Θέματα Εξετάσεων Τελικής Εξεταστικής ΕΛΠ 31 Ακαδ. Έτος 2011-2012 1. (Κείμενο Ι) Να εντοπίσετε τις ανακρίβειες που υπάρχουν στο κείμενο, διευκρινίζοντας συγχρόνως ποιο είναι το σωστό. 2. (Κείμενο ΙΙ Αισχύλου Πέρσες 681-851) α) Πόσα τουλάχιστον πρόσωπα βρίσκονται στον σκηνικό χώρο σ αυτό το σημείο του έργου; Συμμετέχει κάποιο από αυτά, εκτός από τον χορό, στη συνέχεια και ως το τέλος του έργου; β) Με βάση τις ενδείξεις του κειμένου, να περιγράψετε όσο γίνεται ακριβέστερα (με παραπομπές στο κείμενο) τι διαδραματίζεται στους στ. 681-708 και τι έχει προηγηθεί αμέσως πριν. γ) Ποια εικόνα αναδύεται για τους θεούς, με βάση τις αναφορές που υπάρχουν στο κείμενο; δ) Τι νομίζετε ότι εξυπηρετεί πρωτίστως η «σκηνή του Δαρείου»; (Η απάντησή σας στην ερώτηση 2δ να είναι περιεκτική και να μην υπερβαίνει τις 15-20 σειρές.) Κείμενο Ι = 4 μονάδες. Κείμενο ΙΙ = 6 μονάδες. ΚΕΙΜΕΝΟ Ι Είναι γνωστό ότι ο Ευριπίδης, κατά την πρώτη συμμετοχή του στους αγώνες τραγωδίας, κατέλαβε μόλις την τρίτη και τελευταία θέση. Εκείνο που δεν είναι εξίσου γνωστό είναι ότι ο πρωταγωνιστής υποκριτής που ερμήνευσε τα έργα του Ευριπίδη, παρά την αποτυχία των έργων, κατάφερε να καταλάβει την πρώτη θέση και να κερδίσει το βραβείο υποκριτικής, κάτι που το χάρηκε ιδιαίτερα, επειδή, μόλις ένα χρόνο πριν, είχε καταταγεί τρίτος, και μάλιστα στους αγώνες της σαφώς υποδεέστερης γιορτής των Ληναίων. Ιδιαίτερα πρέπει να χάρηκε και ο Αριστοφάνης που, παιδί ακόμα τότε, είχε παρακολουθήσει εκείνους τους αγώνες και δεν έπαυε, πολλά χρόνια αργότερα, να αναφέρεται στο εναρκτήριο ναυάγιο του Ευριπίδη. Το επίτευγμα του εν λόγω υποκριτή εντυπωσίασε τόσο τον παραγωγικότατο Ευριπίδη, που κατάφερνε να γράφει κατά μέσον όρο τόσα έργα όσα και ο Αριστοφάνης, ώστε τα επόμενα 15 χρόνια, όποτε ο ποιητής συμμετείχε στους αγώνες, επέλεγε τον συγκεκριμένο υποκριτή για να ερμηνεύσει τις τρεις τραγωδίες και ανέθετε μόνο την ερμηνεία του σατυρικού δράματος σε άλλο πρωταγωνιστή. Η πολύχρονη συνεργασία είχε για τον ποιητή ένα ακόμη όφελος. Ο υποκριτής που συνεργαζόταν επί 15ετία με τον Ευριπίδη είχε τη μανία, είτε έπαιρνε μέρος σε παραστάσεις διθυράμβου είτε κωμωδίας είτε τραγωδίας, να κατασκευάζει ο ίδιος τα προσωπεία του, ακόμα και όταν αυτά απέκτησαν τον λεγόμενο όγκο, ή να προσαρμόζει προσωπεία που είχε χρησιμοποιήσει
παλαιότερα και με τον τρόπο αυτό να μειώνει για τον Ευριπίδη το σχετικό κόστος, το οποίο, ως γνωστόν, βάρυνε τον ίδιο τον ποιητή. Από την άλλη, οι φωνητικές επιδόσεις του συγκεκριμένου πρωταγωνιστή έπεισαν τον Ευριπίδη να του αναθέτει όλες τις μονωδίες, τις οποίες κανονικά εκτελούσε ο κορυφαίος του χορού. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο ποιητής στις παραβάσεις των έργων του έβαζε τον χορό να μιλάει στο κοινό για τις καινοτομικές επιλογές του. Μέσα από τη μακρόχρονη συνεργασία ήταν τέτοια η γνώση του ευριπιδικού έργου που είχε κατακτήσει ο πρωταγωνιστής, ώστε, όταν καθιερώθηκε να παίζονται κάθε χρόνο στα Μεγάλα Διονύσια και παλαιές τραγωδίες, κατά κανόνα του Ευριπίδη, διεκδίκησε και πέτυχε να είναι επί πολλά έτη ο αποκλειστικός ερμηνευτής των έργων του Ευριπίδη που ξαναπαίζονταν. