γ ια τα π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ α κ α τ α π ο λ έ μ η σ η ς τ ο υ δ ά κ ο υ σ τ η ν Κ α λ ιφ ό ρ ν ια. Ε ίχ ε π ρ ο η γ η θ ε ί π ε ιρ α μ α τ ικ ή ε φ α ρ μ ο γ ή κ α ι ε π α φ έ ς σ υ μ β ο υ λ ε υ τ ικ ο ύ χ α ρ α κ τ ή ρ α μ ε τη Β ΙΟ Ρ Υ Λ α π ό τ ο 1 9 9 8, ό τ α ν ο δ ά κ ο ς ε μ φ α ν ίσ τ η κ ε γ ια π ρ ώ τ η φ ο ρ ά σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή. Σ ή μ ε ρ α, οι π α γ ίδ ε ς E C O - T R A P ε ίν α ι το μ ο ν α δ ικ ό μ έ σ ο δ α κ ο π ρ ο σ τ α σ ία ς π ο υ ε ίν α ι α π ό λ υ τ α σ ύ μ φ ω ν ο μ ε τ ις α ρ χ έ ς τ η ς β ιο λ ο γ ικ ή ς γ ε ω ρ γ ία ς σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο υ ς κ α ν ο ν ισ μ ο ύ ς τ η ς Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Έ ν ω σ η ς 2 0 9 1 /1 9 9 1, 2 0 9 2 /1 9 9 1, 1 4 8 8 /1 9 9 7 κ α ι 4 7 3 /2 0 0 2, χ ω ρ ίς β έ β α ια η χ ρ ή σ η τ η ς ν α π ε ρ ιο ρ ίζ ε τ α ι μ ό ν ο σ ε β ιο λ ο γ ικ έ ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς. Σ η μ ε ιώ ν ε τ α ι ό τι η E C O - T R A P ε ίν α ι ίσ ω ς τ ο μ ό ν ο φ υ τ ο π ρ ο σ τ α τ ε υ τ ικ ό π ρ ο ϊό ν π ο υ δ ια θ έ τ ε ι ά δ ε ια κ υ κ λ ο φ ο ρ ία ς σ τ η ν Ε λ λ ά δ α α π ό τ ο Υ π ο υ ρ γ ε ίο Γ ε ω ρ γ ία ς (Α ρ. α δ ε ία ς : 1 9 0 0 /0 2-0 4-2 0 0 1 ), σ τ η ν Ιτ α λ ία α π ό τ ο Υ π ο υ ρ γ ε ίο Υ γ ε ία ς (Α ρ. 1 1 1 0 7 /2 9-1 1-2 0 0 1 ) κ α ι σ τ η ν Τ ο υ ρ κ ία α π ό τ ο Υ π ο υ ρ γ ε ίο Γ ε ω ρ γ ία ς (Α ρ. α δ ε ία ς : 3 7 7 3 /2 2-0 5-2 0 0 0 ). Ε λ π ίδ ε ς γ ια τ η ν κ α τ α π ο λ έ μ η σ η τ ο υ σ ο β α ρ ό τ ε ρ ο υ «ε χ θ ρ ο ύ» τ η ς ε λ ιά ς σ τ η χ ώ ρ α μ α ς, χ ω ρ ίς τη χ ρ ή σ η ε ν τ ο μ ο κ τ ό ν ω ν, δ ίν ε ι η δ η μ ιο υ ρ γ ία τ ο υ π ρ ώ τ ο υ δ ια γ ο ν ιδ ια κ ο ύ δ ά κ ο υ, μ ε τ η χ ρ ή σ η τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς μ ε τ α φ ο ρ ά ς γ ο ν ιδ ίω ν, τ η ν ο π ο ία π έ τ υ χ α ν ε ρ ε υ ν η τ έ ς τ ο υ Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ τ η ς Κ ρ ή τ η ς κ α ι τ ο υ Ιν σ τ ιτ ο ύ τ ο υ Τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς κα ι έ ρ ε υ ν α ς. Ο ι ε π ισ τ ή μ ο ν ε ς α ν α κ ά λ υ ψ α ν μ έ θ ο δ ο γ ια τ ο ν α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό δ ια χ ω ρ ισ μ ό α ρ σ ε ν ικ ώ ν κ α ι θ η λ υ κ ώ ν ε ν τ ό μ ω ν κ α ι τη σ τ ε ίρ ω σ η τ ω ν α ρ σ ε ν ικ ώ ν χ ω ρ ίς α λ λ ο ίω σ η τ ω ν χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ώ ν τ ο υ ς. Π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια δ ύ ο «π ρ ο β λ ή μ α τ α», τα ο π ο ία δ ε ν ε π έ τ ρ ε π α ν τ η β ιο λ ο γ ικ ή κ α τ α π ο λ έ μ η σ η τ ο υ δ ά κ ο υ μ ε τ η ν ε φ α ρ μ ο γ ή τ η ς τ ε χ ν ικ ή ς α π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ η ς σ τ ε ίρ ω ν ε ν τ ό μ ω ν (S te rile in s e c t T e c h n iq u e - S IT ), η ο π ο ία β α σ ίζ ε τ α ι σ τη μ α ζ ικ ή ε κ τ ρ ο φ ή κ α ι τ η ν ε π α ν α λ α μ β α ν ό μ ε ν η α π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ η σ τ ε ίρ ω ν α ρ σ ε ν ικ ώ ν ε ν τ ό μ ω ν. Η λ ο γ ικ ή π ίσ ω α π ό τ η ν τ ε χ ν ικ ή α υ τ ή ε ίν α ι ό τ ι τ α θ η λ υ κ ά έ ν τ ο μ α ζ ε υ γ α ρ ώ ν ο υ ν μ ε τ α σ τ ε ίρ α κ α ι δ ε ν α φ ή ν ο υ ν α π ο γ ό ν ο υ ς, μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α τ η σ τ α δ ια κ ή μ ε ίω σ η τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ. Ω ς γ ν ω σ τ ό ν, ο δ ά κ ο ς γ ε ν ν ά τα α υ γ ά τ ο υ σ τ ο ν κ α ρ π ό τ η ς ε λ ιά ς, π ρ ο κ α λ ώ ν τ α ς μ ε γ ά λ η μ ε ίω σ η τ η ς π α ρ α γ ω γ ή ς κ α ι α ύ ξ η σ η τ η ς ο ξ ύ τ η τ α ς τ ο υ λ α δ ιο ύ. Ε ω ς σ ή μ ε ρ α, η κ α τ α π ο λ έ μ η σ η τ ο υ ε ν τ ό μ ο υ γ ιν ό τ α ν μ ε τη χ ρ ή σ η τ ο ξ ικ ώ ν ε ν τ ο μ ο κ τ ό ν ω ν, μ ε α ν υ π ο λ ό γ ισ τ ε ς σ υ ν έ π ε ιε ς γ ια τ ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν κ α ι κ α τ ε π έ κ τ α σ ιν γ ια τη δ η μ ό σ ια υ γ ε ία. Ε ξ ά λ λ ο υ, η ε κ τ ε τ α μ έ ν η χ ρ ή σ η τ ω ν φ α ρ μ ά κ ω ν α υ τ ώ ν έ χ ε ι ο δ η γ ή σ ε ι σ ε μ ε γ ά λ η α ν θ ε κ τ ικ ό τ η τ α τ ο υ ε ν τ ό μ ο υ. Α ξ ίζ ε ι ν α α ν α φ ε ρ θ ε ί, π ά ν τ ω ς, ό τ ι η τ ε χ ν ικ ή α π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ η ς σ τ ε ίρ ω ν ε ν τ ό μ ω ν έ χ ε ι σ υ ν α ν τ ή σ ε ι σ τ ο π α ρ ε λ θ ό ν α ν τ ιδ ρ ά σ ε ις, δ ε δ ο μ έ ν ο υ ό τι π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια έ ξ ο δ ο σ τη φ ύ σ η ε ν ό ς ά γ ν ω σ τ ο υ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ, π ο υ κ α ν ε ίς δ ε ν ξ έ ρ ε ι π ω ς θ α σ υ μ π ε ρ ιφ ε ρ θ ε ί. 84

Η εντουοπανίδα τύπου koaaoc Ε ίν α ι μ ια ο ικ ο λ ο γ ικ ή π α γ ίδ α, μ ε τ η ν ο π ο ία κ α τ α π ο λ ε μ ε ίτ α ι ο δ ά κ ο ς τ η ς ε λ ιά ς ( B a c tro c e ra o le a e ), χ ω ρ ίς ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τ α ι χ η μ ικ ά ε ν τ ο μ ο κ τ ό ν α. Η π α γ ίδ α α π ο τ ε λ ε ίτ α ι α π ό έ ν α π λ α σ τ ικ ό φ ύ λ λ ο π ρ ά σ ιν ο υ χ ρ ώ μ α τ ο ς, π ε ρ α σ μ έ ν ο ε ξ ω τ ε ρ ικ ά μ ε κ ό λ λ α, έ ν α σ α κ ο υ λ ά κ ι μ ε το π ρ ο σ ε λ κ υ σ τ ικ ό τ ρ ο φ ή ς κα ι έ ν α σ ύ ρ μ α α ν ά ρ τ η σ η ς. Η δ ρ ά σ η τ η ς β α σ ίζ ε τ α ι σ τ ο γ ε γ ο ν ό ς, ό τι τ α έ ν τ ο μ α π α γ ιδ ε ύ ο ν τ α ι α π ό τ ο π ρ ο σ ε λ κ υ σ τ ικ ό τ ρ ο φ ή ς κ α ι ψ ά χ ν ο ν τ α ς τ η ν π η γ ή τ η ς ο σ μ ή ς κ ο λ λ ά ν ε π ά ν ω σ τ η ν ε π ιφ ά ν ε ια τ η ς π α γ ίδ α ς. Η ε ιδ ικ ή κ ό λ λ α ε ίν α ι α δ ιά β ρ ο χ ή κ α ι π α ρ α μ έ ν ε ι κ ο λ λ η τ ικ ή μ έ χ ρ ι τ ο τ έ λ ο ς τ η ς κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ ή ς π ε ρ ιό δ ο υ. Τ ο π ρ ο σ ε λ κ υ σ τ ικ ό τ ρ ο φ ή ς έ χ ε ι μ ια ε μ β έ λ ε ια δ έ κ α μ έ τ ρ ω ν π ε ρ ίπ ο υ κα ι ε ξ α τ μ ίζ ε τ α ι α ν ά λ ο γ α μ ε τ ις κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς μ έ σ α σ ε 2-4 μ ή ν ες. Ε ικόνα:3.6: Ε ν τ ο μ ο π α γ ίδ α τ ύ π ο υ κ ό λ λ α ς. Τ ο χ ρ ώ μ α τ η ς π α γ ίδ α ς ε ίν α ι π ρ ά σ ιν ο γ ια ν α π ρ ο σ ε λ κ ύ ο ν τ α ι ό σ ο λ ιγ ό τ ε ρ α ω φ έ λ ιμ α έ ν τ ο μ α, τ α ο π ο ία π α γ ιδ ε ύ ο ν τ α ι α π ό κ ίτ ρ ιν α α ν τ ικ ε ίμ ε ν α. Ο δ ά κ ο ς ε ίν α ι «π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ισ μ έ ν ο ς» α π ό τη φ ύ σ η ν α μ η ν α ν τ ιδ ρ ά μ ό ν ο σ τ ο χ ρ ώ μ α, δ ε δ ο μ έ ν ο υ ό τι ο κ α ρ π ό ς τ η ς ε λ ιά ς ε ίν α ι π ρ ά σ ιν ο ς, ό τ α ν τ ο ν ε π ισ κ έ π τ ο ν τ α ι τα α κ μ α ία γ ια τ η ν τ ο π ο θ έ τ η σ η τ ω ν α υ γ ώ ν (π ε ρ ίο δ ο ς π ρ ο σ β ο λ ή ς ). Έ τ σ ι η π α γ ίδ α δ ρ α ε π ιλ ε κ τ ικ ά κα ι δ ε ν δ ια τ α ρ ά σ σ ε ι τ η ν φ υ σ ικ ή ισ ο ρ ρ ο π ία. 85

