ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜ ΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Εργαστήριο Μικροβιολογίας ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ Δ ρ. Χ ρ υ σ ά νθ η Π α π α δ ο κ ο ν λ ο υ ΙΩΑΝΝΙΝΑ 2001

2 .... ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜ ΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΑΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Εργαστήριο Μικροβιολογίας ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ Αρ. Χ ρυσάνθη Π α παδοπούλου ΙΩΑΝΝΙΝΑ 2001

3 V Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο l O A N W N S N ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ. ΔΩΡΕΑ:... &?. m i

4 i ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγω γή Σελίδα... 1 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ...4 Ο ρ ισ μ ο ί...5 Είδη π α ρ α σ ιτ ισ μ ο ύ...6 Βι ολογ ικ ό ς κ ύ κ λ ο ς...7 Β α σ ικ οί ό ρ ο ι π α ρ α σ ιτ ο λ ο γ ία ς...δ Τρόποι μόλυνσης του ανθρώ που από τα π α ρ ά σ ιτ α...9 Β λάβες που μπορούν να π ρ οκ α λέσ ουν τα π α ρ ά σ ιτ α σ τ ο ν ο ρ γ α ν ι σ μ ό.... του ανθρώπου Πρόληψη των π α ρ α σ ιτώ σ εω ν...11 ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ...13 Α. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΟΤΟΖΩΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΤΟΖΟΑ Ο ρισμός - Γ ε ν ι κ έ ς έ ν ν ο ι ε ς Μ ορφολογία Φ υ σ ιο λ ο γ ία Αναπαραγωγή Β ιο λ ο γ ικ ό ς κ ύ κ λ ο ς-τ ρ ό π ο ς μ ε τ ά δ ο σ η ς Παθογένε ι α Α ν ο σ ία Δ ιάγνω ση Γεωγραφ ι κή ε ά πλω σ η Πρόληψη Τα ι νόμ ησ η... 24

5 Β. ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΟΤΟΖΟΟΛΟΓΙΑΣ...28 Μαστ ι γ ο φ ό ρ α...28 Α. Μ α σ τιγοφ όρ α τ ο υ α ί μ α τ ο ς κ α ι των ισ τ ώ ν L e i s h m a n i a L e is h m a n ia d o n o v a n i...33 L e is h m a n ia t r o p i c a...37 L e is h m a n ia ro e x ic a n a L e is h m a n ia b r a z i l i e n s i s...40 T r y p a n o s o m a...42 T rypanosom a g a m b ie n s e...44 T rypanosom a r h o d e n s i e n s e T rypanosom a c r u s i...47 B. Μ α σ τιγο φ ό ρ α πρω τόζω α το υ ε ν τ ε ρ ικ ο ύ σωλήνα κ α ι τω ν α ν ο ιχ τ ώ ν κ ο ι λ ο τή τω ν τ ο υ σ ώ μ α τ ο ς...50 C h i l o m a s ti x m e s n i l i G i a r d i a l a m b l i a...50 T ric h o m o n a s h o m i n i s...52 T ric h o m o n a s t e n a x...52 T ric h o m o n a s v a g i n a l i s...52 Σ α ρ κ ώ δ η...55 E ntam oeba h i s t o l y t i c a...56 E ntam oeba c o l i E n d o lim ax n a n a...*...62 Iodam oeba t a i t s c h l i i D ie n ta m o eb a f r a g i l i s...63 Ε υ κ α ιρ ια κ ό ς α μ ο ι β ά δ ε ς N a e g l e r i a f o w l e r i...64 A cantham oeba s p A cantham oeba c a s t e l l a n i A cantham oeba p o l y p h a g a...66 Κ οκχι δ ι α...68 I s o s p o r a b e l l i...70 I s o s p o r a h o m i n i s...70 S a r c o c y s t i s s p...71 B l a s t o c y s t i s h o m i n i s C r y p to s p o r id iu m s p...74 T o xoplasm a g o n d i i...77 Π λ α σ μ ώ δ ια P lasm odium v i v a x... 82

6 i i i Plasm odium f a l c ip a r u m Plasm odium m a l a r i a e...82 Plasm odium o v a l e...82 Α ταξινόμητα ε ί δ η...9 Pneum onocystis c a r i n i i...9 ΕΛΜΙΝΘΟΛΟΓΙA...92 A. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ...92 Ο ρισ μ οί.-γ ενικές έ ν ν ο ι ε ς Γ ε ν ικ ά χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά των ε λ μ ίν θ ο ν που έ χ ο υ ν σ η μ α σ ία σ τ η ν... ι α τ ρ ι κ ή...92 Τ α ξινόμ ησ η των ε λ μ ίν θ ω ν που ε ν δ ια φ έ ρ ο υ ν τ η ν ι α τ ρ ι κ ή...95 Β. ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΕΛΜΙΝΘΟΛΟΓΙΑΣ Κ εστώ δη... D ip h y lo b o th riu m la tu m...99 H ym enolepis n a n a H ym enolepis d i m in u ta T a e n ia s a g i n a t a T a e n ia s o liu m E c h in o co c c u s g r a n u l o s u s E c h in o co c c u s m u l t i c u l a r i s D ip y lid iu m caninum Τ ρηματώ δη S ch isto so m a m a n so n i S c h isto so m a haem atobium S ch isto so m a ja p o n ic u m C lo n o rc h is s i n e n s i s F a s c io la h s p a t i c a F a s c i o l o p s i s b u s k i D ic ro c o e liu m d e n d r itic u m Paragonim us w e s te r m a n i Ν ηματώ δη... A s c a r is l u b r i c o i d e s... E n te ro b iu s v e r m i c u l a r i s

7 XV S t r o n g y l o i d e s s t e r c o r a l i s A n c y lo sto m a d u o d e n a l e... N e c a to r a m e r ic a n u s D ra n c u lu s m e d i n e n s i s D ip e ta lo n e m a p e r s t a n s D ip e ta lo n e m a s t r e p t o c e r c a M a n s o n e lla o z z a r d i W u ch eria b a n c r o f t i... W u ch eria m a l a y i O n c h o c e rc a v o l v u l u s Loa l o a T r i c h u r i s t r i c h i u r a T r i c h i n e l l a s p i r a l i s Μ ικ ρ ό τ ε ρ η ς σ η μ α σ ία ς λ ο ι μ ώ ξ ε ι ς από ν η μ α τ έ λ μ ι ν θ ε ς Σ ύ ν δ ρ ο μ ο μ ε τ α ν α σ τ ε υ ο υ σ ώ ν προνυμφ ώ ν (L a rv a m i g r a n s ) ΕΕΩΠΑΡΑΣΙΤΑ Γ ε ν ι κ ά Κλάστι: A r a c h n i d a Α κ ά ρεα Κ ρ ό τ ω ν ε ς Α ρ ά χ ν ε ς κ α ι σ κ ο ρ π ι ο ί Κ λάση: I n s e c t a Φ θ ε ίρ ε ς τ η ς κ εφ α λ ή ς κ α ι τ ο υ σ ώ μ α τ ο ς Φ θ ε ίρ ε ς το υ ε φ η β α ίο υ Ψ ύ λ λ ο ι Δ ί π τ ε ρ α... Η μ ίπ τ ε ρ α ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ I. Δ ιε θ ν ή ς β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α I I. Ε λ λ η ν ικ ή β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α ΣΥΚΙΣΤΟΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΑ I. Ε λ λ η ν ικ ά I I. Ξ ενόγλω σ σ α ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ...169

8 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ι α τ ρ ικ ή Π α ρ α σ ιτ ο λ ο γ ία έ χ ε ι ως α ν τ ι κ ε ί μ ε ν ο μ ε λ έ τ η ς τ ο υ ς μ ικ ρ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς που π ρ ο κ α λο ύν τταρασι τ ώ σ ε ις. Σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α η π α ρ α σ ιτ ο λ ο γ ία μ ελ ετά τα πρωτόζωα κ α ι ο ρ ισ μ έ ν α π α θογόνα μ ετάζω α ( έ λ μ ιν θ ε ς κ α ι α ρ θ ρ ό π ο δ α ), τα ο π ο ία γ ε ν ικ ά κ α λ ο ύ ν τα ι " π α ρ ά σ ιτ α " Οι π α ρ α σ ιτώ σεις ε ί ν α ι νοσ ή μα τα τα ο π ο ία ενδ η μ ο ύ ν κ υ ρ ίω ς σ τ ι ς τ ρ ο π ικ έ ς χ ώ ρ ε ς, όπου η εξάπλωση τ ο υ ς ε υ ν ο ε ί τ α ι από τ ι ς κ λ ίμ α τ ο λ ο γ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς. Σ τ ι ς χ ώ ρ ες τ η ς Β ό ρ ε ια ς κ α ι Κ ε ν τ ρ ικ ή ς Ευρώπης οι π α ρ α σ ιτ ώ σ ε ις σ π α ν ίζ ο υ ν κ υ ρ ίω ς ε ξ α ι τ ί α ς τ η ς γ ε ν ι κ ά κ α λ ή ς υ γ ε ί α ς των κ α το ίκ ω ν, το υ υψηλού ε π ιπ έ δ ο υ μόρφωσης, δ ια τ ρ ο φ ή ς κ α ι υ γ ι ε ι ν ή ς, του ψυχρού κ λ ίμ α τ ο ς κ α ι τ η ς α π ο υ σ ία ς ο ρ ισ μ έν ω ν κα τά λληλω ν ενδ ιά μ εσ ω ν ξ ε ν ισ τ ώ ν. Στην Ελλάδα κ α ι γ ε ν ι κ ό τ ε ρ α σ τ ι ς χ ώ ρ ες τ η ς Ν ό τ ια ς Ευρώ πης, τα νοσ ήματα που ο φ ε ίλ ο ν τ α ι σε π α ρ ά σ ιτα σήμερα δ εν ε ί ν α ι σ υ χ ν ά. Τ ούτο ο φ ε ίλ ε τ α ι α φ ενό ς στο ε ύ κ ρ α το κ λ ίμ α κ α ι α φ ε τ έ ρ ο υ σ τα μ έτρ α κα τα πολέμ η σ η ς των π α ρ α σ ιτώ σ εω ν που εφ α ρμόσ τη κα ν από τ ο ν Π α γκόσ μ ιο Ο ργανισμ ό Υ γ ε ία ς (ΠΟΥ) μ ετ ά τ ο ν Β' Π α γκόσ μ ιο Π όλεμο. Π α λ α ιό τερ α σ τη ν Ελλάδα η ε λ ο ν ο σ ία, η αμοιβάδω σ η κ α ι ο ι ε λ μ ι ν θ ι ά σ ε ι ς ή τα ν πολύ δ ια δ ε δ ο μ έ ν α π α ρ α σ ιτ ικ ά νο σ ή μ α τα. Σ τη ν δ ιά ρ κ ε ια τ η ς ε ι κ ο σ α ε τ ία ς , ο ε τ ή σ ιο ς α ρ ιθ μ ό ς θα νά τω ν από ε λ ο ν ο σ ία υ π ε ρ έ β α ιν ε τ ι ς 400 0, ο ι δ ε ε π ιπ τ ώ σ ε ις σ τη ν δ η μ ό σ ια υ γ ε ί α και ε θ ν ικ ή ο ικ ο ν ο μ ία ή τα ν α ν υ π ο λ ό γ ισ τ ε ς. Μετά τ ο ν Β 1 Π α γκόσ μ ιο Πόλεμο έ γ ι ν α ν ε κ τ ε τ α μ έ ν ε ς α π ο ξ η ρ ά ν σ ε ις ελώ ν κ α ι βαλτωδών εκ τά σ ε ω ν, ε ν τ α τ ικ ή ε ν τ ο μ ο κ τ ο ν ία κ α ι εφ α ρ μ όσ τη κ α ν α υσ τη ρά α ν θ ε λ ο ν ο σ ια κ ά μ έ τ ρ α που ε π έ τ υ χ α ν τη ν εκ ρ ίζ ω σ η τ η ς ε λ ο ν ο σ ία ς από τη ν χώρα μ α ς. Γ ε ν ικ ά, ο ε κ σ υ γ χ ρ ο ν ισ μ ό ς μ έρ ο υ ς των δ ικ τ ύ ω ν ύ δ ρ ε υ σ η ς κ α ι α π ο χ έ τ ε υ σ η ς, η εφαρμογή μ έτρω ν π ρ ο σ τ α σ ία ς τ η ς δ η μ ό σ ια ς υ γ ε ί α ς κ α ι η β ελ τίω σ η το υ υ γ ι ε ι ο ν ο μ ι κ ο ύ ε π ιπ έ δ ο υ σ τη ν Ε λλά δα, ο δή γη σ α ν σε σ η μ α ν τικ ή μείω ση των π α ρ α σ ιτώ σ εω ν, ό χ ι όμως στη πλήρη εκ ρ ίζω σ η τ ο υ ς. Ε τσι η ε χ ιν ο κ ο κ κ ία σ η ε ί ν α ι μ ια πα ρ α σ ίτω σ η που ε ν δ η μ ε ί σ τη ν Ε λλά δα, π ρ ο σ β ά λ λ ει ζώα κ α ι α νθ ρ ώ π ο υ ς, δ ι ό τ ι ε ί ν α ι ζω ο α νθρ ω π ο νό σ ο ς, κ α ι π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι υψηλή ν ο σ η ρ ό τ η τ α. Ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν π ε ρ ι σ τ α τ ι κ ό ν