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Κείμενο Ι (Ανακρίβειες) Στ. 5 Δεν υπήρχε ακόμα «βραβείο υποκριτικής». Καθιερώθηκε αργότερα. Στ.7 Ένα χρόνο πριν από την πρώτη εμφάνιση του Ευριπίδη, δηλ. το 456, δεν υπήρχαν αγώνες τραγωδίας στα Λήναια. Στ. 8 Όταν ο Ευριπίδης πρωτοεμφανίστηκε στο θέατρο, ο Αριστοφάνης δεν είχε γεννηθεί ακόμα. Στ. 12 Ο Ευριπίδης έγραφε, κατά μέσον όρο, περίπου δύο έργα τον χρόνο, ο Αριστοφάνης ένα. Στ.13 Οι πρωταγωνιστές δεν επιλέγονταν από τους ποιητές, κατανέμονταν με κλήρο. Στ. 15 Ο ίδιος πρωταγωνιστής ερμήνευε και τις τραγωδίες και το σατυρικό δράμα. Στ. 18 Στον διθύραμβο έπαιρναν μέρος γενικώς πολίτες (άνδρες, παίδες), όχι ειδικά υποκριτές. Οι υποκριτές έπαιζαν ή σε τραγωδίες ή σε κωμωδίες, όχι και στα δύο δραματικά είδη. Στ. 22 Η κατασκευή του προσωπείου δεν βάρυνε τον ποιητή. Στ. 24 Παράβαση υπήρχε μόνο στην κωμωδία. Στ.24 Οι μονωδίες εκτελούνταν από υποκριτές, όχι από τον κορυφαίο του χορού. Στ. 30 Ο Ευριπίδης πρωτοεμφανίστηκε στο θέατρο το 455. Οι επαναλήψεις παλαιών τραγωδιών εισάγονται πρώτη φορά το 386. Κείμενο ΙΙ (Πέρσες 681-851) α) Τουλάχιστον 14, χωρίς να υπολογίζονται τα βουβά πρόσωπα, τα οποία συνοδεύουν πιθανώς τη μητέρα του Ξέρξη. Κανένα. β) Δείτε στ. 683, 685, 687-8, 694-5, 700-1, 705. γ) Δείτε κυρίως στ. 689κε., 724, 738κε.,748-51, 762, 801-3, 808κε., 820κε., 827-8, 831. δ) Η εμφάνιση του Δαρείου είναι η θεαματικότερη σκηνή του έργου. Η εξιδανικευμένη εικόνα του λειτουργεί ως το βάθος στο οποίο προβάλλεται η ριζικά διαφορετική εικόνα του Ξέρξη. Με την υπέρτερη γνώση που έχει ο νεκρός βασιλιάς ενσωματώνει τα μέλλοντα στα παρόντα και, κυρίως, δίνει προεκτάσεις και ερμηνεύει αυτά που έγιναν ή θα γίνουν.
Θέματα Εξετάσεων Επαναληπτικής Εξεταστικής ΕΛΠ 31 Ακαδ. Έτος 2011-2012 Θέμα 1.(Κείμενο Ι) Να εντοπίσετε τις ανακρίβειες που υπάρχουν στο κείμενο, διευκρινίζοντας συγχρόνως ποιο είναι το σωστό και γιατί είναι σωστό. Θέμα 2.(Κείμενο ΙΙ Αριστοφάνους Όρνιθες 1639-1773) α) Πόσα τουλάχιστον πρόσωπα βρίσκονται στον σκηνικό χώρο σ αυτό το σημείο του έργου; β) Στους πρώτους 50 στίχους (1639-1689) ο επικεφαλής της επιτροπής (πρεσβείας) μιλάει χωρίς να έχει ακουστεί το όνομά του. Το αρχικό αθηναϊκό κοινό είχε αναγνωρίσει από την πρώτη στιγμή τον ομιλούντα ή αυτό συνέβη μόλις στον στ. 1690 (ονομαστική αναφορά); γ) Να αναφέρετε ένα στοιχείο από αυτά που περιέχονται στην περικοπή του κειμένου που σας δόθηκε το οποίο θα μπορούσε να εκληφθεί ως κριτική για τον τρόπο που λειτουργούσε η αθηναϊκή δημοκρατία. δ) Με βάση τις ενδείξεις που υπάρχουν στο κείμενο, να περιγράψετε όσο γίνεται ακριβέστερα τι διαδραματίζεται στους στίχους 1639-1665. ε) Να γράψετε συνοπτικό