Π ό τ ε π ρ έ π ε ι ν α α ν α ρ τ η θ ε ί η π α ν ίδ α ν ια τ η ν α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η τ ο υ δ ά κ ο υ : Κ ά θ ε θ η λ υ κ ό το υ δ ά κ ο υ έ χ ε ι τ η ν ικ α ν ό τ η τ α ν α γ ε ν ν ή σ ε ι 3 5 0 α υ γ ά π ε ρ ίπ ο υ, τ α ο π ο ία π ρ ο σ π α θ ε ί ν α τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ι σ τ ο μ ε σ ο κ ά ρ π ιο τ η ς ε λ ά ς. Τ ο π ό σ α α υ γ ά ε π ιζ ο ύ ν ε ξ α ρ τ ά τ α ι π ά ρ α π ο λ ύ α π ό τ ις κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς. Η α τ μ ο σ φ α ιρ ικ ή υ γ ρ α σ ία, θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς μ ε τ α ξ ύ 3 5 κ α ι 3 0 β α θ μ ώ ν Κ ε λ σ ίο υ κα ι η ύ π α ρ ξ η κ α ρ π ο ύ σ τ η ν ε λ ιά ε υ ν ο ο ύ ν τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τ ο υ δ ά κ ο υ. Γ ι α υ τ ό π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι σ υ ν ή θ ω ς μ ια έ ξ α ρ σ η τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ κ α τ ά τ ο τ έ λ ο ς τ ο υ κ α λ ο κ α ιρ ιο ύ, ό τ α ν π έ φ τ ο υ ν ο ι θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς κ α ι υ π ά ρ χ ε ι ή δ η μ ε γ ά λ ο ς κ α ρ π ό ς. Κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια ε ν ό ς χ ρ ό ν ο υ γ ε ν ν ιο ύ ν τ α ι π ε ρ ίπ ο υ 5 γ ε ν ιέ ς. Ο π λ η θ υ σ μ ό ς μ ια ς γ ε ν ιά ς ε ξ α ρ τ ά τ α ι ε κ τ ό ς α π ό τ ις κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς σ ε μ ε γ ά λ ο β α θ μ ό κ α ι α π ό τ ο π ό σ α έ ν τ ο μ α ε ίχ ε η π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η γ ε ν ιά. Ό σ ο π ιο μ ικ ρ ό ς ή τ α ν ο π λ η θ υ σ μ ό ς τ η ς π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η ς, τ ό σ ο π ιο μ ικ ρ ή θ α ε ίν α ι δ α κ ο π ρ ο σ β ο λ ή τ η ς ε π ό μ ε ν η ς. Η π ρ ώ τ η γ ε ν ιά π ο υ π ε τ ά ε ι ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι σ υ ν ή θ ω ς π ρ ο ς τ α τ έ λ η Μ ά ίο υ. Υ π ό ε υ ν ο ϊκ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς, έ ν α έ ν τ ο μ ο α υ τ ή ς τ η ς γ ε ν ιά ς μ π ο ρ ε ί ν α έ χ ε ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α α π ό τ ρ ία ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια α π ο γ ό ν ο υ ς τ ο φ θ ιν ό π ω ρ ο. Η ε ν τ ο μ ο π α γ ίδ α π ρ ο σ φ έ ρ ε ι σ υ ν ε χ ή π ρ ο σ τ α σ ία α π ό τ η ν π ρ ώ τ η μ έ χ ρ ι τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία γ ε ν ιά. Γ ια τ η ν α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ η τ ω ν π ρ ώ τ ω ν γ ε ν ιώ ν τ ο π ο θ ε τ ε ίτ α ι δ έ ν τ ρ ο π α ρ ά δ έ ν τ ρ ο α ρ χ ίζ ο ν τ α ς α π ό τ ις α ρ χ έ ς Ιο υ ν ίο υ (σ τ ις ε σ τ ίε ς ό π ο υ σ υ ν ή θ ω ς π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ η π ρ ο σ β ο λ ή ) κ α ι α υ ξ ά ν ο ν τ α ς τ ο ν α ρ ιθ μ ό τ ω ν π α γ ίδ ω ν σ τ α δ ια κ ά, ώ σ π ο υ α π ό τ ο ν Α ύ γ ο υ σ τ ο κ α ι μ ε τ ά ν α έ χ ε ι α ν α ρ τ η θ ε ί τ ε λ ικ ά μ ια π α γ ίδ α σ ε κ ά θ ε δ έ ν τ ρ ο. Τ α κ α λ ύ τ ε ρ α α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ α ι, ό τ α ν ο ι π α γ ίδ ε ς α ν α ρ τ η θ ο ύ ν α π ό ν ω ρ ίς κ α ι σ ε μ ε γ ά λ ε ς σ υ ν ε χ ό μ ε ν ε ς ε κ τ ά σ ε ις. Ο ι β ιο κ α λ λ ιε ρ γ η τ έ ς π ο υ χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τ η ν ε ν τ ο μ ο π α γ ίδ α τ ύ π ο υ κ ό λ λ α ς ε ξ α ιρ ο ύ ν τ α ι α π ό τ η ν π α ρ α κ ρ ά τ η σ η γ ια τη δ α κ ο κ τ ο ν ία τ ω ν τ ο π ικ ώ ν Δ ιε υ θ ύ ν σ ε ω ν Γ ε ω ρ γ ία ς. Τ ο π ο θ έ τ η σ η τ η ς π α ν ίδ α ο Η τ ο π ο θ έ τ η σ η γ ίν ε τ α ι ω ς ε ξ ή ς : ν ' Τ ρ υ π ά μ ε μ ε τη μ ύ τη το υ σ ύ ρ μ α τ ο ς π ο υ β ρ ίσ κ ε τ α ι σ τ ο χ α ρ τ ο κ ιβ ώ τ ιο το π λ α σ τ ικ ό σ α κ ο υ λ ά κ ι μ ε τ ο π ρ ο σ ε λ κ υ σ τ ικ ό τ ρ ο φ ή ς σ ε τ ρ ία σ η μ ε ία, ν ' Α ν ο ίγ ο υ μ ε π ρ ο σ ε κ τ ικ ά το π λ α σ τ ικ ό φ ύ λ λ ο, έ τ σ ι ώ σ τ ε η π λ ε υ ρ ά π ο υ ε ίν α ι π ε ρ α σ μ έ ν η μ ε κ ό λ λ α ν α δ ε ίχ ν ε ι π ρ ο ς τ α έ ξ ω, ε ν ώ μ έ σ α β ρ ίσ κ ε τ α ι τ ο σ α κ ο υ λ ά κ ι. ν ' Π ε ρ ν ά μ ε τη μ ύ τη το υ σ ύ ρ μ α τ ο ς α π ό τ ις τ ρ ύ π ε ς, ν ' Τ ο π ο θ ε τ ο ύ μ ε τ η ν π α γ ίδ α σ ε ψ η λ ό κ α ι σ κ ιε ρ ό μ έ ρ ο ς το υ δ έ ν τ ρ ο υ, ν ' Γ ια ν α ε ξ α σ φ α λ ισ τ ε ί η α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ η τ α τ η ς π α γ ίδ α ς π ρ έ π ε ι ν α π ρ ο σ ε χ θ ο ύ ν τ ρ ία σ η μ ε ία : ν ' Ν α α ν α ρ τ η θ ε ί έ γ κ α ιρ α, δ η λ. π ρ ιν ε μ φ α ν ισ τ ο ύ ν μ ε γ ά λ ο ι π λ η θ υ σ μ ο ί, ν ' Ν α α ν α ρ τ η θ ε ί σ ε σ κ ιε ρ ό μ έ ρ ο ς το υ δ έ ν τ ρ ο υ. 86

Ν α μ η ν έ λ θ ε ι σ ε ε π α φ ή μ ε σ κ ό ν η. 3.6.1.2 Πυρηνοτρήτης (Prays oleae / / Hyponomeutidae, Λεπιδόπτερα) Ζ η υ ιά : Π ρ ο σ β ά λ λ ο ν τ α ι φ ύ λ λ α, ά ν θ η κ α ι κ α ρ π ο ί α π ό δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς γ ε ν ε έ ς τ ο υ ε ν τ ό μ ο υ. Σ τα φ ύ λ λ α π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ α ι τ ε σ σ ά ρ ω ν ε ιδ ώ ν σ τ ο έ ς : ν η μ α τ ο ε ιδ ή ς (π ρ ω τ ο γ ε ν ή ς ), σ χ ή μ α τ ο ς C ( δ ε υ τ ε ρ ο γ ε ν ή ς ), β ο θ ρ ίο (τ ρ ιτ ο γ ε ν ή ς - σ τ ρ ο γ γ υ λ ή ), α κ α ν ό ν ισ τ ο υ σ χ ή μ α τ ο ς - α ν ο ικ τ ή. Π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ α ι ε π ίσ η ς φ ύ λ λ α σ υ ν δ ε δ ε μ έ ν α μ ε μ ε τ ά ξ ιν α ν η μ ά τ ια, ό τ α ν η π ρ ο ν ύ μ φ η ε τ ο ιμ ά ζ ε τ α ι ν α ν υ μ φ ω θ ε ί. Σ τ ις τ α ξ ια ν θ ίε ς τ α κ α τ ε σ τ ρ α μ μ έ ν α ά ν θ η ε ίν α ι ε π ίσ η ς σ υ ν δ ε δ ε μ έ ν α μ ε μ ε τ ά ξ ιν α ν η μ ά τ ια. Ο ι π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν ο ι α π ό τ ις π ρ ο ν ύ μ φ ε ς κ α ρ π ο ί ξ η ρ α ίν ο ν τ α ι, μ α υ ρ ίζ ο υ ν κ α ι π έ φ τ ο υ ν («π ιπ έ ρ ι» = κ α ρ π ο ί 4-6 χ ιλ ιο σ τ ά, «κ α λ ο γ ρ ί» = κ α ρ π ο ί 8-1 0 χ ιλ ιο σ τ ά ) τ ο ν Ιο ύ ν ιο - Ιο ύ λ ιο (θ ε ρ ιν ή π τ ώ σ η ) κ α ι α ρ γ ό τ ε ρ α τ ο ν Σ ε π τ έ μ β ρ ιο έ ω ς Ο κ τ ώ β ρ ιο κ α τ ά τ η ν έ ξ ο δ ο τ ω ν ώ ρ ιμ ω ν π ρ ο ν υ μ φ ώ ν ( φ θ ιν ο π ω ρ ιν ή π τ ώ σ η ). Ε χ θ ρ ό ς : Ο π υ ρ η ν ο τ ρ ή τ η ς σ υ μ π λ η ρ ώ ν ε ι 3 γ ε ν ε έ ς τ ο χ ρ ό ν ο. Δ ια χ ε ιμ ά ζ ε ι ω ς π ρ ο ν ύ μ φ η φ υ λ λ ό β ια ς γ ε ν ε ά ς μ έ σ α σ τ ις σ τ ο έ ς π ο υ α ν ο ίγ ε ι σ τ α φ ύ λ λ α, ό π ο υ υ φ ίσ τ α τ α ι 4 ε κ δ ύ σ ε ις ( Σ ε π τ έ μ β ρ ιο ς -Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο ς ). 1. Π ρ ο ν ύ μ φ η 1 η ς η λ ικ ία ς» π ρ ω τ ο γ ε ν ή ς σ τ ο ά 2. Π ρ ο ν ύ μ φ η 2 η ς η λ ικ ία ς» δ ε υ τ ε ρ ο γ ε ν ή ς σ τ ο ά 3. Π ρ ο ν ύ μ φ η 3 η ς η λ ικ ία ς» τ ρ ιτ ο γ ε ν ή ς σ τ ο ά 4. Π ρ ο ν ύ μ φ η 4 η ς η λ ικ ία ς» α ν ο ικ τ ή σ τ ο ά Η π ρ ο ν ύ μ φ η τ η ς τ ε λ ε υ τ α ία ς η λ ικ ία ς κ υ κ λ ο φ ο ρ ε ί ε λ ε ύ θ ε ρ α σ τ ο φ ύ λ λ ω μ α κ α ι π ρ ο σ β ά λ λ ε ι τ ις β λ α σ τ ικ έ ς κ ο ρ υ φ έ ς κ α ι τ ο υ ς ο φ θ α λ μ ο ύ ς τ η ς ε λ ιά ς. Τ ε λ ικ ά σ υ ν δ έ ε ι τ α π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν α ό ρ γ α ν α μ ε μ ε τ ά ξ ιν α ν ή μ α τ α κ α ι σ χ η μ α τ ίζ ε ι β ο μ β ύ κ ιο, ό π ο υ χ ρ υ σ α λ λ ιδ ώ ν ε τ α ι. Α π ό τ έ λ η Μ α ρ τ ίο υ κ α ι ό λ ο τ ο ν Α π ρ ίλ ιο ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι τα α κ μ α ία τ η ς α ν θ ό β ια ς γ ε ν ε ά ς. Τ α θ η λ υ κ ά ω ο τ ο κ ο ύ ν σ τ ο ν κ ά λ υ κ α κ α τ ά π ρ ο τ ίμ η σ η κ ιτ ρ ιν ο π ρ ά σ ιν ω ν, κ λ ε ισ τ ώ ν ά ν θ ε ω ν ε λ ιά ς («κ ρ ό κ ια σ μ α» ). Ο ι ε κ κ ο λ α π τ ό μ ε ν ε ς π ρ ο ν ύ μ φ ε ς ε ισ έ ρ χ ο ν τ α ι σ το ά ν θ ο ς κ α ι τ ρ έ φ ο ν τ α ι α π ό το ε σ ω τ ε ρ ικ ό τ ο υ. Τ α π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν α ά ν θ η σ υ ν δ έ ο ν τ α ι μ ε ν η μ ά τ ια, ό π ο υ η π ρ ο ν ύ μ φ η χ ρ υ σ α λ λ ιδ ώ ν ε τ α ι. Τ ο ν Ιο ύ ν ιο ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι τ α α κ μ α ία τ η ς κ α ρ π ό β ια ς γ ε ν ε ά ς κ α ι τα θ η λ υ κ ά ω ο τ ο κ ο ύ ν σ τ ο ν κ ά λ υ κ α ν ε α ρ ώ ν κ α ρ π ώ ν μ ε γ α λ α κ τ ώ δ ε ς ε ν δ ο σ π έ ρ μ ιο (ό χ ι ξ υ λ ο π ο ιη μ έ ν ο ). Ο ι ε κ κ ο λ α π τ ό μ ε ν ε ς π ρ ο ν ύ μ φ ε ς ε ισ έ ρ χ ο ν τ α ι α π ό τ ο ν π ο δ ίσ κ ο σ τ η ν σ ά ρ κ α κ α ι π ρ ο χ ω ρ ο ύ ν σ τ ο ν π υ ρ ή ν α α π ό τ ο ε σ ω τ ε ρ ικ ό το υ ο π ο ίο υ 87

τ ρ έ φ ο ν τ α ι. Κ α τ ά τ η ν ε ίσ ο δ ο τ ο υ ς τ ρ α υ μ α τ ίζ ο υ ν τ ο ν π ο δ ίσ κ ο ή τ ις α γ γ ε ιώ δ ε ις δ ε σ μ ίδ ε ς π ο υ τ ο ν σ υ ν δ έ ο υ ν μ ε τ ο ν ν ε α ρ ό κ α ρ π ό, ο ο π ο ίο ς σ τ α μ α τ ά ν α α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι, ξ η ρ α ίν ε τ α ι α π ό τ ο μ α ή β α θ μ ια ία, α ν ά λ ο γ α μ ε τ ο σ τ ά δ ιο α ν ά π τ υ ξ ή ς το υ, μ α υ ρ ίζ ε ι κ α ι τ ε λ ικ ά π έ φ τ ε ι («π ιπ έ ρ ι», «κ α λ ο γ ρ ί» ). Τ ο ν Σ ε π τ έ μ β ρ ιο ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ε τ α ι η α ν ά π τ υ ξ η τ ω ν π ρ ο ν υ μ φ ώ ν, ο π ό τ ε α ν ο ίγ ο υ ν τ ρ ύ π α σ τ ο ν π υ ρ ή ν α κ α ι ε ξ έ ρ χ ο ν τ α ι, σ χ η μ α τ ίζ ο υ ν β ο μ β ύ κ ιο κ α ι χ ρ υ σ α λ λ ιδ ώ ν ο ν τ α ι ε π ά ν ω σ τ ο δ έ ν δ ρ ο. Κ α τ ά τ η ν έ ξ ο δ ο τ η ς η π ρ ο ν ύ μ φ η τ ρ α υ μ α τ ίζ ε ι τ ο υ ς ισ τ ο ύ ς σ τ ο σ η μ ε ίο π ρ ό σ φ υ σ η ς τ ο υ ς σ τ ο ν π ο δ ίσ κ ο κ α ι ο ι κ α ρ π ο ί π έ φ τ ο υ ν. Ό τ α ν ο κ α ρ π ό ς έ χ ε ι π έ σ ε ι σ ε ν ε α ρ ό σ τ ά δ ιο η ώ ρ ιμ η π ρ ο ν ύ μ φ η ε ξ έ ρ χ ε τ α ι κ α ι ν υ μ φ ώ ν ε τ α ι σ τ ο έ δ α φ ο ς. Τ α θ η λ υ κ ά α κ μ α ία τ η ς φ υ λ λ ο φ ά γ ο υ γ ε ν ε ά ς ω ο τ ο κ ο ύ ν σ τ α φ ύ λ λ α κ α ι ο ι ε κ κ ο λ α π τ ό μ ε ν ε ς π ρ ο ν ύ μ φ ε ς ε ισ έ ρ χ ο ν τ α ι σ τ ο ε σ ω τ ε ρ ικ ό κ α ι σ χ η μ α τ ίζ ο υ ν τ ις σ το έ ς. Α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η : Σ υ ν ισ τ ώ ν τ α ι ψ ε κ α σ μ ο ί μ ε σ κ ε υ ά σ μ α τ α μ ε τ ο ν ε ν τ ο μ ο π α θ ο γ ό ν ο β ά κ ιλ ο B a c illu s th u rin g ie n s is, ε ν α ν τ ίο ν τ η ς α ν θ ό β ια ς γ ε ν ε ά ς σ τ ο «κ ρ ό κ ια σ μ α» ( ό τ α ν α ρ χ ίζ ο υ ν ν α «σ κ ά ν ε» το 5-1 0 % τ ω ν α ν θ έ ω ν ) κ α ι ε ν α ν τ ίο ν τ η ς κ α ρ π ό β ια ς γ ε ν ε ά ς σ τ ο «σ κ ά γ ι» (ό τ α ν έ χ ε ι π έ σ ε ι τ ο 9 0-9 5 % τ ω ν α ν θ έ ω ν ). Εικόνα 3.7: Προσβολές φύλλων ελιάς από προνύμφες της φυλλόβιας γενεάς του πυρηνοτρήτη. Διακρίνονται από αριστερά οι χαρακτηριστικοί τύποι προσβολών στα φύλλα: νηματοειδής στοά - στοά τύπου C - βοθρίο. 3.6.1.3 Λεκάνιο ή μαύρη ψώρα της ελιάς (Saissetia oleae // Lecaniidae, Κοκκοειδή, Ημίτπερα) Ζ η υ ιά : Π ο λ υ φ ά γ ο ε ίδ ο ς, μ ε π ε ρ ίπ ο υ 1 5 0 ξ ε ν ισ τ έ ς. Α π α ν τ ά τ α ι σ ε ό λ η τ η ν Ε λ λ ά δ α κ α ι π ρ ο κ α λ ε ί κ υ ρ ίω ς ζ η μ ιέ ς σ τ η ν ε λ ιά κ α ι σ τ α ε σ π ε ρ ιδ ο ε ιδ ή. Π ρ ο σ β ά λ λ ο ν τ α ι τ α 88