9 2 ε χ ι ν ο κ ο κ κ ί α σ η ς φ θάνει τ α , τ ο ν χ ρ ό ν ο. Τα χ α τ ά κ α ιρ ο ύ ς λ α μ β α νό μ εν α μ έ τ ρ α ε κ ρ ίζ ω σ η ς τ η ς ε χ ι ν ο κ ο κ κ ί α σ η ς έ χ ο υ ν α π ο δ ε ι χ θ ε ί α ν α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό, ο ι δε ε π ι π τ ώ σ ε ις σ τη ν ε θ ν ι κ ή ο ικ ο ν ο μ ία α πό π λ ε υ ρ ά ς α ν θ ρ ώ π ιν ο υ δ υ ν α μ ικ ο ύ κ α ι ζ ω ικ ο ύ κ ε φ α λ α ίο υ ε ί ν α ι πολύ σ ο β α ρ έ ς. Τα τ ε λ ε υ τ α ί α χ ρ ό ν ι α π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι δ ιε θ ν ώ ς μ ία έξα ρ σ η στα π α ρ α σ ι τ ι χ ά νο σ ή μ α τα, η ο π ο ία α π ο δ ίδ ε τ α ι σε π ο λ λ ο ύ ς κ α ι δ ια φ ό ρ ο υ ς π α ρ ά γ ο ν τ ε ς : 1) σ τη ν μ εγά λ η δ ια κ ίν η σ η των πληθυσμώ ν π α γ κ ό σ μ ιό ς, 2) σ τη ν αύξηση των τ α ξ ι δ ι ώ ν α ν α ψ υ χ ή ς π ρ ο ς ε ξ ω τ ι κ έ ς, τ ρ ο π ι κ έ ς χ ώ ρ ε ς, όπ ο υ ε ν δ η μ ο ύ ν δ ιά φ ο ρ ε ς π α ρ α σ ιτ ώ σ ε ις (ο ι μ ε τ α κ ι ν ή σ ε ι ς α υ τ έ ς έ χ ο υ ν ως α π ο τ έ λ ε σ μ α τη ν ε μ φ ά ν ισ η τω ν " ε ισ α γ ό μ ε ν ω ν ν ο σ η μ ά τω ν [ im p o rte d d i s e a s e s ] ), 3) σ τ η ν ε υ ρ ε ί α κ α ι σ υ χ ν ά α λ ό γ ισ τ η χ ρ ή σ η δια φ όρω ν θ ε ρ α π ε υ τ ικ ώ ν σ κευασ μά τω ν ( α ν τ ι β ι ο τ ι κ ώ ν ευρ έω ς φ ά σ μ α το ς, κ ο ρ τ ικ ο σ τ ε ρ ο ε ιδ ώ ν ) κ α ι 4) σ τη ν αύξηση το υ α ρ ιθ μ ο ύ των α ν ο σ ο κ α τα σ τα λ μ έν ω ν α σ θενώ ν (ατόμω ν που έ χ ο υ ν υ π ο σ τ ε ί ε γ χ ε ι ρ ή σ ε ι ς κ α ρ δ ιά ς, μ ε τ α μ ο σ χ ε ύ σ ε ις ο ρ γά νω ν, μ α κ ρ όχρ ονη χ η μ ε ιο θ ε ρ α π ε ί α, φ ο ρ ε ί ς H IV ). Σ τ ι ς δύο τ ε λ ε υ τ α ί ε ς π ε ρ ι π τ ώ σ ε ι ς π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι ε μ φ ά ν ισ η των κ α λ ο ύ μ ενω ν " ε υ κ α ιρ ια κ ώ ν λ ο ιμ ώ ξεω ν" ( o p p o r t u n i s t i c i n f e c t i o n s ), που ε ί ν α ι α π ό τ ο κ ε ς τ η ς μ είω σ η ς τ η ς φ υ σ ικ ή ς α ν τ ίσ τ α σ η ς του ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ε ξ α ι τ ία ς τ η ς μ α κ ρ ό χρ ο ν η ς χ ρ ή σ η ς α ν τ ιβ lο τ ικ ώ ν, α ν ο σ ο κ α τα σ τα λ τικ ώ ν φαρμάκων ή τ η ς π ρ ο σ β ο λ ή ς από AIDS. Σ τ ι ς ε υ κ α ιρ ι α κ έ ς λ ο ιμ ώ ξ ε ις π ε ρ ιλ α μ β ά ν ο ν τ α ι μ ε τ α ξ ύ των άλλων κ α ι α ρ κ ε τ έ ς π α ρ α σ ι τ ι κ έ ς λ ο ιμ ώ ξ ε ις, π ο λ λ έ ς α πό τ ι ς ο π ο ί ε ς σ το π α ρ ε λ θ ό ν θ εω ρ ο ύ ν τα ν ω ς α σ ή μ α ν τε ς κ α ι μ ό λ ις πρ ό σ φ α τα α π έκ τη σ α ν τ ο ι δ ι α ί τ ε ρ ο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν των ια τρ ώ ν κ α ι των ε ρ ε υ ν η τ ώ ν (π. χ π ν ε υ μ ο ν ο κ ύ σ τ ις, κ ρ υ π το σ π ο ρ ί δ ι ο, ισ ό σ π ο ρ α, β λ α σ τ ο κ ύ σ τ ις χ. α ). Τα ν ε ώ τ ε ρ α δ εδ ο μ έν α γύρω από τα π α ρ α σ ιτ ικ ά νοσ ή μ α τα κ α ι τ ι ς ε υ κ α ι ρ ι α κ έ ς π α ρ α σ ιτ ώ σ ε ις, έ χ ο υ ν κ α τ α σ τ ή σ ε ι α ν α γ κ α ία τη ν δ ιδ α σ κ α λ ία τ η ς π α ρ α σ ιτ ο λ ο γ ία ς σ τ ο υ ς φ ο ι τ η τ έ ς τ η ς ι α τ ρ ι κ ή ς σε ό λ ε ς τ ι ς χ ώ ρ ε ς, α ν ε ξ ά ρ τ η τ α από το ε π ί π ε δ ο υ γ ε ί α ς. Το π α ρ ό ν β ι β λ ί ο γρ ά φ η κ ε με βάση τ ι ς π ρ ό σ φ α τε ς ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς σ τ ο ν το μ έα τ η ς π α ρ α σ ιτ ο λ ο γ ία ς κ α ι τ ι ς α ν ά γ κ ε ς π ά ν τ α τω ν φ ο ιτ η τ ώ ν τ η ς ι α τ ρ ι κ ή ς, σε μ ια π ρ ο σ π ά θ ε ια να μην

10 3 υ π ο λ ε ίπ ο ν τ α ι oe γ ν ώ σ ε ις από τ ο υ ς σ υ να δέλ φ ο υ ς τ ο υ ς άλλων χω ρώ ν. Ι Ί α τη ν κ α λύ τερ η κατανόηση των π α ρ α σ ιτ ικ ώ ν νοσ η μ ά τω ν, έ χ ε ι δ ι α ι ρ ε θ ε ί σε δύο μ έρ η. τ ο β ι β λ ί ο Στο πρώτο μ έρ ο ς (Γ ε ν ικ ό μ έρ ο ς) ε ξ η γ ε ί τ α ι η έ ν ν ο ι α το υ π α ρ α σ ιτισ μ ο ύ, το υ β ιο λ ο γ ικ ο ύ κ ύ κ λ ο υ, π ε ρ ιγ ρ ά φ ο ν τ α ι τ α β α σ ικ ά χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά τω ν π α ρ α σ ίτω ν, α ν α φ έ ρ ε τ α ι η δ ιε θ ν ώ ς α π ο δ έ κ τη τα ξιν ό μ η σ η τ ο υ ς κ α ι τ έ λ ο ς δ ίν ε τ α ι' ' έ ν α σ ύ ντο μ ο γ λ ω σ σ ά ρ ιο των σ υνηθέστερω ν π α ρ α σ ιτ ο λ ο γ ικ ώ ν όρω ν. Στο δ εύ τ ερ ο μ έρ ο ς ( Ε ιδ ικ ό μ έρ ος) π ε ρ ιγ ρ ά φ ο ν τ α ι τα π α ρ α σ ιτ ικ ά νοσήματα που ο φ ε ίλ ο ν τ α ι σε πρωτόζωα κ α ι μετάζω α κ α ι ε ν δ ια φ έ ρ ο υ ν τη ν ια τ ρ ικ ή. Ακόμη π ε ρ ιγ ρ ά φ ο ν τ α ι σ υ ν ο π τ ικ ά τα ε ξ ω π α ρ ά σ ιτα που π α ρ ο υ σ ιά ζο υ ν ια τ ρ ικ ό ε ν δ ια φ έ ρ ο ν. Γ ια το ν φ ο ιτ η τ ή κ α ι τ ο ν ν έ ο ια τ ρ ό που ε ν δ ια φ έ ρ ε τ α ι να π λ ο υ τ ί σ ε ι τ ι ς γ ν ώ σ ε ις το υ πάνω σ τη ν π α ρ α σ ιτ ο λ ο γ ία υ π ά ρ χ ε ι σ το τ έ λ ο ς η δ ι ε θ ν ή ς και ελ λ η ν ικ ή Β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία σ τη ν ο π ο ία σ τ η ρ ίχ θ η κ ε η σ υγγρα φ ή το υ π α ρ ό ντο ς β ιβ λ ίο υ κ α ι ε π ιπ λ έ ο ν υ π ά ρ χ ε ι π ίν α κ α ς με π ρ ο τ ε ιν ό μ ε ν α ε λ λ η ν ικ ά κ α ι ξ έν α σ υ γγ ρ ά μ μ α τα. Ιω ά ν ν ιν α, Σ ε π τ έ μ β ρ ιο ς 1990 Δ ρ. X. Β. Π απαδοπούλου Ε π ίκ ο υ ρ ο ς Κ α θ η γή τρ ια Ε ρ γ α σ τη ρ ίο υ Μ ικ ρ ο β ιο λ ο γ ία ς Ι α τ ρ ι κ ή ς Σ χ ο λ ή ς Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ Ιω α ν ν ίν ω ν