χαρακτηρισμό για καθένα από τα τρία πρόσωπα της επιτροπής. Κείμενο Ι = 4 μονάδες. Κείμενο ΙΙ = 6 μονάδες. ΚΕΙΜΕΝΟ Ι Στους δραματικούς αγώνες των Ληναίων η πρωτοκαθεδρία ανήκε, ως γνωστόν, στην κωμωδία. Ευλόγως λοιπόν μια νίκη στα Λήναια είχε για τους κωμικούς ποιητές μεγαλύτερη βαρύτητα από ό,τι μια νίκη στα Μεγάλα Διονύσια. Αυτός είναι και ο λόγος που οι κωμικοί ποιητές αφιέρωναν στις πρόβες για τα Λήναια περισσότερους μήνες από ό,τι στις πρόβες για τα Διονύσια. Ανάλογος ήταν και ο ζήλος που έδειχναν όλοι οι εμπλεκόμενοι, με πρώτο τον υπεύθυνο για τη διοργάνωση των ληναϊκών αγώνων επώνυμο άρχοντα, ο οποίος αποφάσιζε κατά την κρίση του αν θα διατεθεί στους κωμικούς ποιητές ο δεκαπενταμελής χορός, καθώς επίσης και ποιος πρωταγωνιστής υποκριτής θα συνεργαζόταν με κάθε ποιητή. Σαφές
μειονέκτημα αποτελούσε για τον κωμικό ποιητή στα Λήναια σε σχέση με τα Διονύσια ότι ήταν υποχρεωμένος να επιλέξει τα μέλη του χορού αποκλειστικά από τη φυλή του, γεγονός που περιόριζε πολύ τη δυνατότητα να βρεθούν τόσοι άριστοι χορευτές σε μια μόνο φυλή. Οι χορηγοί πάλι, παρά το βάρος της δαπάνης για τους τυπικούς κοθόρνους και τους ποδήρεις χιτώνες των κωμικών χορών, προτιμούσαν τους αγώνες στα Λήναια, επειδή δεν επιβαρύνονταν με τη δαπάνη για τα προσωπεία, αφού οι κωμικοί χοροί στα Λήναια δεν έφεραν προσωπεία. Πρόσθετο κίνητρο για όλους (ποιητές, χορευτές, υποκριτές) ήταν τα μεγάλα χρηματικά έπαθλα που προβλέπονταν ειδικά για τους αγώνες των Ληναίων. Η επιδίωξη της νίκης με κάθε τρόπο ωθούσε συχνά κωμικούς ποιητές να αναθέτουν τη διδασκαλία των έργων τους σε άλλα πρόσωπα, συνήθως σε έμπειρους πρωταγωνιστές υποκριτές που είχαν ειδικευτεί στην ερμηνεία κωμωδιών και σατυρικών δραμάτων. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι κωμικοί ποιητές δεν δίσταζαν να μιλούν για όλα αυτά τα θέματα τόσο στον αγώνα λόγων δια στόματος του χορού και στην παράβαση δια στόματος των υποκριτών. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Κείμενο Ι Στ.2-3 Η νίκη στα Μεγάλα Διονύσια είχε μεγαλύτερη βαρύτητα και για τους κωμικούς ποιητές. Στ.4-5 Οι πρόβες στα Λήναια διαρκούσαν από τα μέσα του καλοκαιριού (αρχή του αττικού έτους) έως περίπου τα τέλη Ιανουαρίου, ενώ για τα Διονύσια διαρκούσαν ως τα τέλη Μαρτίου. Στ. 6-7 Υπεύθυνος για τους ληναϊκούς αγώνες ήταν ο άρχων βασιλεύς. Στ. 8 Ο χορός της κωμωδίας ήταν 24μελής. Στ.8-9 Το ποιος πρωταγωνιστής υποκριτής θα συνεργαζόταν με ποιο ποιητή το αποφάσιζε ο κλήρος, όχι ο άρχων. Στ.11 Η επιλογή των μελών του χορού γινόταν και στα Λήναια σε επίπεδο πόλης. Στ. 13-14 Οι κόθορνοι και οι ποδήρεις χιτώνες ανήκουν στην τραγωδία, όχι στην κωμωδία. Στ. 15-16 Οι κωμικοί χοροί έφεραν προσωπεία και στους αγώνες των Ληναίων. Στ. 17 Δεν υπήρχαν χρηματικά έπαθλα. Στ.19-20 Κωμικοί ποιητές όπως ο Αριστοφάνης ανέθεταν πράγματι τη διδασκαλία («σκηνοθεσία») κωμωδιών τους σε άλλα πρόσωπα, δεν επρόκειτο όμως για υποκριτές. Στ.20-21 Οι υποκριτές έπαιζαν ή σε τραγωδίες και σατυρικά δράματα ή σε κωμωδίες, όχι και στα δύο. Στ. 22 Άλλο αγώνας λόγων άλλο επιρρηματικός αγώνας. Εξάλλου στον επιρρηματικό αγώνα οι ποιητές δεν μιλούσαν για τέτοια θέματα. Αυτό γινόταν στην παράβαση