κ λ α δ ιά κ α ι τα φ ύ λ λ α, α π ό ό π ο υ α π ο μ υ ζ ο ύ ν τ α ι ο ι φ υ τ ικ ο ί χ υ μ ο ί. Ε π ιπ λ έ ο ν σ τ α μ ε λ ιτ ώ δ η ε κ κ ρ ίμ α τ α το υ κ ο κ κ ο ε ιδ ο ύ ς τ ρ έ φ ε τ α ι ο δ ά κ ο ς κ α ι α ν α π τ ύ σ σ ο ν τ α ι οι μ ύ κ η τ ε ς τη ς κ α π ν ιά ς, δ υ σ χ ε ρ α ίν ο ν τ α ς ό λ ε ς τ ις φ υ σ ιο λ ο γ ικ έ ς λ ε ιτ ο υ ρ γ ίε ς (α ν α π ν ο ή, δ ια π ν ο ή, φ ω τ ο σ ύ ν θ ε σ η ) τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν. Ε χ θ ρ ό ς : Σ τ η ν Ε υ ρ ώ π η το λ ε κ ά ν ιο α ν α π α ρ ά γ ε τ α ι π α ρ θ ε ν ο γ ε ν ε τ ικ ά δ ιό τ ι το α ρ σ ε ν ικ ό δ ε ν έ χ ε ι π α ρ α τ η ρ η θ ε ί. Τ ο χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό γ ν ώ ρ ισ μ α το υ ε ν τ ό μ ο υ ε ίν α ι ο σ χ η μ α τ ισ μ ό ς ε ν ό ς α ν ά γ λ υ φ ο υ «Η» σ τη ρ α χ ια ία ε π ιφ ά ν ε ια τ ο υ θ η λ υ κ ο ύ. Τ ο λ ε κ ά ν ιο σ υ μ π λ η ρ ώ ν ε ι μ ία γ ε ν ε ά τ ο χ ρ ό ν ο, α λ λ ά σ ε π ε ρ ιο χ έ ς μ ε ε υ ν ο ϊκ ό κ λ ίμ α κ α ι δ ύ ο. Η 2 η γ ε ν ε ά π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι κ υ ρ ίω ς σ ε π α ρ α θ α λ ά σ σ ιε ς τ ο π ο θ ε σ ίε ς κ α ι α ρ δ ε υ ο μ έ ν ο υ ς ε λ α ιώ ν ε ς, ό π ο υ ο η π ιό τ ε ρ ο ς κ α ιρ ό ς κ α ι η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η υ γ ρ α σ ία ε π ιτ ρ έ π ο υ ν τ α χ ύ τ ε ρ η α ν ά π τ υ ξ η. Τ ο λ ε κ ά ν ιο δ ια χ ε ιμ ά ζ ε ι ω ς α ν ώ ρ ιμ ο α κ μ α ίο ή α ν α π τ υ γ μ έ ν η π ρ ο ν ύ μ φ η (II κ α ι III σ τ α δ ίο υ ). Τ η ν ά ν ο ιξ η (Μ ά ιο ) τ α θ η λ υ κ ά α κ μ α ία γ ε ν ν ο ύ ν π α ρ θ ε ν ο γ ε ν ε τ ικ ά α υ γ ά, π ο ύ ε κ κ ο λ ά π τ ο ν τ α ι α π ό Ιο ύ λ ιο έ ω ς Α ύ γ ο υ σ τ ο. Ο ι π ρ ο ν ύ μ φ ε ς δ ια ν ύ ο υ ν τ ρ ία σ τ ά δ ια μ έ χ ρ ι ν α ο λ ο κ λ η ρ ω θ ε ί η α ν ά π τ υ ξ ή τ ο υ ς. Τ ο ζ ε σ τ ό κ α ι ξ η ρ ό κ α λ ο κ α ίρ ι η ε ξ έ λ ιξ η τ ω ν ν υ μ φ ώ ν ε π ιβ ρ α δ ύ ν ε τ α ι. Εικόνα:3.8: Ακμαία, νεοεκκολαφθείσες κινητές και σταθεροποιηθείσες προνύμφες Λεκανίου. Α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η : Τ ο λ ε κ ά ν ιο έ χ ε ι μ ε γ ά λ ο α ρ ιθ μ ό φ υ σ ικ ώ ν ε χ θ ρ ώ ν κ α ι π α ρ α σ ίτ ω ν π ο υ μ ε ιώ ν ο υ ν σ η μ α ν τ ικ ά τ ο ν π λ η θ υ σ μ ό το υ. Σ ε π ε ρ ίπ τ ω σ η π ο υ δ ια π ισ τ ω θ ε ί σ η μ α ν τ ικ ό ς α ρ ιθ μ ό ς ε ν τ ό μ ω ν, τ ό τ ε σ υ ν ισ τ ώ ν τ α ι 1-2 ψ ε κ α σ μ ο ί Ιο ύ λ ιο έ ω ς Α ύ γ ο υ σ τ ο ε ν α ν τ ίο ν τ ω ν κ ιν η τ ώ ν π ρ ο ν υ μ φ ώ ν τ η ς π ρ ώ τ η ς γ ε ν ε ά ς μ ε θ ε ρ ιν ό π ο λ τ ό ή π α ρ α φ ιν έ λ α ιο. Τ ο ε π ίκ α ιρ ο τ η ς ε π έ μ β α σ η ς ε ίν α ι ό τ α ν έ χ ε ι ε κ κ ο λ α φ θ ε ί τ ο 5 0 % τ ω ν α υ γ ώ ν. 89

Ε ικονα:3.9:ν ύμφ ες Λεκανίου Εικόνα:3.10: Προσβολή από Λεκάνιο και ανάπτυξη Καπνιάς σε φύλλα ελιάς 3.6.1.4 Ψύλλα (Βαμβακάδα) της ελιάς (Euphyllura phillyreae / / Aphalaridae, Ημίπτερα) Η κ ο ιν ή ο ν ο μ α σ ία το υ ε ν τ ό μ ο υ ο φ ε ίλ ε τ α ι σ τ ις χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ έ ς λ ε υ κ έ ς κ η ρ ώ δ ε ις ε κ κ ρ ίσ ε ις π ο υ κ α λ ύ π τ ο υ ν τ ο σ ώ μ α τ ω ν π ρ ο ν υ μ φ ώ ν κ α ι τ α π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν α ό ρ γ α ν α. Ο ι ε κ κ ρ ίσ ε ις α υ τ έ ς π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ι α π ό α δ έ ν ε ς π ο υ β ρ ίσ κ ο ν τ α ι σ το π ίσ ω μ έ ρ ο ς τ η ς κ ο ιλ ία ς. Ε ίν α ι δ ια δ ε δ ο μ έ ν ο σ ε ό λ ε ς τ ις ε λ α ιο κ ο μ ικ έ ς π ε ρ ιο χ έ ς τ η ς Μ ε σ ο γ ε ίο υ κ α ι έ χ ε ι α π ο κ λ ε ισ τ ικ ό ξ ε ν ισ τ ή τ η ν ε λ ιά. Ζ η μ ιά : Σ χ η μ α τ ίζ ε ι α π ο ικ ίε ς σ τ ις τ α ξ ια ν θ ίε ς, οι ο π ο ίε ς κ α λ ύ π τ ο ν τ α ι α π ό β α μ β α κ ώ δ η ε κ κ ρ ίμ α τ α μ ε σ υ ν έ π ε ια τ η ν π α ρ ε μ π ό δ ισ η τ η ς γ ο ν ιμ ο π ο ίη σ η ς. Ε π ιπ λ έ ο ν π ρ ο κ α λ ο ύ ν ε ξ α σ θ έ ν η σ η τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν λ ό γ ω α π ο μ ύ ζ η σ η ς φ υ τ ικ ώ ν χ υ μ ώ ν κ α ι α ν ά π τ υ ξ η τ ω ν μ υ κ ή τ ω ν τ η ς κ α π ν ιά ς. Ε χ θ ρ ό ς : Δ ια χ ε ιμ ά ζ ε ι ω ς α κ μ α ίο σ τ ις μ α σ χ ά λ ε ς τ ω ν β λ α σ τ ώ ν κ α ι τ ω ν μ ίσ χ ω ν τ ω ν φ ύ λ λ ω ν κ α ι τ η ν ά ν ο ιξ η ω ο τ ο κ ε ί σ τ ο υ ς ε κ τ υ σ σ ό μ ε ν ο υ ς ο φ θ α λ μ ο ύ ς ή σ τ ις τ α ξ ια ν θ ίε ς. Ο ι ε κ κ ο λ α π τ ό μ ε ν ε ς ν ύ μ φ ε ς ε γ κ α θ ίσ τ α ν τ α ι σ ε φ ύ λ λ α κ α ι ά ν θ η σ χ η μ α τ ίζ ο ν τ α ς β α μ β α κ ώ δ ε ις α π ο ικ ίε ς, ό π ο υ ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ο υ ν τ η ν α ν ά π τ υ ξ ή τ ο υ ς σ ε α κ μ α ία. Έ χ ε ι μ ία γ ε ν ε ά το χ ρ ό ν ο, α λ λ ά ο α ρ ιθ μ ό ς τ ω ν γ ε ν ε ώ ν μ π ο ρ ε ί ν α π ο ικ ίλ λ ε ι α ν ά λ ο γ α μ ε τ ις κ λ ιμ α τ ο λ ο γ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς. Σε ξ η ρ ο θ ε ρ μ ικ έ ς π ε ρ ιό δ ο υ ς π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι κ α τ α σ τ ρ ο φ ή τ ω ν ω ώ ν κ α ι τ ω ν ν υ μ φ ώ ν.

Α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η : Ο ι ψ ε κ α σ μ ο ί γ ια τ α ά λ λ α ε ν τ ο μ ο λ ο γ ικ ά π ρ ο β λ ή μ α τ α τ η ς ε λ ιά ς π α ρ έ χ ο υ ν π ρ ο σ τ α σ ία κα ι α π ό τ η ν ψ ύ λ λ α. Σ ε π ε ρ ίπ τ ω σ η π ο υ δ ια π ισ τ ω θ ε ί σ η μ α ν τ ικ ό ς α ρ ιθ μ ό ς ε ν τ ό μ ω ν, τ ό τ ε σ υ ν ισ τ ά τ α ι έ ν α ς ψ ε κ α σ μ ό ς ε ν α ν τ ίο ν τ ω ν κ ιν η τ ώ ν π ρ ο ν υ μ φ ώ ν μ ε θ ε ρ ιν ό π ο λ τ ό ή π α ρ α φ ιν έ λ α ιο. Εικόνα 3.11: Βαμβακώδεις αποικίες της ψύλλας σε ταξιανθία ελιάς. 3.6.1.5 Ασπιδιωτός ή λευκή ψώρα εσπεριδοειδών (Diaspididae, Κοκκοειδή, Ημίπτερα) Ε ξ α ιρ ε τ ικ ά κ ο σ μ ο π ο λ ίτ ικ ο κ α ι π ο λ υ φ ά γ ο ε ίδ ο ς. Σ τ η ν Ε λ λ ά δ α π ρ ο κ α λ ε ί ζ η μ ιέ ς κ υ ρ ίω ς σ τ η ν ε λ ιά, τ α ε σ π ε ρ ιδ ο ε ιδ ή, τ η ν χ α ρ ο υ π ιά, σ ε κ α λ λ ω π ισ τ ικ ά δ έ ν δ ρ α κ α ι θ ά μ ν ο υ ς (π.χ. π ικ ρ ο δ ά φ ν η ), κ α θ ώ ς κ α ι σ ε φ υ τ ά θ ε ρ μ ο κ η π ίο υ κ α ι σ τ η ν π α τ ά τ α. Ζ η ιιιά : Π ρ ο σ β ά λ λ ο ν τ α ι φ ύ λ λ α, κ λ α δ ιά κ α ι κ α ρ π ο ί, ο ι ο π ο ίο ι κ α λ ύ π τ ο ν τ α ι α π ό έ ν α σ τ ρ ώ μ α α σ π ιδ ίω ν. Π ρ ο κ α λ ε ίτ α ι φ υ λ λ ό π τ ω σ η, ξ ή ρ α ν σ η κ λ ά δ ω ν κ α ι γ ε ν ικ ά τ ο δ έ ν δ ρ ο ε ξ α σ θ ε ν ε ί α π ό τ η ν α π ο μ ύ ζ η σ η φ υ τ ικ ώ ν χ υ μ ώ ν. Σ τ η ν ε λ ιά ο κ α ρ π ό ς ε μ φ α ν ίζ ε ι σ κ ο τ ε ιν ό χ ρ ω μ ε ς κ η λ ίδ ε ς, π α ρ α μ ο ρ φ ώ ν ε τ α ι κ α ι δ ε ν α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι κ α ν ο ν ικ ά. Σ τ ις ε λ α ιο π ο ιή σ ιμ ε ς π ο ικ ιλ ίε ς έ χ ο υ μ ε α π ώ λ ε ια σ τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ε λ α ιο λ ά δ ο υ, ε ν ώ σ τ ις ε π ιτ ρ α π έ ζ ιε ς, α κ ό μ α κ α ι μ ια μ ικ ρ ή π ρ ο σ β ο λ ή σ τ ο ν κ α ρ π ό ε ίν α ι ε π ιζ ή μ ια δ ιό τ ι τ ο ν κ α θ ισ τ ά μ η ε μ π ο ρ ε ύ σ ιμ ο. Ε γ θ ο ό ε : Τ ο ε ν ή λ ικ ο θ η λ υ κ ό έ χ ε ι α σ π ίδ ιο κ υ κ λ ικ ό, χ ρ ώ μ α τ ο ς α ν ο ιχ τ ο ύ κ ίτ ρ ιν ο υ. Σ τα ε σ π ε ρ ιδ ο ε ιδ ή έ χ ε ι 3 έ ω ς 4 γ ε ν ε έ ς τ ο χ ρ ό ν ο κ α ι σ τ η ν ε λ ιά τ ρ ε ις (3 ). Δ ια χ ε ιμ ά ζ ε ι 91

