Εικονική δικτύωση Δραστηριότητες στο εργαστήριο Τεχνολογίας & Συστημάτων λογισμικού του ΤΕΙ Κρήτης Τα τελευταία χρόνια, ο όρος εικονική δικτύωση αποκτά ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον, ιδιαίτερα όταν συσχετίζεται με τα ψηφιακά μέσα που υποστηρίζουν αυτήν τη μορφή συνεργασίας. Η ιδέα είναι απλή περιηγητές του διαδικτύου μπορούν, συνήθως δωρεάν, να αποκτούν λογαριασμούς πρόσβασης σε επιλεγμένες υπηρεσίες επικοινωνίας, διαμοιρασμού εγγράφων, φωτογραφιών και άλλου ψηφιακού περιεχομένου. Κατά τη διαδικασία εγγραφής, ο χρήστης αναρτά κάποια στοιχεία που συνιστούν το διαδικτυακό προφίλ του και με βάση αυτό μπορεί να δημιουργήσει ομάδες «φίλων» ή να συμμετάσχει σε ομάδες που έχουν δημιουργήσει άλλοι. Η δωρεάν προσφορά των υπηρεσιών συνιστά ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο, το οποίο αν και επιδέχεται κριτική, δεν θα μας απασχολήσει στο παρόν άρθρο. Πολλοί αναρωτιούνται για το νεωτερισμό που προσφέρει η εικονική δικτύωση, τους κινδύνους που υπάρχουν αλλά και τα οφέλη που απορρέουν από αυτή. Το γεγονός είναι ότι τα όποια αποτελέσματα δεν είναι κατ ανάγκη μόνο θετικά. Με άλλα λόγια, παρότι υπάρχουν σαφή οφέλη από τις αυξημένες δυνατότητες δημιουργικής συνεργασίας και διαχείρισης του συλλογικού μνημονικού, υπάρχουν και παρενέργειες, που μπορεί να γίνουν καταλυτικές, αν οι χρήστες αγνοούν τους βασικούς κανόνες συμμετοχής. Ωστόσο ποιοι είναι οι κανόνες αυτοί; Ο πρώτος κανόνας αφορά την κατανόηση του νέου μέσου και του ρόλου των χρηστών. Συγκεκριμένα, όλοι οι του ρ. Ακουµιανάκη ηµοσθένη διαδικτυακοί τόποι εικονικής δικτύωσης στηρίζονται στην ενεργητική συμμετοχή των χρηστών για την παραγωγή (νέου) περιεχομένου / ειδήσεων. Η απλή (εικονική) παρουσία δεν αρκεί. Απόρροια αυτού είναι το γεγονός ότι διαμορφώνεται ένα νέο καθεστώς συλλογικής ευθύνης στο βαθμό που η συμμετοχή έχει αντίκρισμα στις δράσεις (έμμεσες ή άμεσες) των άλλων. Ο δεύτερος κανόνας είναι ότι η εικονική δικτύωση, σε αντίθεση με συμβατικούς τρόπους δικτύωσης, επιτρέπει τη διαχείριση εναλλακτικής (και συχνά πολλαπλών) ατομικών ταυτοτήτων των μελών. Ο χρήστης, δεν εμφανίζεται μόνο ως αυτό που είναι, αλλά κυρίως ως αυτό που επιλέγει να εμφανιστεί ότι είναι. Κάθε συμπράττων λοιπόν, πρέπει να γνωρίζει και να αξιολογεί κατάλληλα το Εικονική δικτύωση Η εικονική δικτύωση είναι ένα νέο διεπιστημονικό γνωστικό αντικείμενο που εστιάζει στη μελέτη της συμπεριφοράς των χρηστών του διαδικτύου όπως αυτή υποστηρίζεται, καταγράφεται ή / και αναδύεται μέσω των νέων ψηφιακών μέσων. Για πολλούς, συνιστά τον κοινό τόπο σύμπραξης της Πληροφορικής και των Κοινωνικών Επιστημών (ιδίως κλάδων της κοινωνιολογίας, της ανθρωπολογίας και της οικονομικής γεωγραφίας) για τη μελέτη, κατανόηση και προαγωγή του διαδικτύου. 20
