ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ: ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ

ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ: ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ ΜΑΡΙΝΑ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ : 2013-2014 ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : KATAΠΟΤΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να αναδείξει την εμπειρία της περιήγησης στο Κάστρο της Μυτιλήνης μέσα από μία μορφή αφήγησης που ξεπερνά την ιστορική πληροφορία. Η αφήγηση αυτή, η οποία έχει τη μορφή ιστολογίου, δομείται με σημείο αφετηρίας τη βιωματική πρόσληψη του χώρου και του χρόνου του μνημείου. Η βιωματική πρόσληψη δε μπορεί να είναι εφικτή μέσα από την τουριστική πρακτική της μίας και μοναδικής επίσκεψης, η οποία διεξάγεται σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η βιωματική πρόσληψη βασίζεται στη διάρκεια και την επιστροφή, η οποία ακονίζει τη ματιά του επισκέπτη και του επιτρέπει να εστιάσει σε λεπτομέρειες του μνημείου. Από την άλλη, σε αντίθεση με τον επισκέπτη-τουρίστα, ο τακτικός επισκέπτης αφήνεται να παρασυρθεί από την πολυχρονικότητα του μνημείου, δε μπαίνει στη διαδικασία να το τεμαχίσει και να το δομήσει μέσα από γραμμικούς χρονολογικούς πίνακες εξέλιξης. Στην περίπτωση του Κάστρου λοιπόν, βυζαντινά, γενουάτικα και οθωμανικά κατάλοιπα γίνονται ένα, ή συνθέτουν κάθε φορά- διαφορετικές εικόνες. Η εργασία βασίστηκε σε επισκέψεις στον αρχαιολογικό χώρο διάρκειας δέκα μηνών. Πραγματοποιήθηκε λήψη πολλών φωτογραφιών από τις οποίες επιλέχτηκαν είκοσι για το ιστολόγιο. Ταυτόχρονα, γινόταν η σύνθεση των κειμένων. Σε πολλές περιπτώσεις, το κείμενο που συνοδεύει τη φωτογραφία, είναι σχόλιο της γράφουσας. Σε άλλες περιπτώσεις, έχει γίνει επιλογή από ποιήματα ελλήνων ποιητών. Συχνά, στην ανάρτηση, το προσωπικό σχόλιο συνδυάζεται με μία ιστορική πληροφορία για το κάστρο. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας περιγράφεται με λεπτομέρεια η προβληματική και η δομή της έρευνας. Ακολουθεί κεφάλαιο με συνοπτική παρουσίαση των ιστορικών και αρχαιολογικών πληροφοριών για το Κάστρο. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται και πάλι συνοπτικά- η ιστορία των ιστολογίων με έμφαση στα ελληνικά ιστολόγια καθώς και το ιστολόγιο που προέκυψε από την παρούσα έρευνα. Στο τέλος της εργασίας, αναπτύσσονται οι προβληματισμοί και οι κατευθύνσεις που η γράφουσα πρόκειται να ακολουθήσει με σημείο αφετηρίας την παρούσα εργασία. 1

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την καθηγήτρια μου, κυρία. Δέσποινα Καταπότη κυρίως για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε, καθώς και για την υπομονή που επέδειξε κατά τη διάρκεια υλοποίησης της πτυχιακής εργασίας αλλά και για την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγηση της, για την επίλυση διάφορων θεμάτων. Θα ήθελα επίσης να απευθύνω τις ευχαριστίες μου στους γονείς μου, οι οποίοι στήριξαν τις σπουδές μου με διάφορους τρόπους, φροντίζοντας για την καλύτερη δυνατή μόρφωση μου. 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ [1] ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ. σελ. 4 [2] ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ.σελ. 6 [3] ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ. σελ. 15 [4] ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ. σελ. 19 [5] ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...σελ. 20 [6] ADDENDUM: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ & ΚΕΙΜΕΝΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ..σελ. 21 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Αποφάσισα να ασχοληθώ με τα κάστρα, λόγω της αγάπης μου για την αρχαιολογία και ειδικότερα την περίοδο του Μεσαίωνα. Η πολυετής παραμονή μου στο νησί της Λέσβου και ειδικότερα στην πόλη της Μυτιλήνης, με έφερε σε επαφή με τη ζωντάνια ενός μνημείου, του κάστρου της πόλης. Το κάστρο είναι ζωντανό όταν οι αισθήσεις σου είναι ανοικτές προς αυτό σε καθημερινή βάση. Κάθε μου κίνηση μέσα στην πόλη, διαμόρφωνε οπτικά και ηχητικά κάδρα μέσα στα οποία, το κάστρο ήταν πάντα παρόν. Φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι και το κάστρο άλλαζε πρόσωπο, άλλαζε μορφή. Κάποια στιγμή, άρχισα να επισκέπτομαι το κάστρο πιο συχνά. Έχω περιηγηθεί στην αγκαλιά του μόνη, με φίλους, με τους γονείς μου, με το σύντροφο μου, αλλά και στο πλαίσιο εκπαιδευτικών εκδρομών. Κάθε φορά, ένιωθα το κάστρο με τρόπο διαφορετικό. Εκτός από τους ήχους και τις εικόνες, είχα πλέον και την εμπειρία της οσμής και της αφής να με συνδέουν περισσότερο μαζί του. Περπάτησα πάνω στις πέτρες μετά από βροχή και μύρισα το νοτισμένο χώμα. Ψηλάφισα τις πέτρες πάνω στις οποίες είναι χαραγμένα τα ονόματα και τα συναισθήματα ανθρώπων που πέρασαν από κει πολύ πριν από μένα, ήδη από τον περασμένο αιώνα. Γέλασα, έκλαψα και τραγούδησα κοιτάζοντας από ψηλά τη θάλασσα. Μίλησα με τους ανθρώπους που εργάζονται εκεί αλλά και με αυτούς που το επισκέπτονται και γέμισα από εικόνες, μέσα από τις ιστορίες τους. Το μάτι μου άρχισε κάποια στιγμή να παρατηρεί τις λεπτομέρειες του, με τον ίδιο τρόπο που παρατηρούμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που αγαπάμε. Η σύνδεση με το κάστρο είναι αυτή και όχι τα απρόσωπα σχόλια που διαβάζουμε σε βιβλία και ιστοσελίδες ιστορικής πληροφορίας. Ήθελα φεύγοντας από το νησί, να καταθέσω αυτή την αγάπη μέσα από ένα κείμενο. Και το κείμενο δε μπορούσε κατά τη γνώμη μου- παρά να είναι ένα ιστολόγιο. Ένα ημερολόγιο της σχέσης μου με το κάστρο, ένα ημερολόγιο που θα μπορούσα να μοιραστώ και με άλλους. Ξεκίνησα την καταγραφή των επισκέψεων μου και τη συλλογική υλικού την πρώτη Σεπτεμβρίου 2013. Η τελευταία μου επίσκεψη στο κάστρο έγινε στις 30/06/2014. Στο 4