ω ς α κ μ α ίο κ α ι ω ς π ρ ο ν ύ μ φ η δ ε υ τ έ ρ ο υ σ τ α δ ίο υ. Τ ο ν Μ ά ρ τ ιο τ α α κ μ α ία ω ο τ ο κ ο ύ ν κ α ι τ ο ν Α π ρ ίλ ιο ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι οι κ ιν η τ έ ς π ρ ο ν ύ μ φ ε ς τ η ς π ρ ώ τ η ς γ ε ν ε ά ς. Η α ν ά π τ υ ξ η σ τ ο σ τ ά δ ιο το υ α κ μ α ίο υ ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ε τ α ι τ έ λ η Ιο υ ν ίο υ έ ω ς α ρ χ έ ς Ιο υ λ ίο υ, ο π ό τ ε α κ ο λ ο υ θ ε ί ω ο τ ο κ ία. Ο ι κ ιν η τ έ ς π ρ ο ν ύ μ φ ε ς τ η ς δ ε ύ τ ε ρ η ς γ ε ν ε ά ς ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι α π ό τ έ λ η Ιο υ λ ίο υ μ έ χ ρ ι τέ λ η Ο κ τ ω β ρ ίο υ μ ε μ έ γ ισ τ ο τ ο ν Α ύ γ ο υ σ τ ο. Ο κ ύ κ λ ο ς ε π α ν α λ α μ β ά ν ε τ α ι κ α ι μ έ σ α Ο κ τ ω β ρ ίο υ ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο π ο σ ο σ τ ό τ ω ν κ ιν η τ ώ ν π ρ ο ν υ μ φ ώ ν τ ρ ίτ η ς γ ε ν ε ά ς, ο ι ο π ο ίε ς θ α α ν α π τ υ χ θ ο ύ ν σ ε π ρ ο ν ύ μ φ ε ς δ ε ύ τ ε ρ ο υ σ τ α δ ίο υ ή κ α ι α κ μ α ία γ ια ν α δ ια χ ε ιμ ά σ ο υ ν. Π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι ε π ικ ά λ υ ψ η γ ε ν ε ώ ν ιδ ίω ς μ ε τ α ξ ύ δ ε ύ τ ε ρ η ς κ α ι τ ρ ίτ η ς γ ε ν ε ά ς. Τ ο έ ν τ ο μ ο π ρ ο τ ιμ ά σ υ ν ή θ ω ς τα κ ά τ ω σ κ ια ζ ό μ ε ν α κ α ι μ ε π υ κ ν ό φ ύ λ λ ω μ α μ έ ρ η τ η ς κ ό μ η ς τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν. Ε π ίσ η ς π ρ ο τ ιμ ά τ η ν κ ά τ ω ε π ιφ ά ν ε ια τ ω ν φ ύ λ λ ω ν, ε ν ώ θ ε ω ρ ε ίτ α ι π ο λ ύ ε υ π α θ έ ς σ τ ο ν ζ ε σ τ ό κα ι ξ η ρ ό κ α ιρ ό. Α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η : Γ ε ν ικ ά σ τ ις β ιο λ ο γ ικ έ ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς δ ε ν μ α ς δ η μ ιο υ ρ γ ε ί σ ο β α ρ ά π ρ ο β λ ή μ α τ α λ ό γ ω τ η ς κ α τ α π ο λ έ μ η σ ή ς το υ α π ό τ ο υ ς π ο λ υ ά ρ ιθ μ ο ύ ς φ υ σ ικ ο ύ ς ε χ θ ρ ο ύ ς τ ο υ. Σ υ σ τ ή ν ε τ α ι α ρ α ίω μ α τ η ς κ ό μ η ς το υ δ έ ν δ ρ ο υ κ α ι α π ο φ υ γ ή υ π ε ρ β ο λ ικ ή ς λ ίπ α ν σ η ς κα ι ά ρ δ ε υ σ η ς. Τ έ λ ο ς ό π ο υ ο π λ η θ υ σ μ ό ς τ ο υ ε ν τ ό μ ο υ ε ίν α ι υ ψ η λ ό ς, σ υ σ τ ή ν ο ν τ α ι ψ ε κ α σ μ ο ί ε ν α ν τ ίο ν τ ω ν κ ιν η τ ώ ν π ρ ο ν υ μ φ ώ ν ιδ ια ίτ ε ρ α τ η ς π ρ ώ τ η ς γ ε ν ε ά ς, τ ο ν Α π ρ ίλ ιο, μ ε θ ε ρ ιν ό π ο λ τ ό ή π α ρ α φ ιν έ λ α ιο. Ε ν α ν τ ίο ν τ ω ν ε υ α ίσ θ η τ ω ν σ τ α δ ίω ν τ η ς δ ε ύ τ ε ρ η ς κ α ι τ ρ ίτ η ς γ ε ν ε ά ς σ υ σ τ ή ν ο ν τ α ι ψ ε κ α σ μ ο ί μ έ σ α μ έ χ ρ ι τ έ λ η Α υ γ ο ύ σ τ ο υ κ α ι μ έ σ α Ο κ τ ω β ρ ίο υ α ν τ ίσ τ ο ιχ α. Σ ε π ο λ ύ σ π ά ν ιε ς π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ις θ α χ ρ ε ια σ θ ο ύ ν π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ι α π ό έ ν α ς, ψ ε κ α σ μ ο ί. 92

3.6.1.6. Παρλατόρια (P ariatoria oleae / / Diaspididae, Κοκκοειδή, Η μίπ τερα) Ε ίν α ι έ ν α ε ξ α ιρ ε τ ικ ά π ο λ υ φ ά γ ο έ ν τ ο μ ο. Π ρ ο σ β ά λ λ ε ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α α π ό 2 0 0 π ο λ υ ε τ ή φ υ τ ά. Σ υ χ ν ό τ ε ρ α ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι σ τ η ν ε λ ιά, σ τ α π υ ρ η ν ό κ α ρ π α κ α ι τ α μ η λ ο ε ιδ ή. Ζ η υ ιά : Π ρ ο σ β ά λ λ ο ν τ α ι ό λ α τ α μ έ ρ η τ ο υ δ έ ν δ ρ ο υ. Σ τ ο ν κ ο ρ μ ό κ α ι τ α κ λ α δ ιά σ χ η μ α τ ίζ ο ν τ α ι ε π ιφ α ν ε ια κ έ ς κ η λ ίδ ε ς, ε ν ώ μ π ο ρ ε ί ν α π ρ ο κ α λ έ σ ε ι κ α ι π α ρ α μ ό ρ φ ω σ η. Ό τ α ν ο π λ η θ υ σ μ ό ς ε ίν α ι υ ψ η λ ό ς, ο ι κ λ α δ ίσ κ ο ι έ χ ο υ ν μ ε ιω μ έ ν η α ν ά π τ υ ξ η κ α ι τ ε λ ικ ά ξ η ρ α ίν ο ν τ α ι. Σ τ ο υ ς κ α ρ π ο ύ ς ο ι κ η λ ίδ ε ς ε ίν α ι σ κ ο ύ ρ ε ς, μ ω β έ ω ς μ α ύ ρ ο υ χ ρ ώ μ α τ ο ς,ε ν ώ δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν τ α ι π α ρ α μ ο ρ φ ώ σ ε ις σ τ ο υ ς κ α ρ π ο ύ ς. Τ ο α π ο τ έ λ ε σ μ α ε ίν α ι ν α μ ε ιώ ν ε τ α ι η ε μ π ο ρ ικ ή τ ο υ ς α ξ ία ή ν α ε ίν α ι α κ α τ ά λ λ η λ ο ι γ ια κ α τ α ν ά λ ω σ η. Σ τ ο υ ς ε λ α ιο κ ά ρ π ο υ ς ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν α π ρ ο κ α λ έ σ ο υ ν α π ώ λ ε ια λ α δ ιο ύ έ ω ς κ α ι 2 0 %, ε ν ώ ο ι π ρ ά σ ιν ε ς ε π ιτ ρ α π έ ζ ιε ς δ ε ν ε ίν α ι α π ο δ ε κ τ έ ς γ ια κ ο ν σ ε ρ β ο π ο ίη σ η. Γ ε ν ικ ά τ ο δ έ ν δ ρ ο ε ξ α σ θ ε ν ε ί λ ό γ ω α π ο μ ύ ζ η σ η ς φ υ τ ικ ώ ν χ υ μ ώ ν. Ε χ θ ρ ό ς : Δ ια χ ε ιμ ά ζ ε ι κ υ ρ ίω ς ω ς α κ μ α ίο κ α ι σ υ μ π λ η ρ ώ ν ε ι δ ύ ο γ ε ν ε έ ς τ ο ν χ ρ ό ν ο. Τ η ν ά ν ο ιξ η (Α π ρ ίλ ιο ) α ρ χ ίζ ε ι η ω ο τ ο κ ία π ο υ δ ια ρ κ ε ί 1,5 έ ω ς 2 μ ή ν ε ς. Τ ο ν Μ ά ιο ε κ κ ο λ ά π τ ο ν τ α ι οι π ρ ο ν ύ μ φ ε ς, π ο υ π ε ρ ιπ λ α ν ώ ν τ α ι γ ια μ ε ρ ικ έ ς ώ ρ ε ς κ α ι σ τ η σ υ ν έ χ ε ια σ τ α θ ε ρ ο π ο ιο ύ ν τ α ι κι α ρ χ ίζ ο υ ν ν α μ υ ζ ο ύ ν χ υ μ ο ύ ς. Α ρ γ ό τ ε ρ α α ν α π τ ύ σ σ ο ν τ α ι σ ε π ρ ο ν ύ μ φ ε ς δ ε υ τ έ ρ ο υ σ τ α δ ίο υ, ό π ο υ γ ίν ε τ α ι ο δ ια χ ω ρ ισ μ ό ς τ ω ν φ ύ λ ω ν. Τ α α κ μ α ία ε ξ έ ρ χ ο ν τ α ι Ιο ύ λ ιο μ έ χ ρ ι Α ύ γ ο υ σ τ ο κ α ι α κ ο λ ο υ θ ε ί η ω ο τ ο κ ία. Τ έ λ η Α υ γ ο ύ σ τ ο υ έ ω ς τ έ λ η Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι ο ι κ ιν η τ έ ς π ρ ο ν ύ μ φ ε ς τ η ς δ ε ύ τ ε ρ η ς γ ε ν ε ά ς. Ε π α ν α λ α μ β ά ν ε τ α ι ο κ ύ κ λ ο ς κ α ι μ έ χ ρ ι τ ο ν Δ ε κ έ μ β ρ ιο ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ε τ α ι η α ν ά π τ υ ξ ή τ ο υ ς σ ε α κ μ α ία. Λ ό γ ω τ η ς μ α κ ρ ά ς π ε ρ ιό δ ο υ ω ο τ ο κ ία ς σ υ μ β α ίν ε ι ε π ικ ά λ υ ψ η γ ε ν ε ώ ν. Κ α τ α π ο λ έ υ η σ η : Τ ο έ ν τ ο μ ο α υ τ ό έ χ ε ι π ο λ λ ο ύ ς φ υ σ ικ ο ύ ς ε χ θ ρ ο ύ ς κ α ι σ τ ις β ιο λ ο γ ικ έ ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς δ ε ν μ α ς δ η μ ιο υ ρ γ ε ί σ ο β α ρ ά π ρ ο β λ ή μ α τ α λ ό γ ω τ η ς κ α τ α π ο λ έ μ η σ ή ς τ ο υ α π ό α υ τ ο ύ ς. Σ τ ις π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ις ό μ ω ς π ο υ ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι υ ψ η λ ό ς π λ η θ υ σ μ ό ς τ ο υ ε ν τ ό μ ο υ, ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν α π ε ρ ιο ρ ισ τ ε ί μ ε τ η ν ε ξ α π ό λ υ σ η π α ρ α σ ιτ ο ε ιδ ώ ν υ μ ε ν ο π τ έ ρ ω ν. Σ το τ έ λ ο ς κ α ι ε ά ν δ ε ν ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ς ο π ε ρ ιο ρ ισ μ ό ς τ ο υ, τ ό τ ε σ υ σ τ ή ν ο ν τ α ι ψ ε κ α σ μ ο ί ε ν α ν τ ίο ν τ ω ν κ ιν η τ ώ ν π ρ ο ν υ μ φ ώ ν ιδ ια ίτ ε ρ α τ η ς π ρ ώ τ η ς γ ε ν ε ά ς (τ έ λ η Α π ρ ιλ ίο υ μ έ χ ρ ι Μ ά ϊο ) μ ε θ ε ρ ιν ό π ο λ τ ό ή π α ρ α φ ιν έ λ α ιο. 93

