ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΧΩΝΕΥΤΩΝ ΦΩΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΕ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥΣ & ΥΓΡΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΧΩΝΕΥΤΩΝ ΦΩΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΕ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥΣ & ΥΓΡΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ Τα χωνευτά φωτιστικά βοηθούν σημαντικά στην αρχιτεκτονική ανάδειξη και στην αύξηση της ασφάλειας των χώρων που εγκαθίστανται. Η εγκατάσταση σε εξωτερικούς και υγρούς χώρους απαιτεί την τήρηση αυξημένων απαιτήσεων σύμφωνα με τα σχετικά πρότυπα και τις τεχνικές οδηγίες καλής πρακτικής. Παρουσίαση: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΚΟΥΡΑΜΑΝΗΣ, δρ. ηλεκτρολόγος μηχανικός & μηχανικός υπολογιστών www.ktirio.gr 75

Χωνευτά φωτιστικά για λειτουργικό φωτισμό σκαλοπατιών. Χρήση λαμπτήρων φωτοδιόδων διαφόρων χρωματισμών. 3, 4 Ενδεικτικά φωτιστικά σώματα φωτοδιόδων. 5 Ταινία φωτισμού φωτοδιόδων. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ενσωμάτωση χωνευτών φωτιστικών σε συστήματα φωτισμού εξωτερικών χώρων μπορεί να επιτύχει συνθήκες ασφάλειας και ευφορίας στους χρήστες, καθώς τα φωτιστικά χωρίς να είναι εμφανή παρέχουν επαρκή φωτισμό για την αρχιτεκτονική ανάδειξη και τη λειτουργικότητα της εγκατάστασης. Συχνά η χωνευτή θέση των πηγών φωτισμού δημιουργεί ευχάριστες αντιθέσεις και σκηνές έντονων σκιάσεων, οδηγώντας σε ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη της τεχνολογίας των φωτιστικών λαμπτήρων (κυρίως των φωτοδιόδων) έχει λύσει τους τεχνικούς περιορισμούς που υπήρχαν με αποτέλεσμα οι αρχιτεκτονικές εφαρμογές να έχουν αυξηθεί σημαντικά και το αποτέλεσμα των φωτεινών σκηνών μπορεί πλέον να είναι δυναμικό, εφαρμόζοντας μεταβαλλόμενες μεθόδους ελέγχου. Οι συνθήκες εγκατάστασης επιβάλλουν ιδιαίτερη προσοχή κατά την επιλογή του εξοπλισμού και την εφαρμογή των μεθόδων εγκατάστασης, ιδιαίτερα σε υγρούς χώρους. Σήμερα υπάρχει επάρκεια τεχνικών λύσεων και μεθόδων ελέγχου και προστασίας των χρηστών, ώστε το φωτεινό αποτέλεσμα ενός επιτυχημένου συστήματος φωτισμού να συνδυάζεται με την αξιοπιστία και την ασφάλεια. Η εγκατάσταση των συστημάτων φωτισμού διαδραματίζει πάντοτε σημαντικό ρόλο στη λειτουργικότητα και στην αισθητική ενός χώρου. Αυτός ο ρόλος μπορεί να είναι είτε θετικός, α- ναδεικνύοντας τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και δημιουργώντας ένα περιβάλλον ασφάλειας και καλαισθησίας της εγκατάστασης, είτε αρνητικός, προκαλώντας ένα άσχημο ή αδιάφορο αισθητικό αποτέλεσμα και ακόμη χειρότερα διακινδυνεύοντας την ασφάλεια των χρηστών με μη προδιαγραφόμενο ή ακατάλληλο ε- ξοπλισμό. