Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 11 Νοεμβρίου 2016 (OR. en) 14212/16 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Προεδρία ESPACE 54 RECH 308 COMPET 567 IND 234 EU-GNSS 33 TRANS 414 TECOM 223 MI 691 EMPL 466 CSDP/PSDC 641 CFSP/PESC 912 Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων / Συμβούλιο αριθ. προηγ. εγγρ.: 13758/16 ESPACE 52 RECH 298 COMPET 544 IND 222 EU-GNSS 32 TRANS 404 TECOM 206 MI 665 EMPL 442 CSDP/PSDC 613 CFSP/PESC 867 Θέμα: Προετοιμασία του Συμβουλίου «Ανταγωνιστικότητα» της 29ης Νοεμβρίου 2016 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Διαστημική στρατηγική για την Ευρώπη - Συζήτηση προσανατολισμού I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Το 2014, υπό την ιταλική Προεδρία 1, και το 2015, υπό τη λουξεμβουργιανή Προεδρία 2, το Συμβούλιο συνέβαλε στον καθορισμό ενός μακροπρόθεσμου ευρωπαϊκού διαστημικού οράματος. 1 2 Έγγρ. 15396/14 και 16502/14 (Ανταλλαγή απόψεων και Συμπεράσματα του Συμβουλίου). Η λουξεμβουργιανή Προεδρία οργάνωσε άτυπη σύνοδο των Υπουργών της ΕΕ και του ΕΟΔ με αρμοδιότητα για το διάστημα. 14212/16 ΧΓ/μκ/ΔΛ 1
Τον Νοέμβριο του 2015, η Επιτροπή ανακοίνωσε στο πρόγραμμα εργασίας της για το 2016 την πρόθεσή της να αναπτύξει μια Διαστημική Στρατηγική για την Ευρώπη. Κατά συνέπεια, την άνοιξη του 2016, η Επιτροπή δρομολόγησε δημόσια διαβούλευση και μια σειρά συναφών εκδηλώσεων για να συγκεντρώσει τις απόψεις των ενδιαφερομένων σχετικά με τις πολιτικές προτεραιότητες, προκλήσεις και ευκαιρίες θα μπορούσαν να διαμορφώσουν μια τέτοια μελλοντική Διαστημική Στρατηγική για την Ευρώπη. 2. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016, υπό την ολλανδική προεδρία, η Ομάδα «Διάστημα» συζήτησε θέματα σχετικά με μια μελλοντική στρατηγική σε αρκετές συνεδριάσεις προκειμένου να συμβάλει στη μελέτη της Επιτροπής. Επίσης, στο Συμβούλιο «Ανταγωνιστικότητα» στις 26-27 Μαΐου 2015 έλαβε χώρα συζήτηση προσανατολισμού περί της «αξιοποίησης διαστημικών δεδομένων». Επιπλέον, άτυπη διαστημική υπουργική σύνοδος ΕΕ-ΕΟΔ, υπό την αιγίδα των Προεδριών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Υπουργικού Συμβουλίου του ΕΟΔ, πραγματοποιήθηκε στις 30 Μαΐου 2016, για να δοθούν πρόσθετες συμβολές επί της ουσίας σε μια συνεκτική ευρωπαϊκή διαστημική πολιτική. 3. Η σλοβακική Προεδρία εστίασε στο θέμα της «αξιοποίησης διαστημικών δεδομένων» υπό το πρίσμα των πολύ απτών οφελών του για κράτη μέλη και Ευρωπαίους πολίτες. Η Προεδρία επιθυμεί να διατηρήσει και να διευρύνει τις συζητήσεις για το θέμα αυτό με τη βιομηχανία και τις ΜΜΕ, καθώς και για την υποστήριξη του καίριου ρόλου των νέων ερευνητών στην προώθηση του θέματος του διαστήματος. 