διάστημα αυτό ασχολήθηκα με την ιστορία του κάστρου, τον περιβάλλοντα χώρο, τους επισκέπτες του. Πλην όμως αυτών, η έρευνα μου επεκτάθηκε στην τωρινή μορφή του κάστρου, στο τοπίο των ερειπίων που συνυπάρχουν έξω από γραμμικές χρονολογικές ακολουθίες. Μελέτησα μορφολογικά κάθε του τμήμα ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψη και τα ιστορικά του στοιχεία. Με το πέρας της εργασίας, διαμόρφωσα το ιστολόγιο, με αισθητική ειδησεογραφικού μπλογκ και με στόχο αυτό να έχει ευρεία διαδικτυακή απήχηση. Το συνεχές newsfeed θεώρησα ότι θα κεντρίσει το ενδιαφέρον του κάθε αναγνώστη, καθώς το ημερολόγιο μου δεν έχει αισθητικό πλαίσιο που παραπέμπει σε παραδοσιακό (και ας πούμε νοσταλγικό) ημερολόγιο. Η δημιουργία ιστολογίου είναι άμεσα συνδεδεμένη με τα ενδιαφέροντα μου, καθώς έχω επαρκή γνώση σχεδιασμού και ανάπτυξης ιστοσελίδων σε γλώσσες προγραμματισμού. Με το δεδομένο αυτό, κατέληξα στα ιστολόγια της google τα οποία προσφέρουν δωρεάν donate (βασικό πλεονέκτημα για να αποκτηθεί η βάση η οποία μετέπειτα θα εξελισσόταν στο ιστολόγιο). Η εργασία μου έχει την ακόλουθη δομή: Στο πρώτο κεφάλαιο, εξετάζεται συνοπτικά η ιστορία των κάστρων και ειδικότερα του κάστρου της Μυτιλήνης. Στο δεύτερο κεφάλαιο, αναλύεται η προέλευση και η ιστορία των κάστρων, με έμφαση στα μεσαιωνικά. Έπειτα παρουσιάζεται η ιστορία και η αναλυτικά η δομή του κάστρου της Μυτιλήνης. Στο τρίτο κεφάλαιο, παρουσιάζονται τα ιστολόγια, η προέλευση και η μορφολογία τους. 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2.1 Εννοιολογικός προσδιορισμός του όρου «κάστρο» 1 Η λέξη κάστρο προέρχεται από την λατινική λέξη castrum και ελληνοποιήθηκε κατά τη περίοδο των βυζαντινών χρόνων (Εικ. 1). Πρώτοι, την χρησιμοποίησαν οι Ρωμαίοι για να περιγράψουν κάθε είδους στρατιωτική εγκατάσταση. Ως «κάστρο» χαρακτηρίζεται το ψηλό κτίσμα με οχυρώσεις που χρησιμοποιούνταν για τη φύλαξη των πόλεων, καθώς και το τείχος που περιέβαλλε τις πόλεις και τις προστάτευε από τις εχθρικές επιδρομές. Μεταφορικά, η λέξη κάστρο χρησιμοποιείται για να περιγράψει καθετί που λειτουργεί ως εγγυητής και υπερασπιστής είτε αξιών, είτε θεσμών είτε ιδεών. Τα κάστρα χτίζονταν σε τοποθεσίες που εξυπηρετούσαν στρατηγικούς σκοπούς και προσέφεραν, ιδεωδώς, φυσική οχύρωση. Τα πρώτα κάστρα χτίστηκαν σαν οχυρά για να στεγάσουν το αρχηγείο του άρχοντα της περιοχής και των ιπποτών του, και για να προσφέρουν καταφύγιο στους τρομοκρατημένους κατοίκους της περιοχής που αντιμετώπιζαν κίνδυνο επίθεσης. Ήταν κατασκευασμένα από χώμα και ξύλα. Σε συνθήκες πολέμου και πολιορκιών, τα τείχη του κάστρου προσέφεραν ασφάλεια για τους κατοίκους ολόκληρης της επικράτειας, που κατέφευγαν εκεί για προστασία. 1 Το υποκεφάλαιο περί εννοιολογικού προσδιορισμού του «κάστρου» βασίστηκε στη μελέτη της ακόλουθης βιβλιογραφίας: Λονγκούρ,Μ. (1999) Τα κάστρα. Eκδόσεις Καστανιώτη, Μπατσίνι, Α. (2000) Ο μεσαίωνας. Εκδόσεις Πατάκης, Φραντζεσκάκης, Γ. (1980) Οι θησαυροί της Ελλάδας- Κάστρα. Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, Αθήνα. 6

Εικ. 1: Το κάστρο Castel ή Roccal Al Ahs, κάστρο οχυρό από τη βυζαντινή περίοδο στη περιοχή της Κρήτης (από το ψηφιακό αρχείο του ιστολογίου /kritipoliskaihoria.blogspot.gr, τελευταία επίσκεψη 2/9/2014 ) Η ζωή μέσα στο κάστρο ήταν πολύ διαφορετική από τον σημερινό τρόπο ζωής. Για τους ανθρώπους, ιδιαίτερα του Μεσαίωνα, το κάστρο ήταν το πιο πολυτελές κτίριο που θα έβλεπαν ποτέ. Εκτός από τις ανέσεις και την πολυτέλεια που πρόσφεραν τα κάστρα για την ελίτ, από τον 14 ο αιώνα άρχισαν να προσφέρουν μεγαλύτερη απομόνωση. Οι κάτοικοι του κάστρου, δεν έτρωγαν και δεν κοιμούνταν πια μέσα στη μεγάλη αίθουσα. Τα μέλη της οικογένειας είχαν αποκτήσει ξεχωριστά διαμερίσματα. Υπήρχαν παιδικά δωμάτια και χώροι διδασκαλίας, κομψό καθιστικό για την αρχόντισσα, βιβλιοθήκη και πολλά υπνοδωμάτια. Άλλο ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της μεσαιωνικής κοινωνίας, ήταν η θρησκεία. Η θρησκεία έπαιζε σπουδαίο ρόλο στη ζωή των ανθρώπων τον μεσαίωνα. Οι άρχοντες και οι αρχόντισσες ξόδευαν τεράστια ποσά για την οικοδόμηση όμορφων παρεκκλησίων μέσα στα κάστρα τους (Εικ.2, Εικ.3, Εικ. 4) και για την πληρωμή των μισθών των ιερέων. Είχαν στην κατοχή τους ιερά αντικείμενα όπως χρυσό σταυρό και οι περισσότεροι άρχοντες τους επισκέπτονταν συχνά για να πάρουν από αυτούς συμβουλές. Στο κάστρο της Μονεμβασιάς λέγεται πως υπήρχαν 40 εκκλησίες. 7