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις φωτιστικών σωμάτων που εγκαθίστανται σε εξωτερικούς και υγρούς χώρους, οι ανωτέρω ιδιαιτερότητες ενισχύονται. Σ' αυτούς τους χώρους αφενός δημιουργούνται ανάγκες ανάδειξης των έ- ντονων χαρακτηριστικών των εξωτερικών χώρων και αφετέρου λόγω του υδάτινου στοιχείου υπάρχουν αυξημένες απαιτήσεις ασφάλειας που πρέπει να τηρούνται. Σ αυτό το άρθρο γίνεται ανάλυση των χωνευτών φωτιστικών σωμάτων που εγκαθίστανται σε εξωτερικούς και υγρούς χώρους. Περιγράφονται φωτιστικά που αντιστοιχούν σε δύο βασικές κατηγορίες: Σε χωνευτά φωτιστικά που ε- γκαθίστανται σε εξωτερικούς χώρους γενικής χρήσης (πεζόδρομους, προαύλια, διαδρόμους, εξωτερικές σκάλες) και σε φωτιστικά σώματα που εγκαθίστανται σε υγρούς χώρους (πισίνες, σιντριβάνια). Δίνονται οι τύποι των φωτιστικών σωμάτων που χρησιμοποιούνται σήμερα στις συνήθεις εφαρμογές, παρατίθενται οι διαδικασίες καλής εγκατάστασης, δίνονται τα απαιτούμενα χαρακτηριστικά επιλογής εξοπλισμού α- νάλογα με τις συνθήκες περιβάλλοντος, καθώς επίσης και οι προβλεπόμενες διαδικασίες επαλήθευσης της ασφαλούς λειτουργίας τους βάσει των εν ισχύι προτύπων και της νομοθεσίας. Εμπορικά διαθέσιμοι τύποι. Αρχιτεκτονικές εφαρμογές Ως χωνευτά χαρακτηρίζονται τα φωτιστικά σώματα που βάσει ειδικής κατασκευής στην επιφάνεια εγκατάστασης ενσωματώνονται εντός αυ- 76 ΤΕΥΧΟΣ /06

3 4 5 τής, παρέχοντας ένα ιδανικό αισθητικό αποτέλεσμα του χώρου. Λόγω του γεγονότος ότι η πηγή φωτός είναι ενσωματωμένη στη φωτιζόμενη επιφάνεια, αυτό αποδίδει ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα στο χώρο, που προέρχεται αφενός α- πό την ψευδαίσθηση της μη ύπαρξης φωτιστικού σώματος και αφετέρου της ενίσχυσης των σκιάσεων που προκαλούνται από τη φωτεινή πηγή. Αυτή η ιδιαιτερότητα των χωνευτών φωτιστικών σωμάτων χρησιμοποιείται σε πλήθος αρχιτεκτονικών εφαρμογών, οι συνηθέστερες εκ των οποίων είναι: η αρχιτεκτονική ανάδειξη προσόψεων κτιρίων, η επισήμανση ιδιαίτερων χαρακτηριστικών εξωτερικών χώρων, όπως φυτών, δέντρων, λόφων, βράχων κτλ., η κατάδειξη οδεύσεων, όπως διαδρόμων και κλιμάκων, η νοητή οριοθέτηση εξωτερικών και εσωτερικών χώρων, ο φωτισμός και η ανάδειξη πισίνας και σιντριβανιών. Εκ των πραγμάτων η εφαρμογή, για την οποία προορίζονται τα χωνευτά φωτιστικά, καθορίζει εν πολλοίς και τις απαιτήσεις που θα πρέπει να ι- κανοποιούνται. Αυτές οι απαιτήσεις ορίζουν κυρίως τη μέθοδο και τις δυνατότητες ελέγχου της στάθμης, του χρώματος και της θερμοκρασίας φωτός, την ενεργειακή κατανάλωση, τις φυσικές διαστάσεις του εντοιχισμένου φωτιστικού σώματος και τη θερμοκρασία που μπορεί να αναπτύσσει το φωτιστικό στην επιφάνειά του. Τα εντοιχισμένα φωτιστικά που χρησιμοποιούνται σήμερα χωρίζονται στις εξής κατηγορίες ανάλογα με την τεχνολογία του λαμπτήρα: Φωτιστικά με λαμπτήρες φωτοδιόδων (LED). Φωτιστικά με λαμπτήρες εκκένωσης ατμών. Φωτιστικά με λαμπτήρες άλλων τεχνολογιών. Φωτιστικά με λαμπτήρες φωτοδιόδων Αυτά τα φωτιστικά βρίσκουν συνεχώς αυξανόμενες εφαρμογές λόγω των πλεονεκτημάτων που εμφανίζουν στο σύνολο σχεδόν των ζητούμενων χαρακτηριστικών. Ιδιαίτερα στον τομέα του ελέγχου των χαρακτηριστικών του παραγόμενου φωτός, οι λαμπτήρες φωτοδιόδων παρέχουν πρακτικά απεριόριστες τεχνικές δυνατότητες επίτευξης χρώματος και θερμοκρασίας φωτός, γεγονός πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα όταν ο φωτισμός προορίζεται για αρχιτεκτονική ανάδειξη. Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα πλεονεκτήματα των λαμπτήρων φωτοδιόδων στον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς σε σχέση με τους υπόλοιπους τύπους επιτυγχάνεται ε- ξοικονόμηση μέχρι και 85%. Η εξοικονόμηση ενέργειας μέσω της μικρότερης ηλεκτρικής κατανάλωσης, εκτός της παραμέτρου του ίδιου του φωτιστικού, είναι ιδιαίτερα σημαντική και για έναν επιπρόσθετο παράγοντα. Οι καλωδιώσεις τροφοδότησης των φωτιστικών, η πτώση τάσης και οι θερμικές απώλειες που α- ναπτύσσουν εξαρτώνται από το ονομαστικό τους ρεύμα. Ως εκ τούτου, η χρήση αποδοτικών λαμπτήρων σε εγκαταστάσεις φωτισμού με μεγάλες αποστάσεις, οδηγεί ταυτόχρονα www.ktirio.gr 77

Εγκατεστημένα χωνευτά φωτιστικά φωτοδιόδων για φωτισμό πισίνας. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΕΝ6059 (IP CODE) - IPXY Στοιχείο κωδικοποίησης Χαρακτηρισμός στοιχείου Περιγραφή κωδικοποίησης Πρώτο αριθμητικό X 0 Χωρίς προστασία έναντι αντικειμένων διαμέτρου > 50 mm Χαρακτηρισμός προστασίας έναντι εισόδου ξένων αντικειμένων έναντι αντικειμένων διαμέτρου >,5 mm 3 έναντι αντικειμένων διαμέτρου >,5 mm 4 έναντι αντικειμένων διαμέτρου >,0 mm 5 έναντι σκόνης 6 Πλήρης προστασία Δεύτερο αριθμητικό Y 0 Χωρίς προστασία έναντι κάθετης σταγόνας (vertical dripping) έναντι σταγόνας υπό κλίση 5º (dripping) 3 έναντι νερού σε μορφή ψεκασμού (spraying) έναντι νερού Χαρακτηρισμός προστασίας 4 σε πιτσίλισμα (splashing) έναντι εισόδου νερού έναντι νερού 5 σε υδροβολή (jetting) έναντι νερού 6 σε ισχυρή υδροβολή (power jetting) 7 έναντι νερού σε προσωρινή βύθιση 8 έναντι νερού σε συνεχή βύθιση σε μικρότερο κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας στα κυκλώματα τροφοδότησης. Βασικό πλεονέκτημα των φωτιστικών με λαμπτήρες φωτοδιόδων είναι οι κατά κανόνα μικρότερες διαστάσεις τους σε σχέση με τις υπόλοιπες τεχνολογίες, με αποτέλεσμα να είναι ευκολότερο να εντοιχισθούν. Σημαντική παράμετρος για τα χωνευτά φωτιστικά είναι η διάρκεια ζωής των λαμπτήρων. Ακόμη και σε περιπτώσεις που η αλλαγή των χαλασμένων λαμπτήρων γίνεται με τη μέγιστη επιμέλεια και σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή, η συχνή αλλαγή λαμπτήρων επιβαρύνει το βαθμό στεγανότητας των φωτιστικών (IP code). Ως εκ τούτου, η χρήση λαμπτήρων με μεγάλη διάρκεια ζωής, όπως των λαμπτήρων φωτοδιόδων, αυξάνει αντιστοίχως τη διάρκεια λειτουργίας του χωνευτού φωτιστικού. Αντιθέτως, μειονέκτημα για την επιλογή λαμπτήρων φωτοδιόδων αποτελεί το σημαντικά υψηλότερο κόστος προμήθειας σε σχέση με τους συμβατικούς