4. Στις 26 Οκτωβρίου 2016, η Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωσή της με τίτλο «Διαστημική Στρατηγική για την Ευρώπη», με σκοπό να ενισχύσει νέες υπηρεσίες και να προωθήσει τον ηγετικό ρόλο της Ευρώπης στο διάστημα. Η στρατηγική διαρθρώνεται γύρω από τέσσερις στρατηγικούς στόχους: 1) να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη του διαστήματος για την κοινωνία και την οικονομία της ΕΕ, 2) να προαχθεί ένας ανταγωνιστικός και καινοτόμος ευρωπαϊκός διαστημικός τομέας, 3) να ενισχυθεί η αυτονομία της Ευρώπης όσον αφορά την πρόσβαση και χρήση του διαστήματος σε ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον, και 4) να ενδυναμωθεί ο ρόλος της Ευρώπης ως παγκόσμιου παράγοντα στο διάστημα και να προωθηθεί η διεθνής συνεργασία. 14212/16 ΧΓ/μκ/ΔΛ 2
5. Η στρατηγική υπογραμμίζει επίσης ότι οι σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και του ΕΟΔ θα αποτελέσουν ένα από τα θεμέλια της επιτυχίας. Ως εκ τούτου, σε συνδυασμό με τη δημοσίευση της Διαστημικής Στρατηγικής, το απόγευμα της 26ης Οκτωβρίου 2016, υπεγράφη από την Επιτροπή εξ ονόματος της ΕΕ και του ΕΟΔ κοινή δήλωση ΕΕ-ΕΟΔ με θέμα «Κοινό Όραμα και στόχοι για το μέλλον της Ευρώπης στο διάστημα». Ο σκοπός της κοινής αυτής δήλωσης είναι να δοθεί έμφαση στην πρόθεση της ΕΕ και του ΕΟΔ να ενισχύσουν τη συνεργασία τους στο μέλλον και να την αναπτύξουν περαιτέρω, προκειμένου να επιτευχθούν οι κοινές φιλοδοξίες και στόχοι τους ώστε η Ευρώπη να παραμείνει παγκόσμιας σημασίας παράγοντας στον τομέα του διαστήματος και επίλεκτος εταίρος στη διεθνή σκηνή. ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟ 6. Συνθήκες αγοράς για διαστημική βιομηχανία και υπηρεσίες Το παγκόσμιο διαστημικό τοπίο αλλάζει γρήγορα, ιδίως λόγω της διεθνοποίησης και της παγκοσμιοποίησης του τομέα του διαστήματος που προκαλείται από τον πολλαπλασιασμό τόσο των δημόσιων όσο και των ιδιωτικών φορέων. Σε σύγκριση με την Ευρώπη, οι ανταγωνιστές συχνά επωφελούνται από μεγαλύτερους προϋπολογισμούς, οι οποίοι περιλαμβάνουν πιο ώριμες αγορές ιδιωτικών επενδύσεων, υψηλότερη στήριξη από τους θεσμικούς φορείς, μεγαλύτερη ζήτηση στις εγχώριες αγορές, ενισχυμένες συνέργειες μεταξύ του πολιτικού και του αμυντικού τομέα. Ο ανταγωνισμός γίνεται οξύτερος. Οι αλλαγές στις τεχνολογίες και οι ανατρεπτικές καινοτομίες (π.χ. μικρογράφηση, Υπηρεσίες Μεταφοράς Εμπορικής Τροχιάς) αμφισβητούν επίσης τα παραδοσιακά επιχειρηματικά πρότυπα στον τομέα. Νέα επιχειρηματικά μοντέλα εμφανίζονται, π.χ. υπηρεσίες εκτόξευσης και προμήθεια δορυφόρων ως δέσμη, χαμηλότερου κόστους πρόσβαση στο διάστημα. Οι δυναμικές αυτές επηρεάζουν αρνητικά ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα του διαστημικού τομέα. Τα προβλήματα αυτά θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μέσω μείωσης των τεχνικών εμποδίων που συνδέονται με εμβληματικά διαστημικά προγράμματα της ΕΕ (π.χ. δεδομένα μεγάλης κλίμακας για το Copernicus, πλινθιοσύνολα για το Galileo) βελτίωσης των γενικών συνθηκών αγοράς με αξιοποίηση υφιστάμενων δυνατοτήτων σε προσανατολισμένες στην ανάπτυξη πολιτικές της Ένωσης (π.χ. ενιαία αγορά, ψηφιακή αγορά, ένωση κεφαλαίων), προγραμμάτων και εργαλείων (π.χ. καινοτομία με στήριξη μέσω του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» και συνέργειες με το Επενδυτικό Σχέδιο, το COSME, τα ΕΔΕΤ) αντιμετώπισης της ζήτησης και της προσφοράς των αξιακών αλυσίδων μέσω θεματικών και ομαδοποιητικών προσεγγίσεων. Πρέπει να αναπτυχθεί ένα ικανοποιητικό σύνολο κανόνων για τις δημόσιες προμήθειες. 14212/16 ΧΓ/μκ/ΔΛ 3