11 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

12 5 ΟΡΙΣΜΟΙ Α.1 ΠΑΡΑΣΙΤΙΣΜΟΣ Οι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ι ο ρ γ α ν ισ μ ο ί ε π ιβ ιώ ν ο υ ν σ τη ν φύση ως α ν ε ξ ά ρ τ η τ α ό ν τ α, χάρη σ τη ν ικ α ν ό τ η τ α τ ο υ ς να ε ί ν α ι α υ τ ά ρ κ ε ις σ τη ν σ ύνθεσ η των θ ρ ε π τικ ώ ν ο υσ ιώ ν που ε ί ν α ι α ν α γ κ α ίε ς γ ι α τη ν α νά π τυ ξ η κ α ι αναπαραγωγή τ ο υ ς. Μ ερ ικ ο ί όμως ο ρ γ α ν ισ μ ο ί α δ υ ν α τ ο ύ ν να ε π ιζ ή σ ο υ ν μόνοι τ ο υ ς κ α ι α ν α γ κ ά ζ ο ν τ α ι να ζ ο υ ν σε εξά ρ τη σ η με κ ά π ο ιο ν άλλο ο ρ γα ν ισ μ ό δ ια φ ο ρ ε τ ικ ο ύ ε ί δ ο υ ς. Η σ χέση α υ τή κ α τά τη ν ο π ο ία δύο ο ρ γ α ν ισ μ ο ί σ υμ β ιώ νουν χ ω ρ ίς να β λ ά π τ ε ι ο έ ν α ς το ν άλλο κ α λ ε ίτ α ι σ υ μ β ιω τισ μ ό ς. Αν όμως μόνον ο έ ν α ς ο ρ γ α ν ισ μ ό ς ω φ ε λ ε ίτ α ι από τη ν συμβίω ση, ο δε ά λ λ ο ς ο ρ γ α ν ισ μ ό ς α ν α γ κ α σ τ ικ ά β λ ά π τ ε τ α ι, τ ό τ ε η σ χέση αυτή ονομάζ ε τ α ι π α ρ α σ ιτισ μ ό ς. Α.2 ΕΙΔΗ ΠΑΡΑΣΙΤΙΣΜΟΥ Κατά το ν π α ρ α σ ιτ ισ μ ό, ο ο ρ γ α ν ισ μ ό ς που ω φ ε λ ε ίτ α ι από α υ το ύ του ε ί δ ο υ ς τη ν συμβίω ση α π ο τ ε λ ε ί το π α ρ ά σ ιτο, ενώ ε κ ε ί ν ο ς που π ρ ο σ φ έρ ει τη ν β ο ή θ ε ια το υ κ α ι ο υ σ ια σ τ ικ ά β λ ά π τ ε τ α ι από α υ τή τ η ν σ χέσ η, α π ο τ ε λ ε ί το ν ξ ε ν ισ τ ή. Ο β α θμ ό ς ε ξ ά ρ τ η σ η ς ε ν ό ς π α ρ α σ ίτ ο υ από το ν ξ ε ν ισ τ ή το υ π ο ι κ ί λ ε ι α νά λ ο γ α με το ε ί δ ο ς το υ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ. Γ ια π α ρ ά δ ε ιγ μ α τα π α ρ ά σ ιτ α που π ρ ο κ α λ ο ύ ν τη ν ε λ ο ν ο σ ία (πλασ μώ δια) ε ί ν α ι α δ ύ ν α το ν να ε π ιζ ή σ ο υ ν έξω από το σώμα των ξ ε ν ισ τ ώ ν τ ο υ ς ( κ ο υ ν ο ύ π ι, ά ν θ ρ ω π ο ς ). Α ν τ ίθ ε τ α α ρ κ ε τ ο ί έ λ μ ι ν θ ε ς μ πορούν κ α ι ε π ιβ ιώ ν ο υ ν σ το π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν γ ι α α ρ κ ε τ ό χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τ η μ α χ ω ρ ίς τη ν β ο ή θ ε ια ξ ε ν ι σ τ ή. Αλλα π ά λ ι π α ρ ά σ ιτ α, όπως π. χ ο ι α μ ο ιβ ά δ ε ς, ε π ιβ ιώ ν ο υ ν σ το π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν χ ω ρ ίς τη ν β ο ή θ ε ια ξ ε ν ισ τ ή. Τα π α ρ ά σ ιτα που ε ξ α ρ τ ώ ν τ α ι π ά ντα από έ ν α ν ξ ε ν ισ τ ή κ α ι ε ί ν α ι α δ ύ ν α το ν να ε π ιβ ιώ σ ο υ ν ως α ν ε ξ ά ρ τ η τ ο ι ο ρ γ α ν ισ μ ο ί κ α λ ο ύ ν τ α ι υ π ο χ ρ ε ω τ ικ ά π α ρ ά σ ιτ α. Υ πάρχουν όμως π α ρ ά σ ιτ α που μπορούν να ε π ιβ ιώ ν ο υ ν τόσ ο ως ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι ο ρ γ α ν ισ μ ο ί όσο κ α ι ως π α ρ α σ ι τ ι κ ο ί, κ α ι κ α λ ο ύ ν τα ι π ρ ο α ιρ ε τ ικ ά π α ρ ά σ ιτ α. Οταν έ ν α π α ρ ά σ ιτ ο ε γ κ α θ ίσ τ α τ α ι σε

13 6 έ ν α ν ξ ε ν ι σ τ ή σ τ ο ν ο π ο ίο υπό κ α ν ο ν ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς δ ε ν π α ρ α σ ι τ ε ί, χ α ρ α κ τ η ρ ί ζ ε τ α ι ω ς τ υ χ α ί ο π α ρ ά σ ιτ ο. τ ό τ ε Ε π ίσ η ς μ ε ρ ικ ά π α ρ ά σ ιτ α σ τη ν δ ι ά ρ κ ε ι α το υ β ιο λ ο γ ικ ο ύ κ ύκ λου τ ο υ ς, δ ι έ ρ χ ο ν τ α ι σ τ ά δ ια που μπορ ούν να ε π ιζ ή σ ο υ ν έξω από τ ο σώμα το υ ξ ε ν ι σ τ ή γ ι α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ή μ ικ ρ ό τ ε ρ ο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τ η μ α. Τα π α ρ ά σ ιτ α που π α ρ α μ έ ν ο υ ν μ έσ α ή πάνω σ το σώμα τ ο υ ξ ε ν ισ τ ή τ ο υ ς γ ι α ο λό κ λη ρ η τη ν ζωή τ ο υ ς ο ν ο μ ά ζ ο ν τ α ι μ ό ν ιμ α π α ρ ά σ ιτ α. Α ν τ ίθ ε τ α τ α π α ρ ά σ ιτ α π ου ζ ο ύ ν μ έ ρ ο ς τ η ς ζω ή ς τ ο υ ς ως ε λ ε ύ θ ε ρ α κ α ι π ε ρ ι ο δ ι κ ά μ ό ν ο ν α ν α ζ η τ ο ύ ν τ ο ν ξ ε ν ι σ τ ή τ ο υ ς γ ι α να α πορ ροφ ή σ ουν τ ι ς θ ρ ε π τ ι κ έ ς ο υ σ ί ε ς που τ ο υ ς ε ί ν α ι α π α ρ α ί τ η τ ε ς ο ν ο μ ά ζ ο ν τ α ι π ε ρ ι ο δ ι κ ά ή π ρ ο σ ω ρ ινά π α ρ ά σ ιτ α. Α ρ κ ετά π α ρ ά σ ιτ α σ τ η ν δ ι ά ρ κ ε ι α το υ β ιο λ ο γ ικ ο ύ κ ύ κ λ ο υ τ ο υ ς μ π ο ρ ε ί να δ ι έ λ θ ο υ ν από έ ν α ν, δύο ή π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο υ ς ξ ε ν ι σ τ έ ς, σ το ν κ α θ έ ν α α πό τ ο ν ο π ο ίο α ν ε υ ρ ίσ κ ο ν τ α ι σ ε δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό σ τ ά δ ιο τ η ς ε ξ έ λ ι ξ η ς τ ο υ ς. Α νάλογα με τ ο ν α ρ ιθ μ ό ξ ε ν ισ τ ώ ν που χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν γ ι α να ολο κ λη ρ ώ σ ο υ ν τη ν ε ξ έ λ ι ξ η τ ο υ ς τα π α ρ ά σ ιτ α δ ι α κ ρ ί ν ο ν τ α ι σε μ ο ν ο ξ ε ν ι σ τ ι κ ά κ α ι π ο λ υ ξ ε ν ι σ τ ι κ ά. Τα π α ρ ά σ ιτ α δ ι α κ ρ ί ν ο ν τ α ι : ΕΙΔΗ ΠΑΡΑΣΙΤΙΣΜΟΥ: 1. Α νά λογα με τ ο ν τρ ό π ο π α ρ α σ ιτ ισ μ ο ύ : σ ε υ π ο χ ρ ε ω τ ικ ά, τ υ χ α ί α κ α ι π ρ ο α ιρ ε τ ικ ά. 2. Α νάλογα με τη ν δ ι ά ρ κ ε ι α π α ρ α σ ιτ ισ μ ο ύ σ ε : μ ό ν ιμ α κ α ι π ε ρ ι ο δ ι κ ά ή π ρ ο σ ω ρ ιν ά. 3. Α νά λογα με τ ο ν β ι ο λ ο γ ι κ ό κύκλο τ ο υ ς σ ε : μ ο ν ο ξ ε ν ι - σ τ ι κ ά k o l π ο λ υ ξ ε ν ισ τ ικ ά. 4. Α νά λογα με τ η ν ε ν τ ό π ισ η : σ ε ε ν δ ο π α ρ ά σ ιτ α κ α ι ε ξ ω π α ρ ά σ ιτ α. Ε π ίσ η ς, υ π ά ρ χ ο υ ν π α ρ ά σ ιτ α τ α ο π ο ία ζ ο ύ ν μέσα σ το σώμα το υ ξ ε ν ι σ τ ή τ ο υ ς (όλα τα π α θ ο γ ό ν α πρωτόζωα κ α ι έ λ μ ι ν θ ε ς ) κ α ι π α ρ ά σ ιτ α τ α ο π ο ία ζ ο ύ ν σ τ η ν ε π ι φ ά ν ε ι α το υ σώ ματος ή σ τ ο υ ς ε π ιφ α ν ε ια κ ο ύ ς

14 7 ισ τ ο ύ ς του ξ ε ν ισ τ ή τ ο υ ς (όλα τα π α θ ο γό να α ρ θρ ό π ο δα π. χ. ψ ε ί ρ ε ς, ψ ύ λ λ ο ι). Τα μέν πρώτα κ α λ ο ύ ν τα ι ε ν δ ο π α ρ ά σ ιτ α κ α ι π ρ ο κ α λ ο ύ ν λοίμω ξη ( i n f e c t i o n ), τα δε δ ε ύ τ ε ρ α κ α λ ο ύ ν τα ι ε ξ ω π α ρ ά σ ιτ α κ α ι π ρ ο κ α λο ύ ν μόλυνση ( i n f e s t a t i o n ) Τ έλ ο ς, αν ένα π α ρ ά σ ιτο π ρ ο κ α λ εί βλάβη σ τ ο ν ξ ε ν ισ τ ή το υ ε ξ α ι τ ί α ς τρ α υ μ α τικ ώ ν, μ η χανικώ ν ή τ ο ξ ικ ώ ν δ ρ α σ τη ρ ιο τ ή τ ω ν τ ό τ ε χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε τ α ι ως παθογόνο π α ρ ά σ ιτο. Α.3 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Ολα τα π α ρ ά σ ιτα γ ι α να ολοκληρώ σουν τ ο ν κ ύ κ λ ο τ η ς ζω ή ς τ ο υ ς δ ιέ ρ χ ο ν τ α ι μ ια σ ε ιρ ά διάφορω ν σ τα δ ίω ν ε ξ έ λ ι ξ η ς που ε ί ν α ι γνω σ τή ως β ιο λ ο γ ικ ό ς κύκλος. Σ κοπός το υ β ιο λ ο γ ικ ο ύ κ ύ κ λ ο υ ε ί ν α ι να φ θ ά σ ει το π α ρ ά σ ιτο στη ν γ ε ν ν η τ ικ ά ώ ριμη μορφή τ ο υ, η ο π ο ία ε ί ν α ι ικ α ν ή ν α τ ο α ν α π α ρ ά γ ε ι. Εφόσον το π α ρ ά σ ιτ ο φ θ ά σ ει σε α υ τό τ ο σ τ ά δ ιο έ ν α ς ν έ ο ς β ιο λ ο γ ικ ό ς κ ύκ λος μ π ο ρ εί να ξ ε κ ι ν ή σ ε ι. 0 ξ ε ν ισ τ ή ς, ο ο π ο ίο ς φ ι λ ο ξ ε ν ε ί τη ν γ ε ν ν η τ ι κ ά ώ ρ ιμ η μορφή τ ο υ π α ρ α σ ίτο υ ε ί ν α ι ο τ ε λ ι κ ό ς ξ ε ν ι σ τ ή ς. Ενώ ο ξ ε ν ι σ τ ή ς που φ ι λ ο ξ ε ν ε ί τ η ν γ ε ν ν η τ ικ ά άωρη μορφή το υ π α ρ α σ ίτ ο υ α π ο τ ε λ ε ί τ ο ν ε ν δ ιά μ ε σ ο ξ ε ν ι σ τ ή. Ενα π α ρ ά σ ιτο μ πορ εί να έ χ ε ι έν α ή π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο υ ς τ ε λ ι κ ο ύ ς ή κ α ι ε ν δ ιά μ ε σ ο υ ς ξ ε ν ι σ τ έ ς. Αν στην δ ιά ρ κ ε ια τ η ς ε ξ έ λ ι ξ η ς το υ έ ν α π α ρ ά σ ιτ ο χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ε ί έ ν α μόνον ε ί δ ο ς ξ ε ν ισ τ ή, τ ό τ ε θ ε ω ρ ε ίτ α ι πω ς έ χ ε ι ά μ εσ ο β ι ο λ ο γ ι κ ό κ ύ κ λ ο. Α ν τ ίθ ε τ α αν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ί δύο ή π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α ε ί δ η ξ ε ν ισ τ ώ ν τ ό τ ε έ χ ε ι έμμεσο β ιο λ ο γ ικ ό κ ύκ λο. Το σ τ ά δ ιο ε ξ έ λ ι ξ η ς το υ π α ρ α σ ίτ ο υ, τ ο ο π ο ίο μ ο λ ύ ν ε ι τ ο ν τ ε λ ι κ ό ξ ε ν ισ τ ή λ έ γ ε τ α ι μ ο λύνο ν σ τ ά δ ιο το υ π α ρ α σ ίτ ο υ. Ο ταν έ ν α ς μ ο λ υ σ μ έ ν ο ς τ ε λ ι κ ό ς ξ ε ν ισ τ ή ς, ε ί ν α ι υ π ε ύ θ υ ν ο ς γ ι α τη ν δ ια τ ή ρ η σ η τ ο υ π α ρ α σ ίτ ο υ σ την φύση, τ ό τ ε α π ο τ ε λ ε ί τη ν α ποθήκη ή δ ε ξ α μ ε ν ή το υ π α ρ α σ ίτ ο υ ( r e s e r v o i r ). Οταν δε έ ν α ς τ ε λ ι κ ό ς ξ ε ν ι σ τ ή ς δ ε ν π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι συμπτώματα λο ίμ ω ξη ς από το π α ρ ά σ ιτ ο, δηλαδή δ ε ν ν ο σ ε ί, α λλά όμως ε υ θ ύ ν ε τ α ι γ ι α τη ν δια σ π ο ρ ά το υ π α ρ α σ ίτ ο υ σ τη ν φύση, τ ό τ ε κ α λ ε ί τ α ι

