ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2008 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αρχηγός κράτους: Κάρολος Παπούλιας Αρχηγός κυβέρνησης: Κωνσταντίνος Καραμανλής Θανατική ποινή: Έχει καταργηθεί για όλα τα εγκλήματα Πληθυσμός: 11,2 εκατομμύρια Προσδόκιμο ζωής: 78,9 έτη Θνησιμότητα κάτω των 5 ετών (α/θ): 8/7 στα 1000 Ποσοστό εγγραμμάτων ενηλίκων: 96% Η Ελλάδα απέτυχε να προσφέρει άσυλο στη συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων που το ζήτησαν. Μετανάστες υποβλήθηκαν σε κακομεταχείριση, ενώ συνεχίστηκε η αυθαίρετη και μακρόχρονη κράτηση αιτούντων άσυλο, μεταξύ των οποίων παιδιά. Αυξήθηκαν οι ισχυρισμοί για κακομεταχείριση κρατουμένων από την αστυνομία. Θύματα τέτοιας μεταχείρισης ήταν συνήθως μέλη περιθωριοποιημένων ομάδων. Αναφέρθηκαν θάνατοι κρατουμένων. Οι γυναίκες και τα κορίτσια θύματα εμπορίας ανθρώπων και καταναγκαστικής πορνείας εξακολούθησαν να μην προσδιορίζονται ως θύματα από τις αρχές με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ασκήσουν τα δικαιώματά τους για προστασία και βοήθεια. Οι αντιρρησίες συνείδησης εξακολούθησαν να αντιμετωπίζουν διωγμό και οι στρατεύσιμοι δεν πληροφορούνται το δικαίωμά τους να υπηρετήσουν εναλλακτική θητεία. Πραγματοποιήθηκαν αναγκαστικές εξώσεις μελών της κοινότητας των Ρομά. Τέθηκε σε ισχύ νέος νόμος για να αντιμετωπιστεί η ενδοοικογενειακή βία. Μετανάστευση, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο Παραβιάσεις κατά μεταναστών, προσφύγων και αιτούντων άσυλο εξακολούθησαν να καταγράφονται στα σύνορα της Ελλάδας. Η προστασία των προσφύγων παρέμεινε ελάχιστη. Τον Οκτώβριο, η γερμανική ΜΚΟ Pro-asyl και η Ελληνική Ομάδα Δικηγόρων για τα Δικαιώματα των Προσφύγων και των Μεταναστών δημοσίευσαν έκθεση για την κατάσταση των προσφύγων και των μεταναστών που φτάνουν από τη θάλασσα. Στην έκθεση καταγγέλθηκαν συστηματικές παραβιάσεις από μέλη των ελληνικών σωμάτων ασφαλείας που αφορούσαν τόσο κακομεταχείριση όσο και άρνηση πρόσβασης σε διαδικασίες ασύλου. Αυτές οι παραβιάσεις ήταν σύμφωνες με τις καταγγελίες που λάμβανε η Διεθνής Αμνηστία σε όλη τη διάρκεια του έτους. Υπήρξαν συχνές καταγγελίες για άτομα που προσπάθησαν να εισέλθουν στην Ελλάδα δια της θαλάσσης, πολλά από τα οποία πνίγηκαν στην προσπάθεια ή εμποδίστηκαν από μέλη της Ακτοφυλακής. Όσοι κατάφεραν να προσεγγίσουν στεριά συνήθως επαναπροωθήθηκαν στη χώρα προέλευσής τους, χωρίς νομική βοήθεια, πρόσβαση σε διαδικασίες ασύλου ή ατομική εξέταση της περίπτωσής τους. Δικηγόροι ανέφεραν στη Διεθνή Αμνηστία ότι, στην πράξη, οι αιτούντες άσυλο που κατόρθωναν να έχουν πρόσβαση στο σύστημα μπορούσαν να περιμένουν ότι η
αίτησή τους θα απορριφθεί στον πρώτο βαθμό και ότι ο αριθμός των ατόμων στα οποία χορηγήθηκε άσυλο εξακολουθούσε να είναι πολύ μικρός. Ο μηχανισμός επανεξέτασης των αιτήσεων ασύλου που απορρίπτονται δεν ήταν ανεξάρτητος. Το πρωτόκολλο επανεισδοχής που υπάρχει μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας χρησιμοποιήθηκε για να επαναπροωθηθούν Ιρακινοί πολίτες από την Ελλάδα στην Τουρκία παρά τις ανησυχίες της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ότι η Τουρκία συχνά τους επέστρεφε στο Ιράκ. Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί ότι αυτό παραβιάζει την απαγόρευση της επαναπροώθησης (refoulement, ακούσιας επιστροφής οποιουδήποτε σε χώρα όπου κινδυνεύει από σοβαρές καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων). Συνεχίστηκε η κράτηση των αιτούντων άσυλο, μεταξύ των οποίων υπήρχαν και παιδιά. Οι συνθήκες κράτησης εξακολούθησαν να καταγγέλλονται ως ανθυγιεινές και υπερσυνωστισμένες. Το Δεκέμβριο, ένα νέο κέντρο υποδοχής άνοιξε στη Σάμο, αντικαθιστώντας το προηγούμενο κέντρο κράτησης όπου οι συνθήκες ήταν διαβόητα κακές. Το Νοέμβριο, ο αναμενόμενος επί μεγάλο χρονικό διάστημα νέος νόμος για το άσυλο τέθηκε σε ισχύ, καλύπτοντας τη διαδικασία ασύλου, τα δικαιώματα στην εργασία, την εκπαίδευση και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τους αιτούντες άσυλο, τα κέντρα υποδοχής και τις ευπαθείς ομάδες όπως τα ασυνόδευτα