και από τον χορό η παράβαση ως γνωστόν ανήκει αποκλειστικά στον χορό. Κείμενο ΙΙ (ΟΡΝΙΘΕΣ) α)τα 24 μέλη του χορού, οι τρεις της επιτροπής, ο Πεισέταιρος και δύο τουλάχιστον βουβά πρόσωπα (βλ. στ. 1653κε. και 1715). β) Προφανώς τον είχαν ταυτίσει από την πρώτη στιγμή, π.χ. από την τρίαινα που πιθανώς κρατούσε και από την όλη εμφάνιση, που πρέπει να διατηρούσε στοιχεία από την εικονογραφία του Ποσειδώνα. γ) Βλ. την αναφώνηση Δημοκρατία (στ.1644). Φαίνεται να υπονοείται ότι η δημοκρατία δεν εγγυάται ότι εκλέγονται οι καλύτεροι. Επίσης δεν είναι κολακευτικό για τη δημοκρατία ότι για ζητήματα υψίστης σημασίας καταλήγει να «κρέμονται» τα πάντα από τύπους σαν τον Τριβαλλό (βλ. στ. 1705κε. και 1756). δ) Από την πάροδο εισέρχεται η (κατά τα αθηναϊκά πρότυπα) τριμελής επιτροπή με επικεφαλής τον Ποσειδώνα. Ποσειδώνας και Ηρακλής είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι από το κοινό, ενώ η συμμετοχή του Τριβαλλού έχει προαναγγελθεί από τον Προμηθέα. Πριν καλά καλά επεκταθεί ο Ποσειδώνας, αναγκάζεται να ασχοληθεί με τις ενδυματολογικές «αποκλίσεις» του Τριβαλλού, ο οποίος δυστροπεί έντονα, με συνέπεια τη χειροδικία (στ.1646) και το καυστικότατο σχόλιο του Ποσειδώνα (στ. 1647). Στη συνέχεια ο Ποσειδώνας στρέφεται στον Ηρακλή, που αρχικά έχει άγριες διαθέσεις δηλώνει δις ότι θα πνίξει τον Πεισέταιρο. Η επιτροπή δεν έχει φτάσει ακόμη σε «απόσταση χαιρετισμού», όταν ο Πεισέταιρος ζητάει από τους βοηθούς του (βουβά πρόσωπα) να τον βοηθήσουν ποικιλοτρόπως στο ψήσιμο των «εκτελεσθέντων επαναστατών», επιμένοντας ιδιαίτερα στα μπαχαρικά που χρησιμοποιεί (1653,1657), κάτι που αγγίζει «ευαίσθητες χορδές» του διαβόητου για την αδηφαγία του Ηρακλή. Η επιτροπή έχει ήδη πλησιάσει και ο Ποσειδώνας απευθύνει στον Πεισέταιρο μεγαλόστομο χαιρετισμό. Ο Πεισέταιρος συνεχίζει σαν να μην άκουσε τίποτα και αντιδρά για πρώτη φορά στην πολύ συγκεκριμένη ερώτηση του Ηρακλή (1657), τον οποίο ίσως δεν έχει γυρίσει ακόμη να δει του απευθύνει χαιρετισμό μετά τη δεύτερη ερώτηση του ενήμερου περί τα γαστρονομικά Ηρακλή (1662). Ο Ηρακλής αναφέρει τον σκοπό της επίσκεψής τους, όμως ο Πεισέταιρος συνεχίζει να ασχολείται με τη μαγειρική του και το άδειο λαδικό, οπότε και ο Ηρακλής προσχωρεί στο κλίμα και κάνει ανάλογο σχόλιο. ε) Για τον «ολιγομίλητο» Τριβαλλό βλ. κυρίως τους στ. 1641κε.. Ο πυρήνας για τον χαρακτήρα του Ηρακλή αποτυπώνεται στον στ.1679 («φαγάς και βλάκας»). Ο Ποσειδώνας εμφανίζεται ως συντηρητικός αριστοκράτης (βλ. στ. 1644) που κατέχει την ως ένα βαθμό «ξύλινη» γλώσσα της διπλωματίας, το έργο του ωστόσο δεν είναι εύκολο με δεδομένες τις ιδιαιτερότητες των δύο άλλων μελών της επιτροπής.