Εικόνα:3.13: Π ρ ο σ βολή απ ό π αρλατόρια σε κα ρ π ό και φ ύλλο ελιάς. 3.6.2. Α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ η τ ω ν Α σ θ ε ν ε ιώ ν 3.6.2.1 Κυκλοκόνιο ( Spilocaea oleagina / / συν. Cycloconium oleaginum, Moniliales, Αδηλομύκητες) Α σ θ έ ν ε ια π ο λ ύ δ ια δ ε δ ο μ έ ν η σ ε ό λ ε ς τ ις π ε ρ ιο χ έ ς π ο υ κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι η ε λ ιά. Σ τ η ν Ε λ λ ά δ α, κ ά θ ε χ ρ ό ν ο π ρ ο κ α λ ε ί σ ο β α ρ έ ς ζ η μ ιέ ς σ ε π ε ρ ιο χ έ ς μ ε π ο λ ύ υ γ ρ α σ ία. Π ρ ο κ α λ ε ί ε ξ α σ θ έ ν η σ η τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν, μ ε ίω σ η τ η ς π α ρ α γ ω γ ή ς μ έ χ ρ ι π λ ή ρ ο υ ς α κ α ρ π ία ς. Σ υ υ π τ ώ υ α τ α : Π ρ ο σ β ά λ λ ο ν τ α ι ό λ α τ α π ρ ά σ ιν α μ έ ρ η τ ο υ φ υ τ ο ύ. Σ τ α φ ύ λ λ α ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι το σ ύ μ π τ ω μ α γ ν ω σ τ ό ω ς «μ ά τ ι π α γ ω ν ιο ύ» ( γ κ ρ ίζ ε ς ν ε κ ρ ω τ ικ έ ς κ η λ ίδ ε ς σ ε σ υ γ κ ε ν τ ρ ικ ο ύ ς κ ύ κ λ ο υ ς μ ε σ α φ έ ς π ε ρ ίγ ρ α μ μ α ), ε ν ώ π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι κ α ι έ ν τ ο ν η φ υ λ λ ό π τ ω σ η. Π ρ ο σ β ά λ λ ο ν τ α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο τ α π α λ α ιό τ ε ρ α φ ύ λ λ α κ α ι τα χ α μ η λ ό τ ε ρ α μ έ ρ η τ ο υ δ έ ν δ ρ ο υ. Η π ρ ο σ β ο λ ή τ ω ν μ ίσ χ ω ν κ α ι τ ω ν π ο δ ίσ κ ω ν τ ω ν κ α ρ π ώ ν ε π ιφ έ ρ ε ι α ν θ ό ρ ρ ο ια κ α ι π ρ ό ω ρ η κ α ρ π ό π τ ω σ η. Π α θ ο ν ό ν ο - Σ υ ν θ ή κ ε ς α ν ά π τ υ ξ η ς : Η α σ θ έ ν ε ια ο φ ε ίλ ε τ α ι σ τ ο ν μ ύ κ η τ α S p ilo c e a o le a g in a. Ο μ ύ κ η τ α ς δ ια χ ε ιμ ά ζ ε ι μ ε τ η μ ο ρ φ ή σ π ο ρ ίω ν ( κ ο ν ιδ ίω ν ) σ τ α φ ύ λ λ α κ α ι τ ο υ ς β λ α σ τ ο ύ ς τ ω ν ή δ η π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν ω ν δ έ ν δ ρ ω ν. Α π ό τ α φ ύ λ λ α α υ τ ά π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ι ο ι μ ο λ ύ ν σ ε ις τ η ς ά ν ο ιξ η ς, ο ι ο π ο ίε ς ε ίν α ι λ ιγ ό τ ε ρ ε ς α π ό α υ τ έ ς τ ο υ φ θ ιν ο π ώ ρ ο υ, δ ιό τ ι το χ ε ιμ ώ ν α π ο λ λ ά φ ύ λ λ α έ χ ο υ ν π έ σ ε ι κ α ι έ τ σ ι τ α μ ο λ ύ σ μ α τ α ε ίν α ι μ ε ιω μ έ ν α. Τ ο ν ε ρ ό ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο ς π α ρ ά γ ο ν τ α ς γ ια τ η ν ε λ ε υ θ έ ρ ω σ η, δ ια σ π ο ρ ά κα ι β λ ά σ τ η σ η τ ω ν σ π ο ρ ιώ ν. Γ ε ν ικ ά, η μ ό λ υ ν σ η ε υ ν ο ε ίτ α ι α π ό σ υ ν θ ή κ ε ς σ χ ε τ ικ ά χ α μ η λ ώ ν θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ιώ ν κ α ι α υ ξ η μ έ ν η ς υ γ ρ α σ ία ς. Μ ε τ ά τ η ν μ ό λ υ ν σ η, ο 94

μ ύ κ η τ α ς ε γ κ α θ ίσ τ α τ α ι κ ά τ ω α π ό τ η ν ε φ υ μ ε ν ίδ α κ α ι μ ε κ α τ ά λ λ η λ ε ς σ υ ν θ ή κ ε ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία ς κ α ι υ γ ρ α σ ία ς ε ξ έ ρ χ ο ν τ α ι ο ι κ ο ν ιδ ιο φ ό ρ ο ι, π ο υ α ρ χ ικ ά π ρ ο σ δ ίδ ο υ ν β ε λ ο ύ δ ιν η υ φ ή σ τ ις κ η λ ίδ ε ς. Α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η : Λ ό γ ω τ η ς μ α κ ρ ά ς π ε ρ ιό δ ο υ μ ό λ υ ν σ η ς τ ο υ μ ύ κ η τ α υ π ά ρ χ ε ι κ ίν δ υ ν ο ς π ρ ο σ β ο λ ή ς α π ό τ ο ν Σ ε π τ έ μ β ρ ιο μ έ χ ρ ι τ ο ν Ιο ύ ν ιο. Α π α ιτ ε ίτ α ι π ρ ο σ τ α σ ία τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν μ ε τ η ν ε φ α ρ μ ο γ ή χ α λ κ ο ύ χ ω ν σ κ ε υ σ μ ά τ ω ν α π ό τ ις π ρ ώ τ ε ς π ρ ο σ β ο λ έ ς το υ φ θ ιν ο π ώ ρ ο υ (1 ο ς ψ ε κ α σ μ ό ς π ρ ιν τ η ν έ ν α ρ ξ η τ ω ν β ρ ο χ ώ ν, 2 ο ς ψ ε κ α σ μ ό ς μ ε τ ά α π ό έ ν α μ ή ν α ), μ ε τ ά τ ο κ λ ά δ ε μ α ( 3 ο ς ψ ε κ α σ μ ό ς τ έ λ ο ς χ ε ιμ ώ ν α ) κ α ι α π ό τ ις π ρ ο σ β ο λ έ ς τ η ς ά ν ο ιξ η ς (4 ο ς ψ ε κ α σ μ ό ς ), α ν ά λ ο γ α μ ε τ ις κ λ ιμ α τ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς. Ε π ιπ λ έ ο ν, σ χ ε τ ικ ή α ν τ ο χ ή σ τ η ν α σ θ έ ν ε ια φ α ίν ε τ α ι ό τι π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι η π ο ικ ιλ ία " Κ ο ρ ω ν έ ϊκ η. 3.6.2.2. Φυματίωση ή KapKivu)Ui\(Pseudomonas savastanoiρν. Savastanoi/ / (olive knot, tubercle, tuberculosis, rogna) συν. Pseudomonas syringae subsp. Savastanoi Α σ θ έ ν ε ια π ο λ ύ δ ια δ ε δ ο μ έ ν η σ ε ό λ ε ς τ ις ε λ α ιο κ ο μ ικ έ ς π ε ρ ιο χ έ ς. Π ρ ο κ α λ ε ί ε ξ α σ θ έ ν η σ η τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν, ξ ή ρ α ν σ η κ λ α δ ιώ ν ή κ α ι ο λ ό κ λ η ρ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν. Σ υ υ π τ ώ υ α τ α : Σ τα κ λ α δ ιά, σ τ ο ν κ ο ρ μ ό σ τ ις ρ ίζ ε ς κ α ι σ π α ν ιό τ ε ρ α σ τ α φ ύ λ λ α σ χ η μ α τ ίζ ο ν τ α ι ε ξ ο γ κ ώ μ α τ α ( κ α ρ κ ιν ώ μ α τ α ή φ υ μ ά τ ια ). Η α ν ά π τ υ ξ η τ ω ν π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν ω ν κ λ α δ ιώ ν σ τ α μ α τ ά ε ι κ α ι μ π ο ρ ε ί ν α κ α τ α λ ή ξ ε ι σ ε ξ ή ρ α ν σ ή τ ο υ ς. Σ τ ο υ ς κ α ρ π ο ύ ς π α ρ ο υ σ ιά ζ ο ν τ α ι κ η λ ίδ ε ς μ ε ή χ ω ρ ίς ά λ ω, λ ό γ ω τ η ς α ν ά π τ υ ξ η ς τ ο υ β α κ τ η ρ ίο υ σ τ ο μ ε σ ο κ ά ρ π ιο. Τ ε λ ικ ά τ ο κ έ ν τ ρ ο τ ω ν κ η λ ίδ ω ν σ χ ίζ ε τ α ι κ α ι ε ξ έ ρ χ ε τ α ι β α κ τ η ρ ια κ ό υ γ ρ ό. Ο ι κ η λ ίδ ε ς ε ίν α ι σ υ χ ν ά π ο λ υ ά ρ ιθ μ ε ς μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α ν α υ π ο β α θ μ ίζ ε τ α ι η ε μ π ο ρ ικ ή τ ο υ ς α ξ ία. 95

Β ιο λ ο γ ία : Η α σ θ έ ν ε ια α π ο δ ίδ ε τ α ι σ τ ο β α κ τ ή ρ ιο P s e u d o m o n a s s a v a s ta n o i ρ ν. s a v a s ta n o i. Ε κ τ ό ς α π ό τ η ν ε λ ιά, τ ο β α κ τ ή ρ ιο π ρ ο σ β ά λ λ ε ι το γ ια σ ε μ ί, τ η ν π ικ ρ ο δ ά φ ν η κα ι τ ο ν φ ρ ά ξ ιν ο, δ η μ ιο υ ρ γ ώ ν τ α ς τα χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά ε ξ ο γ κ ώ μ α τ α. Τ ο β α κ τ ή ρ ιο, π ο υ β ρ ίσ κ ε τ α ι μ έ σ α σ τ α κ α ρ κ ιν ώ μ α τ α β γ α ίν ε ι ό τ α ν α υ τ ά δ ια β ρ α χ ο ύ ν, μ ε τ α φ έ ρ ε τ α ι μ ε τ ις σ τ α γ ό ν ε ς τ η ς β ρ ο χ ή ς κ α ι μ ο λ ύ ν ε ι τ ο υ ς φ υ τ ικ ο ύ ς ισ τ ο ύ ς α π ό π λ η γ έ ς κ λ α δ έ μ α τ ο ς, ρ α β δ ίσ μ α τ ο ς, χ α λ α ζ ιο ύ ή π α γ ε τ ο ύ. Ο ι μ ο λ ύ ν σ ε ις γ ίν ο ν τ α ι κ υ ρ ίω ς τ ο φ θ ιν ό π ω ρ ο κ α ι τ ο ν χ ε ιμ ώ ν α, α λ λ ά κ α ι τ η ν ά ν ο ιξ η ό τ α ν υ π ά ρ χ ο υ ν β ρ ο χ έ ς. Ο ι κ α ρ π ο ί μ ο λ ύ ν ο ν τ α ι α π ό τ α φ α κ ίδ ια. Υ γ ρ ό ς κ α ι β ρ ο χ ε ρ ό ς κ α ιρ ό ς, ιδ ια ίτ ε ρ α ό τ α ν α κ ο λ ο υ θ ε ίτ α ι α π ό χ α λ α ζ ό π τ ω σ η ε υ ν ο ε ί τ η ν ε κ δ ή λ ω σ η τ η ς α σ θ έ ν ε ια ς. Ο ι π ο ικ ιλ ίε ς Κ α λ α μ ώ ν, Μ ε γ α ρ ίτ ικ η κ α ι Θ α σ ίτ ικ η τ η ς ε λ ιά ς θ ε ω ρ ο ύ ν τ α ι α ν θ ε κ τ ικ έ ς. Α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η : Σ υ ν ισ τ ά τ α ι ν α α π ο φ ε ύ γ ε τ α ι η ε κ τ έ λ ε σ η κ λ α δ έ μ α τ ο ς κ α ι η σ υ λ λ ο γ ή μ ε ρ ά β δ ισ μ α ό τ α ν ε π ικ ρ α τ ε ί β ρ ο χ ε ρ ό ς κ α ιρ ό ς. Τ α π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν α κ λ α δ ιά π ο υ κ ό β ο ν τ α ι π ρ έ π ε ι ν α κ α ίγ ο ν τ α ι κ α ι ν α α π ο λ υ μ α ίν ο ν τ α ι τ α ε ρ γ α λ ε ία. Σ υ ν ισ τ ά τ α ι ε π ίσ η ς κ α τ ά τ ο κ λ ά δ ε μ α ν α λ α μ β ά ν ε τ α ι φ ρ ο ν τ ίδ α γ ια τ ο ν κ α λ ό α ε ρ ισ μ ό τ ο υ ε σ ω τ ε ρ ικ ο ύ τ η ς κ ό μ η ς. Ε π ίσ η ς σ ε π ε ρ ίπ τ ω σ η ε γ κ α τ ά σ τ α σ η ς ν έ ο υ ε λ α ιώ ν α, θ α π ρ έ π ε ι τ α δ ε ν δ ρ ύ λ λ ια ν α ε ίν α ι ε ν τ ε λ ώ ς υ γ ιή. Σ υ ν ισ τ ώ ν τ α ι ψ ε κ α σ μ ο ί μ ε χ α λ κ ο ύ χ α σ κ ε υ ά σ μ α τ α α π ό τ ο φ θ ιν ό π ω ρ ο μ έ χ ρ ι α ρ χ έ ς ά ν ο ιξ η ς κ α ι ιδ ια ίτ ε ρ α μ ε τ ά α π ό τ ο κ λ ά δ ε μ α κ α ι α π ό π α γ ε τ ό ή χ α λ ά ζ ι. Εικόνα:3.15: Καρκινώματα σε κλαδί ελιάς. 96