15 δ φ ο ρ έ α ς τ ο υ π α ρ α σ ίτ ο υ. Κάθε ο ρ γ α ν ισ μ ό ς (ά ν θ ρ ω π ο ς, ζώ ο, έ ν τ ο μ ο ) ή α ν τ ικ ε ί μ ε ν ο που χ ρ η σ ι μ ε ύ ε ι ως μ έσ ο μ ε τ ά δ ο σ η ς τ ο υ π α ρ α σ ίτ ο υ από τ ο ν ένα ξ ε ν ισ τ ή σ το ν ά λ λ ο, α π ο τ ε λ ε ί τ ο ν μ ε τ α φ ο ρ έ α ή μ ε τ α δ ό τ η το υ π α ρ α σ ίτ ο υ. Υ π ά ρ χο υ ν δύο ε ιδ ώ ν μ ε τ α φ ο ρ ε ίς ή μ ε τ α δ ό τ ε ς π α ρ α σ ίτω ν. Αν το π α ρ ά σ ιτ ο ε ξ ε λ ί σ σ ε τ α ι μέσα σ τ ο ν ο ρ γ α ν ισ μ ό το υ μ ετα φ ο ρ έα του σε σ τ ά δ ιο ικ α ν ό να μ ο λ ύ ν ε ι τ ο ν τ ε λ ι κ ό ξ ε ν ι σ τ ή, τ ό τ ε ο μ ετ α φ ο ρ έ α ς του κ α λ ε ίτ α ι β ι ο λ ο γ ι κ ό ς μ ε τ α φ ο ρ έ α ς ή μ ε τ α δ ό τ η ς. [Οι β ι ο λ ο γ ι κ ο ί μ ε τ α φ ο ρ ε ίς μ π ορ εί να ε ί ν α ι δ ιά φ ο ρ α α ρ θ ρ ό π ο δ α, ι χ θ ε ί ς, ζ ώ α ]. Αν όμως ε ν τ ό ς του μ ε τ α φ ο ρ έ α δ ε ν γ ί ν ε τ α ι κ α μ ία ε ξ έ λ ι ξ η το υ π α ρ α σ ίτο υ τ ό τ ε α υ τό ς κ α λ ε ί τ α ι μ η χ α ν ικ ό ς μ ε τ α φ ο ρ έ α ς ή μ ε τ α δ ό τ η ς. [Οι μ η χ α ν ικ ο ί μ ε τ α φ ο ρ ε ίς ε ί ν α ι σ υ νή θ ω ς δ ιά φ ο ρ α α ν τ ι κ ε ί μ ε ν α ή έ ν τ ο μ α ]. ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ Π α ρ α σ ιτ ισ μ ό ς» Η σ υμ β ίω σ η δύο ο ρ γ α ν ισ μ ώ ν, κ α τά τη ν ο π ο ία ο έ ν α ς από τ ο υ ς σ υ μ μ ε τ έ χ ο ν τ ε ς ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς ( ξ ε ν ισ τ ή ς ) β λ ά π τ ε τ α ι από τ ι ς ε ν έ ρ γ ε ι ε ς τ ο υ ά λ λ ο υ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ( π α ρ ά σ ι τ ο ), ο ο π ο ί ο ς ζ ε ι ε ι ς β ά ρ ο ς τ ο υ. Π α ρ ά σ ιτ ο» Κάθε μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ό ς (π. χ. ι ό ς, β α κ τ ή ρ ιο, μ ύ κ η τ α ς, π ρ ω τό ζω ο, έ λ μ ι ν θ α ς, α ρ θ ρ ό π ο δ ο ) που ζ ε ί σε β ά ρος ε ν ό ς ά λ λ ο υ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ( π. χ. ά ν θ ρ ω π ο ς, ζ ώ ο ). 2 ε ν ι σ τ ή ς» Κάθε ο ρ γ α ν ισ μ ό ς που φ ι λ ο ξ ε ν ε ί σ το ε ξ ω τ ε ρ ικ ό ή ε σ ω τ ε ρ ικ ό τ ο υ σ ώ μ α τος το υ έν α π α ρ ά σ ιτ ο. Τ ε λ ι κ ό ς ξ ε ν ι σ τ ή ς * 0 ξ ε ν ι σ τ ή ς που φ ι λ ο ξ ε ν ε ί τ η ν γ ε ν ν η τ ικ ά ώ ρ ιμ η μορφή τ ο υ π α ρ α σ ίτ ο υ. Ε ν δ ιά μ ε σ ο ς ξ ε ν ι σ τ ή ς» 0 ξ ε ν ι σ τ ή ς που φ ιλ ο ξ ε ν ε ί τη ν γ ε ν ν η τ ι κ ά άωρη μορφή το υ π α ρ α σ ίτ ο υ. Μ ετα φ ο ρ έα ς ή μ ε τ α δ ό τ η ς» 0 ο ρ γ α ν ισ μ ό ς ή τ ο α ν τ ικ ε ί μ ε ν ο που π α ί ζ ε ι ρ ό λ ο μ έσ ου μ ε τ ά δ ο σ η ς τ ο υ π α ρ α σ ίτ ο υ από έν α ξ ε ν ισ τ ή σ ε ά λ λ ο.

16 9 Β ιο λ ο γ ικ ό ς μ ετα φ ο ρ έα ς» ο π ο ιο δ ή π ο τ ε β ιο λ ο γ ικ ό μέσο μετάδοσης ( π.χ α ρ θ ρ ό π ο δ α ), μέσα στο ο π ο ίο το π α ρ ά σ ιτ ο ε ξ ε λ ίσ σ ε τ α ι σε σ τ ά δ ιο ικ α ν ό να μ ο λ ύ ν ε ι τ ο ν τ ε λ ι κ ό ξ ε ν ισ τ ή. Μ ηχανικός μ ετα φ ο ρ έα ς» Ο π ο ιο δ ή π ο τε μέσο μ ε τ ά δ ο σ η ς, σ το ο π ο ίο δ ε ν γ ί ν ε τ α ι κ α μ ία ε ξ έ λ ι ξ η το υ π α ρ α σ ίτ ο υ. Αποθήκη' η δ εξα μ εν ή τ ο υ παρασίτοίι» θ ' μ ο λ υ σ μ έν ο ς τ ε λ ι κ ό ς ' ξ ε ν ισ τ ή ς, ο ο π ο ίο ς ε ί ν α ι υ π ε ύ θ υ ν ο ς γ ι α τ η ν δ ια τή ρ η σ η το υ π α ρ α σ ίτο υ σ τη ν φύση. Φ ορέας» 0 τ ε λ ι κ ό ς ξ ε ν ι σ τ ή ς, ο υ π ε ύ θ υ ν ο ς γ ι α τ η ν δ ια σ π ο ρ ά ε ν ό ς π α ρ α σ ίτο υ, ο ο π ο ίο ς δ ε ν π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι σ υμπτώ ματα μόλυνσης από τ ο π α ρ ά σ ιτ ο. Μολύνον σ τ ά δ ιο» το σ τ ά δ ιο ε ξ έ λ ι ξ η ς τ ο υ π α ρ α σ ίτ ο υ, ο π ο ίο μ ο λ ύ ν ει το ν τ ε λ ι κ ό ξ ε ν ι σ τ ή. το Β ιο λ ο γ ικ ό ς κ ύ κ λ ο ς ή κ ύ κ λ ο ς ε ξ έ λ ι ξ η ς» Το σ ύνολο των διαφόρω ν σ τα δ ίω ν α ν ά π τ υ ξ η ς ή ε ξ έ λ ι ξ η ς το υ π α ρ α σ ίτ ο υ. ΤΡΟΠΟΙ ΜΟΛΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΣΙΤΑ 0 άνθρω πος μ πορ εί ν α μ ο λ υ ν θ ε ί από τα π α ρ ά σ ιτ α με δ ια φ ό ρ ο υ ς τρ ό π ο υ ς. Η ε ίσ ο δ ο ς των π α ρ α σ ίτω ν μ π ο ρ ε ί να γ ί ν ε ι : α. Δ ια του π ε π τ ικ ο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς, με τ η ν κατανάλω ση ν ε ρ ο ύ ή τρ ο φ ίμ ω ν μολυσμένων με π α ρ ά σ ιτ α. β. Δ ια του δ έ ρ μ α τ ο ς, με τ η ν ν ύ ξ η μολυσμένω ν εν τ ό μ ω ν, γ. Δ ια του γ ε ν ν η τ ικ ο ύ σ υ σ τή μ α το ς, κ α τά τη ν σ υ ν ο υ σ ία με μ ο λυ σ μ ένα ά τομ α, και δ. σ π ά νια δ ια του α ν α π ν ε υ σ τ ικ ο ύ σ υ σ τή μ α το ς κ α τ ό π ιν ε ισ π ν ο ή ς σ κ ό νη ς μολυσμένης με ωά ή κ ύ σ τ ε ι ς π α ρ α σ ίτ ω ν. Οι σ υ ν η θ έ σ τ ε ρ ο ι ο δ ο ί ε ισ ό δ ο υ των π α ρ α σ ίτω ν σ το ν ο ρ γ α ν ισ μ ό ε ί ν α ι δ ι α τ ο υ π ε π τ ικ ο ύ σ υσ τή μ α τος κ α ι δ ια το υ δ έ ρ μ α τ ο ς.

17 1 0 ΒΛΑΒΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΤΑ ΠΑΡΑΣΙΤΑ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΡΟΠΟΙ ΜΟΛΥΝΣΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΣΙΤΑ Η ε ί σ ο δ ο ς τω ν π α ρ α σ ίτ ω ν σ το α ν θ ρ ώ π ιν ο σώμα μ π ο ρ ε ί ν α π ρ ο κ α λ έ σ ε ι π ο λ λ έ ς κ α ι π ο ι κ ί λ ε ς β λ ά β ε ς. Ε ί ν α ι δ υ ν α τ ό ν ν α π ρ ο κ λ η θ ε ί μ η χ α ν ικ ή έμ φ ρ α ξη ο ρ γά νω ν ε ξ α ι τ ί α ς τ ο υ π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ο ύ τω ν π α ρ α σ ίτω ν κ α ι σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α π α ρ α σ ιτ ικ ώ ν ε λ μ ίν θ ω ν. Η σ υ γκ έν τρ ω σ η μ εγ ά λ ο υ α ρ ιθ μ ο ύ ε λ μ ίν θ ω ν ( π. χ α σ κα ρίδω ν) σ τ ο ν ε ν τ ε ρ ι κ ό σωλήνα μ π ο ρ ε ί να π ρ ο κ α λ έ σ ε ι απόφραξη ( π. χ ε ι λ ε ό του ε ν τ έ ρ ο υ ). Από τ ο π ε π τ ικ ό σ ύσ τη μ α. Από τ ο δέρ μ α. Α π ό τ ο α ν α π ν ε υ σ τ ι κ ό σ ύ σ τη μ α. Από τ ο γ ε ν ν η τ ι κ ό σ ύσ τη μα. Η ε ί σ ο δ ο ς κ α ι ο π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ό ς π α ρ α σ ίτω ν ε ν τ ό ς των κ υττά ρ ω ν και τω ν ισ τ ώ ν π ρ ο κ α λ ε ί κ α τα σ τρ ο φ ή τω ν κ υ ττά ρ ω ν ή ισ τώ ν. Ε ίν α ι δυ ν α τό ν να σ χ η μ α τ ισ θ ο ύ ν ό γ κ ο ι ή ο ζ ί δ ι α ε ί τ ε από σ υγκ έντρ ω σ η π α ρ α σ ίτω ν ε ί τ ε από σ χ η μ α τ ισ μ ό κ ύ σ τε ω ν, μέσα σ τ ι ς ο π ο ί ε ς ε γ κ λ ε ί ο ν τ α ι τα π α ρ ά σ ιτα ( π. χ ο ι κ ύ σ τ ε ι ς το υ ε χ ιν ο κ ό κ κ ο υ σ το ν π ν ε υ μ ο ν ικ ό ή η π α τ ικ ό ι σ τ ό ). Η εγ κ α τά σ τα σ η κ α ι ο π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ό ς π α ρ α σ ίτω ν σ το ν ε ν τ ε ρ ι κ ό σωλήνα μ π ο ρ εί να π ρ ο κ α λ έ σ ε ι δ υ σ α π ο ρ ρ ό φ η σ η θ ρ ε π τ ικ ώ ν ο υ σ ιώ ν κ α ι κ υ ρ ίω ς β ι τ α μ ι ν ώ ν ( π. χ. το σ ύ νδρομ ο δυ σ α π ο ρ ρ ό φ η σ η ς που π ρ ο κ α λ ο ύ ν ol τ α ι ν ι ά σ ε ι ς ). Τα α ιμ ο π α ρ ά σ ιτ α π ρ ο κ α λ ο ύ ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ή τω ν ε ρ υ θ ρ ο κ υ τ τ ά ρ ω ν, λ εμ φ ο κ υ ττά ρ ω ν, κ υ τ τ ά ρ ω ν τ ο υ δ ικ τ υ ο ε ν δ ο θ η λ ια κ ο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς. ΒΛΑΒΕΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΟΥΝ ΤΑ ΠΑΡΑΣΙΤΑ 1. Μ ηχανική έμφραξη ορ γά νω ν. 2. Κ αταστροφή κ υττά ρ ω ν ή ισ τ ώ ν. 3. Σ χ η μ α τ ισ μ ό ς όγκων ή ο ζ ι δ ί ω ν. 4. Δ υσαπορρόφηση θ ρ ε π τ ικ ώ ν ο υ σ ιώ ν ( π. χ. β ι τ α μ ι ν ώ ν ). 5. Α πομύζηση α ίμ α τ ο ς, λέμφου ή άλλων ο ρ γα ν ικ ώ ν υγρ ώ ν. 6. Τ ρα ύμ α τα. 7. Μ ετάδοση α ιτ ιο λ ο γ ικ ώ ν π α ρ α γό ντω ν άλλων λοιμωδών νο σ η μ ά τω ν. Π α ρ ά σ ι τ α τ α ο π ο ί α ε ι σ έ ρ χ ο ν τ α ι δ ι α το υ δ έ ρ μ α τ ο ς κ α ι μ ε τ α ν α σ τ ε ύ ο υ ν σε ε ν τω β ά θ ε ι ι σ τ ο ύ ς, π ρ ο κ α λ ο ύ ν τρ α υ μ α τισ μ ο ύ ς τ η ς ε π ι δ ε ρ μ ί δ ο ς, των β λ ε ν ν ο γ ό ν ω ν, τω ν ισ τώ ν ή των ορ γά νω ν. Τ έλ ο ς ο ρ ισ μ έ ν α ε ξ ω π α ρ ά σ ιτ α ( π. χ. α ρ θρ ό π ο δα ) ε κ τ ό ς από τ ι ς τ ο π ι κ έ ς β λά β ες που μ π ο ρ ε ί να π ρ ο κ α λ έ σ ο υ ν, ε π ίσ η ς ε ί ν α ι δ υ ν α τ ό ν ν α μ ετα δόσ σ υν ά λ λ ο υ ς