ε κ π α ί δ ε υ σ η γεγονός ότι συμμετέχει σε διαδικασίες που επιτρέπουν διαχείριση πολλαπλής ταυτότητας. Ο τρίτος κανόνας αφορά τους λόγους ή τις ανάγκες που οδηγούν τους χρήστες να συμμετέχουν σε κάποιο εικονικό χώρο. Αυτοί συνήθως ποικίλουν και περιλαμβάνουν επικοινωνία, δημιουργία νέων επαφών, ανταλλαγή γνώσης, κοινωνικοποίηση, διασκέδαση, κλπ. Σε κάθε περίπτωση, ο νεωτερισμός που προβάλλει είναι κοινός και αφορά τη σταδιακή εμπέδωση μιας νέας κουλτούρας, με τους κινδύνους που αυτό εμπεριέχει, η οποία βασίζεται σε εικονικές μονάδες ή ομάδες. Επομένως, υπό συνθήκες, οι νέες τεχνολογίες εικονικής δικτύωσης (βλέπε Σχήμα) μπορεί να επιφέρουν πολλαπλασιαστικά οφέλη αν αξιοποιηθούν με τον κατάλληλο τρόπο. Προς αυτήν την κατεύθυνση, το εργαστήριο Τεχνολογίας και Συστημάτων Λογισμικού εμπλέκεται σε σειρά δράσεων με στόχο τόσο την προαγωγή της έρευνας όσο και της εκπαίδευσης στα συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα. Το εργαστήριο istlab Το εργαστήριο Τεχνολογίας & Συστημάτων Λογισμικού (istlab), http://www.istl.teiher.gr, λειτουργεί στο ΤΕΙ Κρήτης από το 2006 και δραστηριοποιείται σε ένα ευρύ φάσμα των τεχνολογιών που αφορούν την εικονική δικτύωση. Στο πρόσφατο παρελθόν το εργαστήριο έχει χρηματοδοτηθεί από εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης που του επέτρεψαν μια αυτόνομη λειτουργία σε ισόγειο χώρο του κλειστού γυμναστηρίου Καραναστάση. Η ερευνητική ατζέντα του εργαστηρίου καλύπτει ένα ευρύ φάσμα τεχνολογικών θεμάτων που συνοψίζονται στα ακόλουθα γνωστικά αντικείμενα: Διεπαφή Χρήστη-Υπολογιστή: Η δραστηριότητα εστιάζει στην ανάπτυξη μεθοδολογικών εργαλείων και τεχνικών καταγραφής απαιτήσεων, ανάλυσης και σχεδίασης διαδραστικών συστημάτων και εργαλείων αλληλεπίδρασης. Η κύρια προσέγγιση που ακολουθείται βασίζεται στην εξειδίκευση μιας συνολικής σχεδιαστικής πρότασης για τη μελέτη του γενικευμένου περιβάλλοντος εκτέλεσης 21
καθηκόντων (global execution context) και η εξειδίκευσή του σε εργαλεία κα τεχνικές σχεδίασης και ανάπτυξης διεπαφών για επιτραπέζιους Η/Υ, κινητές τερματικές συσκευές και φορητούς υπολογιστές. Για το σκοπό αυτό, αναπτύσσεται μια μέθοδος που βασίζεται και αξιοποιεί σενάρια αλληλεπίδρασης εναλλακτικής δομής και περιεχομένου τα οποία και συσχετίζονται για να αποδώσουν εξέλιξη στον κύκλο ζωής ενός διαδραστικού συστήματος. Επίσης, αναπτύσσονται επιμέρους τεχνικές που υποστηρίζουν την ηλεκτρονική καταγραφή, ανάλυση και μετασχηματισμό των σεναρίων με τη χρήση γλωσσών όπως η XML ή άλλες ευρέως υποστηριζόμενες διαλέκτους που βασίζονται στην XML Συνεργασία υποστηριζόμενη από υπολογιστή: Η δραστηριότητα εστιάζει στην υποστήριξη της συγχρονισμένης συνεργασίας και εκτέλεσης καθηκόντων από γεωγραφικά διασκορπισμένους χρήστες που μπορεί να