Δράσεις παρακολούθησης και μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο φυσικό περιβάλλον, τη πολιτιστική κληρονομιά και οικονομία Νίκος Α. Καμπάνης Διευθυντής Έρευνας Εργαστήριο Παράκτιας Έρευνας ΙΥΜ-ITE Κλιματική Αλλαγή και οι Επιπτώσεις στην Οικονομία Πολιτικές Διαχείρισης στους Τομείς: Φυσικών Πόρων, Γεωργίας, Τουρισμού, Ενέργειας και Υγείας 6-7 Απριλίου 2017, Ηράκλειο Κρήτης
Υποβάθμιση υποδομών: Σητεία Κυματικές καταιγίδες: Ενετικά τείχη Ηρακλείου Ακραία καιρικά φαινόμενα: φθορά γυψόλιθου, Κνωσσός Διάβρωση ακτών: Γούβες, Ηράκλειο Άμεσες επιπτώσεις CRL-IACM-FORTH Φυσικό περιβάλλον Τουρισμός Οικονομία Κοινωνία & Ποιότητα ζωής Πολιτιστική κληρονομιά
ΟΡΙΣΜΟΙ Φυσική καταστροφή (natural hazard) είναι η συνέπεια ενός φυσικού κινδύνου Τρωτότητα (vulnerability) είναι ο τρόπος που επηρεάζεται μια φυσική καταστροφή την ανθρώπινη ζωή & περιουσία. Εκτίμηση επικινδυνότητα (risk assessment) είναι ο υπολογισμός της πιθανότητας μιας φυσικής καταστροφής σε συνδυασμό με τις επιδράσεις της. Περιλαμβάνει αξιολόγηση της τρωτότητας αξιολόγηση των κοινωνικό-οικονομικών επιπτώσεων προσδιορισμό ορίων και χαρακτηριστικών της περιοχής εκδήλωσης Μετριασμός έκθεσης σε κίνδυνο Η φυσική καταστροφή εν γένει προβλέπεται αλλά γενικά δεν ελέγχεται Η τρωτότητα μειώνεται με εντοπισμό αδυναμιών και εφαρμογή προληπτικών μέτρων Η επικινδυνότητα μετριάζεται με μείωση της τρωτότητας ή των επιπτώσεων Η λήψη αποφάσεων απαιτεί Σύγκριση και αξιολόγηση πιθανών κινδύνων Προσδιορισμό προτεραιοτήτων Σχεδιασμό δράσεων μετριασμού Καθορισμό προτεραιοτήτων διάθεσης πόρων
Π.χ. παράκτιοι χώροι Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ανεκτίμητης αξίας από οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική άποψη Παράκτια υποχώρηση λόγω ανόδου της θαλάσσιας στάθμης Υποκειμενικότητα μεθόδων κατάταξης Βυζαντινός ναός Αγ. Παύλου, Σφακιά, Χανιά Ρωμαϊκό λιμάνι Λασσαίας, Καλοί Λιμένες, Ηράκλειο CRL-IACM-FORTH Μνημεία διαφορετικών περιόδων και διαφορετικής κοινωνικής σημασίας Ποιο από τα 2 να προστατευθεί; Ιεράρχηση προτεραιοτήτων: εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία με πολλές παραμέτρους
Δομή Δεδομένα / Διεργασίες Υπάρχοντα Δεδομένα Νέα Δεδομένα Παρακολούθηση ΣΤΑΔΙΟ 1 Συλλογή Δεδομένων CRL-IACM-FORTH Διάγραμμα Ροής Χάρτες/ Δορυφορικά Δεδομένα Δεδομένα Πεδίου Αναλύσεις / μοντελοποίηση Μη χωρικά δεδομένα Οργάνωση δεδομένων ΣΤΑΔΙΟ 2 Οργάνωση δεδομένων Δεδομένα Μεγάλης Κλίμακας Δεδομένα Μικρής Κλίμακας Δημιουργία Δεδομένων Παραμετρική Ανάλυση ΣΤΑΔΙΟ 3 Θεματικά δεδομένα Τρωτότητα Κοινωνικοοικονομική έκθεση Εφαρμογές Χρήστες ΣΤΑΔΙΟ 4 Εφαρμογές ΣΤΑΔΙΟ 5 Χρήστες Εκτίμηση Επικινδυνότητας Λήψη Απόφασης Δημόσιες Αρχές, Ιδιώτες