18 1 1 π α θ ο γό νο υ ς μ ικ ρ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς, όπως π. χ. ιο ύ ς ή β α κ τ ή ρ ια. ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΝ ΠΑΡΑΣΙΤΩΣΕΩΝ Η πρόληψη των παρασ ιτώ σ εω ν β α σ ίζ ε τ α ι σ τη ν λήψη μ έτρω ν που π α ρ ε μ π ο δ ίζ ο υ ν τη ν εξάπλω ση των διαφόρω ν ε ιδ ώ ν π α ρ α σ ίτω ν σ τη ν φύση κ α ι σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α σ το ν άνθρωπο και σ τα κ α τ ο ι κ ί δ ι α ζώ α. Τα π α ρ ά σ ιτ α όπως αναφ έρθη κε πρ ο η γο υμ ένω ς έχ ο υ ν έν α β ιο λ ο γ ικ ό κ ύκ λο σ τη ν δ ι ά ρ κ ε ι α - του ο π ο ίο υ μ ε τ έ ρ χ ο ν τ α ι διά φ ο ρ α σ τ ά δ ια ε ξ έ λ ι ξ η ς. Σ κ οπός τω ν μ έτρω ν πρόληψ ης ε ί ν α ι να γ ί ν ε ι παρέμβαση σ τα σ τ ά δ ιο ε κ ε ί ν ο τ η ς ε ξ έ λ ι ξ η ς το υ π α ρ α σ ίτο υ που ε ί ν α ι β α σ ικ ό γ ι α τη ν αναπαραγω γή το υ κ α ι / ή τ η ν μετάδοση το υ σ το ν ά νθρω πο. Ενα β α σ ικ ό μ έτρ ο πρόληψ ης των πα ρασ ιτώ σ εω ν ε ί ν α ι ο τ α κ τ ι κ ό ς α π ο π α ρ α σ ιτισ μ ό ς των κ α τ ο ι κ ίδ ιω ν ζώων π. χ των μ ικ ρ ώ ν ζώων σ υ ν τ ρ ο φ ιά ς ( π.χ σ κ ύ λ ο ς, γά τα ) κ α ι των πα ραγω γικώ ν ζώων (μ εγά λα κ α ι μ ικ ρ ά μ η ρ υ κ α σ τικ ά, χ ο ί ρ ο ι, π ο υ λ ε ρ ι κ ά ). Ε π ίσ η ς, η μ είω σ η τω ν φορέω ν π α ρ α σ ιτικ ώ ν νοσημάτω ν με τη ν χορήγησ η κ α τά λ λ η λ η ς α ν τ ι π α ρ α σ ι τ ι κ ή ς θ ε ρ α π ε ία ς, ε ί ν α ι ένα π ρ α κ τ ικ ό μ έτρο π ρ ο σ τ α σ ία ς τ η ς δ η μ ό σ ια ς υ γ ε ί α ς από π α ρ α σ ιτ ώ σ ε ις. Η υ γ ι ε ι ν ή ύδρευσ η κ α τ ο ικ ιώ ν κ α ι μονάδων εκ τρ ο φ ή ς ζώων, καθώς και η σωστή, υ γ ι ε ι ν ή α π ο χ έτευ σ η των λυμάτων πόλεω ν, σ φ α γείω ν kol β ιο μ η χ α ν ιώ ν α π ο τ ε λ ε ί σ η μ α ν τικ ό μ έτρο προφ ύλα ξη ς από τ ι ς π α ρ α σ ιτ ώ σ ε ις. Η τήρηση των κανόνω ν υ γ ι ε ι ν ή ς σ τη ν πα ρ α σ κ ευή, δ l ακ ί νηση κα ι εμπορ ί α τροφ ί μων (βιομηχανία τροφίμων, ε σ τ ι α τ ό ρ ι α, σ π ί τ ι ) μ π ο ρ εί να σ υμ β ά λλει σ τη ν μείω ση των π α ρ α σ ιτ ικ ώ ν λ ο ιμ ώ ξ ε ω ν. Η λήψη μέτρω ν κ α τά των δ ια β ιβ α σ τ ώ ν των π α ρ α σ ίτω ν ( π.χ εντό μ ω ν, τρ ω κ τικ ώ ν, ερ π ετώ ν) ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΣΙΤΩΣΕΩΝ 1. Υ γ ιε ιν ή ύ δρ ευ σ η κ α ι α π ο χ έτευ σ η λυμάτω ν σ φ α γ είω ν, π ό λ εω ν, β ιο μ η χ α ν ιώ ν. 2 Υ γ ιε ιν ή παρασ κευή τρ ο φ ί μων σ το σ π ί τ ι, ε σ τ ι α τ ό ρ ι α, β ι ο μ η χ α ν ί ε ς κ λ π. 3. Εκτροφή ζώων α π α λ λα γμ ένω ν από π α ρ α σ ιτ ώ σ ε ις. 4. Λήψη μέτρω ν κ α τά τω ν δ ια β ιβ α σ τ ώ ν των παρασ ί των ( π. χ. ε ν τ ο μ ο κ τ ο ν ία ). 5. Τ α κ τ ικ ό ς α π ο π α ρ α σ ιτ ισ μ ό ς τω ν κ α τ ο ι κ ίδ ιω ν ζώων σ υ ν τ ρ ο φ ιά ς. 6. Τήρηση των κανόνω ν π ρ ο σ ω π ικ ή ς υ γ ι ε ι ν ή ς.

19 12 αποτελεί βασικό τρόπο όχι μόνον μείωσης αλλά και εξαφάνισης ορισμένων παρασιτικών νοσημάτων. Τέλος η επιμόρφωση του κοινού και η τήρηση των κανόνων προσωπικής υγιεινής μπορούν να προσφέρουν τα μέγιστα στην πρόληψη και την προφύλαξη από τις παρασιτικές λοιμώξεις.

20 ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

21 14 Α ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΖΩΛΟΓΙΑΣ Π Ρ Ω Τ Ο Ζ Ω Α Ο ρ ισ μ ό ς. Γ β ν ι κ έ ς έ ν ν ο ι ε ς. Τα πρω τόζω α ε ί ν α ι μ ο ν ο κ ύ τ τ α ρ ο ι ε υ κ α ρ υ ω τικ ο C ο ρ γ α ν ισ μ ο ί ο ι ο π ο ί ο ι ε ί τ ε ζ ο υ ν ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι σ το π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν ε ί τ ε π α ρ α σ ιτ ο ύ ν σε δ ιά φ ο ρ α ε ί δ η ζώ ω ν. Ως ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι ο ρ γ α ν ισ μ ο ί α π α ντώ ντα ι σ χ ε δ ό ν α π α ν τ α χ ο ύ τ η ς γ η ς : σ τα βάθη των ω κεανώ ν, σ τ ι ς λ ί μ ν ε ς, σ τ ο υ ς π ο τ α μ ο ύ ς, σ τ ι ς θ ε ρ μ έ ς π η γ έ ς, σ το έ δ α φ ο ς, ενώ ως π α ρ ά σ ιτα π ρ ο σ β ά λλο υ ν σ χ ε δ ό ν όλα τα ε ί δ η των σ πονδυλω τώ ν κ α ι α σ πονδύλω ν ζώων. Τα π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α πρω τόζω α κ α το ρ θ ώ νο υν να ε π ιβ ιώ ν ο υ ν σ τ ι ς π λ έο ν α ν τ ί ξ ο ε ς π ε ρ ι β α λ λ ο ν τ ι κ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς με κ α τά λληλη προσαρμογή τ η ς μ ο ρ φ ο λ ο γ ία ς ή τ η ς δ ια τ ρ ο φ ή ς τ ο υ ς. Η π ρ ο σ α ρ μ ο σ τικ ή α υτή ικ α ν ό τ η τ α ε ί ν α ι ι δ ι α ί τ ε ρ α α ν α π τ υ γ μ έ ν η στα π α ρ α σ ιτ ικ ά πρωτόζωα, τα ο π ο ία σ υχνά ε ί ν α ι α ν α γ κ α σ μ έ ν α να μ ε τ α β ά λ λ ο υ ν τη ν μ ο ρ φ ο λ ο γ ία κ α ι τη ν φ υ σ ιο λ ο γ ία τ ο υ ς ώ στε ν α ε π ι β ιώ ν ο υ ν μ ετά από μ ια α λλαγή ξ ε ν ισ τ ο ύ. Π.χ. το πρω τόζω ο Plasmodium - α ί τ ι ο τ η ς ε λ ο ν ο σ ία ς - α ν τ α π ε ξ έ ρ χ ε τ α ι τ η ν πτώση τ η ς θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία ς κ α τά τ η ν μ ετά δ ο σ η του από το ν θ ερ μ ό α ιμ ο ξ ε ν ισ τ ή (θ η λ α σ τ ικ ό ζώο ή ά νθρω πο) σ το ν ψ υ χ ρ ό α ιμ ο ξ ε ν ισ τ ή (κ ο υ ν ο ύ π ι) με πα ραγω γή θηλυκώ ν γ α μ ε τ ώ ν, δηλαδή με μ ετα β ο λή του τρόπου α να π α ρ α γω γή ς τ ο υ. Κ άτι π α ρ ό μ ο ιο σ υ μ β α ίν ε ι κ α ι με πολλά πρωτόζωα που ζο υ ν ε λ ε ύ θ ε ρ α, π. χ η α μ ο ιβ ά δ α N a eg leria σε ξηρό π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν σ χ η μ α τ ίζ ε ι α ν θ ε κ τ ικ ή κ ύ σ τ η, σε υ γρ ό έ δ α φ ο ς ε ί ν α ι γυ μ νή κ α ι δ εν σ χ η μ α τ ίζ ε ι π ο τέ κ ύ σ τ η, ενώ σε υ δ ά τ ι ν ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν α π ο κ τά μ α σ τ ίγ ια. Ε ί ν α ι γ ν ω σ τά π ε ρ ίπ ο υ ε ί δ η πρωτοζώων από τα ο π ο ία τ α μ ισ ά έ χ ο υ ν β ρ ε θ ε ί σ ε α π ο λ ιθ ώ μ α τ α. Από τα ε ί δ η που εξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν να υ π ά ρ χ ο υ ν σ ή μ ερα π ε ρ ίπ ο υ ε ί ν α ι π α ρ α σ ιτ ικ ά. Ο ρισ μένα π α ρ α σ ιτ ικ ά