χρησιμοποιούν και διαφορετικές τερματικές συσκευές. Το τρέχον πεδίο εφαρμογής των τεχνικών που αναπτύσσονται είναι η υποστήριξη σύνθετων κοινοτικών καθηκόντων από μέλη ηλεκτρονικών κοινοτήτων. Ειδικότερα, μελετώνται εναλλακτικές αρχιτεκτονικές συγχρονισμένης συνεργασίας, εργαλεία συντονισμού και ελέγχου πρόσβασης καθώς και μοντέλα διαχείρισης αντιγράφων κοινόχρηστων διαδραστικών αντικειμένων. Επίσης, διερευνάται ο συνδυασμός εναλλακτικών μέσων για την απόδοση πολυκαναλικών (multimodal) διαλόγων κατά τη διάρκεια εκτέλεσης συγχρονισμένων καθηκόντων Ηλεκτρονικά χωριά & Κοινότητες πρακτικής: Η δραστηριότητα αφορά την ανάπτυξη μιας συνολικής προσέγγισης που στοχεύει στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών για την ανάπτυξη νέων μεθόδων οργάνωσης της επιχειρηματικότητας με στόχο την καινοτομία και την ποιότητα. Η προτεινόμενη λύση βασίζεται στη σχεδίαση, εγκατάσταση και πιλοτική λειτουργία δομών που συνιστούν ηλεκτρονικές νησίδες γνώσης ή ηλεκτρονικά χωριά τοπικής κλίμακας με έμφαση στα θεματικά πεδία μιας γεωγραφικής περιοχής / περιφέρειας. Ο όρος ηλεκτρονικό χωριό χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη χρήση τεχνολογικών εργαλείων επικοινωνίας και συνεργασίας για την υποστήριξη της εικονικής δικτύωσης, της πληροφόρησης και του διαλόγου και της συνεργασίας μεταξύ μελών με στόχο κυρίως την ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας. Οι βασικές τεχνολογίες που μελετώνται είναι προηγμένες τεχνικές αλληλεπίδρασης ανθρώπου - υπολογιστή, υπολογιστικά πλέγματα, συστήματα διαχείρισης περιεχομένου, τεχνολογίες εννοιολογικού ιστού, διαχείριση χωρικών δεδομένων, web services, κλπ. 22
Το εργαστήριο ήταν συντονιστής του έργου eκονεσ eκονικές κοινότητες Επιχειρηματικότητας & καινοτομίασ στην περιφέρεια που χρηματοδοτήθηκε από τη ΓΓΕΤ στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κρήτης (Μέτρο 1.2) και το οποίο ολοκληρώθηκε επιτυχώς το έτος 2008. Στόχος του eκονεσ ήταν να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της θεωρητικής βάσης και της τεχνολογικής υποδομής για τη σύσταση και λειτουργία ηλεκτρονικών χωριών ή ηλεκτρονικών κοινοτήτων τοπικής κλίμακας με σκοπό τη διεπιχειρησιακή εικονική δικτύωση εταίρων, την ενίσχυση της τεχνολογικής τους βάσης και την προαγωγή καινοτομιών μέσω προηγμένων μορφών συνεργασίας. Το εργαστήριο επίσης συμμετείχε στο έργο ΔΙ.Α.ΜΟΥΣ.