7. Αξιοποίηση διαστημικών δεδομένων Τα διαστημικά δεδομένα και οι εικόνες, εφαρμογές και υπηρεσίες του διαστήματος, προϊόντα που συνδυάζονται με την ταχεία ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας, προσφέρουν τεράστια οφέλη για αποτελεσματικότερες και αποδοτικότερες δημόσιες πολιτικές, καθώς και ευκαιρίες για την επιστήμη, τον ιδιωτικό τομέα ιδίως στον τομέα της προστιθέμενης αξίας και την κοινωνία. Πολλές από αυτές τις δραστηριότητες μπορούν να βελτιωθούν με τη χρήση διαστημικών δεδομένων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μεγαλύτερος αντίκτυπος μπορεί να βρεθεί εκτός του τομέα του διαστήματος. Καθώς τα διαστημικά προγράμματα της ΕΕ (Galileo και EGNOS, Copernicus) βαθμιαία ξεδιπλώνουν τις επιχειρησιακές τους δυνατότητες, πλήθος δεδομένων και υπηρεσιών καθίσταται διαθέσιμο για την οικονομία και την κοινωνία. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες και γενικότερα οι χρήστες πρέπει να είναι σε θέση να δρέψουν τα οφέλη των μεγάλων δημόσιων επενδύσεων επί πολλές δεκαετίες σε ευρωπαϊκά διαστημικά προγράμματα. Ειδικότερα, η αγορά για δεδομένα και εικόνες παρατήρησης της γης και του διαστήματος σημείωσαν εκρηκτική ανάπτυξη τα τελευταία δύο ή τρία έτη με τις νέες αποστολές «Sentinel» στο πλαίσιο του Copernicus. Αυτό αποφέρει οφέλη στις δημόσιες διοικήσεις στα κράτη μέλη της ΕΕ και όλο και περισσότερο σε ιδιωτικές εταιρείες σε διάφορους τομείς, τελικούς χρήστες και τους Ευρωπαίους πολίτες επίσης. Το Copernicus καθιστά δυνατές αξιακές αλυσίδες όπως η γεωργία, η δασοκομία, η ασφάλιση, η αστεακή παρακολούθηση, η παρακολούθηση των ωκεανών, το πετρέλαιο & το αέριο, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η ποιότητα του αέρα. Ορισμένα παραδείγματα οφελών είναι: η κατά 5% αύξηση της παραγωγικότητας για ιχθυοκαλλιεργητές, λόγω της παρακολούθησης τοξικού φυτοπλαγκτού 60 % μεγαλύτερη ακρίβεια για την ανάλυση των επιπτώσεων των διασυνοριακών ρύπων στην ποιότητα της ατμόσφαιρας ή η προβλεπόμενη αγορά ύψους 170 εκατ. ευρώ για ασφάλιση βοσκοτόπων έναντι φυσικών κινδύνων (από το 2025) 3. Εφαρμογές εφικτές μέσω του Galileo είναι μεταξύ άλλων οι υπηρεσίες εντοπισμού θέσης, η γεωργία, οι μεταφορές (αεροπορικές, θαλάσσιες, σιδηροδρομικές, οδικές), η επισκόπηση και ο χρονισμός. Προσφέρουν λύσεις για τους καταναλωτές με πλινθιοσύνολα μεγάλου όγκου που κατά κανόνα χρησιμοποιούνται σε έξυπνα τηλέφωνα, ταμπλέτες και άλλα καταναλωτικά προϊόντα, μαζί με αναδυόμενες λύσεις για το «Διαδίκτυο των πραγμάτων» (IoT), πλοήγηση εντός του οχήματος ή τεχνολογικές λύσεις μεταξύ επιχειρήσεων (B2B) 4. 3 4 Έκθεση για τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του Copernicus (2016), που εκπονήθηκε από την PWC για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ISBN 978-92-79-59011-5 doi 10.2873/01661. Οργανισμός του Ευρωπαϊκού GNSS - Έκθεση Αγοράς GNSS - Μάρτιος 2015 - έκδοση 4 (https://www.gsa.europa.eu/system/files/reports/gnss-market-report-2015-issue4_0.pdf). 14212/16 ΧΓ/μκ/ΔΛ 4