Εικ. 2: Φωτογραφία εκκλησίας του κάστρου της Μονεμβασιάς (από το ψηφιακό αρχείο της ιστοσελίδας www.mythicalpeloponnese.gr, τελευταία επίσκεψη 27/9/2014 ) Εικ. 3: Oικοδόμηση παρεκκλησίου μέσα στον περίβολο του κάστρου, περιοχή Μονεμβασίας (από το ψηφιακό αρχείο της ιστοσελίδας www.mythicalpeloponnese.gr, τελευταία επίσκεψη 27/9/2014) 8

Εικ.4: Κάστρο Σίφνου, το εκκλησάκι των επτά μαρτύρων (από το ψηφιακό αρχείο της ιστοσελίδας http://alternatrips.gr/el/kyklades/sifnos/voyties-kai-thea-apo-kastro-tis-sifnoy, τελευταία επίσκεψη 27/9/2014 ) Τα κάστρα συχνά περνούσαν περιόδους πολιορκίας. Μέχρι την εφεύρεση του κανονιού τον 14 ο αιώνα, τα κάστρα ήταν σχεδόν απόρθητα. Οι πολεμίστρες φτιάχνονταν στα πιο απόκρυφα σημεία του τείχους και μέσα από εκεί οι ιππότες έκαναν αδιάκοπες ρίψεις βελών για να απομακρύνουν τα εχθρικά στρατεύματα. 9

2.2 To κάστρο της Μυτιλήνης 2 Το κάστρο της Μυτιλήνης καταλαμβάνει αντάξια μια θέση ανάμεσα στα σπουδαιότερα κάστρα της Μεσογείου. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα οχυρωματικά έργα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Δεσπόζει επιβλητικά πάνω από την πρωτεύουσα του νησιού, την πόλη της Μυτιλήνης, και αποτελεί σημείο θαυμασμού για τους ξένους και υπερηφάνειας για τους ντόπιους. Η τοποθεσία που είναι χτισμένο ήταν (και παραμένει) δασική περιοχή. Βρίσκεται πάνω από ένα άλσος με πολύ ψηλά δέντρα και θέα τη Μεσόγειο. Διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση (αν και υπέστη σοβαρές καταστροφές μετά από τον καταστροφικό σεισμό του 1943) και είναι ένα από τα μεγαλύτερα κάστρα της Μεσογείου καλύπτοντας σε έκταση τα 60 στρέμματα Η παλαιότερη φάση κατασκευής του κάστρου ανάγεται στον 6ο αιώνα και στην ευρεία οικοδομική δραστηριότητα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Από ιστορικές πηγές μαθαίνουμε ότι τo 1355 η Λέσβος παραχωρείται ως προίκα στην αδελφή του αυτοκράτορα Ιωάννη Ε Παλαιολόγου, κατά τον γάμο της με τον Γενοβέζο Francisco Gattelusio. Η ηγεμονία του οίκου θα διαρκέσει μέχρι το 1462. Από μορφολογικής άποψης το κάστρο διαιρείται σε τρία τμήματα. Την ακρόπολη το ονομαζόμενο «άνω κάστρο», το «μεσαίο κάστρο» που καλύπτει τη μεγαλύτερη του έκταση και το «κάτω κάστρο». Τα τμήματα αυτά διαμορφώθηκαν κάτω από την εξουσία τριών λαών. Των Βυζαντινών, των Γαλετούζων και τον Οθωμανών αντίστοιχα. H ακρόπολη βρίσκεται στο βόρειο και ψηλότερο σημείο του λόφου (Εικ. 5). Σε αυτό το σημείο του κάστρου βρίσκεται και ο επονομαζόμενος «ακρόπυργος» ή «πύργος της βασίλισσας» ο οποίος χρονολογείται στη περίοδο των βυζαντινών χρόνων. Πρόκειται για μια οχυρωματική κατασκευή που προστατεύεται από οχυρωματικό περίβολο. Εκεί συναντάμε συνολικά πέντε πύργους που ορίζουν ένα ορθογώνιο αίθριο χώρο. Στον κεντρικό δυτικό πύργο υπάρχει η πλάκα με το οικόσημο των 2 Το κείμενο για το υποκεφάλαιο που αφορά στο Κάστρο της Μυτιλήνης βασίστηκε στη μελέτη της ακόλουθης βιβλιογραφίας: Αναγνού, Θ. (1976) Στα κάστρα του αγώνα. Σύχρονη Εποχή, Λούπου, Α. & Α.Θ.Ρόκου (1994) Aιγαίο Κάστρα και Καστέλια. Αθήνα. Επίσης στοιχεία συνελέχθησαν από το http://mytilene-castle.gr και το http://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=mytilini. 10

Γαλετούζων, όπως επίσης ο αετός και τα τέσσερα Β, το οικόσημο των Παλαιολόγων του Βυζαντίου. Ο πύργος αυτός ήταν και η οικία των ηγεμόνων. Εικ.5: Άποψη άνω κάστρου (προσωπικό φωτογραφικό αρχείο, ημερομηνία λήψης 15/10/2013 ) Κατά τον 19 ο με 20 ο αιώνα στο κράτος κυριαρχούν οι Οθωμανοί. Κατά την Οθωμανική περίοδο βλέπουμε τη δημιουργία νέων κτισμάτων και την ανακατασκευή των ήδη υπαρχόντων. Κτίσματα όπως, οι Οθωμανικές φυλακές που κατασκευάστηκαν τον 17 ο αιώνα από τον αρχιτέκτονα Μουσά Μπαμπά. Οι φυλακές στο υπόγειο πέρα από χώρο κράτησης λειτουργούσε και σαν στρατιωτικό νοσοκομείο στο ισόγειο του κτίσματος, ο μουσουλμανικός τεκές μέσα στον οποίο πλέον τελούνταν λατρευτικές πρακτικές διάφορων μουσουλμανικών θρησκευτικών ταγμάτων. Συναντάμε επίσης, το Κουλέ Τζαμί πρώην ναό του αγίου Ιωάννη, πρόκειται για το παλαιότερο τζαμί της Μυτιλήνης. Επίσης, υπάρχουν οι Μενδρεσέδες, οι οποίοι ήταν ιεροδιδασκαλεία. Σύμφωνα με κάποιες πηγές το συγκεκριμένο κτίσμα ήταν ίδρυμα του Χ. Μπαρμπαρόσα, του ναυάρχου του οθωμανικού στόλου. Υπάρχει επίσης πυριτιδαποθήκη, που κατασκευάστηκε τον 19 ο αιώνα για τις ανάγκες εφοδιασμού του κάστρου. 11