λαμπτήρες. Όμως, λόγω της υψηλής απόδοσης που επιτυγχάνουν οι λαμπτήρες φωτοδιόδων σε σχέση με τους συμβατικούς, το αυξημένο κόστος προμήθειας αποσβένεται μέσα από τη λειτουργία τους. Για τον υπολογισμό του χρόνου α- πόσβεσης της αρχικής επένδυσης θα πρέπει να ε- κτιμηθεί ο ετήσιος χρόνος λειτουργίας, ώστε να υ- πολογισθεί το αντίστοιχο οικονομικό όφελος. Επίσης, προσοχή θα πρέπει να δοθεί κατά την επιλογή των λαμπτήρων φωτοδιόδων σε περιβάλλον με υψηλή θερμοκρασία λειτουργίας. Τα κυκλώματα τροφοδότησης των φωτοδιόδων ψύχονται με τη χρήση ψυκτρών που αποβάλλουν την αναπτυσσόμενη θερμότητα στο περιβάλλον. Ως εκ τούτου, οι λαμπτήρες φωτοδιόδων εμφανίζουν πρόβλημα στη λειτουργία τους λόγω υπερθέρμανσης, όταν το περιβάλλον έχει υψηλή θερμοκρασία και σ αυτές τις περιπτώσεις η χρήση τους θα πρέπει να αποφεύγεται. Φωτιστικά με λαμπτήρες εκκένωσης ατμών Τα χωνευτά φωτιστικά με λαμπτήρες εκκένωσης είναι συνήθως αλογονιδίων μετάλλου και σπανιότερα νατρίου. Οι λαμπτήρες αυτού του τύπου κατά κανόνα προσφέρουν υψηλές τιμές φωτεινής ι- σχύος, αλλά είναι χαμηλότερης ενεργειακής απόδοσης. Βασικό πλεονέκτημα που προσφέρουν είναι το χαμηλό κόστος προμήθειας και η επί πολλά χρόνια συσσωρευμένη εμπειρία που υ- πάρχει σ αυτή την τεχνολογία. Ως εκ τούτου, παραμένουν καλή επιλογή για την εγκατάσταση φωτιστικών, που δεν αναμένεται να λειτουργήσουν πολλές ώρες ετησίως και ως εκ τούτου δεν δικαιολογούν υψηλό αρχικό κόστος προμήθειας. Οι δυνατότητες ελέγχου της πηγής φωτός ως προς τις επί μέρους παραμέτρους είναι σαφώς μειωμένες σε σχέση με των λαμπτήρων φωτοδιόδων και η επίτευξη παραμετροποίησης του φωτός γίνεται με έμμεσες μεθόδους, όπως είναι π.χ. τα χρωματικά φίλτρα στα φωτιστικά. 78 ΤΕΥΧΟΣ /06

Φωτιστικά με λαμπτήρες άλλων τεχνολογιών Η χρήση λαμπτήρων άλλων τεχνολογιών, ό- πως π.χ. λαμπτήρων φθορισμού (συνήθως συμπαγείς λαμπτήρες φθορισμού (CFL)) και πυρακτώσεως αλογόνου χρησιμοποιούνται σε περιορισμένες εφαρμογές και όταν υπάρχει ανάγκη για χαμηλή ένταση φωτός. Βασικές αιτίες είναι οι σχετικά μεγάλες διαστάσεις που αποκτά το χωνευτό φωτιστικό σώμα αλλά και οι αδυναμίες που έχουν οι λαμπτήρες φθορισμού κατά τη λειτουργία τους σε χαμηλής θερμοκρασίες. Υπό αυτές τις συνθήκες οι λαμπτήρες φθορισμού φθίνουν σημαντικά σε α- πόδοση, αλλά και διάρκεια ζωής. Αντιστοίχως, οι λαμπτήρες πυρακτώσεως αλογόνου, εμφανίζουν ιδιαίτερα χαμηλή ενεργειακή α- πόδοση γεγονός που τους καθιστά πλέον προβληματικούς σε σχέση με το κόστος λειτουργίας τους και την αυξημένη θερμοκρασία που αναπτύσσουν στην επιφάνειά τους. Τέλος, η χρήση φωτιστικών σωμάτων οπτικών ι- νών προτείνεται από κατασκευαστές κυρίως σε υγρούς χώρους (πισίνες, σιντριβάνια). Σημαντικά πλεονεκτήματα των φωτιστικών οπτικών ι- νών είναι η επίτευξη συνθηκών ασφάλειας έναντι ηλεκτροπληξίας για τους χρήστες των χώρων, λόγω του τρόπου λειτουργίας αυτών των φωτιστικών, καθώς επίσης