Για να στηρίξουμε την οικονομία του διαστήματος και να διευκολύνουμε το σχεδιαζόμενο κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπο, υπάρχουν ενέργειες που πρέπει να εξεταστούν σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να διατηρηθεί μια διορατική προσέγγιση και να προετοιμάσουμε νέες γενιές διαστημικών προγραμμάτων, με βάση τις ανάγκες των χρηστών, και να αντιμετωπίσουμε αναδυόμενες ανάγκες. 8. Έρευνα & Ανάπτυξη Η διαστημική έρευνα και ανάπτυξη αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο για τον τομέα του διαστήματος -οι ερευνητικές δραστηριότητες μπορούν να θεωρηθούν ως «υπηρεσίες»- και το «Ορίζων 2020» έχει να παίξει καθοριστικό ρόλο. Είναι απαραίτητο να ενταθούν οι βρόγχοι ανατροφοδότησης μεταξύ πολιτικής και έρευνας καθώς και να στηριχθεί η ανάπτυξη, εξέλιξη και αξιοποίηση διαστημικών προγραμμάτων. Η ευρωπαϊκή διαστημική βιομηχανική ανταγωνιστικότητα θα πρέπει να ενισχυθεί με στήριξη προς την απεξάρτηση της Ευρώπης σε καίριας σημασίας διαστημικές τεχνολογίες και συστήματα, προώθηση βιώσιμης αλυσίδας εφοδιασμού και προαγωγή της πρόσβασης σε εξαγωγικές αγορές, διευκόλυνση της καινοτομίας, των επιχειρηματικών ευκαιριών και της ανάπτυξης βιομηχανικών ικανοτήτων, καθώς και στήριξη της στενής και αποτελεσματικής σύνδεσης μεταξύ εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας. 9. Πρόσβαση στο διάστημα Η ανεξάρτητη, αξιόπιστη και οικονομικά αποδοτική πρόσβαση στο διάστημα υπό προσιτές συνθήκες για την ΕΕ, τον ΕΟΔ και τα αντίστοιχα κράτη μέλη, που θα βασίζεται στη διαθεσιμότητα ευρωπαϊκών ανταγωνιστικών συστημάτων εκτόξευσης και επιχειρησιακών ικανοτήτων παγκοσμίου κύρους, είναι στρατηγικής σημασίας. Η Ευρώπη πρέπει να διασφαλίσει ελευθερία δράσης και αυτονομία. Πρέπει να έχει πρόσβαση στο διάστημα και να το χρησιμοποιεί με ασφάλεια. Η πρόσβαση στο διάστημα είναι στρατηγικός και πολιτικός στόχος. Οι κυριότερες προκλήσεις εν προκειμένω είναι οι εξής: α) Να εξασφαλιστεί η συνέχεια της ανεξάρτητης, αξιόπιστης και αποδοτικής από πλευράς κόστους πρόσβασης στο διάστημα υπό προσιτές συνθήκες για την ΕΕ, τον ΕΟΔ και τα αντίστοιχα κράτη μέλη, που θα βασίζεται στη διαθεσιμότητα μιας σειράς κατάλληλων και ανταγωνιστικών εκτοξεύσεων παγκοσμίου κύρους καθώς και ευρωπαϊκού διαστημικού κέντρου 14212/16 ΧΓ/μκ/ΔΛ 5
β) Να κρατήσει η ευρωπαϊκή διαστημική βιομηχανία ηγετική θέση στην παγκόσμια αγορά εμπορικών υπηρεσιών εκτόξευσης δορυφόρων, προκειμένου να διατηρήσει και να βελτιώσει το απαραίτητο ποσοστό εκτόξευσης για την αξιοπιστία του συστήματος (εργαλεία, ικανότητες) και τη σχέση κόστους/αποτελεσματικότητας γ) Να δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες στην Ευρώπη για να αναπτυχθεί αγορά μικρών δορυφόρων και χαμηλού κόστους ικανότητες εκτόξευσης (διαστημικό και επίγειο τμήμα). 