Στην περιοχή του μεσαίου κάστρου συναντάμε κατασκευές όπως αυτή της δεξαμενής (κινστέρνα) (Εικ.6), ένα ημιυπόγειο κτίσμα που κατασκευάστηκε κατά τη βυζαντινή περίοδο που χρησίμευε για την συγκέντρωση των υδάτων, οικίες πολιτών, τον ναό του αγίου Ιωάννη ο οποίος έχει διαχρονική χρήση όντας αρχαίο ιερό αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα και στη κόρη της Περσεφόνη και έπειτα μετατράπει σε μουσουλμανικό τέμενος την περίοδο των Οθωμανικών χρόνων, όπως επίσης μια μικρών διαστάσεων πυλίδα, η οποία χρησίμευε για την διαφυγή από το σημείο. Στο βόρειο τμήμα η νησίδα του κάστρου δημιουργεί έναν φυσικό λιμένα που αποτελούσε τον κύριο εμπορικό λιμένα της πόλης κατά την αρχαιότητα. Η νοτιό-ανατολική περιοχή του επάνω κάστρου χρησίμευε επίσης για την στέγαση του πληθυσμού σε περίπτωση κινδύνου του κάστρου. Στη περιοχή του μεσαίου κάστρου συναντάμε επίσης το χαμάμ που αποτελεί τμήμα λουτρού. Το επισκέπτονταν οι μουσουλμάνοι, μιας και η θρησκεία του επέβαλε να καθαριστούν πριν από την προσευχή. Στη μεσαία περιοχή επίσης συναντάμε και μια οθωμανική κρήνη. Υπάρχει ακόμα μία ίδια στην περιοχή του κάτω κάστρου. Εικ.6: Βυζαντινή δεξαμενή (κινστέρνα), άποψη εσωτερικού χώρου (από το ψηφιακό αρχείο του διαδικτυακού χώρου mytilene-castle.gr, τελευταία επίσκεψη 22/9/2014) Στην περιοχή του κάτω κάστρου, συναντάμε περίπου ογδόντα οθωμανικές κατοικίες, ένα ακόμα χαμάμ και τη δεύτερη από τις δύο κρήνες του κάστρου (Εικ. 7). Η συγκεκριμένη περιοχή φτάνει ως το αρχαίο λιμενοβραχίονα του βόρειου λιμένα. 12

Εικ. 7: Οθωμανικές οικίες, κάτω κάστρο, αρχαίος λιμενοβραχίονας βόρειου λιμένα (από το ψηφιακό αρχείο του διαδικτυακού χώρου mytilene-castle.gr, τελευταία επίσκεψη 22/9/2014) Οι Γαλετούζοι έκαναν σημαντικές προσθήκες στο βυζαντινό κομμάτι του κάστρου. Πάνω από τη μεσαία πύλη του κάστρου βλέπουμε μια επιγραφή η οποία μαρτυρεί την ότι τα πρώτα τους έργα έγιναν κατά το 1373 (Εικ. 8). Εικ. 8: Oικόσημο Παλαιολόγων και οικόσημο Γαλετούζων, ιδρυτική επιγραφή η οποία αναφέρει στα λατινικά το έτος 1373 η οποία μαρτυρεί το πότε έγιναν τα πρώτα έργα (από το ψηφιακό αρχείο του διαδικτυακού χώρου mytilene-castle.gr, τελευταία επίσκεψη 22/9/2014) 13

Ο ντόπιος πληθυσμός διέμενε σε έναν οικισμό έξω από το περιτοίχισμα του κάστρου ο οποίος ονομάζονταν «Μελανούδι». Στη διάρκεια του 19ου αιώνα η λειτουργία και ο χαρακτήρας του κάστρου είχαν πλέον μεταβληθεί. Το κάστρο προσέλαβε περισσότερο στρατιωτικό χαρακτήρα, όπως υποδεικνύουν οι στρατώνες που κατασκευάστηκαν. Σήμερα χρησιμοποιείται ως χώρος διεξαγωγής πολιτιστικών εκδηλώσεων κατά τους θερινούς μήνες. 14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3.1 Τι είναι το ιστολόγιο (blog); To ιστολόγιο, γνωστό συχνά με την άκλιτη ονομασία blog, είναι μια μορφή ιστοχώρου, μια λίστα καταχωρήσεων πάνω σε διάφορα θέματα. Η λέξη προέρχεται από σύντμηση της έκφρασης weblog. Ο όρος αυτός στα ελληνικά μεταφράζεται ως ιστολόγιο. Τα ιστολόγια ξεκίνησαν σαν απλά προσωπικά ημερολόγια, έχουν όμως μετεξελιχθεί στην καταγραφή και δημοσίευση όλων των σκέψεων, απόψεων, και ιδεών ενός ατόμου. Πλέον κάθε άτομο έχει δημιουργήσει το δικό του προσωπικό ιστολόγιο. Η θεματολογία τους μπορεί να είναι εστιασμένη σε ένα συγκεκριμένο θέμα ενδιαφέροντος ή πολύ γενική. Συνήθως δεν απαιτείται επιμέλεια του κώδικα της ιστοσελίδας, εφόσον, συχνά, όλα λειτουργούν αυτόματα, παρέχοντας τη δυνατότητα στον διαχειριστή του ιστολογίου να συντάξει μια καταχώρηση, ακολουθώντας βήματα. Παρόλα αυτά όμως, δίνει και την δυνατότητα στους γνώστες προγραμματισμού να διαμορφώσουν τη σελίδα χρησιμοποιώντας κώδικα htmlκαι φύλλα σχεδιασμού css.επιπλέον, η θεματολόγια τους χωρίζεται σε αναρτήσεις οι οποίες κρατούνται σαν αρχείο από την πιο πρόσφατη έως την πιο παλαιά. Το περιεχόμενο των καταχωρήσεων μπορεί να είναι οτιδήποτε. Μπορεί να σχετίζεται με την πολιτική, τα αθλητικά έως και την γαστρονομία. Το 1998 υπήρχαν ελάχιστες ιστοσελίδες τύπου blog. Βασικό στοιχείο για την ανάπτυξή τους είναι η σύνταξη λιστών με αντίστοιχες ιστοσελίδες. Το 1999 η Brigitte Eaton συνέταξε μια λίστα με όλα τα blog που η ίδια ήξερε και δημιούργησε το EatonwebPortal. Το EatonwebPorta είναι κάτι σαν τον «Χρυσό Οδηγό», όπου μπορείς να βρεις καταχωρημένα όλα τα ιστολόγια ανά κατηγορία. Οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τον όρο blogosphere (σε ελληνική απόδοση μπλογκόσφαιρα) ήταν οι Schneider και Foot το 2004 με το σύγγραμμά τους Τhe Web as an Object of Study. Με τον όρο μπλογκόσφαιρα ή ιστολογιόσφαιρα νοείται το σύνολο από ιστολόγια και κατ επέκταση το γενικότερο σύνολο όλων των ιστολογίων. 15