και το εντυπωσιακό αισθητικό αποτέλεσμα. Όμως, δεν είναι ευρέως διαδεδομένη η χρήση τους, κυρίως λόγω του συγκριτικά μεγάλου κόστους προμήθειας και ε- γκατάστασης. Τεχνικά χαρακτηριστικά χωνευτών φωτιστικών σωμάτων Τα χωνευτά φωτιστικά σώματα εμφανίζουν σημαντικές ιδιαιτερότητες λόγω της ιδιομορφίας της μεθόδου εγκατάστασης. Αυτές οι ιδιαιτερότητες αφορούν αφενός στην επίτευξη συνθηκών ασφάλειας για τους χρήστες των χώρων και αφετέρου στην αξιόπιστη λειτουργία των φωτιστικών σύμφωνα με τα ονομαστικά τους χαρακτηριστικά για μεγάλες χρονικές περιόδους. Βαθμός στεγανότητας Τα φωτιστικά σώματα θα πρέπει να τηρούν τις απαιτήσεις για προστασία έναντι εισόδου της υ- γρασίας σύμφωνα με το πρότυπο ΕΝ6059 "Degrees of protection provided by enclosures (IP code)". Ο χαρακτηρισμός των φωτιστικών σωμάτων γίνεται σύμφωνα με το σχετικό πίνακα με την εξής κωδικοποίηση: IPXX, όπου το πρώτο γράμμα αφορά στην προστασία έναντι της εισόδου ξένων αντικειμένων (π.χ. σκόνης) και το δεύτερο γράμμα αφορά στην είσοδο υγρασίας - νερού. Ως εκ τούτου, αναλόγως της εφαρμογής, για την οποία προορίζεται ένα φωτιστικό σώμα, θα πρέπει να επιλέγεται το επίπεδο προστασίας του σύμφωνα με το πρότυπο ΕΝ6059. Η προστασία έναντι εισόδου όλων των ξένων σωμάτων www.ktirio.gr 79

Φωτισμός ανάδειξης με εντοιχιζόμενα φωτιστικά σώματα. Ενδεικτικά χωνευτά φωτιστικά για εντοιχισμένη εγκατάσταση. 3 Χαρακτηριστικές περιπτώσεις εγκατάστασης χωνευτών φωτιστικών: (α) σε δάπεδο σκυρόδεματος και (β) απευθείας στο έδαφος. Στην περίπτωση σκυροδέματος, οι κατασκευαστές των φωτιστικών παρέχουν ειδικά τεμάχια για τον ασφαλή εγκιβωτισμό των φωτιστικών. Σ' αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να γίνεται η εγκατάσταση με προσοχή για την εξασφάλιση των βαθμών στεγανότητας και προστασίας έναντι κρούσης. 4 Εγκατάσταση επίτοιχων φωτιστικών: (α) εντοιχισμένα σε σκυροδετημένο τοιχίο, (β) εντοιχισμένα σε τοιχίο με τούβλα και χρήση ειδικών τεμαχίων στήριξης. ΙΡ6Χ θα πρέπει να υπάρχει σε όλες τις περιπτώσεις χωνευτών φωτιστικών. Αντιστοίχως, η προστασία έναντι εισόδου υγρασίας μπορεί να παίρνει τιμές ανάλογα με την εφαρμογή. Ενδεικτικά α- ναφέρεται ότι απαραίτητη θεωρείται η μέγιστη προστασία για περιπτώσεις εγκατάστασης σε υ- γρά περιβάλλοντα (πισίνες) με ΙΡΧ8. Για χωνευτή εγκατάσταση σε κατακόρυφο τοίχο, χωρίς απευθείας διαβροχή, η επιλογή προστασίας κατηγορίας ΙΡΧ5 (έως ισχυρή διαβροχή) θα μπορούσε υπό συνθήκη να θεωρηθεί επαρκής. Προφανώς, η επιλογή φωτιστικών σωμάτων που φέρουν τη σήμανση για υψηλό βαθμό στεγανότητας δεν διασφαλίζει αυτή την προστασία αν δεν εφαρμοσθούν οι προβλεπόμενες μέθοδοι εγκατάστασης του κατασκευαστή. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στη σωστή εγκατάσταση των στυπειοθλιπτών στις εισόδους των καλωδιώσεων τροφοδότησης, στην ορθόδοξη και στέρεη έδραση των χωνευτών φωτιστικών στη θέση τους και στην ορθόδοξη τοποθέτηση των τσιμουχών στεγανοποίησης. Χωρίς την αντίστοιχη προσοχή, ο βαθμός στεγανότητας χάνεται, ακόμη και αν το φωτιστικό φέρει τη σχετική σήμανση. Βαθμός προστασίας έναντι κρούσης Ανάλογα με τη θέση εγκατάστασης των φωτιστικών σωμάτων και την αναμενόμενη καταπόνηση από κρούση, θα πρέπει να γίνεται και η α- νάλογη αξιολόγηση του συντελεστή ΙΚΧΧ, σύμφωνα με το πρότυπο EN66 "Degrees of protection provided by enclosures for electrical equipment against external mechanical impacts (IK code)". Η κατηγοριοποίηση των φωτιστικών σωμάτων έναντι των μηχανικών κρούσεων σύμφωνα με το πρότυπο δεν είναι τόσο ξεκάθαρη, όπως είναι για το ΙΡΧΧ. Η κατηγοριοποίηση γίνεται σύμφωνα με την ενέργεια που μπορεί να απορροφήσει με επιτυχία το υπό εξέταση αντικείμενο. Π.χ. με ΙΚ07 και ΙΚ08 χαρακτηρίζεται έ- να αντικείμενο που μπορεί να αντεπεξέλθει σε κρούση που αντιστοιχεί σε ενέργεια ίση με και 5 Joule, αντιστοίχως. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι τα χωνευτά φωτιστικά, που χρησιμοποιούνται σε ενδοδαπέδιες εγκαταστάσεις εξωτερικών χώρων, θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ΙΚ07, με μέγιστη δυνατή κατηγοριοποίηση το ΙΚ0 (αντιστοίχιση τα 0 Joule). Κατηγορία μόνωσης Όλες οι ηλεκτρικές συσκευές χαρακτηρίζονται ως προς την κατηγορία ηλεκτρικής μόνωσης που παρέχουν. Η κατηγορία της μόνωσης αντιστοιχεί πρακτικά στην προστασία έναντι έμμεσης ηλεκτροπληξίας, δηλαδή της πιθανότητας μη ενεργά μεταλλικά τους μέρη να βρεθούν υπό τάση. Σύμφωνα με την προδιαγραφή που ορίζεται (ΕΛΟΤ HD384:004), προστασία έναντι έμμεσης ηλεκτροπληξίας λαμβάνεται όταν η ηλεκτρική συσκευή έχει κατηγορία τουλάχιστον διπλής μόνωσης (χρήση υ- 80 ΤΕΥΧΟΣ /06

5 8 3 4 7 6 Ενδεικτική σειρά, με την οποία γίνεται η σύσφιξη των βιδών. Σκυρόδεμα Χαλίκι αποστράγγισης ελάχιστης κοκκομετρίας 7 cm. α. β. 3 Περίγραμμα Κοχλίας ροδέλα στήριγμα Ο δακτύλιος στεγανοποίησης προεξέχει της τοιχοποιίας Υποδοχές εγκατάστασης κοχλιών Δακτύλιος στεγανοποίησης με υποδοχές κοχλιών Σημεία εγκατάστασης κοχλιών με ροδέλες στεγανοποίησης 4 α. Χώρος όδευσης καλωδίων Θέσεις εγκατάστασης των τεσσάρων κοχλιών Τελείωμα με εξωτερικό δαχτυλίδι και χωρίς β. λικού κλάσης ΙΙ). Αυτή η προδιαγραφή αναπαρίσταται με ένα σύμβολο δύο ομόκεντρων τετραγώνων, όπως περιγράφεται στην παράγραφο 43. " µε χρήση υλικού κλάσης II του ανωτέρω προτύπου". Μέθοδοι βέλτιστης εγκατάστασης χωνευτών φωτιστικών Η χωνευτή εγκατάσταση των φωτιστικών σωμάτων σε εξωτερικούς και υγρούς χώρους αυξάνει σημαντικά τις απαιτήσεις που δημιουργούνται για τη μέθοδο εγκατάστασης και τις προδιαγραφές ασφαλούς ηλεκτρικής τροφοδότησης. Αυτές οι απαιτήσεις είναι σαφώς αυξημένες, όταν τα φωτιστικά βρίσκονται ε- ντός υγρών χώρων. Η τροφοδότηση θα πρέπει να τηρεί τις απαιτήσεις του προτύπου HD384 "Απαιτήσεις για ηλεκτρικές εγκαταστάσεις", όπως αυτή περιγράφεται στα μέρη 4 και 5, καθώς επίσης και τις απαιτήσεις της ισχύουσας ελληνικής νομοθεσίας Φ.