22 15 πρωτόζωα έχ ο υ ν μεγάλη σ ημ ασ ία σ τη ν ια τ ρ ικ ή κ α ι κ τ η ν ι α τ ρ ι κ ή ε π ισ τ ή μ η. Στον άνθρωπο το Plasmodium ε ί ν α ι υ π α ί τ ι ο γ ι α τ η ν ε λ ο ν ο σ ία, νόσ ο η ο π ο ία εξ α κ ο λ ο υ θ εί να π ρ ο κ α λ εί τ ο υ ς π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο υ ς θ α ν ά τ ο υ ς από ο π ο ια δ ή π ο τ ε άλλη α ι τ ί α. Στα ζώα η E im eria, α ί τ ι ο τ η ς κ ο κ κ ιδ ία σ η ς, π ρ οσ βά λλει όλα τα κ α τ ο ι κ ί δ ι α ζώα κ α ι τ α π τ η ν ά π ρ ο κ α λώ ντα ς σ η μ α ν τ ικ έ ς ο ικ ο ν ο μ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς σ τη ν κ τ η ν ο τ ρ ο φ ία κ α ι τ η ν π τ η ν ο τ ρ ο φ ία. 1 ν Μ ορφ ολογία 1 Τα πρωτόζωα ε ί ν α ι μ ο ν ο κ ύ ττα ρ ο ι ο ρ γ α ν ισ μ ο ί, τω ν ο π ο ίω ν τ ο μ έ γ ε θ ο ς π ο ι κ ί λ ε ι (η δ ιά μ ε τ ρ ο ς τ ο υ ς συνήθω ς κ υ μ α ί ν ε τ α ι από μπι και σε μ ερ ικ ά ε ίδ η φ θ ά νει τα μ ε ρ ικ ά ε κ α τ ο σ τ ά ). Ος π ρ ο ς τ ο σχήμα π α ρ ο υ σ ιά ζο υ ν ε π ίσ η ς μεγάλη π ο ικ ιλ ο μ ο ρ φ ία. Ε τ σ ι μ π ο ρ ε ί ν α ε ί ν α ι σ φ α ιρ ικ ά, ω ο ε ιδ ή, επ ιμ ή κ η, με ή χ ω ρ ίς α μ φ ίπ λ ε υ ρ η σ υ μ μ ε τ ρ ία, ενώ υπ ά ρχουν ε ίδ η με α σ τα θ ές κ α ι μ ετα β α λ λ ό μ ενο σχήμα ( π. χ. α μ ο ι β ά δ ε ς ), ε ξ α ι τ ί α ς τ η ς σ υ ν εχ ο ύ ς μ ε τ α κ ίν η σ η ς το υ π ρ ω το π λ ά σ μ α το ς τ ο υ ς. Το πρω τοζω ικό κ ύ ττα ρ ο (Σχήμα 1) ε ί ν α ι ε υ κ α ρ υ ω τ ικ ό κ ύ τ τ α ρ ο κ α ι α π ο τ ε λ ε ί τ α ι από: i ) Κ υ τ τ α ρ ό π λ α σ μ α το ο π ο ίο έ χ ε ι δ ια φ ο ρ ο π ο ιη θ ε ί σ ε : α) εξώ πλασμα, τ ο ο π ο ίο ε ί ν α ι ο μ ο ι ο γ ε ν έ ς, η δ ε ε ξ ω τ ε ρ ικ ή το υ ε π ιφ ά ν ε ι α μ π ο ρ εί ν α μ ε τ α τ ρ α π ε ί σ ε έ ν α σ κ λη ρ ότερ ο στρώμα ή μ ια σ τ ε ρ ε ή μ εμ β ρ ά νη (το ε π ι δ ε ρ μ ί δ α των β λεφ α ρ ιδω τώ ν). Χ ρ η σ ιμ εύ ει σ τη ν πρόσληψη τ η ς τρ ο φ ή ς, σ τη ν α ποβ ολή τω ν ά χρη σ τω ν π ρ ο ϊό ν τω ν μ ετα β ο λ ισ μ ο ύ το υ κ υ τ τ ά ρ ο υ, σ τη ν α ν α π ν ο ή, σ την κ ίν η σ η και στη π ρ ο σ τα σ ία τ ο υ κ υ τ τ ά ρ ο υ, β) ενδ ό π λ α σ μ α, τ ο ο π ο ίο ε ί ν α ι σ υνή θω ς κ ο κ κ ιώ δ ε ς, π ε ρ ι έ χ ε ι διά φ ο ρ α έ γ κ λ ε ισ τ α κ α ι τ ο ν π υ ρ ή ν α. Χ ρησιμ εύει στη πέψη των τροφών κ α ι τ η ν α π ο τ α μ ίε υ σ η γλ υ κ ο γό νο υ κ α ι π ρ ω τ ε ϊν ώ ν. ϋ ) Π υ ρ ή ν α. 0 π υ ρ ή ν α ς μ π ο ρ εί ν α ε ί ν α ι α π λ ό ς ή π ο λ λ α π λ ό ς, α π ο τ ε λ ε ίτ α ι από π υ ρ η ν ικ ή μ εμ β ρ ά νη, π υ ρ η νό π λα σ μ α κ α ι κ ο κ κ ία χ ρ ω μ α τ ίν η ς, χ ρ η σ ιμ εύ ει δε σ τη ν ζω ή, α να πα ραγω γή κ α ι μ ετα φ ορ ά των γ ε ν ε τ ικ ώ ν χαρακτήρω ν το υ κ υ τ τ ά ρ ο υ. Δ ια κ ρ ί ν ο ν τ α ι δύο τ ύ π ο ι

23 16 χρωμστύνη π ε ρ ιφ ε ρ ικ ά καρυόσωμα *i) καχεσπαρμένη ομαιογενώς κατανεμημένη 1. Β α σ ικ ή μ ο ρ φ ο λ ο γ ία π ρ ο το ζώ ω ν. πυρήνων: α) ο κ υ σ τ ε ο ε ι δ ή ς π υ ρ ή ν α ς, σ τ ο ν ο π ο ίο η χ ρ ω μ α τ ίν η ε ί τ ε κ α τ α λ α μ β ά ν ε ι τ ο ε σ ω τ ε ρ ικ ό τ η ς π υ ρ η ν ικ ή ς μεμ β ρ ά νη ς ( π ε ρ ι φ ε ρ ι κ ή χ ρ ω μ α τ ίν η ), ε ί τ ε σ χ η μ α τ ίζ ε ι έν α ε ν ι α ί ο σ φ α ιρ ικ ό ά θ ρ ο ισ μ α σ το κ έ ν τ ρ ο το υ π υ ρ ή ν α (α μ φ ιπ υ ρ η ν ίσ κ ο ς ή κ α ρ υ ό σ ω μ α ). Π ο λ λ ές φ ο ρ έ ς υ π ά ρ χ ο υ ν π ο λ λ ο ί α μ φ ιπ υ ρ η ν ίσ κ ο ι μέσ α σ τ ο ν π υ ρ η ν ικ ό χώ ρ ο. β) ο μ α ζ ι κ ό ς π υ ρ ή ν α ς, σ το ν ο π ο ίο η χ ρ ω μ α τ ίν η ε ί ν α ι ο μ ο ιο γ ε ν ώ ς κ α τ α ν ε μ η μ έ ν η σε ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο ν π υ ρ η ν ικ ό χώ ρο. i i i ) Ο ρ γ α ν α κ ί ν η σ η ς. (Σχήμα 2). Ε ίν α ι δ ι α φ ο ρ ο π ο ι ή σ ε ι ς το υ εξω π λ ά σ μ α το ς κ α ι δ ι α κ ρ ί ν ο ν τ α ι σ ε: α) ψ ε υ δ ο π ό δ ια, π ου ε ί ν α ι π α ρ ο δ ι κ έ ς π ρ ο σ ε κ β ο λ έ ς του κ υ τ τ α ρ ο π λ ά σ μ α τ ο ς, ο ι οπο ί ε ς εμ φ α ν ί ζ ο ν τ α ι κ α τά τη ν δ ι ά ρ κ ε ι α μ ε τ α κ ίν η σ η ς το υ κ υ ττ ά ρ ο υ κ α ι δ ε ν έ χ ο υ ν σ τα θ ερ ή

24 17 Σχήμα 2. Οργανα κινήσεως των προτοζώων. εντόπιση πάνω στην επιφάνεια του κυττάρου, β) μαστίγια, που είναι ευμεγέθη ισχυρά νημάτια τα οποία εκφύονται συνήθως από το οπίσθιο τμήμα του πρωτοζωικού κυττάρου και γ) βλεφαρίδες, οι οποίες είναι μικρά πολυάριθμα νημάτια που καλύπτουν ολόκληρο το κυτταρικό σώμα. 2. Φυσιολογία Οπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί τα πρωτόζωα αναπνέουν, διατρέφονται, αποβάλλουν τα άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού τους και αναπαράγονται.»

25 18 Τα πρω τόζω α α ν α π ν έ ο υ ν π ρ ο σ λ α μ β ά ν ο ν τα ς ο ξ υ γ ό ν ο και α π ο β ά λ λ ο ν τα ς δ ι ο ξ ε ί δ ι ο το υ ά ν θ ρ α κ α ή χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τ α ς ο ξ υ γ ό ν ο, που ε λ ε υ θ ε ρ ώ ν ε τ α ι από σ ύ ν θ ε τ ε ς ο υ σ ί ε ς με τ η ν δράση ε ν ζ ύ μ ω ν. Τα π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α π α ρ α σ ιτ ικ ά πρω τόζω α ε ί ν α ι α ν α ε ρ ό β ια ε π ε ι δ ή τ ο ε λ ε ύ θ ε ρ ο ο ξ υ γ ό ν ο σ π α ν ί ζ ε ι στο έ ν τ ε ρ ο κ α ι σε ο ρ ισ μ έ ν ο υ ς ισ τ ο ύ ς τ ο υ ξ ε ν ι σ τ ή. Η πρόσληψ η τ ρ ο φ ή ς μ π ο ρ εί να ε π ι τ ε υ χ θ ε ί με τη ν β ο ή θ ε ια ψ ε υ δ ο π ο δ ίω ν π ο υ π ε ρ ιβ ά λ λ ο υ ν τα σ ω μ α τ ίδ ια τ η ς τρ ο φ ή ς κ α ι τ α φ έρ νουν μέσα σ το κ υ τ τ α ρ ό π λ α σ μ α. Ακόμη μ π ο ρ εί να γ ί ν ε ι με ε ι δ ι κ ό σ τ ο μ α τ ικ ό ά ν ο ι γ μ α, το κ υ τ τ α ρ ό σ τ ο μ α, τ ο ο π ο ίο ε ί ν α ι μ ια σ χισ μ ή τ η ς κ υ τ τ α ρ ι κ ή ς μ ε μ β ρ ά ν η ς ή β ρ ίσ κ ε τ α ι σ τ ο ν π υ θ μ έ ν α μ ια ς εγκόλπω σ ης που φ έ ρ ε ι μ α σ τ ί γ ι α κ α ι β λ ε φ α ρ ίδ ε ς, ο π ό τ ε ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι π e ρ ί σ τ ο μ α. Από τ η ν σ τ ιγ μ ή που έ ν α σ ω μ α τ ίδ ιο σ τ ε ρ ε ή ς τρ ο φ ή ς ε ι σ έ λ θ ε ι στο κ υ τ τ α ρ ό π λ α σ μ α, π ε ρ ι β ά λ λ ε τ α ι από έ ν α κ ε ν ο τ ό π ιο μέσα σ το ο π ο ίο με τη ν β ο ή θ ε ια π ε π τ ικ ώ ν εν ζ ύ μ ω ν μ ε τ α τ ρ έ π ε τ α ι σ ε α φ ο μ ο ιώ σ ιμ η μορφή. Τα ά π ε π τ α υ π ο λ ε ίμ μ α τ α τρ ο φ ή ς κ α ι τ α ά χ ρ η σ τα π ρ ο ϊό ν τ α του μ ε τ α β ο λ ισ μ ο ύ α π ο β ά λ λ ο ν τ α ι από τ ο π ρ ω τ ο ζ ω ικ ό κ ύ ττα ρ ο με ώσμωση, δ ιά χ υ σ η κ α ι εξω κ ύ ττω σ η από ο π ο ιο δ ή π ο τ ε σ η μ ε ίο το υ κ υ τ τ α ρ ικ ο ύ σ ώ μ α το ς, ή από ο ρ ισ μ έ ν η θ έ σ η, τη ν κ υ τ τ α ρ ο π η γ ή. Ακόμη τα πρω τόζω α ε κ κ ρ ίν ο υ ν δ ιά φ ο ρ α έ ν ζ υ μ α, χ ρ ω σ τ ικ έ ς ο υ σ ίε ς κ α ι σ υ σ τ α τ ικ ά το υ κ υ σ τ ικ ο ύ π ε ρ ιβ λ ή μ α τ ο ς. Σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α τα π α θ ογόνα πρωτόζωα ε κ κ ρ ί ν ο υ ν π ρ ω τ ε ο λ υ τ ικ ά έ ν ζ υ μ α, α ι μ ο λ υ σ ί ν ε ς, κ ύ τ τ α ρ ο λ υ σ ίν ε ς, δ ιά φ ο ρ ε ς τ ο ξ ι κ έ ς κ α ι α ν τ ι γ ο ν ι κ έ ς ο υ σ ί ε ς κ. α. 3. Α ναπαραγω γή Τα πρω τόζω α α ν α π α ρ ά γ ο ν τ α ι μ ο ν ο γ ο ν ικ ά ή α μ φ ιγ ο ν ικ ά ή κ α ι με τ ο υ ς δ ύ ο τ ρ ό π ο υ ς. Σε π ο λ λ ά μ ά λ ισ τα π α ρ α σ ιτ ικ ά ε ί δ η μ π ο ρ εί η μέν μ ο ν ο γ ο ν ικ ή α να π α ρ α γω γή να γ ί ν ε τ α ι σ έ έν α ξ ε ν ι σ τ ή η δε α μ φ ιγ ο ν ικ ή σε ά λ λ ο ξ ε ν ι σ τ ή. χ) Η μ ο ν ο γ ο ν ικ ή ή α σ ε ο υ α λ ικ ή α να πα ραγω γή μ π ο ρ εί να γ ί ν ε ι με δ ια ίρ ε σ η τ ο υ π ρ ω τ ο ζ ω ικ ο ύ κ υ τ τ ά ρ ο υ ή με ε κ β λ α σ τ ή σ ε ις. α. Κατά τη ν δ ια ίρ ε σ η το π ρ ω το ζω ικ ό κ ύ τ τ α ρ ο δ ι α ι ρ ε ί τ α ι ε ί τ ε σε δύο ίσ α μ έρη ( δ ιχ ο τ ό μ η σ η ) ε ί τ ε σε π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α α πό δύο μέρη (πολλαπλή κ α τ ά τ μ η σ η ).