3.6.2.3. Καπνιά (Capnodium o leae/ / Perisporiaceae, Erysiphales, Ασκομύκητες) Σ υ ιιπ τ ώ υ α τ α : Ο ι κ λ α δ ίσ κ ο ι, ο ι β λ α σ τ ο ί κ α ι τ α φ ύ λ λ α κ α λ ύ π τ ο ν τ α ι α π ό μ α ύ ρ ο σ τ ρ ώ μ α κ α π ν ιά ς. Π α θ ο ν ό ν ο - Σ υ ν θ ή κ ε ς α ν ά π τ υ ξ η ς : Η κ α π ν ιά α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι σ τ α μ ε λ ιτ ώ δ η ε κ κ ρ ίμ α τ α τ ω ν κ ο κ κ ο ε ιδ ώ ν κ α ι τ η ς ψ ύ λ λ α ς τ η ς ε λ ιά ς. Α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η : Η κ α τ α π ο λ έ μ η σ η τ ω ν κ ο κ κ ο ε ιδ ώ ν κ α ι τ ω ν α ψ ίδ ω ν σ τ α μ α τ ά ε ι τ η ν ε π έ κ τ α σ η τ η ς κ α π ν ιά ς. Ο ι ψ ε κ α σ μ ο ί μ ε χ α λ κ ο ύ χ α, α ν ε ξ α λ ε ιφ θ ε ί η γ ε ν ε σ ιο υ ρ γ ό ς α ιτ ία π α ρ α γ ω γ ή ς το υ μ ε λ ιτ ώ μ α τ ο ς, π ε ρ ιο ρ ίζ ο υ ν π ο λ ύ γ ρ ή γ ο ρ α τ η ν κ α π ν ιά. 3.Θ.2.4. Βούλα ή Ξηροβούλα ή Σαποβούλα (Camarosporium dalmaticum / / Camarosporium dalmaticum συν. Macrophoma dalmatica συν. Sphaeropsis dalmatica, Sphaeropsidaceae, Coelomycetes, Αδηλομύκητες) Α π ο τ ε λ ε ί μ ία α π ό τ ις π ιο δ ια δ ε δ ο μ έ ν ε ς α σ θ έ ν ε ιε ς σ τ η ν Ε λ λ ά δ α κ α ι τ ις ά λ λ ε ς Μ ε σ ο γ ε ια κ έ ς χ ώ ρ ε ς. Σ υ υ π τ ώ υ α τ α : Π ρ ο σ β ά λ λ ε ι μ ό ν ο τ ο υ ς κ α ρ π ο ύ ς τ η ς ε λ ιά ς, ά ω ρ ο υ ς ή κ α ι ώ ρ ιμ ο υ ς. Ή δ η υ π ά ρ χ ο υ σ α π ρ ο σ β ο λ ή α π ό δ ά κ ο α π ο τ ε λ ε ί α π α ρ α ίτ η τ η π ρ ο ϋ π ό θ ε σ η γ ια τ η ν ε κ δ ή λ ω σ η τ η ς α σ θ έ ν ε ια ς. Η α σ θ έ ν ε ια ε κ δ η λ ώ ν ε τ α ι μ ε δ ύ ο μ ο ρ φ έ ς, α ν ά λ ο γ α μ ε τ η ν ε π ο χ ή τ η ς π ρ ο σ β ο λ ή ς. Τ ο κ α λ ο κ α ίρ ι κ α ι σ τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ φ θ ιν ο π ώ ρ ο υ (ά ω ρ ο ι κ α ρ π ο ί), η μ ό λ υ ν σ η ε ίν α ι ε ν τ ο π ισ μ έ ν η κ α ι ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι μ ε τ η μ ο ρ φ ή τ η ς " ξ η ρ ο β ο ύ λ α ς ". Π α ρ α τ η ρ ο ύ ν τ α ι ξ η ρ ή ς σ ύ σ τ α σ η ς (α π ο φ ε λ λ ω μ έ ν ε ς ) κ η λ ίδ ε ς, ε π ίπ ε δ ε ς ή ε λ α φ ρ ά β υ θ ισ μ έ ν ε ς, π ο υ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν τ α ι α π ό σ κ ο τ ε ιν ή ά λ ω. Ε π ά ν ω σ τ ις κ η λ ίδ ε ς δ ια κ ρ ίν ο ν τ α ι μ α ύ ρ α σ τ ίγ μ α τ α, π ο υ ε ίν α ι οι κ α ρ π ο φ ο ρ ίε ς (π υ κ ν ίδ ια ) τ ο υ π α θ ο γ ό ν ο υ. Τ ο φ θ ιν ό π ω ρ ο κ α ι σ τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ χ ε ιμ ώ ν α ό τ α ν οι κ α ρ π ο ί ε ίν α ι ώ ρ ιμ ο ι ή η μ ιώ ρ ιμ ο ι, οι κ η λ ίδ ε ς ε π ε κ τ ε ίν ο ν τ α ι σ ε ό λ η τ η ν ε π ιφ ά ν ε ιά τ ο υ κ α ι π ρ ο κ α λ ε ίτ α ι μ α λ α κ ή σ ή ψ η (σ α π ο β ο ύ λ α ). Σ τ η ν σ υ ν έ χ ε ια, ο ι κ α ρ π ο ί α φ υ δ α τ ώ ν ο ν τ α ι, σ υ ρ ρ ικ ν ώ ν ο ν τ α ι κ α ι κ α λ ύ π τ ο ν τ α ι α π ό τ ις μ α ύ ρ ε ς κ α ρ π ο φ ο ρ ίε ς το υ π α θ ο γ ό ν ο υ. Έ χ ε ι π ε ρ ιγ ρ ά φ ε ι ε π ίσ η ς κ α ι μ ία τ ρ ίτ η μ ο ρ φ ή τ η ς α σ θ έ ν ε ια ς, ό π ο υ η π ρ ο σ β ο λ ή ξ ε κ ιν ά μ ε τ η ν μ ο ρ φ ή τ η ς " ξ η ρ ο β ο ύ λ α ς " κ α ι κ α θ ώ ς π ρ ο χ ω ρ ε ί η ω ρ ίμ α ν σ η τ ω ν 97

κ α ρ π ώ ν κ α ι η ε π ο χ ή α λ λ ά ζ ε ι, η π ρ ο σ β ο λ ή σ υ ν ε χ ίζ ε ι μ ε τ η ν μ ο ρ φ ή τ η ς " σ α π ο β ο ύ λ α ς ". Σ ε κ ά θ ε π ε ρ ίπ τ ω σ η η α σ θ έ ν ε ια π ρ ο κ α λ ε ί π ρ ό ω ρ η κ α ρ π ό π τ ω σ η. Π α θ ο ν ό ν ο - Σ υ ν θ ή κ ε ς α ν ά π τ υ ξ η ς : Η α σ θ έ ν ε ια ο φ ε ίλ ε τ α ι σ τ ο ν α δ η λ ο μ ύ κ η τ α C a m a r o s p o r iu m d a lm a tic u m. Ο μ ύ κ η τ α ς μ ο λ ύ ν ε ι τ ο υ ς κ α ρ π ο ύ ς σ τ η θ έ σ η τ ο υ ν ύ γ μ α τ ο ς τ ο υ δ ά κ ο υ, ό π ο υ υ π ά ρ χ ε ι λ ύ σ η τ η ς σ υ ν έ χ ε ια ς τ ω ν ισ τ ώ ν, ε γ κ α θ ίσ τ α τ α ι κ ά τ ω α π ό τ η ν ε π ιδ ε ρ μ ίδ α, σ τ ο μ ε σ ο κ ά ρ π ιο κ α ι ε ξ α π λ ώ ν ε τ α ι μ έ χ ρ ι τ ο ν π υ ρ ή ν α. Τ ο μ ό λ υ σ μ α μ ε τ α φ έ ρ ε τ α ι μ ε το π α ρ ά σ ιτ ο τ ο υ δ ά κ ο υ P r o la s io p te ra b e rle s ia n a. Ο μ ύ κ η τ α ς α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι π ο λ ύ κ α λ ά σ ε θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς α π ό 2 0 έ ω ς 3 0 0 C. Α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η : Η κ α τ α π ο λ έ μ η σ η τ ο υ δ ά κ ο υ π α ρ έ χ ε ι π ρ ο σ τ α σ ία κ α ι α π ό α υ τ ή τ η ν α σ θ έ ν ε ια. 3.Θ.2.5. Αδρομυκώσεις - Βερτισιλλιώσεις δένδρων (Verticillium dahliae, Verticfflium aibo-atrum / / Moniliaceae, Moniliales, Αδηλομύκητες (fungal w ilt diseases, vascular wilts, hadromycosis)) Θ ε ω ρ ο ύ ν τ α ι α π ό τ ις π ιο σ ο β α ρ έ ς μ υ κ η τ ο λ ο γ ικ έ ς α σ θ έ ν ε ιε ς τ ω ν π υ ρ η ν ό κ α ρ π ω ν, τ η ς ε λ ιά ς, τ η ς φ ισ τ ικ ιά ς κ α ι τ ο υ α μ π ε λ ιο ύ κ α ι ο φ ε ίλ ο ν τ α ι σ τ ο υ ς π ρ ο α ν α φ ε ρ ό μ ε ν ο υ ς μ ύ κ η τ ε ς. ΓΓ α υ τ ό ' τ ο λ ό γ ο λ έ γ ο ν τ α ι κ α ι β ε ρ τ ισ ιλ λ ιώ σ ε ις. Ο ι α δ ρ ο μ υ κ ώ σ ε ις ε ξ ε λ ίσ σ ο ν τ α ι α ρ γ ά κ α ι π ρ ο σ β ά λ λ ο υ ν τ α α γ γ ε ία τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν π ρ ο κ α λ ώ ν τ α ς μ α ρ α σ μ ό κ α ι α π ο ξ ή ρ α ν σ η κ λ ά δ ω ν ή ο λ ό κ λ η ρ ο υ τ ο υ δ έ ν δ ρ ο υ. Σ υ υ π τ ώ ίΐα τ α : Σ τ η ν ε λ ιά, η α σ θ έ ν ε ια ε κ δ η λ ώ ν ε τ α ι μ ε δ ύ ο τ ρ ό π ο υ ς : 1. Ο π ρ ώ τ ο ς ε ίν α ι μ ε τ η ν μ ο ρ φ ή τ ο υ α π ό τ ο μ ο υ μ α ρ α σ μ ο ύ (α π ο π λ η ξ ία ), ό τ α ν π ρ ο σ β ά λ λ ε τ α ι ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο δ έ ν δ ρ ο. Η α π ο π λ η ξ ία π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι κ υ ρ ίω ς σ ε ν ε α ρ ά δ έ ν δ ρ α κ α ι φ υ τ ώ ρ ια. Σ ε α υ τ ή τ η ν π ε ρ ίπ τ ω σ η τ α φ ύ λ λ α σ υ σ τ ρ έ φ ο ν τ α ι π ρ ο ς τ α κ ά τ ω, π α ίρ ν ο υ ν έ ν α σ κ ο ύ ρ ο γ κ ρ ι ή κ α σ τ α ν ό χ ρ ώ μ α κ α ι α π ο ξ η ρ α ίν ο ν τ α ι, ε ν ώ π α ρ α μ έ ν ο υ ν π ά ν ω σ τ ο δ έ ν δ ρ ο. 2. Ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς τ ρ ό π ο ς, α φ ο ρ ά τ η ν α ρ γ ή α π ο ξ ή ρ α ν σ η τ ο υ δ έ ν δ ρ ο υ, ω ς η μ ιπ λ η γ ία σ ε έ ν α ή π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α κ λ α δ ιά, π ο υ μ ε τ η ν π ά ρ ο δ ο τ ο υ χ ρ ό ν ο υ ε π ε κ τ ε ίν ε τ α ι σ ε ο λ ό κ λ η ρ η τ η ν κ ό μ η. Σ ε α υ τ ή τ η ν π ε ρ ίπ τ ω σ η π ρ ο κ α λ ε ίτ α ι μ α ρ α σ μ ό ς, τ α φ ύ λ λ α κ ιτ ρ ιν ίζ ο υ ν κ α ι σ ε α ν τ ίθ ε σ η μ ε τ η ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η π ε ρ ίπ τ ω σ η, π έ φ τ ο υ ν. Τ α ξ η ρ ά κ λ α δ ιά π α ρ α μ έ ν ο υ ν γ υ μ ν ά κ α ι τ ε λ ικ ά ε π έ ρ χ ε τ α ι ο λ ο κ λ η ρ ω τ ικ ή ξ ή ρ α ν σ η τ ο υ δ έ ν δ ρ ο υ. Ο 98

χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό ς μ ε τ α χ ρ ω μ α τ ισ μ ό ς τ ω ν α γ γ ε ίω ν τ ο υ ξ ύ λ ο υ, σ π ά ν ια π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι σ τ η ν ε λ ιά. Π α θ ο ν ό ν ο - Σ υ ν θ ή κ ε ς α ν ά π τ υ ζ τ κ : Ο ι β ε ρ τ ισ ιλ λ ιώ σ ε ις τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν π ρ ο κ α λ ο ύ ν τ α ι α π ό τ ο υ ς α δ η λ ο μ ύ κ η τ ε ς V e rtic illiu m d a h lia e κ α ι V e r tic illiu m a lb o - a tr u m. Σ τη χ ώ ρ α μ α ς τ ο π ρ ώ τ ο ε ίδ ο ς έ χ ε ι β ρ ε θ ε ί ό τ ι π ρ ο κ α λ ε ί τ η ν π ρ ο σ β ο λ ή σ τ ις π ο λ υ ε τ ε ίς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς. Α υ τ ό ο φ ε ίλ ε τ α ι μ ά λ λ ο ν σ τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο V.d a h lia e ε υ ν ο ε ίτ α ι α π ό μ έ σ ε ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ίε ς, ε ν ώ ο V.a lb o - a tr u m ε ίν α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο δ ια δ ε δ ο μ έ ν ο ς σ ε π ε ρ ιο χ έ ς μ ε υ γ ρ ό κ α ι ψ υ χ ρ ό κ λ ίμ α. Ο ι β ε ρ τ ισ ιλ λ ιώ σ ε ις ε ίν α ι τ υ π ικ ά ε δ α φ ο γ ε ν ε ίς α σ θ έ ν ε ιε ς. Τ ο π α θ ο γ ό ν ο ε π ιβ ιώ ν ε ι κ υ ρ ίω ς μ ε τ α μ ικ ρ ο σ κ λ η ρ ώ τ ια, α λ λ ά κα ι σ α ν μ υ κ ή λ ιο κ α ι σ π ό ρ ια ( κ ο ν ίδ ια ) σ τ α π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν α υ π ο λ ε ίμ μ α τ α τ ω ν κ α λ λ ιε ρ γ ε ιώ ν κ α ι δ ια τ η ρ ε ίτ α ι σ τ ο έ δ α φ ο ς γ ια π ο λ λ ά χ ρ ό ν ια (8 έ ω ς 1 4 ). Έ ν α ς ά λ λ ο ς τ ρ ό π ο ς δ ια ιώ ν ισ η ς τ ο υ ς ε ίν α ι τ α δ ιά φ ο ρ α ζ ιζ ά ν ια - ξ ε ν ισ τ έ ς. Τ α π α θ ο γ ό ν α δ ια σ π ε ίρ ο ν τ α ι μ ε τ ο ν ε ρ ό, τ α υ π ο λ ε ίμ μ α τ α τ η ς κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια ς, τ α ζ ιζ ά ν ια κ α ι μ ε το έ δ α φ ο ς τ ο ο π ο ίο μ ε τ α φ έ ρ ε τ α ι μ ε τ α ε ρ γ α λ ε ία ή τ ις κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ έ ς μ η χ α ν έ ς. Σ ε μ ε γ ά λ ε ς α π ο σ τ ά σ ε ις η μ ε τ α φ ο ρ ά τ ο υ ς γ ίν ε τ α ι μ ε μ ο λ υ σ μ έ ν ο π ο λ λ α π λ α σ ια σ τ ικ ό υ λ ικ ό. Ο ι μ ύ κ η τ ε ς μ ο λ ύ ν ο υ ν α π ό τ η ρ ίζ α κ α ι ε γ κ α θ ίσ τ α ν τ α ι σ τ α α γ γ ε ία τ ο υ ξ ύ λ ο υ, ό π ο υ μ ε μ ικ ρ ο σ κ ο π ικ ή ε ξ έ τ α σ η μ π ο ρ ο ύ ν ν α δ ια κ ρ ιθ ο ύ ν ο ι υ φ έ ς το υ μ υ κ η λ ίο υ κ α ι τ α σ π ό ρ ιά τ ο υ (κ ο ν ίδ ια ). Α ν τ ιυ ε τ ώ π ισ η : Π ρ ο λ η π τ ικ ά σ υ ν ισ τ ά τ α ι ε γ κ α τ ά σ τ α σ η τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν μ α κ ρ ιά α π ό χ ω ρ ά φ ια ό π ο υ κ α λ λ ιε ρ γ ο ύ ν τ α ι ε τ ή σ ια φ υ τ ά ε υ α ίσ θ η τ α σ τ ις α δ ρ ο μ υ κ ώ σ ε ις κ α ι σ ε ε δ ά φ η α π α λ λ α γ μ έ ν α α π ό μ ο λ ύ σ μ α τ α (π.χ. μ ε η λ ιο α π ο λ ύ μ α ν σ η ). Ε π ίσ η ς, θ α π ρ έ π ε ι ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτ α ι υ γ ιέ ς π ο λ λ α π λ α σ ια σ τ ικ ό υ λ ικ ό κ α ι α ν θ ε κ τ ικ έ ς π ο ικ ιλ ίε ς ή υ π ο κ ε ίμ ε ν α. Ε π ιπ ρ ό σ θ ε τ α, θ α π ρ έ π ε ι ν α α π ο φ ε ύ γ ε τ α ι η σ υ γ κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν μ ε ε υ π α θ ή ε τ ή σ ια φ υ τ ά (π.χ. β α μ β ά κ ι). Η ά ρ δ ε υ σ η τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν δ ε ν θ α π ρ έ π ε ι ν α γ ίν ε τ α ι μ ε α υ λ ά κ ια δ ιό τ ι τ α μ ο λ ύ σ μ α τ α μ ε τ α φ έ ρ ο ν τ α ι μ ε τ ο ν ε ρ ό σ τ α υ γ ιή δ έ ν δ ρ α. Π ρ έ π ε ι ν α α π ο φ ε ύ γ ο ν τ α ι π λ η γ έ ς σ τ ο ρ ιζ ικ ό σ ύ σ τ η μ α τ ω ν δ έ ν δ ρ ω ν. Κ α τ α σ τ α λ τ ικ ά σ υ ν ισ τ ά τ α ι ξ ε ρ ίζ ω μ α τ ω ν π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν ω ν δ έ ν δ ρ ω ν, κ ά ψ ιμ ό τ ο υ ς κ α ι α π ο λ ύ μ α ν σ η τ ο υ χ ώ ρ ο υ π ο υ κ α τ α λ ά μ β α ν ε η π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν η ρ ιζ ό σ φ α ιρ α μ ε β ο ρ δ ιγ ά λ ε ιο π ο λ τ ό. Η σ υ ν κ ο υ ιδ ή κ α ι η ε π ε ξ ε ο ν α σ ία π κ ε π ιτ ρ α π έ ζ ια ο Ε λ ιά ς : Β α σ ικ ό ρ ό λ ο σ τ η ν α ύ ξ η σ η τ η ς π ο ιό τ η τ α ς τ ω ν ε λ ιώ ν δ ια δ ρ α μ α τ ίζ ε ι κ α ι ο χ ρ ό ν ο ς κ α ι ο τ ρ ό π ο ς τ η ς σ υ γ κ ο μ ιδ ή ς. Ο ι γ ε ω π ό ν ο ι σ υ ν ισ τ ο ύ ν η σ υ γ κ ο μ ιδ ή ν α γ ίν ε τ α ι τ η ν π ιο κ α τ ά λ λ η λ η χ ρ ο ν ικ ή σ τ ιγ μ ή έ τ σ ι ώ σ τ ε ν α ε π ιτ υ γ χ ά ν ε τ α ι η σ ω σ τ ή ω ρ ίμ α ν σ η, τ ο χ ρ ώ μ α, κ.α., μ ε π ρ ο σ ε κ τ ικ ό τ ρ ό π ο γ ια ν α α π ο φ ε ύ γ ε τ α ι ο τ ρ α υ μ α τ ισ μ ό ς το υ κ α ρ π ο ύ. 99

Η τ ο π ο θ έ τ η σ η ν α γ ίν ε τ α ι σ ε κ α θ α ρ ά τ ε λ ά ρ α, χ ω ρ ίς τ η ν π α ρ ο υ σ ία ξ έ ν ω ν σ ω μ ά τ ω ν (σ κ ο υ π ίδ ια, φ ύ λ λ α, κ.α.). Η μ ε τ α φ ο ρ ά τ ο υ ς π ρ έ π ε ι ν α γ ίν ε τ α ι γ ρ ή γ ο ρ α κ α ι ο ι ε λ ιέ ς ν α τ ο π ο θ ε τ ο ύ ν τ α ι π λ έ ο ν σ ε ν ε ρ ό ή ά λ μ η γ ρ ή γ ο ρ α. Τ έ λ ο ς, ιδ ια ίτ ε ρ η π ρ ο σ ο χ ή χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι κ α ι η α π ο θ ή κ ε υ σ η μ ε τη σ υ ν τ ή ρ η σ ή τ ο υ ς. Ο ι π α ρ α γ ω γ ο ί α π ό τη σ τ ιγ μ ή π ο υ ε π ιθ υ μ ο ύ ν ν α κ ρ α τ ή σ ο υ ν τ ις ε λ ιέ ς σ τ ις α π ο θ ή κ ε ς τ ο υ ς κ α ι ν α τ ις π ο υ λ ή σ ο υ ν α ρ γ ό τ ε ρ α, π ρ έ π ε ι ν α έ χ ο υ ν ε ξ α σ φ α λ ίσ ε ι ο ρ ισ μ έ ν ε ς β α σ ικ έ ς π ρ ο δ ια γ ρ α φ έ ς α π ό π λ ε υ ρ ά ς ε ξ ο π λ ισ μ ο ύ - υ γ ιε ιν ή ς κ α ι α σ φ ά λ ε ια ς. Κ α τ ' α ρ χ ή η ό λ η σ υ ν τ ή ρ η σ η - ε κ π ίκ ρ α ν σ η γ ια π ρ ά σ ιν ε ς ε λ ιέ ς κ α ι ζ ύ μ ω σ η τ ω ν ε λ ιώ ν π ρ έ π ε ι ν α ε π ιβ λ έ π ε τ α ι α π ό ε ιδ ικ ό τ ε χ ν ο λ ό γ ο. Ο ι ε λ ιέ ς ν α τ ο π ο θ ε τ ο ύ ν τ α ι σ ε π λ α σ τ ικ έ ς δ ε ξ α μ ε ν έ ς ή β α ρ έ λ ια π λ α σ τ ικ ά, κ α τ ά λ λ η λ α γ ια τ ρ ό φ ιμ α κα ι κ α θ ' ο υ δ έ ν α τ ρ ό π ο σ ε μ ε τ α λ λ ικ ά. Ο ι δ ε ξ α μ ε ν έ ς π ρ έ π ε ι ν α κ λ ε ίν ο υ ν κ α λ ά κ α ι οι ε λ ιέ ς ν α μ η ν έ ρ χ ο ν τ α ι σ ε ε π α φ ή μ ε το π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν. Ο χ ώ ρ ο ς τ η ς α π ο θ ή κ η ς π ρ έ π ε ι ν α ε ίν α ι κ α θ α ρ ό ς, σ τ ε γ α σ μ έ ν ο ς, ν α π ρ ο β λ έ π ε τ α ι τ ρ ό π ο ς α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ η ς τ ω ν π ο ν τ ικ ιώ ν κ α ι γ ε ν ικ ά ν α π α ρ έ χ ε ι τ ις β α σ ικ έ ς π ρ ο ϋ π ο θ έ σ ε ις χ ώ ρ ο υ σ υ ν τ ή ρ η σ η ς τ ρ ο φ ίμ ω ν. Ό σ ο ν α φ ο ρ ά τ η ν δ ια τ ή ρ η σ η τ ω ν ε λ ιώ ν σ ε ά λ μ η, π ρ έ π ε ι ν α γ ίν ε τ α ι έ λ ε γ χ ο ς γ ια τη ν π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ α κ α ι ν α δ ια τ η ρ ε ίτ α ι σ ε ο ρ ισ μ έ ν α ό ρ ια 7 % έ ω ς 9 %. Έ λ ε γ χ ο ς κα ι π ο ρ ε ία τ η ς ζ ύ μ ω σ η ς σ ε σ υ ν ε ρ γ α σ ία μ ε τ ε χ ν ο λ ό γ ο. 3.7 ΑΡΔΕΥΣΗ Η ά ρ δ ε υ σ η σ τ η β ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ια τ η ς ε λ ιά ς σ τ ο χ ε ύ ε ι σ τ η δ ια τ ή ρ η σ η τ ω ν φ υ σ ικ ώ ν κ α ι χ η μ ικ ώ ν ιδ ιο τ ή τ ω ν τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς μ ε τ ο ε λ ά χ ισ τ ο δ υ ν α τ ό κ ό σ τ ο ς κ α ι τ η ν π α ρ ά λ λ η λ η ε ξ ο ικ ο ν ό μ η σ η κ α ι δ ια τ ή ρ η σ η τ ω ν υ δ ά τ ιν ω ν π ό ρ ω ν. Α π ο τ ε λ ε ί μ ια σ η μ α ν τ ικ ή κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ ή ε ρ γ α σ ία π ο υ ε π η ρ ε ά ζ ε ι τ ις ε ισ ρ ο έ ς κ α ι α π ώ λ ε ιε ς τ ω ν θ ρ ε π τ ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν. Π ρ έ π ε ι ν α ρ υ θ μ ίζ ε τ α ι, τ ό σ ο ό σ ο ν α φ ο ρ ά τ η σ υ ν ο λ ικ ή π ο σ ό τ η τ α τ ο υ ν ε ρ ο ύ, ό σ ο κ α ι τη δ ο σ ο λ ο γ ία, τ ο ν α ρ ιθ μ ό κ α ι τ ο χ ρ ό ν ο τ η ς κ ά θ ε ε φ α ρ μ ο γ ή ς έ τ σ ι ώ σ τ ε ν α ε π ιτ υ γ χ ά ν ε τ α ι η ά ρ ισ τ η κ ά λ υ ψ η τ ω ν υ δ α τ ικ ώ ν α π α ιτ ή σ ε ω ν τ ω ν ε λ α ιό δ ε ν τ ρ ω ν μ ε π α ρ ά λ λ η λ η ε λ α χ ισ τ ο π ο ίη σ η τ ω ν α π ω λ ε ιώ ν τ ο υ ν ε ρ ο ύ. Η σ υ ν ο λ ικ ή π ο σ ό τ η τ α ν ε ρ ο ύ π ο υ α π α ιτ ε ίτ α ι σ ε κ ά θ ε π ε ρ ιο χ ή έ ξ α ρ τ ά τ α ι α π ό τ ις κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς, τ ο ν τ ύ π ο τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς κ α ι τ η ν η λ ικ ία τ ω ν ε λ α ιό δ ε ν τ ρ ω ν. Ο κ α θ ο ρ ισ μ ό ς τ η ς σ υ χ ν ό τ η τ α ς τ η ς ά ρ δ ε υ σ η ς γ ίν ε τ α ι μ ε τ η χ ρ ή σ η π ρ ο γ ρ α μ μ ά τ ω ν η λ ε κ τ ρ ο ν ικ ώ ν υ π ο λ ο γ ισ τ ώ ν, μ ε β ά σ η τ α μ ε τ ε ω ρ ο λ ο γ ικ ά κ α ι ε δ α φ ο λ ο γ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία τ ο υ ε λ α ιώ ν α κ α ι τ η ν ε δ α φ ο κ ά λ υ ψ ή το υ ( μ έ θ ο δ ο ς ισ ο ζ υ γ ίο υ ν ε ρ ο ύ ). Ε π ίσ η ς γ ίν ε τ α ι μ ε τ ο ν έ λ ε γ χ ο τ η ς υ γ ρ α σ ία ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς σ ε β ά θ ο ς 1 0 έ ω ς 15 ε κ α τ ο σ τ ά, κ α θ ώ ς κ α ι μ ε τ η ν π α ρ α τ ή ρ η σ η τ η ς ε μ φ ά ν ισ η ς ε ν ό ς ή δ ύ ο δ έ ν τ ρ ω ν - δ ε ικ τ ώ ν σ τ ο ν ε λ α ιώ ν α. Φ υ τ ά - δ ε ίκ τ ε ς, ό π ω ς η μ ο λ ό χ α μ π ο ρ ο ύ ν ν α ιοο

χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ο ύ ν ε ν δ ε ικ τ ικ ά γ ια τ ο ν έ λ ε γ χ ο τ η ς υ γ ρ α σ ία ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς. Ό τ α ν α ρ χ ίζ ε ι η μ ά ρ α ν σ η τ η ς μ ο λ ό χ α ς θ α π ρ έ π ε ι ν α α ρ χ ίσ ε ι κ α ι η ά ρ δ ε υ σ η το υ ε λ α ιώ ν α. Τ α σ ίμ ε τ ρ α ε π ίσ η ς μ π ο ρ ο ύ ν ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ο ύ ν γ ια τ ο ν κ α θ ο ρ ισ μ ό το υ χ ρ ό ν ο υ ά ρ δ ε υ σ η ς κ α ι τ η ς π ο σ ό τ η τ α ς τ ο υ ν ε ρ ο ύ. Π ρ ο ς α π ο φ υ γ ή τ η ς σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η ς τ ω ν ρ ιζ ώ ν τ ω ν ε λ α ιό δ ε ν τ ρ ω ν σ ε π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν ο χ ώ ρ ο κ α ι τη σ υ ν ε π α γ ό μ ε ν η π α ρ ε μ π ό δ ισ η τ η ς ο μ α λ ή ς θ ρ έ ψ η ς τ ο υ ς, ό π ο υ τ ο σ ύ ν ο λ ο σ χ ε δ ό ν τ ω ν ε λ α ιώ ν ω ν α ρ δ ε ύ ο ν τ α ι μ ε σ τ α γ ό ν ε ς, ο ι β ιο κ α λ λ ιε ρ γ η τ έ ς α λ λ ά ζ ο υ ν π ε ρ ιο δ ικ ά το σ η μ ε ίο ρ ο ή ς τ ω ν σ τ α λ α κ τ ή ρ ω ν. Κ α τ ά λ λ η λ η ε π ο χ ή ά ρ δ ε υ σ η ς ε ίν α ι α π ό τ ο τ έ λ ο ς τ η ς ά ν θ ισ η ς ω ς τ ο τ έ λ ο ς τ ο υ Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ, α ν ά λ ο γ α μ ε τ ις κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς. Ε ά ν δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν β ρ ο χ ο π τ ώ σ ε ις π ρ ιν τ ο σ κ ά σ ιμ ο τ ω ν α ν θ έ ω ν ( κ ρ ίσ ιμ η π ε ρ ίο δ ο ς ) π ρ έ π ε ι ν α γ ίν ο υ ν έ ν α ή δ ύ ο π ο τ ίσ μ α τ α. Σ τη σ υ ν έ χ ε ια τ ο π ό τ ισ μ α θ α γ ίν ε τ α ι α ν ά ε β δ ο μ ά δ α ή δ ε κ α π ε ν θ ή μ ε ρ ο α ν ά λ ο γ α μ ε τ ις κ α ιρ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς. Π α ρ ό λ α α υ τ ά θ α π ρ έ π ε ι ν α σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι τ ο π ρ ό γ ρ α μ μ α κ α ι η σ υ χ ν ό τ η τ α ά ρ δ ε υ σ η ς ε ξ α ρ τ ά τ α ι α π ό τ ο έ δ α φ ο ς τ ο υ ε λ α ιώ ν α, τ ις κ λ ιμ α τ ο λ ο γ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς, π ο υ π ο ικ ίλ ο υ ν α π ό χ ρ ό ν ο σ ε χ ρ ό ν ο κ α ι ε ίν α ι δ ύ σ κ ο λ ο ν α π ρ ο β λ ε φ θ ο ύ ν κ α ι τ ο β ιο λ ο γ ικ ό κ ύ κ λ ο τ ο υ ε λ α ιό δ ε ν τ ρ ο υ κ α ι τ ω ν ά λ λ ω ν μ ε λ ώ ν τ ο υ α γ ρ ο ο ικ ο σ υ σ τ ή μ α τ ο ς α π ό τ α ο π ο ία ε ξ α ρ τ ά τ α ι. Ε π ίσ η ς, σ ε ε δ ά φ η μ ε π ρ ο β λ ή μ α τ α α λ α τ ό τ η τ α ς π ο υ α ρ δ ε ύ ο ν τ α ι μ ε σ τ α γ ό ν ε ς, η ά ρ δ ε υ σ η θ α π ρ έ π ε ι ν α σ υ ν ε χ ίζ ε τ α ι γ ια τ η δ ιά λ υ σ η τ ω ν α λ ά τ ω ν κ α ι τ η μ ε τ α κ ίν η σ ή τ ο υ ς κ ά τ ω α π ό τη ρ ιζ ό σ φ α ιρ α τ ω ν ε λ α ιό δ ε ν τ ρ ω ν. Η ά ρ δ ε υ σ η π α ρ ά τ ο ό τι μ π ο ρ ε ί ν α α π ο δ ώ σ ε ι π λ ο ύ σ ια σ ο δ ε ιά, ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν ν α α π ο δ ε ιχ θ ε ί ά χ ρ η σ τ η ή κ α ι ζ η μ ιο γ ό ν α α κ ό μ α γ ια τ α ε λ α ιό δ ε ν τ ρ α, ε ά ν ε φ α ρ μ ο σ τ ε ί λ α ν θ α σ μ έ ν α. Σ η μ α ν τ ικ ό ε ίν α ι ν α τ ο ν ισ τ ε ί ό τ ι σ τ ις β ιο κ α λ λ ιέ ρ γ ε ιε ς δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν σ υ ν τ α γ έ ς κ α ι ό τι ο κ ά θ ε π α ρ α γ ω γ ό ς θ α π ρ έ π ε ι α κ ο λ ο υ θ ώ ν τ α ς τ ις β α σ ικ έ ς α ρ χ έ ς, μ ε θ ό δ ο υ ς κ α ι π ρ ο δ ια γ ρ α φ έ ς τ η ς ο ικ ο λ ο γ ικ ή ς π α ρ α γ ω γ ή ς ν α τ ις π ρ ο σ α ρ μ ό σ ε ι σ τ ις δ ικ έ ς το υ ε δ α φ ικ έ ς, κ λ ιμ α τ ικ έ ς κ α ι κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς κ α ι α ν ά γ κ ε ς. Α π α ρ α ίτ η τ ο ς ε ίν α ι ο σ ω σ τ ό ς σ χ ε δ ια σ μ ό ς τ ω ν ε ρ γ α σ ιώ ν κ α ι η ο λ ισ τ ικ ή θ ε ώ ρ η σ η το υ α γ ρ ο ο ικ ο σ υ σ τ ή μ α τ ο ς τ ω ν ε λ α ιώ ν ω ν. Η θ ε ώ ρ η σ η α υ τ ή α π α ιτ ε ί τ η ν ε ξ έ τ α σ η τ ω ν α λ λ η λ ε π ιδ ρ ά σ ε ω ν κ α ι τ ω ν ε π ιπ τ ώ σ ε ω ν τ ω ν ε π ιμ έ ρ ο υ ς κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ ώ ν ε ρ γ α σ ιώ ν σ τ ο α γ ρ ο - ο ικ ο σ ύ σ τ η μ α κ α ι τ α ε π ιμ έ ρ ο υ ς μ έ λ η το υ. ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΦΡΟΝΤΙΔΕΣ Ο ι κ α λ λ ιε ρ γ η τ ικ έ ς π ρ α κ τ ικ έ ς ε ρ γ α σ ίε ς β ο η θ ο ύ ν π ο ικ ιλ ο τ ρ ό π ω ς σ τ η μ ε ίω σ η το υ π λ η θ υ σ μ ο ύ το υ ε π ιβ λ α β ο ύ ς ε ν τ ό μ ο υ, ε ίτ ε α υ ξ ά ν ο ν τ α ς τ ο υ ς π λ η θ υ σ μ ο ύ ς τ ω ν ω φ έ λ ιμ ω ν ε ν τ ό μ ω ν, ε ίτ ε ε μ π ο δ ίζ ο ν τ α ς τ η ν α ν ά π τ υ ξ η το υ π λ η θ υ σ μ ο ύ τ ο υ ε π ιβ λ α β ο ύ ς π.χ. μ ε ιώ ν ο ν τ α ς τ η ν υ γ ρ α σ ία η ο π ο ία ε υ ν ο ε ί τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τ ο υ λ ε κ α ν ίο υ, α υ ξ ά ν ο ν τ α ς τ ο φ ω τ ισ μ ό κ α ι α ε ρ ισ μ ό τα ο π ο ία ε μ π ο δ ίζ ο υ ν τ η ν ιοί

α ν ά π τ υ ξ η το υ α σ π ιδ ιω τ ο ύ ε ίτ ε ε λ α τ τ ώ ν ο ν τ α ς γ ε ν ικ ά τα σ κ ο ν ίσ μ α τ α σ τ α δ έ ν τ ρ α π ο υ ε υ ν ο ο ύ ν τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τ ω ν D ia s p id id a e. Ε π ίσ η ς α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ή κ α ι ο ικ ο ν ο μ ικ ή π ρ ο σ τ α σ ία ε π ιτ υ γ χ ά ν ε τ α ι μ ε π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ισ μ έ ν η φ ύ τ ε υ σ η η ο π ο ία λ α μ β ά ν ε ι υ π ό ψ η ό χ ι μ ό ν ο τ η ν ε υ α ισ θ η σ ία τ η ς π ο ικ ιλ ία ς σ τ ις π ρ ο σ β ο λ έ ς α λ λ ά κ α ι το ε ίδ ο ς κ α ι το ύ ψ ο ς τ η ς ε ν τ ο μ ο π α ν ίδ α ς σ τ η ν π ε ρ ιο χ ή. Ε ίν α ι γ ν ω σ τ ή π.χ. η δ υ σ κ ο λ ία α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ η ς το υ δ ά κ ο υ σ ε ε λ α ιώ ν ε ς ό π ο υ ε ίν α ι α ν α κ α τ ω μ έ ν α ε λ α ιό δ ε ν τ ρ α γ ια β ρ ώ σ ιμ ο κ α ι ε λ α ιο π ο ιή σ ιμ ο ε λ α ιό κ α ρ π ο ή η α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ η το υ λ ε κ α ν ίο υ σ ε υ γ ρ έ ς κ ο ιλ ά δ ε ς ή π λ η σ ίο ν ά λ λ ω ν κ α λ λ ιε ρ γ ε ιώ ν π ο υ δ έ χ ο ν τ α ι π ο λ λ έ ς χ η μ ικ έ ς ε π ε μ β ά σ ε ις α π ό τ ις ο π ο ίε ς ο ά ν ε μ ο ς μ ε τ α φ έ ρ ε ι τα ε ν τ ο μ ο κ τ ό ν α σ τ ο υ ς ε λ α ιώ ν ε ς κ α ι κ α τ α σ τ ρ έ φ ε ι τα ω φ έ λ ιμ α έ ν τ ο μ α. Α κ ό μ η ε ίν α ι γ ν ω σ τ ή η α ύ ξ η σ η τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ τ ο υ α σ π ιδ ιω τ ο ύ κ ο ν τ ά σ ε χ ω μ α τ ό δ ρ ο μ ο υ ς τ ω ν ο π ο ίω ν η σ κ ό ν η ε υ ν ο ε ί δ ιπ λ ά τ η ν α ν ά π τ υ ξ η το υ π λ η θ υ σ μ ο ύ τ ο υ ε ν τ ό μ ο υ ε υ ν ο ώ ν τ α ς τ η ν ε γ κ α τ ά σ τ α σ η τ ω ν κ ιν ο ύ μ ε ν ω ν σ τ α δ ίω ν το υ α σ π ιδ ιω τ ο ύ κ α ι π α ρ ε μ π ο δ ίζ ο ν τ α ς τ η ν δ ρ ά σ η τ ω ν π α ρ α σ ίτ ω ν κ α ι ε π ο μ έ ν ω ς τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τ ο υ π α ρ α σ ιτ ισ μ ο ύ. 3.8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Γ ε ν ικ ά, μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α π ο ύ μ ε ό τ ι η Β ιο λ ο γ ικ ή Γ ε ω ρ γ ία έ ρ χ ε τ α ι σ τ ο π ρ ο σ κ ή ν ιο κ ά θ ε μ έ ρ α κ α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο. Ο π ρ ώ τ ο ς λ ό γ ο ς φ α ίν ε τ α ι ό τ ι ε ίν α ι η δ ια τ ρ ο φ.ικ ή κ ρ ίσ η. Ο ι κ α τ α ν α λ ω τ έ ς ζ η τ ο ύ ν τ ρ ο φ ή α σ φ α λ ή, α ν ώ τ ε ρ η ς π ο ιό τ η τ α ς, μ α κ ρ ιά α π ό τ α δ ια τ ρ ο φ ικ ά σ κ ο υ π ίδ ια π ο υ κ α τ α κ λ ύ ζ ο υ ν τ η ν α γ ο ρ ά κ α ι α ν τ ίσ τ ο ιχ α η π α ρ α γ ω γ ή ζ η τ ά ν α π ρ ο σ α ρ μ ο σ τ ε ί σ ' α υ τ ή τ η ζ ή τ η σ η. Ε ιδ ικ ό τ ε ρ α, β λ έ π ο ν τ α ς τ ο θ έ μ α π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ισ τ ο ρ ικ ά, η ο ικ ο λ ο γ ικ ή γ ε ω ρ γ ία ξ ε κ ίν η σ ε ε δ ώ κ α ι α ρ κ ε τ έ ς δ ε κ α ε τ ίε ς α π ό τ ο υ ς π ρ ω τ ο π ό ρ ο υ ς κ ά π ο ιω ν κ ιν η μ ά τ ω ν π ο υ δ ε ν δ ια χ ώ ρ ιζ α ν τ η ν π α ρ α γ ω γ ή α π ό τ η ν κ α τ α ν ά λ ω σ η, α λ λ ά τ η ν α ν τ ιλ α μ β ά ν ο ν τ α ν σ τ ο φ ά σ μ α μ ια ς ε ν ε ρ γ ο ύ δ ια δ ικ α σ ία ς π ο υ έ β λ ε π ε τ η φ ύ σ η μ ε σ υ ν ο λ ικ ά κ ο ιν ω ν ικ ά κ α ι ο ικ ο λ ο γ ικ ά κ ρ ιτ ή ρ ια. Τ ό τ ε τ έ θ η κ ε η μ α ζ ικ ή π α ρ α γ ω γ ή υ π ό κ ρ ιτ ικ ή κ α ι μ π ή κ α ν ο ι β ά σ ε ις μ ια ς υ γ ιέ σ τ ε ρ η ς γ ε ω ρ γ ία ς, π ο υ σ τ ο χ ε ύ ε ι σ τ η ν ε π α ν α σ ύ ν δ ε σ η τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ μ ε τη φ ύ σ η κ α ι τ η ς φ ύ σ η ς μ ε τ η ν κ ο ιν ω ν ία. Κ ά τ ω α π ό τ ις τ ρ ο μ α κ τ ικ έ ς π ε ρ ιβ α λ λ ο ν τ ικ έ ς κ α ι κ ο ιν ω ν ικ έ ς π ιέ σ ε ις τ η ς σ η μ ε ρ ιν ή ς π α γ κ ο σ μ ιο π ο ιη μ έ ν η ς α γ ο ρ ά ς, η κ ρ ιτ ικ ή α υ τ ή α ν α θ ε ρ μ α ίν ε τ α ι π ο λ ύ έ ν τ ο ν α κ α ι οι ισ χ υ ρ έ ς σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις τ ω ν σ υ μ φ ε ρ ό ν τ ω ν τ ω ν δ υ ν ά μ ε ω ν τ η ς α γ ο ρ ά ς κ α ι τ ω ν κ ο ιν ω ν ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν ο δ η γ ο ύ ν σ ε μ ια θ έ λ η σ η γ ια ε ξ υ γ ία ν σ η σ τ η ν π ρ ω τ ο γ ε ν ή π α ρ α γ ω γ ή. Τ ο σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ο ε μ π ό δ ιο σ τ η ν ο υ σ ια σ τ ικ ή ε ξ υ γ ία ν σ η θ ε ω ρ ε ίτ α ι α π ό τ ο υ ς ε ν α λ λ α κ τ ικ ο ύ ς κ α λ λ ιε ρ γ η τ έ ς ό τ ι ε ίν α ι η ε π ιχ ε ιρ η μ α τ ικ ο π ο ίη σ η μ ε γ ά λ η ς κ λ ίμ α κ α ς σ τ η β ιο λ ο γ ικ ή π α ρ α γ ω γ ή, μ ε τ ο ν έ λ ε γ χ ό τ η ς α π ό τ ις μ ε γ ά λ ε ς ε τ α ιρ ε ίε ς τ ο υ γ ε ω ρ γ ικ ο ύ κ ύ κ λ ο υ, π ο υ τ η ν α σ κ ο ύ ν μ ε κ α θ α ρ ά ε μ π ο ρ ικ ά κ ρ ιτ ή ρ ια, ε κ μ ε τ α λ λ ε υ ό μ ε ν ο ι το ο ικ ο λ ο γ ικ ό π ρ ό β λ η μ α, σ τ ο ο π ο ίο ο ι 10 2