3.2 Μορφολογία και χαρακτηριστικά των blog Ένα τυπικό ιστολόγιο αποτελείται από τον τίτλο που αναγράφεται στην κεφαλίδα της σελίδας ενώ συχνά ακολουθούν μία ή δύο περιγραφές κειμένου. Το κύριο μέρος της σελίδας αποτελείται από δύο στήλες, μια που αφιερώνεται στην παρουσίαση των καταχωρήσεων κατά την αντίστροφη χρονολογική σειρά, και άλλη μια πλαϊνή στήλη μπάρα που περιέχει τις συνδέσεις (link) και πιθανόν κάποια διαδραστική ψηφοφορία. Στο υποσέλιδο αναγράφονται πληροφορίες σχετικά με το όνομα του συντάκτη και τους όρους χρήσης. Αναφορικά με την κεντρική στήλη καταχωρήσεων, σε αυτή απαντώνται πιο συχνά γραπτό κείμενο, αρχεία, εικόνες, επιτρεπόμενα σχόλια, βίντεο και ήχος, συνδέσεις και βιβλίο φιλοξενούμενων. Η πλειονότητα των συνδέσεων οδηγούν σε ιστοσελίδες και όχι σε άλλα ιστολόγια, δηλαδή ο αριθμός των ιστολογίων που το κάνουν αυτό (περίπου 50%) είναι χαμηλότερος από αυτόν που θα αναμενόταν δεδομένου ότι ένα ιστολόγιοκαθορίζεται συχνά από την άποψη σύνδεσης του περιεχομένου του με κάποιο άλλο στον ιστό. Το δυνατό σημείο ενός ιστολογίου αποτελούν οι καταχωρήσεις του. Η πιο συχνή πληροφορία που συναντάται στην επικεφαλίδα μιας καταχώρησης είναι η ημερομηνία και ο τίτλος της, ενώ σε ένα τυπικό υποσέλιδο περιέχεται η ώρα της καταχώρησης, το όνομα του συντάκτη ή το ψευδώνυμο που έχει διαλέξει για να φτιάξει τον λογαριασμό του και οι συνδέσεις προς ένα μόνιμο αντίγραφο της καταχώρησης που αποθηκεύεται κάπου αλλού στην περιοχή. Τα ιστολόγια εμπίπτουν ουσιαστικά ανάμεσα σε δύο κατηγορίες Δημοσιογραφία στον ιστό: στις ιστοσελίδες περιεχομένου και κατηγοριών (περιέχουν κυρίως υπερσυνδέσμους σε ιστοσελίδες άλλων δημοσιογραφικών ιστοτόπων και δεν παράγουν οι ίδιες δημοσιογραφικό υλικό) και στις ιστοσελίδες μεταδημοσιογραφίας και σχολίων (κυρίως παρέχουν σχολιασμό επάνω σε άλλους δημοσιογραφικούς ιστοτόπους και το πώς έχουν σχολιασθεί επίκαιρα θέματα από τα μέσα). Αυτό δικαιολογείται από το γεγονός ότι τα ιστολόγια προσφέρουν περιορισμένη συμμετοχική επικοινωνία - συνήθως ένας άνθρωπος εκφράζει την άποψή του για συγκεκριμένα θέματα και προσφέρει υπερσυνδέσεις - αλλά ταυτόχρονα παρουσιάζουν και περιεχόμενο και σχόλια επάνω στο περιεχόμενο. Μπορεί ο αναγνώστης να απαντήσει και να σχολιάσει, δεν μπορεί όμως με κανέναν τρόπο να επέμβει στη δημοσίευση. 16

Οι γυναίκες αποτελούν περίπου το 1/3 των ελληνόφωνων blogger. Με τον όρο αυτό αποκαλούνται όλοι όσοι είναι κάτοχοι ιστολογίων. Η θεματολογία τους αγγίζει περισσότερο το προσωπικό επίπεδο και την κουλτούρα/πολιτισμό από αυτή των ανδρών και οι λόγοι που τις ωθούν στη δημιουργία ιστολογίου σχετίζονται με την ημερολογιακή έκφραση, την «επικοινωνία με φίλους» και τη «δημιουργική γραφή». Τείνουν να αποκαλύπτουν λιγότερο την πραγματική τους ταυτότητα από τους άνδρες και να γράφουν περισσότερα σχόλια σε άλλα ιστολόγια γεγονός που ερμηνεύεται από τον διεξάγοντα την έρευνα ως συναισθηματικά παρακινούμενο. Οι μισοί περίπου ελληνόφωνοι blogger ισχυρίζονται ότι αφιερώνουν πάνω από 10 ώρες την εβδομάδα στην ενασχόλησή τους με τα ιστολόγια. 3.3 Παρουσίαση ιστολογίου Το ιστολόγιο http://kastromytilhnhs.blogspot.gr, δημιουργήθηκε σύμφωνα με τα τελευταία πρότυπα των ιστολογίων του έτους 2014. Για τη δημιουργία του χρησιμοποίησα κώδικες σε html, css και xml. Πάνω στην αρχική φόρμα, προσάρμοσα τη διάταξη των gadgets ( μικρών εργαλείων του ιστολογίου που χρησιμοποιούνται για συγκεκριμένες λειτουργίες ) και φόρτωσα ένα αρχείο xml, το οποίο διαμόρφωσε το χρώμα και την διάταξη των αναρτήσεων στο ιστολόγιό μου. Έπειτα, σχεδίασα το βασικό μενού στο πρόγραμμα της Adobe, Dreamweaver και πέρασα τoν κώδικα μου σε ένα gadget στο πάνω μέρος του ιστολογίου. Για κάθε υποκατηγορία του μενού δημιούργησα ξεχωριστό html αρχείο το οποίο συνέδεσα με τον κατάλληλο κώδικα. To μενού μου αποτελείται από έξι κατηγορίες τις οποίες έχω ονομάσει ως εξής: Αρχική Σελίδα, Διαδρομές, Αντι-Κείμενα, Πρόσωπα και Λόγια, Σημάδια και ίχνη. Η υποκατηγορία «Αρχική Σελίδα» οδηγεί στη σελίδα που είναι δημοσιευμένες όλες οι υποκατηγορίες του μενού. Η υποκατηγορία «Διαδρομές», οδηγεί σε μια σελίδα η οποία σχετίζεται με τις πορείες εντός και εκτός του κάστρου. Η υποκατηγορία «Αντι- Κείμενα» περιέχει εικόνες που αποτελούν από μόνες τους πηγή πληροφοριών. Τα «Πρόσωπα και Λόγια», οδηγούν σε μια σελίδα η οποία περιέχει συνεντεύξεις από διάφορους επισκέπτες, περαστικούς στο χώρο του κάστρου και συζητήσεις που κατέγραψα καθώς περνούσα από δίπλα τους. Η υποκατηγορία «Σημάδια και ίχνη», σχετίζεται με διάφορου είδους αντικείμενα, με διάφορα σημεία και σχήματα πάνω 17