26 Μία μορφή πολλαπλής κατάτμησης είναι η σ χ ι ζ ο γ ο ν ί α κατά την οποία το πρωτοζωικό κύτταρο γίνεται πολυπύρηνο με σειρά διαιρέσεων του πυρήνα, οπότε προκύπτει σχηματισμός που καλείται σ X ι σ τ ό (Σχήμα 3 ). Καθένας από τους πυρήνες περιβάλλεται από ένα τμήμα πρωτοπλάσματος. Τα θυγατρικά κύτταρα που προκύπτουν με τον τρόπο αυτό καλούνται μ e ρ ο ( e 1 δ ι α, διατάσσονται ακτινοειδώς μέσα στο σχιστό γύρω από μια κεντρική πρωτοπλασματική μάζα που παραμένει ως υπόλλέιμα. Οταν το σχιστό ωριμάσει ρήγνυται k o l τα μεροζωίδίά ελευθερώνονται. 0' τρόπος αυτός αναπαραγωγής είναι χαρακτηριστικός για τα Σπορόζωα (π.χ χοκκίδια). 19 Ρ. Κατά την εκβλάστηση σχηματίζονται από ένα σημείο του

27 20 π ρ ω χ ο ζ ω ικ ο ύ κ υ τ τ ά ρ ο υ έ ν α ς ή π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ι β λ α σ τ ο ί, ο ι ο π ο ίο ι α π ο κ ό β ο ν τ α ι κ α ι α π ο τ ε λ ο ύ ν τα θ υ γ α τ ρ ικ ά κ ύ τ τ α ρ α. ϋ ) Η α μ φ ιγ ο ν ικ ή ή σ ε ξ ο υ α λ ικ ή ανα πα ραγω γή χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε τ α ι από τη ν σ υ νένω σ η δύ ο κ υ ττά ρ ω ν που σ χ η μ α τ ίζ ο υ ν έ ν α ν έ ο κ ύ τ τ α ρ ο. Η συνένω ση α υ τ ή τω ν δύο κ υ ττ ά ρ ω ν μ π ο ρ ε ί να ε ί ν α ι π α ρ ο δ ικ ή ή μ ό ν ιμ η. α. Κατά τ η ν παροδική συνένω ση ή σ ύ ν τ η ξη τ α κ ύ τ τ α ρ α α ντα λ λ ά σ σ ο υ ν ο ρ ισ μ έ ν α σ υ σ τ α τ ικ ά τ ο υ ς κ α ι σ τη ν σ υ ν έ χ ε ι α α π ο χ ω ρ ίζ ο ν τ α ι ( π. χ ο ι π α ρ ο δ ι κ έ ς σ υ ζ ε ύ ξ ε ι ς των β λ ε φ α ρ ιδ ο φ ό ρ ω ν ). β. Κατά τ η ν μ όνιμ η συνένω ση ή σ ύ ν τη ζη μ π ο ρ ο ύν να σ υμβούν τα ε ξ ή ς : 1) τα σ υ ν ε ν ο ύ μ ε ν α κ ύ τ τ α ρ α μ π ο ρ εί να ε ί ν α ι α κ έ ρ α ια π ρ ω το ζω ικ ά κ ύ τ τ α ρ α, ο π ό τ ε κ α λ ο ύ ν τ α ι α γ α μ έ τ ε ς κ α ι η σ ύ ν τ η ξ η ο - λ ο γ α μ ί α. 2) τ α σ υ ν ε ν ο ύ μ ε ν α κ ύ τ τ α ρ α μ π ο ρ εί ν α μην ε ί ν α ι α κ έ ρ α ια π ρ ω τ ο ζ ω ικ ά κ ύ τ τ α ρ α, αλλά ε ι δ ι κ ά κ ύ τ τ α ρ α που π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ι από δ ι α ί ρ ε σ η α κ ε ρ α ίω ν κ υ ττ ά ρ ω ν, ο π ό τ ε κ α λ ο ύ ν τ α ι γ α μ έ τ ε ς κ α ι η σ ύ ν τ η ξ η μ ε ρ ο γ α μ ί α. Ο ι γ α μ έ τ ε ς μ π ο ρ εί να μ ο ιά ζ ο υ ν ως π ρ ο ς το μ έ γ ε θ ο ς ( ισ ο γ α μ έ τ ε ς ) ή να δ ια φ έ ρ ο υ ν ως π ρ ο ς το μ έ γ ε θ ο ς, τ η ν μ ο ρ φ ο λ ο γ ία κ α ι τ η ν όλη κ α τα σ κ ευ ή ( α ν ισ ο γ α μ έ τ ε ς ), ο π ό τ ε δ ι α κ ρ ί ν ο ν τ α ι σ ε μ ικ ρ ο γ α μ έ τ ε ς κ α ι μ α κ ρ ο γ α μ έ τ ε ς. Η σ ύντη ξη τω ν πυρήνω ν δύο γ α μ ετώ ν κ α λ ε ίτ α ι γ ο ν ι μ ο π ο ί η σ η. Η α μ φ ιγ ο ν ικ ή α ναπαραγω γή σ π ά ν ια α π ο τ ε λ ε ί τ ο ν α π ο κ λ ε ισ τ ικ ό τρόπο α ν α π α ρ α γ ω γ ή ς στα πρω τόζω α κ α ι σ υνή θω ς ε ν α λ λ ά σ σ ε τα ι με τη ν μ ο ν ο γ ο ν ικ ή α να πα ρ α γω γή. Τ έ λ ο ς σ τα πρωτόζωα ε ί ν α ι σ υ ν η θ ισ μ έ ν ο τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο τ η ς εγκ ύ σ τω σ η ς ( e n c y s t a t i o n ) κ α τά το ο π ο ίο τ ο πρω τόζω ο ε γ κ λ ε ί ε τ α ι μέσα σε ένα σ τ ε ρ ε ό κ α ι α ν θ ε κ τ ικ ό π ε ρ ίβ λ η μ α, τη ν κ ύ σ τ η, μέσα σ το ο π ο ίο ζ ε ί σε κ α τά σ τα σ η λ α θ ρ ο β ίω σ η ς. Α ι τ ί α τ η ς εγκ ύ σ τω σ η ς ε ί ν α ι ο ι δ υ σ μ ε ν ε ίς σ υ ν θ ή κ ε ς δ ια β ίω σ η ς, γ ι α τ ο ν λόγο α υ τό ο ι κ υ σ τ ι κ έ ς μορφ ές ο ν ο μ ά ζ ο ν τ α ι ε π ί σ η ς " κ ύ σ τ ε ι ς α ν τ ισ τ ά σ ε ω ς ". Οταν ο ι σ υ ν θ ή κ ε ς γ ί ν ο υ ν κ α ι πά λι ε υ ν ο ϊ κ έ ς, ο ι κ ύ σ τ ε ι ς δ ίν ο υ ν τ ι ς β λ α σ τ ικ έ ς μ ο ρ φ ές του π α ρ α σ ίτ ο υ. Μ ά λισ τα μ ε ρ ικ ά ε ί δ η πρωτοζώων μπορούν να α ν α π α ρ ά γ ο ν τ α ι κ α τά τη ν δ ι ά ρ κ ε ι α το υ κ υ σ τ ικ ο ύ σ τ α δ ίο υ με α π ο τέ λ ε σ μ α κ α τά τη ν απωκύστωση ( e x c y s t a t i o n ) να ε ξ έ ρ χ ο ν τ α ι από τ η ν κ ύ σ τη π ο λ λ έ ς ν ε α ρ έ ς μ ο ρ φ ές το υ π α ρ α σ ίτ ο υ, ο ι τ ρ ο φ ο ζ ω ί τ ε ς.

28 21 4. B io» o v tit6 c κ ύ κ λ ο ς - T o6noc υ ε τά δ ο σ η ς 0 β ιο λ ο γ ικ ό ς κ ύκ λος των π ε ρ ισ σ ο τ έ ρ ω ν π α ρ α σ ιτ ικ ώ ν πρώ τοιώ ω ν ε ί ν α ι σ χ ε τ ικ ά α π λ ό ς. Τα π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α ε ίδ η δ ι έ ρ χ ο ν τ α ι έ ν α σ τ ά δ ιο τ ο υ ς, π. χ. το - μ ο ν ο γο νικ ό στάδιο;* σ έ ν α ξ ε ν ισ τ ή κ α ι ά λλα σ τ ά δ ια τ ο υ ς π. χ την '* α μ φ ιγ ο ν ικ ή αναπαραγωγή ή το σ τ ά δ ιο τ η ς κ ύ σ τ η ς, σε ά λ λ ο ν ή ά λ λ ο υ ς ξ ε ν ισ τ έ ς. Οσον αφορά τη ν μ ετά δ ο σ η τ ο υ ς από τ ο ν έ ν α ξ ε ν ισ τ ή σ τ ο ν ά λλο μ πορ εί να γ ί ν ε ι με δ ια φ ό ρ ο υ ς τ ρ ό π ο υ ς, λόγου χά ρ η τ α πρω τόζω α που π α ρ α σ ιτο ύ ν σ το ν π ε π τ ικ ό σωλήνα μ ε τ α δ ίδ ο ν τ α ι από τ ο ν έ ν α ξ ε ν ι σ τ ή σ το ν ά λλον, ε ί τ ε α π ε υ θ ε ία ς, ε ί τ ε μέσω τρ ο φ ίμ ω ν ή ύ δ α τ ο ς. Τα πρω τόζω α που π α ρ α σ ιτο ύ ν σ το υ ς ισ τ ο ύ ς κ α ι σ το α ίμ α μ ε τ α δ ίδ ο ν τ α ι από τ ο ν α σ π ό νδ υ λ ο ξ ε ν ισ τ ή τ ο υ ς σ το ν σ πονδυλω τό εξ επ α φ ή ς ή κ α τ ό π ιν ν ύ γ μ α τ ο ς. Ο τ ρ ό π ο ς μ ετά δοσ η ς ε ν ό ς πρωτοζώου κ α ι ο β ι ο λ ο γ ι κ ό ς κ ύ κ λ ο ς τ ο υ ε π η ρ ε ά ζ ο ν τ α ι από δ ιά φ ο ρ ο υ ς π α ρ ά γ ο ν τ ε ς, όπω ς η θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία, η υ γ ρ α σ ία, τ ο ph, η ικ α ν ό τη τα προσαρμογής κ λ π. 5. Π α θ ο νέν εια Η εισ β ο λ ή των π α ρ α σ ιτ ικ ώ ν πρωτοζώων σέ έ ν α θ η λ α σ τ ικ ό ξ ε ν ισ τ ή μ πορεί να π ρ ο κ α λ έσ ει κα τα σ τρ οφ ή κ υ ττά ρ ω ν ή ισ τώ ν με επ α κ ό λ ο υ θ ο β λά βες σε διά φ ορ α όρ γα να κ α ι εκδήλωση γ ε ν ι κ ε υ μ έ ν η ς σ υ σ τ η μ α τ ικ ή ς λ ο ίμ ω ξη ς. Η καταστροφή τω ν κ υ ττά ρ ω ν κ α ι των ισ τώ ν ο φ ε ί λ ε τ α ι, ε ί τ ε στο ί δ ι ο το π α ρ ά σ ιτο, το ο π ο ίο μ ά λ ισ τ α π ο λ λ α π λ α σ ιά ζ ε τ α ι πάρα πολύ γρή γορα μ ό λ ις ε γ κ α τ α σ τ α θ ε ί σ το ν κ α τά λ λ η λ ο ξ ε ν ι σ τ ή, ε ί τ ε σε ο υ σ ί ε ς που ε κ κ ρ ίν ε ι ( ισ τ ο λ υ τ ικ ά έ ν ζ υ μ α, α ν τ ι γ ο ν ι κ έ ς, τ ο ξ ι κ έ ς ο υ σ ί ε ς κ λ π ), ε ί τ ε τ έ λ ο ς σε τ ο π ικ ή α ν ο σ ο λ ο γ ικ ή α ν τ ίδ ρ α σ η η ο π ο ία μ π ο ρ ε ί να π ρ ο κ α λ έσ ει βλάβη των ισ τώ ν δ ε υ τ ε ρ ο γ ε ν ώ ς.