Μετρήσεις πεδίου Ανάκτηση τοπογραφίας & βαθυμετρίας Μετρήσεις κλιματικών παραγόντων Λήψεις αεροφωτογραφιών (Drones) Χρήση δορυφορικών εικόνων Υπολογιστική Μοντελοποίηση & πρόβλεψη Υπολογισμός κλιματικών τάσεων Πρόβλεψη κυματικών δεδομένων σε παράκτιες θέσεις
Πολυκριτηριακή Ανάλυση Επικινδυνότητας Εκτίμηση με βάση τη πιθανότητα κινδύνου (hazard), και τις κοινωνικοοικονομικές επιδράσεις να λειτουργούν ως έκφραση της έκθεσης σε κάθε κίνδυνο, ISO/IEC (2009) CRL-IACM-FORTH R i = V i x E i R: Εκτιμώμενη επικινδυνότητα V: Τρωτότητα E: κοινωνικοοικονομικές επιδράσεις Εκτίμηση των σχέσεων αυτών V i =f(v 1, v 2,,v j ) E i =f(e 1, e 2,,e j ) Multi Criteria Risk Assessment R i = V i x E i R i = V i x E i R i = V i x E i... R= V x E
ΚΡΗΤΗ Τουρισμός Παράκτια πολιτιστική κληρονομιά SOCIOECONOMIC EXPOSURE SOCIOECONOMIC RISK SOCIOECONOMIC RISK (Alexandrakis et al., 2015)
Κόλπος Ελούντας Λασίθι Χρήσεις Γης Επικινδυνότητα φυσικού περιβάλλοντος Επικινδυνότητα οικονομικών δραστηριοτήτων (π.χ. αγροτική γη, τουρισμός, μεταφορές ) (Alexandrakis et al., 2015)
Ενετικά Τείχη Ηρακλείου
Ενετικά Τείχη Ηρακλείου Γεωμορφολογία ακτών Κυματικό καθεστώς Τρωτότητα ακτών
Ενετικά Τείχη Ηρακλείου CRL-IACM-FORTH Στόχος: Προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς, χρήση για αναψυχή του κοινού, δημιουργία πόλου έλξης τουριστών και οικονομικών δραστηριοτήτων Μέθοδος: Προστασία με χρήση φυσικών συστημάτων Οφέλη: Βελτίωση ασφάλειας, προσβασιμότητας, ποιότητας ζωής, ανάπτυξη Μετά Πριν
Ανατολική παραλία Ρεθύμνου Τρωτότητα παραλίας Τουριστική αξία παραλίας (Alexandrakis et al., 2015) Εκτίμηση Επικινδυνότητας απώλειας εσόδων
Ανατολική παραλία Ρεθύμνου σε βάθος 30ετίας CRL-IACM-FORTH Beach Value per m 2 per day, in Euro, for each section Πρόβλεψη βάσει: αναμενόμενης οπισθοχώρησης παραλίας λόγω κλιματικής αλλαγής (άνοδος θαλάσσιας στάθμης και μεταβολή ανέμων) αναμενόμενης απώλεια παραλίας σε χώρο εκτιμώμενης αξίας παραλίας/m 2 Εκτιμώμενη απώλεια: ~50 k /έτος σε βάθος 10ετίας ~150 k /έτος σε βάθος 30ετίας τμήματα της παραλίας πλήρως διαβρωμένα χωρίς δυνατότητα τουριστικής χρήσης (Alexandrakis et al., 2015)