ΕΣ ΔΙαδραστικό κατανεμημένο περιβάλλον επικοινωνίας κατά τη ζωντανή ΜΟΥΣική εκτέλεση. Ο στόχος του έργου ήταν η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου περιβάλλοντος συνεργασίας, προσανατολισμένο στις ανάγκες της επικοινωνίας κατά τη μουσική εκτέλεση από απόσταση. Στο έργο αυτό το εργαστήριο istlab ασχολήθηκε με την ανάπτυξη δομών συγχρονισμένης και ασύγχρονης συνεργασίας μεταξύ εταίρων που μετέχουν στη μουσική εκτέλεση. Επιστημονικός υπεύθυνος του έργου ήταν το Τμήμα Μουσικής Τεχνολογίας & Ακουστικής του ΤΕΙ Κρήτης (Παράρτημα Ρεθύμνου). ε κ π α ί δ ε υ σ η Το istlab συμμετέχει στο έργο EuroCancer- Coms (FP 7 Science in Society) όπου μελετάται η κοινοτική διασύνδεση των εμπλεκομένων στην έρευνα κατά του καρκίνου. Στόχος του έργου είναι η ανάπτυξη των δομών ενός κοινοτικού δικτύου που θα συνδυάζει γνώσεις και εμπειρίες των μελών για την ενημέρωση, αναζήτηση πληροφορίας / δοκιμών και την ανάπτυξη οδηγιών. 23
Χρηματοδοτούμενη έρευνα και αποτελέσματα Στο πρόσφατο παρελθόν το εργαστήριο συμμετείχε σε διάφορα έργα έρευνας και ανάπτυξης με στόχο την προαγωγή των παραπάνω γνωστικών αντικειμένων και την ενίσχυση των δυνατοτήτων πρακτικής άσκησης των φοιτητών του Τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής & Πολυμέσων. Μέσω των έργων αυτών και με την υποστήριξη του Ιδρύματος, το εργαστήριο έχει αποκτήσει τον απαραίτητο εξοπλισμό και το ανθρώπινο δυναμικό που του επιτρέπει να συμμετάσχει ανταγωνιστικά σε έργα έρευνας και ανάπτυξης αναλαμβάνοντας να διεκπεραιώσει σημαντικό τμήμα της τεχνολογικής ατζέντας των έργων αυτών. Θα πρέπει τέλος να σημειωθεί ότι το εργαστήριο έχει ενεργή παρουσία στη διεθνή βιβλιογραφία, σε εθνικές ή περιφερειακές δράσεις καθώς και εμπορικές επιδείξεις όπου προβάλλει επιλεγμένα αποτελέσματα των ερευνητικών έργων που έχει συμμετάσχει. Ως απόρροια των δράσεων αυτών, το εργαστήριο έχει αναλάβει και υπεργολαβίες για την εκπόνηση συγκεκριμένων αναπτυξιακών δράσεων για λογαριασμό φορέων όπως η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο Ηρακλείου. Σήμερα, το εργαστήριο επανδρώνεται από: Μέλη ΕΠ του Τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής & Πολυμέσων Μικρό αριθμό εξωτερικών συνεργατών σε ερευνητικά Ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού Τρεις υποψήφιους διδάκτορες (πτυχιούχους του Τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής & Πολυμέσων, ΤΕΙ Κρήτης) των οποίων η έρευνα διεξάγεται αποκλειστικά στο ΤΕΙ Κρήτης, ενώ είναι εγγεγραμμένοι σε τριτοβάθμια Ιδρύματα της Γαλλίας, του Βελγίου και της Μεγάλης Βρετανίας για την εκπόνηση της διδακτορικής τους διατριβής Έναν μεταπτυχιακό φοιτητή στο Τμήμα Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς (πτυχιούχο του Τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής & Πολυμέσων, ΤΕΙ Κρήτης) Τεχνικό προσωπικό που συντηρεί, αναβαθμίζει και επεκτείνει τον εξοπλισμό του εργαστηρίου Φοιτητές του Τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής & Πολυμέσων που βρίσκονται στο στάδιο εκπόνησης πτυχιακής εργασίας ή / και πρακτικής άσκησης (με το ΦΕΚ 1883/14-9-2007 το εργαστήριο φιλοξενεί δύο θέσεις πρακτικής άσκησης κάθε εξάμηνο). 24