Ε.Κ. αρ. φύλλου /5.9.006 (Φ Α 50/08/64) και Φ.Ε.Κ. αρ. φύλλου 470/5.3.004 (Φ.7.5/86/88). Βάσει των ανωτέρω απαιτήσεων, το σύνολο των ηλεκτρικών κυκλωμάτων θα πρέπει να προστατεύεται από διακόπτη διαφορικού ρεύματος για την προστασία έναντι ηλεκτροπληξίας. Οι περιπτώσεις, για τις οποίες δεν απαιτείται η εγκατάσταση διακόπτη διαφορικού ρεύματος και αυτή καθίσταται προαιρετική, είναι είτε η εφαρμογή γαλβανικής απομόνωσης (τροφοδότηση μέσω μετασχηματιστή απομόνωσης) είτε η υιοθέτηση χαμηλών τάσεων τροφοδότησης που δημιουργούν τάσεις επαφής χαμηλότερες των επικίνδυνων. Άλλωστε για αυτούς τους λόγους α- σφαλείας η τροφοδότηση χωνευτών φωτιστικών εξωτερικών χώρων υπό χαμηλή τάση (συνήθως V) είναι συνήθης πρακτική. Βέβαια, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται σ αυτές τις περιπτώσεις στις πτώσεις τάσεις που αναπτύσσονται λόγω των αυξημένων ρευμάτων τροφοδότησης. Τροφοδότηση φωτιστικών εξωτερικού χώρου Η τροφοδότηση των φωτιστικών εξωτερικού χώρου θα πρέπει να γίνεται μέσω αποκλειστικών ηλεκτρικών κυκλωμάτων γι' αυτό το σκοπό. Η τροφοδότηση των φωτιστικών από τον αντίστοιχο ηλεκτρικό πίνακα γίνεται μέσω μικροαυτομάτων κατάλληλης διαστασιολόγησης (συνήθως 0 Α ή 6 Α) κατηγορίας B ή C. Σε περίπτωση που κρίνεται σκόπιμο, μπορεί στον ηλεκτρικό πίνακα να εγκατασταθεί χρονοδιακόπτης και τηλεχειριζόμενος διακόπτης για τον έ- λεγχο των φωτιστικών. Τα καλώδια τροφοδότησης των φωτιστικών θα πρέπει να είναι κατάλληλα για εγκατάσταση σε εξωτερικό χώρο (τύπου ΝΥΥ - JVV). Η διατομή των καλωδίων επιλέγεται βάσει του μέγιστου www.ktirio.gr 8

Τα χωνευτά φωτιστικά χρησιμοποιούνται ευρέως για την κατάδειξη οδεύσεων, όπως διαδρόμων και κλιμάκων και τη νοητή οριοθέτηση εξωτερικών και εσωτερικών χώρων. Συγκρότημα κατοικιών "Ulus Savoy" στην Κωνσταντινούπολη, Emre Arolat Architecture. Εγκατάσταση χωνευτού κυλινδρικού φωτιστικού. Αρχικά γίνεται η είσοδος των καλωδίων εντός του πλαστικού περιβλήματος και εν συνεχεία εντός του φωτιστικού με κατάλληλους στυπειοθλίπτες για τη στεγανοποίηση του εξοπλισμού. (πηγή: Philips Lighting) ονομαστικού ρεύματος τροφοδότησης των φωτιστικών, ώστε αυτό να είναι μικρότερο από το μέγιστο επιτρεπτό ρεύμα των καλωδίων για τις συνθήκες εγκατάστασης και της επίτευξης ε- παρκώς χαμηλής πτώσης τάσης. Η όδευση των καλωδίων θα πρέπει να γίνεται εντός πλαστικών (ή μεταλλικών γειωμένων) ηλεκτρολογικών σωλήνων, ώστε να υπάρχει κατάλληλη μηχανική προστασία. Οι πλαστικές σωληνώσεις προτείνεται να είναι κατά κανόνα βαρέος τύπου και μόνο σε περιπτώσεις που κρίνεται ασφαλές να είναι μικρότερων απαιτήσεων. Το βάθος εγκατάστασης των καλωδίων τροφοδότησης γι' αυτές τις εφαρμογές δεν προσδιορίζεται από κάποιο πρότυπο, όμως θα πρέπει να ε- πιλέγεται βάσει των χαρακτηριστικών του χώρου. Σε περιπτώσεις κύριων οδεύσεων καλωδίων για τροφοδότηση ηλεκτρικών