στα τείχη του κάστρου τα οποία μαρτυρούν το πέρασμα πώς έχει επηρεαστεί το μνημείο από το πέρασμα του χρόνου. Αριστερά της σελίδας έχω προσθέσει μία μπάρα αναζήτησης για να μπορεί ο επισκέπτης να αναζητήσει οτιδήποτε υπάρχει σαν πληροφοριακό υλικό στο ιστολόγιο μου. Έπειτα ακριβώς από κάτω τοποθέτησα το μενού για να μπορεί ο επισκέπτης να πλοηγηθεί στο ιστολόγιο μου με μεγαλύτερη ευκολία. Το κυρίως μέρος του ιστολογίου αποτελείται από τις αναρτήσεις μου, όπου εμφανίζονται με τους τίτλους τους η μία κάτω από την άλλη. Στο δεξί μέρος, υπάρχει η δυνατότητα να διαβάσει ο αναγνώστης κατευθείαν τις πιο δημοφιλής αναρτήσεις του ιστολόγιου. Κάτω από αυτό υπάρχει η φόρμα επικοινωνίας κατευθείαν με τον δημιουργό του ιστολογίου (στο παρόν ιστολόγιο οι επισκέπτες έρχονται σε επαφή μαζί μου) δίνοντας το όνομά τους, την ηλεκτρονική τους διεύθυνση και γράφοντας το μήνυμά τους. Ακριβώς από κάτω δίνεται η δυνατότητα να γίνουν και μέλη σε αυτό. Στο τέλος της σελίδας υπάρχουν gadget με διάφορου είδους δυνατότητες για τον επισκέπτη του ιστολογίου μου. Στις αναρτήσεις του ιστολογίου μου, δίνεται η δυνατότητα στον επισκέπτη να δημοσιεύσει τα σχόλια του για κάθε ανάρτηση ξεχωριστά. Στο τέλος των αναρτήσεων σε κάθε κατηγορία εμφανίζεται ο χώρος στον οποίο μπορεί να γράψει το όνομα του και να πληκτρολογήσει εκεί το κείμενο γράφοντας ελεύθερα τις απόψεις του ή και ακόμα και τις απορίες του. Μέσα από αυτό, μπορώ σαν δημιουργός να του απαντήσω ή μπορεί κάποιος άλλος επισκέπτης να το κάνει. Έτσι δίνεται η δυνατότητα κάτω από κάθε ανάρτηση να αναπτυχθεί ένα θέμα υπό τη μορφή διαδικτυακής συζήτησης. Οι επισκέπτες έχουν το δικαίωμα να απαντήσουν με το όνομά τους ή και ανώνυμα. Πιο αναλυτικά η δημοσίευση των σχολίων γίνεται ως εξής : Η δημοσίευση σχολίων σε ένα ιστολόγιο, γίνεται με τον εξής τρόπο: Σε κάποιο σημείο της σελίδας υπάρχει ένα link του στυλ «σχολιάστε» ή «προσθέστε το σχόλιό σας» ή κάτι αντίστοιχο. Κάνοντας click σε αυτό το link, ανοίγει μία φόρμα στην οποία εισάγετε το email σας, το όνομά σας (αν θέλετε) και το σχόλιό σας ή την κριτική σας ή οτιδήποτε άλλο θέλετε να δημοσιεύσετε σαν απάντηση σε ένα post. 18

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ - Εικ. 1: Το κάστρο Castel ή Roccal Al Ahs, κάστρο οχυρό από τη βυζαντινή περίοδο στη περιοχή της Κρήτης (από το ψηφιακό αρχείο του ιστολογίου /kritipoliskaihoria.blogspot.gr, τελευταία επίσκεψη 2/9/2014) - Εικ. 2: Φωτογραφία εκκλησίας κάστρου της Μονεμβασιάς (από το ψηφιακό αρχείο της ιστοσελίδας www.mythicalpeloponnese.gr, τελευταία επίσκεψη 27/9/2014 ) - Εικ. 3: Oικοδόμηση παρεκκλησίου μέσα στον περίβολο του κάστρου, περιοχή Μονεμβασίας (από το ψηφιακό αρχείο της ιστοσελίδας www.mythicalpeloponnese.gr, τελευταία επίσκεψη 27/9/2014) - Εικ.4: Κάστρο Σίφνου, το εκκλησάκι των επτά μαρτύρων (από το ψηφιακό αρχείο της ιστοσελίδας http://alternatrips.gr/el/kyklades/sifnos/voyties-kaithea-apo-kastro-tis-sifnoy, τελευταία επίσκεψη 27/9/2014 ) - Εικ.5: Άποψη άνω κάστρου (προσωπικό φωτογραφικό αρχείο, ημερομηνία λήψης 15/10/2013 ) - Εικ.6: Βυζαντινή δεξαμενή (κινστέρνα), άποψη εσωτερικού χώρου (από το ψηφιακό αρχείο του διαδικτυακού χώρου mytilene-castle.gr, τελευταία επίσκεψη 22/9/2014) - Εικ. 7: Οθωμανικές οικίες, κάτω κάστρο, αρχαίος λιμενοβραχίονας βόρειου λιμένα (από το ψηφιακό αρχείο του διαδικτυακού χώρου mytilene-castle.gr, τελευταία επίσκεψη 22/9/2014) - Εικ. 8: Oικόσημο Παλαιολόγων και οικόσημο Γαλετούζων, ιδρυτική επιγραφή η οποία αναφέρει στα λατινικά το έτος 1373 η οποία μαρτυρεί το πότε έγιναν τα πρώτα έργα (από το ψηφιακό αρχείο του διαδικτυακού χώρου mytilenecastle.gr, τελευταία επίσκεψη 22/9/2014) 19