10. Διάστημα και ασφάλεια Οι διαστημικές υπηρεσίες μπορούν να ενισχύσουν την ικανότητα της ΕΕ και των κρατών μελών να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες προκλήσεις ως προς την ασφάλεια και να βελτιώσουν την παρακολούθηση και τον έλεγχο των ροών που έχουν επιπτώσεις στον τομέα της ασφάλειας. Εάν επιδιωχθούν συνέργειες σε δραστηριότητες διαστήματος, ασφάλειας και άμυνας, όπου ενδείκνυται, θα μπορούσαν να απαντήσουν σε υπάρχουσες και αναδυόμενες ανάγκες στο πεδίο αυτό. 11. Διακυβέρνηση και χρηματοδότηση Η ΕΕ και ο ΕΟΔ θα πρέπει να έχουν συγκλίνουσα προσέγγιση σε θεμελιώδεις πτυχές (βάση της διακυβέρνησης είναι οι συμφωνίες και ρυθμίσεις ανάθεσης που απορρέουν από τον κανονισμό περί προγραμμάτων) και να ακολουθήσουν ρεαλιστική προσέγγιση προς στήριξη των προτεραιοτήτων της ευρωπαϊκής διαστημικής πολιτικής. Υπάρχει ανάγκη να ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις των προγραμμάτων μετά το 2020, χωρίς να προδικάζεται η ενδιάμεση επανεξέτασή τους. Προτεραιότητα θα πρέπει να αποτελεί η χρήση πόρων με τον πλέον συνεργατικό και συμπληρωματικό τρόπο. Η επαρκής χρηματοδότηση, τόσο σε δημόσιο όσο και σε ιδιωτικό επίπεδο, έχει ουσιώδη σημασία προκειμένου να διασφαλισθεί η συνέχεια των διαστημικών προγραμμάτων της ΕΕ, να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες του τομέα του διαστήματος και να διατηρηθεί και να αναπτυχθεί ο ρόλος της ΕΕ ως παγκόσμιου εταίρου στο διάστημα. 14212/16 ΧΓ/μκ/ΔΛ 6
ΙΙΙ. ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ: Δεδομένου του γενικού πλαισίου που περιγράφεται ανωτέρω, η Προεδρία καλεί το Συμβούλιο («Ανταγωνιστικότητα-Διάστημα») της 29ης Νοεμβρίου 2016 να εξετάσει τα ακόλουθα ερωτήματα: 1) Σε ποιο βαθμό οι δράσεις και τα μέτρα που προτείνει η Επιτροπή στην ευρωπαϊκή στρατηγική της για το διάστημα ενδείκνυνται για να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή διαστημική οικονομία και να διασφαλισθεί ότι τα οφέλη των διαστημικών δραστηριοτήτων της ΕΕ και των εμβληματικών ενωσιακών προγραμμάτων Galileo και Copernicus, και των δεδομένων που αυτά δημιουργούν, φθάνουν στους πολίτες και δημιουργούν ανάπτυξη και θέσεις εργασίας; Πώς μπορούν να υπάρξουν ανάλογα μέτρα σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο ώστε να μεγιστοποιούνται τα αποτελέσματά τους; 2) Με δεδομένη τη στρατηγική σημασία των διαστημικών ικανοτήτων, σε ποιο βαθμό τα μέτρα που προτείνει η Επιτροπή συμβάλλουν ώστε «να ενισχυθεί η αυτονομία της Ευρώπης όσον αφορά την πρόσβαση και χρήση του διαστήματος σε ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον»; Συναφώς, πώς μπορεί να υποστηριχθεί μια ανταγωνιστική ευρωπαϊκή βιομηχανική βάση εντός Ευρώπης και στην παγκόσμια αγορά, προκειμένου να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή πρόσβαση στο διάστημα, η πρόσβαση στη χρήση δεδομένων καθώς και η ευρωπαϊκή ικανότητα για κρίσιμες τεχνολογίες και συστήματα, που είναι η προϋπόθεση της αυτονομίας; 14212/16 ΧΓ/μκ/ΔΛ 7