HERACLES CRL-IACM-FORTH Heritage Resilience Against Climate Events on Site H2020 (2016-19) Ανάπτυξη πληροφοριακής πλατφόρμας υποστήριξης με συλλογή και ενσωμάτωση πληροφορίων από: δορυφορικές εικόνες κλιματικά & υδροδυναμικά μοντέλα μετρήσεις πεδίου Υλοποίηση καινοτόμων λύσεων για τη συντήρηση και προστασία μνημείων με χρήση: νέων υλικών τεχνικών καθαρισμού λέιζερ νέων στατικών λύσεων μεθόδων αντιμετώπισης με φυσικά συστήματα Βελτίωση της ανθεκτικότητας της πολιτιστικής κληρονομίας από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής Κνωσσός Φρούριο Κούλε Gubbio Italy
Gubbio Italy Καθιζήσεις, κατολισθήσεις Επικάθιση σε υλικά CRL-IACM-FORTH Πρόβλημα: Στατικά προβλήματα, αποσάθρωση υλικών, επικαθήσεις σε υλικά, πλημμύρες Αιτία: Συνδυασμένη δράση κλίματος (π.χ. βροχοπτώσεις, θερμοκρασία, και ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Φρούριο Κούλε CRL-IACM-FORTH Πρόβλημα: αποσάθρωση υλικών εσωτερικά & εξωτερικά, στατικά προβλήματα Αίτία: κυματική δράση, παράκτιες πλημμύρες, βροχόπτωση, ατμοσφαιρική ρύπανση, κρούστες αλάτων, μεταβολή θερμοκρασίας
Φρούριο Κούλε
Κνωσσός CRL-IACM-FORTH Προβλήματα: αλλοιώσεις στην τοιχοποιία (αρχαία και νεότερη), ερπυσμός, αποσάθρωση ορυκτού γύψου Αίτια: πλημμύρες, βροχόπτωση, υγρασία μεταβολές θερμοκρασίας
ODYSSEA CRL-IACM-FORTH Operating a Network of Integrated Observatory Systems in the Mediterranean Sea H2020 (2017-21) Ανάπτυξη & λειτουργία ολοκληρωμένης πλατφόρμας που θα ενσωματώσει υπάρχοντα δίκτυα παρακολούθησης & συστήματα πρόβλεψης (Copernicus, GEOSS, GOOS και EMODNet) δεδομένα από θεσμικούς φορείς (εντός & εκτός ΕΕ) για όλη τη Μεσόγειο, στο θαλάσσιο χώρο και στην παράκτια ζώνη συμπληρώσει κενά δεδομένων, ιδιαίτερα στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, με δημιουργία δικτύου θαλάσσιων παρατηρητηρίων, ανάπτυξη & λειτουργία νέων in-situ αισθητήρων στη θάλασσα (πχ. για μικροπλαστικά) εφαρμογή προγνωστικών μοντέλων (μετεωρολογικά, υδροδυναμικά, διασποράς ρυπαντών, πρόγνωσης κατάστασης οικοσυστημάτων) δρα διαδραστικά με τους τελικούς χρήστες
ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΑ Παρακολούθηση/πρόγνωση μετεωρολογικών, υδροδυναμικών και ποιοτικών παραμέτρων για εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο φυσικό περιβάλλον Εκτίμηση/πρόγνωση της κατάστασης οικοσυστημάτων και διασποράς πλαστικών/μικροπλαστικών Η παραγωγή πλαστικών έχει γίνει 20πλάσια κατά τα τελευταία 50 χρόνια, υπερβαίνοντας τους 300 εκ. τόνους το 2016. Η παραγωγή εκτιμάται ότι θα 4πλασιαστεί έως το 2050, αντιστοιχώντας στο 20% της συνολικής κατανάλωσης πετρελαίου και στο 15% του συνολικού ισοζυγίου του άνθρακα, συμβάλλοντας σημαντικά στην αύξηση των εκπομπών CO 2 Βόρειο Αιγαίο-Θρακικό Πέλαγος Περιοχή πλούσιας βιοποικιλότητας Κόλπος Ξηρού, ΖΕΠ (Ζώνη Ειδικής Προστασίας) Κόλπος Καβάλας: εξόρυξη υδρογονανθράκων Kavala oil rig