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Αναγνού, Θ. (1976) Στα κάστρα του αγώνα. Σύχρονη Εποχή - Λονγκούρ,Μ. (1999) Τα κάστρα. Eκδόσεις Καστανιώτη - Λούπου, Α. & Α.Θ.Ρόκου (1994) Aιγαίο Κάστρα και Καστέλια, Αθήνα - Μπατσίνι, Α. (2000) Ο μεσαίωνας. Εκδόσεις Πατάκης - Φραντζεσκάκης, Γ. (1980) Οι θησαυροί της Ελλάδας- Κάστρα, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, Αθήνα. ΙΣΤΟΓΡΑΦΙΑ - http://mytilene-castle.gr - www.mythicalpeloponnese.gr - http://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=mytilini. 20

ADDENDUM: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΠΑΡΑΘΥΡΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ (Μεσαίο Κάστρο, Τείχη, Πύλη, η βόρεια πύλη επικοινωνίας με το Κάτω Κάστρο ) «Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη» Περνώντας το λόφο με μάγεψε το φως που έπεφτε στη γη. Χρυσαφένιο στα μάτια μου το χορτάρι. Ο καθαρός ουρανός ηρέμησε το μυαλό μου. Κάθε πύλη φάνταζε μπρος μου παράθυρο με θέα το Αιγαίο. Πλησιάζοντας τα μάτια μου πλημμύρισε το απέραντο γαλάζιο. Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 21/09/2013 21

ΤΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ ( Βόρεια πλευρά του κάστρου, δρόμος προς τη βόρεια πύλη ) Ολόκληρο νεκροταφείο στη πλαγιά του κάστρου. Πέτρες που κοιμούνται στο χώμα. Ταφόπλακες ριγμένες στο έδαφος. Κολώνες στη θέση των σταυρών. Πέρασα δίπλα από το καθένα ξεχωριστά, θαύμασα τις γραμμές, τα σχήματα και τις λεπτομέρειες πάνω τους. Μνημόνευσα τους λαούς. Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 10/10/2013 22

Ο ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΖΑΛΟΓΓΟΥ ( το εσωτερικό των προτειχισμάτων στην ΝΑ πλευρά στα βόρεια τείχη του Κάστρου ) Το κάστρο σαν το μοναστήρι. Τα δέντρα, το ένα δίπλα στο άλλο σαν γυναίκες πιασμένες έτοιμες να γκρεμιστούν από τα βράχια για να γλιτώσουν τη σφαγή. Ο χορός ξεκίνησε, η πτώση άρχισε. Έτσι και το δέντρο μέσα στην απειλή του χρόνου, τσακίζεται, πέφτει. Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 09/05/2014 23

ΟΡΤΑ ΚΑΠΟΥ ( Η νότια πύλη και τμήμα του λιθόστρωτου από το εσωτερικό του Άνω Κάστρου ) Ορτά καπού ονομάζεται στα τούρκικα η κεντρική πύλη του κάστρου πάνω στην οποία αναφέρεται το όνομα του σουλτάνου Ιμπραήμ. O Ιμπραήμ Α, ήταν σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το 1640 έως το 1648. Ήταν γνωστός και ως Τρελός Ιμπραήμ. Τον αποκάλεσαν έτσι λόγω του ασταθούς χαρακτήρα του. Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 03/04/2013 24

Ο ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ( Τμήμα του λιθόστρωτου που οδηγεί στο θολοσκέπαστο διαβατικό της νότιας πύλης του Κάστρου.Στο βάθος τετράγωνος πύργος Βυζαντινής περιόδου ) Εκείνο το πρωινό έκανα την συνηθισμένη βόλτα μου στο κάστρο. Κάποια στιγμή βρέθηκα σε ένα μονοπάτι του που μου φάνηκε πως δεν είχα ξανά διαβεί. Με περιέργεια περπάτησα σε όλο του το μήκος και συνειδητοποίησα πως ήταν ένα παιχνίδι του μυαλού μου. Μπερδεύτηκα συγκρίνοντας τα αμέτρητα δρομάκια του κάστρου. Και όμως ήμουν πάλι στην αρχή Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 12/04/2014 25

BIΒΛΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ( Δάσος στο νότιο τμήμα του κάστρου ) «Βάρβαρες φυλὲς μὲ μεγάλα πέλματα ἀνασκαψαν τὴν πατρικὴ γη, πεδίο μάχης κάτω από το κάστρο». Μάχες, διεκδικήσεις, φωνές έξω από τα τείχη του κάστρου. Άραγε ποίος το διεκδικεί και ποιος το κυβερνάει? Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο : 07/06/2013 26

ΑΝΑΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ( Βόρεια τείχη του Κάστρου, έξω από τη βόρεια πύλη ) Ιερά μου φαίνονται μόνο τα δέντρα,σήματα οιωνών φωλιές πνευμάτων, δωρητές σκιάς αφηγούνται ολόκληρη την ιστορία με χίλια λόγια, μ έναν παλμό. Στρατής Πασχάλης, «Ιερά μου φαίνονται μόνο τα δέντρα» Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 18/05/2014 27

KANONI ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ( Βόρειο τμήμα τείχους, πύργος της βασίλισσας ) "Μία κολώνα στο έδαφος στοχεύει το κάστρο... Ένα κανόνι από μάρμαρο απειλεί την τύχη της πέτρας... Τι ήχο βγάζει ένα μαρμάρινο κανόνι? Πώς πεθαίνει άραγε η πέτρα? Η σημαία αδιάφορα, κοιτάζει προς το πέλαγο..." Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 18/08/2013 28

ΕΛΕΥΘΕΡΩΣΤΕ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ( Πόρτα για το κάστρο μετά την βόρεια πύλη του ) "Σήμερα, μοιάζει σα να έχει κλειδωθεί το καλοκαίρι μέσα στο κάστρο... Οι ώρες λειτουργίας και επίσκεψης του μνημείου είναι από τις 8 π.μ. έως τις 8 μ.μ. " Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 21/06/2014 29