29 22 6, Ανοσία Η ε ί σ ο δ ο ς π σ ρ α σ ιτ ικ ώ ν πρω τοζώ ω ν σ το ν ο ρ γ α ν ισ μ ό του ανθρώ που ή τω ν ζώων π ρ ο κ α λ ε ί δ ιά φ ο ρ η α ν ο σ ο λ ο γ ικ ή α π ά ντη σ η, η ο π ο ία ε ξ α ρ τ ά τ α ι: α) α π ό τ ο ε ί δ ο ς τ ο υ ε ισ β ά λ λ ο ν τ ο ς μ ικ ρ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ. Ε τσ ι ο ρ ισ μ έ ν α ε ί δ η πρω τοζώ ω ν π ρ ο σ β ά λ λ ο υ ν μ ό ν ο ν ζώα (σ τα ε ί δ η α υ τά ο άνθρω πος ε ί ν α ι α ν θ ε κ τ ι κ ό ς ), μ π ο ρ ε ί όμως να σ υ μ β α ίν ε ι κ α ι το α ν τ ίσ τ ρ ο φ ο. β) α π ό τ η ν η λ ι χ ί α τ ο υ π ρ ο σ β α λ λ ό μ εν ο υ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ. Συνήθω ς τα ν ε α ρ ά ά το μ α ε ί ν α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ευ π ρ ό σ β λ η τα, ενώ τ α ε ν ή λ ικ α ε ί ν α ι α ν θ ε κ τ ι κ ό τ ε ρ α σ τ ι ς π α ρ α σ ι τ ι κ έ ς λ ο ιμ ώ ξ ε ις ( π.χ. τ α π α ι δ ι ά ε ί ν α ι π ι ό ευ π α θ ή σ τ η ν λ ε ϊ σ μ α ν ί α σ η ). γ) α π ό τ ο φ ύ λ ο. Μ πορεί ο ι γ υ ν α ί κ ε ς να ε ί ν α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ε υ π α θ ε ί ς σ ε ο ρ ισ μ έ ν α πρω τόζω α ( π. χ. τ ρ ιχ ο μ ο ν ά δ ε ς ). δ) α π ό τ η ν φ υ λ ή. Ε ί ν α ι δ υ ν α τ ό ν ο ι δ ιά φ ο ρ ε ς φ υ λ έ ς να π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν δ ιά φ ο ρ η α ν τ ο χ ή έ ν α ν τ ι ω ρ ισ μ έν ω ν πρωτοζώων ( π.χ. η μαύρη φυλή ε ί ν α ι α ν θ ε κ τ ικ ό τ ε ρ η από τη ν λευκή έ ν α ν τ ι το υ Plasmodium viva x ). ε ) α π ό τ η ν δ ι α τ ρ ο φ ι κ ή κ α τ ά σ τ α σ η. Ε νας ο ρ γ α ν ισ μ ό ς που β ρ ίσ κ ε τ α ι σ ε κακή θ ρ ε π τ ικ ή κ α τά σ τα σ η ε ί ν α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ευ π ρ ό σ β λ η το ς σ τ ι ς λ ο ι μ ώ ξ ε ι ς. σ τ ) α πό τ η ν α ν ο σ ο λ ο γ ικ ή κ α τά σ τα σ η το υ προσ βα λλόμ ενου ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ. Η σ υ νύ π α ρ ξη άλλω ν νοσ ημάτω ν δ ιά φ ο ρ η ς π ρ ο έλ ευ σ η ς κ α ι / ή η χρ ή σ η α ν ο σ ο κ α τ α σ τ α λ τ ικ ώ ν φαρμάκων - π α ρ ά γ ο ν τ ε ς που α μ φ ό τ ε ρ ο ι σ υ ν ε π ά γ ο ν τ α ι εξ α σ θ έν η σ η το υ α ν ο σ ο π ο ιη τ ικ ο ύ σ υ σ τή μ α το ς - ε υ ν ο ο ύ ν τη ν ε μ φ ά ν ισ η π ρ ω τοζω ικ ώ ν λ ο ιμ ώ ξεω ν. Η α ν ο σ ία που α φ ή νο υ ν ο ι π ρ ω τ ο ζ ω ικ έ ς λ ο ιμ ώ ξ ε ις μπορ εί να ε ί ν α ι μ ό ν ιμ η ή π α ρ ο δ ικ ή, πρά γμ α που ε ξ α ρ τ ά τ α ι από τ ο ε ί δ ο ς του υ π εύ θ υ νο υ γ ι α τ η ν λοίμ ω ξη π ρ ω το ζώ ο υ. Τ έ λ ο ς, μ ε ρ ικ ά πρωτόζωα ε ί ν α ι δ υ ν α τ ό ν να π ρ ο κ α λ έ σ ο υ ν εξ α σ θ έν η σ η ή α δ υ ν α μ ία α ν τ ίδ ρ α σ η ς του α ν ο σ ο π ο ιη τ ικ ο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς, δηλαδή α ν ο σ ο κ α τα σ το λ ή ( π. χ. το τρυπανόσω μα, α ί τ ι ο τ η ς

30 23 α φ ρ ικ α ν ικ ή ς τρυπα νοσ ω μ ία σ η ς ή νόσου του ύ π ν ο υ ). 7. Δ ιάγνω ση Η διά γνω σ ή τ ο ν πρω τσζω ίκώ ν νοσημάτω ν β α σ ί ζ ε τ α ι σ τ α κ λ ι ν ι κ ά ευ ρ ή μ α τα, τα ο π ο ία π ρ έ π ε ι να ε π ιβ ε β α ιώ ν ο ν τ α ι από ε ρ γ α σ τ η ρ ια κ έ ς ε ξ ε τ ά σ ε ι ς. Οι τ ε λ ε υ τ α ί ε ς σ υ ν ίσ τ α ν τ α ι σε α νεύ ρ εσ η κ α ι τ α υ τ ο π ο ίη σ η τ ο υ υπ εύ θ υ νο υ π α ρ α σ ίτο υ σε ε κ κ ρ ίμ α τ α, α π ε κ κ ρ ίμ α τα κ α ι υ λ ικ ά β ι ο ψ ί α ς ή πα ρ α κ εντή σ εω ν, με μ ικ ρ ο σ κ ο π ικ έ ς μ εθ ό δ ο υ ς, με κ α λ λ ι έ ρ γ ε ι ε ς, με ο ρ ο λ ο γ ικ έ ς α ν τ ι δ ρ ά σ ε ι ς κ α ι με ενο φ θ α λ μ ισ μ ο ύ ς σε π ε ιρ α μ α τ ό ζ ω α. 8. Γ εω γραφ ική εξάπλωση Οι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ε ς π ρ ω το ζω ικ ές λ ο ιμ ώ ξ ε ις έχ ο υ ν π α γ κ ό σ μ ια γ ε ω γ ρ α φ ικ ή εξάπλω ση. Π α λ α ιό τερ α πολλά πα θογόνα πρω τόζω α π α ρ ο υ σ ία ζ α ν π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν η γεω γρ α φ ικ ή κ ατανομή (κ υ ρ ίω ς σ τ ι ς τ ρ ο π ι κ έ ς κ α ι υ π ο τ ρ ο π ικ έ ς χ ώ ρ ε ς ), σήμερα όμως ε ξ α ι τ ί α ς τ η ς σ υ χ ν ή ς μ ε τ α κ ίν η σ η ς πληθυσμού γ ι α τ ο υ ρ ισ μ ό, μ ετα νά σ τευσ η κ λ π. τα π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α π α θ ο γ ό ν α πρωτόζωα β ρ ίσ κ ο ν τ α ι σε ό λ ε ς τ ι ς χ ώ ρ ες π. χ. τ ο το ξ ό π λ α σ μ α, η τ ρ ιχ ο μ ο ν ά δ α, ο ι α μ ο ιβ ά δ ε ς προσβάλλουν χ ι λ ι ά δ ε ς ά το μ α σε κ ά θ ε γ ω ν ιά τ η ς γ η ς. 9. Ποόλπωπ Η πρόληψη κ α ι προφύλαξη από τ ι ς π ρ ω το ζ ω ικ ές λ ο ι μ ώ ξ ε ι ς σ υ ν ί σ τ α τ α ι σε γ ε ν ι κ έ ς γ ρ α μ μ έ ς σ τη ν τήρηση τ ο ν κανόνω ν α τ ο μ ικ ή ς κ α ι δ η μ ό σ ια ς υ γ ι ε ι ν ή ς κ α ι σ τη ν κατα πολέμησ η των ε ν δ ιά μ ε σ ω ν ξ ε ν ισ τ ώ ν (συνήθω ς ε ν τ ό μ ω ν ).

31 Ταξινόμηση Σύμφωνα με τ η ν κ α τ ά H a e c k e l τ α ξ ιν ό μ η σ η (1866) τα πρωτόζωα α νή κ ο υ ν σ τα α νώ τερ α π ρ ώ τ ισ τ α. Γ ια τ α πρω τόζω α που π α ρ α σ ιτ ο ύ ν σ τ ο ν άνθρω πο κ α ι π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν ι α τ ρ ι κ ό ε ν δ ια φ έ ρ ο υ ν, η Ε τ α ι ρ ε ί α Π ρω τοζω ολογί,ας ( S o c i e t y o f P r o t o z o o l o g i s t s ) έ χ ε ι α π ο δ ε χ θ ε ί τ ο παρακάτω σχήμα τ α ξ ιν ό μ η σ η ς ( ): ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΠΡΩΤΟΖΩΩΝ ΠΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΟΒΑΣΙΛΕΙΟ: ΦΥΛΟ: PROTOZOA (ΠΡΩΤΟΖΩΑ) SARCOMASTIGOPHORA (ΣΑΡΚΟΜΑΣΤΙΓΟΦΟΡΑ) ΥΠΟΦΥΑΟ; MASTIGOPHORA (ΜΑΣΤΙΓΟΦΟΡΑ) ΚΛΑΣΗ: ZOOMASTIGOPHORA (ΖΩΟΜΑΣΤΙΓΟΦΟΡΑ) ΓΕΝΟΣ: Leishmania (ΛΕΙΣΜΑΝΙΑ) ΕΙΔΟΣ: L. donovani L. tropica L. mexicana L. braziliensis L. aethiopica ΓΕΝΟΣ Trypanosoma (ΤΡΥΠΑΝΟΣΩΜΑ) ΕΙΔΟΣ: T. gambiense T. rhodesiense T. crusi ΓΕΝΟΣ Chilomastix (ΧΕΙΛΟΜΑΣΤΙΞ) ΕΙΔΟΣ C. mesnili

32 ΓΕΝΟΣ: Giardia (ΓΚΙΑΡΝΤΙλ) ΕΙΔΟΣ: G. l a m b li a ΓΕΝΟΣ: T ric h o m o n as (ΤΡΙΧΟΜΟΝΑΣ) ΕΙΔΟΣ: Τ. h o m in is Τ. v a g i n a l i s Τ': t e n a x ' ΓΕΝΟΣ: D ie n ta m o eb a (ΔΙΕΝΔΑΜΟΙΒΑΣ) ΕΙΔΟΣ: D. f r a g i l i s ΓΕΝΟΣ: E n te ro m o n as (ΕΝΤΕΡΟΜΟΝΑΣ) ΕΙΔΟΣ: E. h o m in is ΥΠΟΦΥΛΟ: SARCODINA (ΣΑΡΚΩΔΗ) ΥΠΕΡΚΔΑΣΗ: RHIZOPODA (ΡΙΖΟΠΟΔΑ) ΓΕΝΟΣ: E ntam oeba (ΕΝΔΑΜΟΙΒΑΣ) ΕΙΔΟΣ: E. h i s t o l y t i c a E. c o l i E. h a r tm a n i E. g i n g i v a l i s ΓΕΝΟΣ: E n d o lim ax (ΕΝΔΟΛΙΜΑΞ) ΕΙΔΟΣ: E. n a n a ΓΕΝΟΣ: Iodam oeba (ΙΟΔΑΜΟΙΒΑΣ) ΕΙΔΟΣ: I - b u e t s c h l i i ΓΕΝΟΣ A cantham oeba {ΑΚΑΝΘΑΜΟΙΒΑΣ)