πινάκων και σταθερών φορτίων μεγάλης ισχύος το προτεινόμενο βάθος εγκατάστασης ορίζεται ίσο με κατ ελάχιστον 0,7 m. Στις περιπτώσεις τροφοδότησης φωτιστικών εξωτερικού χώρου, καλή πρακτική θεωρείται η τήρηση ελάχιστου βάθους εγκατάστασης στα 0,4-0,5 m. Σε κάθε περίπτωση, ο εγκαταστάτης θα πρέπει να αξιολογεί τους κινδύνους που μπορεί να υπάρχουν και να καθορίζει τα συμπληρωματικά μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν. Βασική πρόνοια πρέπει να λαμβάνεται για την αποφυγή τραυματισμού των καλωδίων σε μελλοντικές χωματουργικές εργασίες, όπως είναι η τοποθέτηση ε- νταφιασμένης προειδοποιητικής ταινίας επάνω από τα καλώδια, η εγκατάσταση των καλωδίων ε- ντός στρώματος άμμου, η επιλογή μεγαλύτερου βάθους εγκατάστασης κτλ. Διαδικασίες επαλήθευσης ορθής εγκατάστασης και συντήρησης Τα ηλεκτρικά φορτία που βρίσκονται σε εξωτερικούς και υγρούς χώρους (και κατ επέκταση και τα φωτιστικά) θα πρέπει να ελέγχονται σε τακτές χρονικές περιόδους ώστε να επαληθεύεται ότι λειτουργούν αξιόπιστα και α- σφαλώς. Οι διαδικασία και η συχνότητα, βάσει των οποίων θα πρέπει να γίνεται ο επανέλεγχος, προδιαγράφεται στη νομοθεσία που δίνεται στη βιβλιογραφία. Πέραν των σχετικών προβλέψεων, τονίζεται η εξής γενική κατεύθυνση που επικρατεί στο σύνολο των τεχνικών κειμένων σχετικά με τα αντίστοιχα εξωτερικά και σε υγρά περιβάλλοντα φορτία. Aπαιτείται ο επανέλεγχος σε ετήσια βάση αφενός οπτικός για την αξιολόγηση της ασφάλειας των φορτίων και αφετέρου μετρητικός για την επαλήθευση της επιτυχίας των διατάξεων προστασίας των χρηστών από άμεση και έμμεση ηλεκτροπληξία. ΒΙΒλΙΟΓΡΑΦίΑ ΕΛΟΤ HD 384:004 "Απαιτήσεις για ηλεκτρικές εγκαταστάσεις". ΕΛΟΤ EN 464.0-003 "Light and lighting - Lighting of work places - Part : Outdoor work places". ΕΝ 6059 "Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)". EN 66 "Degrees of protection provided by enclosures for electrical equipment against external mechanical impacts (IK code)". N. A. Smith, Lighting for health and safety, Butterworth-Heinemann, Reed Educational and Professional Publishing Ltd, Chapters 7, 8, 9, 4. Π. Ντοκόπουλος, Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις καταναλωτών μέσης και χαμηλής τάσης, Β έκδοση, Εκδόσεις Ζήτη, σελ. 3-330. Jeanette Fitzgerald Pitts, Best practices for site preparation and installation of in-grade fixtures, McGraw Hill Construction / Continuing Education, December 04. ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΕΙ ΣΤΑ ΤΕΥΧΗ ''ΚΤΙΡΙΟ'' Φωτισμός αστικών υπαίθριων χώρων. Τεύχος 5, σελ. 45 Αφιέρωμα: Αστικοί υπαίθριοι χώροι: Σχεδιασμός εγκαταστάσεων αστικού φωτισμού. Τεύχος 0/00, σελ. 8. ΣΧΕΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΒΡΕΙΤΕ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Υ - ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ 05 Χρήσιμα υλικά δόμησης ή επισκεφθείτε το www.ktirio.gr 8 ΤΕΥΧΟΣ /06