ΚΑΘΕ ΟΝΟΜΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ( Βόρεια πλευρά του κάστρου, καμάρες ) Ερρεσός όπως ο Έρεσο γιος του μυθικού βασιλιά Mάκαρα. Ο βασιλιάς Μάκαρας είχε πέντε κόρες: Τη Μυτιλήνη, τη Μύθημνα, την Ίσσα, την Άντισσα και την Αρίσβη. Είχε όμως και τέσσερις γιούς: τον Έρεσo, τον Κυδρόλαο, το Λεύκιππο και το Νέανδρο. Ο Μάκαρας, στο νησί της Λέσβου χτίζει και οργανώνει πόλεις-κράτη καθένα από τα οποία έχει και τη δική του περιφέρεια.προς τιμήν του γιού του, Ερεσού, χτίζεται πάνω σ ένα λόφο που βρίσκεται πριν τη Σκάλα Ερεσού, η πόλη της Ερεσού. Προς τιμήν της κόρης του, Μυτιλήνης, χτίστηκε πάνω σ ένα μικρό νησάκι που υπήρχε τότε προς τη μεριά του κάστρου της Μυτιλήνης, η πόλη της Μυτιλήνης. Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 11/01/2014 30

ΕΝΑ ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟ ( Τμήμα στα βόρειο τείχος του κάστρου ) Φτάνει ένα σημείο του κάστρου για να μαρτυρήσει όλη του την ιστορία. Σε αυτό το σημείο του τείχους υπάρχει εντοιχισμένο μαρμάρινο ανάγλυφο, το οποίο φέρει το οικόσημο των Παλαιολόγων και των Γατελούζων, καθώς και ιδρυτική επιγραφή, η οποία αναφέρει στα λατινικά το έτος 1373 ως έτος ανέγερσης της πύλης από τον Φραγκίσκο Γατελούζο. Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 17/03/2014 31

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ Ο κύριος Περικλής Φουσέκης και η γυναίκα του ήταν για μένα σήμερα η έκπληξη της μέρας. Πάντα χαμογελαστοί και πρόθυμοι. Έκαναν βόλτα μαζί μου και μοιραστήκανε τις γνώσεις τους για τα κάστρα όντας πολλά χρόνια ταξιδευτές. Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 04/10/2014 32

Ο ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ ΜΕ ΤΟ ΠΟΔΗΛΑΤΟ ( Έξω από τη βόρεια πύλη του κάστρου ) «Μόνη, ἐντελῶς μόνη, περπατῶ στὸ δρόμο καὶ πέφτω πάνω σὲ μεγάλα γεγονότα: Ὁ ἥλιος σὰν ἐπειγόντως νὰ ἐκλήθη ἀπὸ τὴ Δύση ἀφήνοντας ἡμιτελὲς τὸ δειλινό...» Γεγονότα - Κ. Διμουλά Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 21/03/2014 33

ΑΝΩΝΥΜΟΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ ( Έξω από τη βόρεια πύλη του κάστρου ) Ανεβαίνοντας στο κάστρο συνάντησα στο δρόμο μου αυτούς τους δύο επισκέπτες. Τους άκουσα να μιλούν απελπισμένοι για την οικονομική κρίση της χώρας. Έλεγαν πως δύσκολα περνάνε το μήνα και πως ελπίζουν να μην βρεθούν στο δρόμο. Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 11/11/2013 34

ΧΑΡΑΓΜΑΤΑ ( Βόρεια πλευρά του κάστρου, καμάρες ) Πλησίασα δύο καμάρες με θέα το πέλαγος. Κάθισα για να αγναντέψω και αυτό που παρατήρησα πάνω στην πέτρα της καμάρας ήταν τα δεκάδες ονόματα και οι δεκάδες ημερομηνίες που ήταν χαραγμένα στην επιφάνεια της. Αναρωτήθηκα, πόσοι πριν από εμένα βρέθηκαν εδώ αφήνοντας τα σημάδια τους στο βράχο. Τα σημάδια αυτά, πέρασαν στην αιωνιότητα. Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 21/08/2014 35

ΔΑΚΤΥΛΙΔΙΑ ΧΡΟΝΟΥ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΠΕΤΡΕΣ ( Βόρειο τμήμα του κάστρου, μετά την βόρεια πύλη ) Κάθε ομορφιά είναι αιωνιότητα.. Ό,τι βλέπω, ό,τι ακούω, ό,τι αγγίζω, χώμα, αέρας, φως, είναι μέρος της αιωνιότητας. Επάγγελμα: Πόρνη - Λίλη Ζωγράφου Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 21/04/2014 36

OΡΦΑΝΕΣ ΠΕΤΡΕΣ ( Διαασχύζοντας την Γενουάτικη Πύλη ) Αναρωτιέμαι τι να ήταν αυτές οι πλάκες, πρωτού γίνουν γυμνά κομμάτια μαρμάρου. Έτσι όπως είναι στον τοίχο, η μία δίπλα στην άλλη σαν να είναι άνθρωποι που περιμένουν τον λιθοβολισμό, μοιάζουν ξεριζωμένες, ξένες, ορφανές Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 11/06/2014 37

ΙΧΝΗ Η ΕΡΕΙΠΙΑ ; ( Θραύσματα μαρμάρινων κιόνων, δεξιά πλευρά δρόμου προς την νότια πύλη, πιθανότατα προέρχονται από το αρχαίο θέατρο, τμήματα του οποίου χρησιμοποιήθηκαν για την οικοδόμηση του βυζαντινού τείχους ) Τί λίγο πού κρατάνε ὄχι μονάχα οἱ ἀνθρῶποι, μά καί τ ἀγάλματα, οἱ πέτρες. Ἐρείπια. Ἐρείπια. [ Γιάννης Ρίτσος - Δελφοί, in Ποιήματα, Τόμος Δ', 10η έκδοση, ἐκδ. Κέδρος, Ἀθήνα 1984, σελ. 300. ] Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 09/05/2014 38

ΡΗΓΜΑΤΑ ( τμήμα τείχους στη νότια πύλη ) Σε όλα τα τείχη του κάστρου αντικρίζουμε αυτήν την εικόνα. Μεγάλα κομμάτια από πέτρες, πλάκες και μάρμαρα που συνδέονται με «μπορτσλάνα». Mε αυτό τον όρο αποκαλούνταν το μείγμα από ασβέστη, πέτρες και χώμα που τοποθετούνταν ανάμεσα στις πέτρες του τοίχους. Έτσι συντηρείται η σπονδυλική στήλη του κάστρου και της ιστορίας του. Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 01/12/2013 39

ΑΙΩΝΙΑ ΔΕΣΜA ( Ακρόπυργος - Πύργος Βασίλισσας Λεπτομέρεια της τοιχοποιίας) Σπασμένα μάρμαρα, τμήματα του τείχους. Δημιούργημα των βυζαντινών αλλά με αδερφές πέτρες από οικοδομήματα της αρχαιοελληνικής περιόδου. Η ιστορία συχνά διακόπτει, συχνά επισφραγίζει τους δεσμούς... Hμερομηνία επίσκεψης στο κάστρο: 11/02/2014 40