Κεραμεικός Κόλπος, Τουρκία ΖΕΠ Κύριοι τομείς δραστηριότητας γεωργία, τουρισμός, αλιεία Κύριες απειλές οργανικά απόβλητα, πλαστικά και χωροκατακτητικά είδη Βόρεια Αδριατική Κύριοι τομείς δραστηριότητας γεωργία, τουρισμός, αλιεία Κύριες απειλές ευτροφισμός, πλαστικά Satellite image (MODIS Aqua Chlorophyll) map of surface chlorophyll-a (μg/l ) distribution in Adriatic Sea, 24 Feb 2012, Source: EMODNET
Εθνικό πάρκο Αl Hoceima, Μαρόκο θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή Βιότοπος από σπάνια και απειλούμενα είδη ασπόνδυλων Υπεραλίευση, ρύπανση λόγω τουριστικών δραστηριοτήτων Haifa gas rig Ακτογραμμή του Ισραήλ Ανθρωπογενείς πιέσεις: πλαστικά (η συγκέντρωση μικροπλαστικών είναι 10πλάσια σε σχέση με τη Δυτική Μεσόγειο), εξόρυξη φυσικού αερίου Χωροκατακτητικά είδη
DECATASTROPHIZE: Use of SDSS and MCDA τo prepare for disasters οr plan for multiple hazards EU Humanitarian Aid and Civil Protection (2016-2017) Ανάπτυξη συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για ανταπόκριση σε κινδύνους, καταστροφές και περιβαλλοντικά συμβάντα, περιλαμβανομένων και αυτών που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή ή αφήνουν footprint (π.χ. πλημμύρες, πυρκαγιές, σεισμούς, πετρελαιοκηλίδες) Πρόβλεψη διάχυσης πετρελαιοκηλίδας στην θαλάσσια περιοχή Αμμουδάρας Ηρακλείου Χάρτης τρωτότητας ακτών της Κρήτης σε πετρελαιοκηλίδες
Παράκτια & θαλάσσια έρευνα Υδροδυναμική και μορφοδυναμική μοντελοποιήση & επισκόπηση Χαρτογράφηση διάβρωσης ακτών Θαλάσσια ρύπανση Εκτίμηση επικινδυνότητας από φυσικές καταστροφές Εφαρμογές σε Περιβαλλοντική & πολιτιστική κληρονομιά Διαχείριση παράκτιων περιοχών Θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός Έξυπνα συστήματα διαχείρισης υδάτινων πόρων & δικτύων
Δρ. Νίκος Καμπάνης Επικεφαλής Εργαστηρίου Δρ. Γιώργος Αλεξανδράκης Γεωλόγος/ παράκτια ωκεανογραφία Δρ. Κατερίνα Σπανουδάκη Χημικός μηχανικός Δρ. Γιώργος Γκιώνης Γεωλόγος/ παράκτια ωκεανογραφία Δρ. Γιώργος Κοζυράκης Μοντελοποίηση/ μετρήσεις Καθ. Γιώργος Παπαθεοδώρου Περιβαλλοντική ωκεανογραφία Καθ. Σεραφείμ Πούλος Ωκεανογραφία-Γεωμορφολογία Στέλιος Πετράκης ΥΔ, Παράκτια ωκεανογραφία Βάσια Φοινικιανάκη ΥΔ, Υδροδυναμική/ κυματική ενέργεια Νίκος Παχάκης ΥΔ, Υδροδυναμική Νίκος Ρεμπής ΥΔ, Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός
Ευχαριστώ για τη προσοχή & υπομονή σας