ανήλικα και τους επιζώντες βασανιστηρίων. Κακομεταχείριση από αστυνομικούς Παρά τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι η Ελλάδα παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ο αριθμός των καταγγελλόμενων κρουσμάτων κακομεταχείρισης από την αστυνομία αυξήθηκε. Τα περιστατικά που αναφέρθηκαν έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια αστυνομικής κράτησης και μοιάζουν να αποκαλύπτουν ένα μοτίβο δυσμενών διακρίσεων με θύματα ανθρώπους που οι περισσότεροι προέρχονταν από περιθωριοποιημένες ομάδες, ιδίως μετανάστες και αιτούντες άσυλο. Στις 8 Ιουνίου μία γυναίκα από τη Μολδαβία, που διαμένει νόμιμα στην Ελλάδα, ισχυρίστηκε ότι υπέστη κακομεταχείριση από αστυνομικούς στη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής στην Αθήνα. Η γυναίκα ανέφερε ότι αστυνομικοί τη χτύπησαν επανειλημμένα, την ανάγκασαν να μείνει με τα εσώρουχά της, της τράβηξαν τούφες από τα μαλλιά της και την απείλησαν ότι θα καταστρέψουν την άδεια παραμονής της. Στις 16 Ιουνίου ένα βίντεο που κυκλοφόρησε στην ιστοσελίδα YouTube έδειχνε δύο νεαρούς μετανάστες στο αστυνομικό τμήμα της Ομόνοιας στο κέντρο της Αθήνας να ξυλοκοπούνται από αστυνομικούς και να εξαναγκάζονται να χαστουκίσει ο ένας τον άλλον επανειλημμένα. Κινήθηκε έρευνα κατά τουλάχιστον πέντε αστυνομικών σε σχέση με το περιστατικό. Στη συνέχεια εμφανίστηκαν άλλα τρία βίντεο στο Διαδίκτυο, δείχνοντας κρούσματα κακομεταχείρισης, όπως σεξουαλική κακοποίηση κρατουμένων από την αστυνομία. Ένας αστυνομικός, που συμμετείχε σε δύο από τα βιντεοσκοπημένα περιστατικά, προφυλακίστηκε εν αναμονή της δίκης.
Θάνατοι κρατουμένων Ο δημόσιος διάλογος για την αύξηση του αριθμού των θανάτων στη φυλακή και κατά την αστυνομική κράτηση αντανακλά σοβαρές ανησυχίες για την έλλειψη επαρκούς επιτήρησης της μεταχείρισης των κρατουμένων. Τουλάχιστον 10 θάνατοι κρατουμένων σημειώθηκαν στο διάστημα Μαρτίου-Ιουνίου σύμφωνα με τη μη κυβερνητική Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων. Τον Αύγουστο, η εφημερίδα Ελευθεροτυπία ανέφερε ότι υπήρξαν 30 θάνατοι κρατουμένων το πρώτο εξάμηνο του 2007. Παρόλο που μερικοί από τους θανάτους σχετίζονταν με χρήση ναρκωτικών ή ήταν αυτοκτονίες, υπήρχαν επίσης περιπτώσεις όπου οι συνθήκες θανάτου ήταν αμφισβητούμενες. Κακομεταχείριση και συνθήκες στις φυλακές Εξακολούθησαν να καταγγέλλονται υπερσυνωστισμός, άθλιες συνθήκες υγιεινής και κακομεταχείριση στις φυλακές και σε άλλα μέρη κράτησης. Τον Απρίλιο, η φερόμενη κακομεταχείριση ενός τροφίμου στις φυλακές του Μαλανδρίνου στην κεντρική Ελλάδα πυροδότησαν εξεγέρσεις που εξαπλώθηκαν σε 10 ακόμη φυλακές σε όλη τη χώρα. Οι φυλακισμένοι στο Μαλανδρίνο αναφέρεται ότι είπαν πως το περιστατικό ήταν «η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι». Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι τους είχαν κόψει το νερό επί τρεις μέρες, αν και οι αρχές αρνήθηκαν κάτι τέτοιο. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η χωρητικότητα των φυλακών του Μαλανδρίνου είναι 280 τρόφιμοι, ενώ την περίοδο του περιστατικού κρατούνταν εκεί 460. Εμπορία ανθρώπων για σεξουαλική εκμετάλλευση Η Ελλάδα εξακολούθησε να είναι χώρα διέλευσης όσο και προορισμού γυναικών και κοριτσιών θυμάτων εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση. Ωστόσο, ο αριθμός των γυναικών και κοριτσιών θυμάτων εμπορίας που αναγνωρίστηκαν ως τέτοια από τις ελληνικές αρχές παρέμεινε απαράδεκτα χαμηλός και είχε ως αποτέλεσμα οι γυναίκες να μην μπορούν να εξασκήσουν το δικαίωμά τους σε βοήθεια και προστασία. Οι λίγες γυναίκες που αναγνωρίστηκαν ως θύματα θα μπορούσαν να εξασκήσουν τα δικαιώματα αυτά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι θα συμφωνούσαν να συνεργαστούν με τις αρχές στην ποινική δίωξη των υπόπτων ως εμπόρων τους. Αυτό δεν αναγνωρίζει το φόβο των γυναικών για αντίποινα και δεν συνάδει με τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για Δράση κατά της Παράνομης Διακίνησης Ανθρώπων, την οποία η Ελλάδα παρέλειψε να επικυρώσει και να εφαρμόσει. Ακόμη, στις γυναίκες δεν δόθηκε το περιθώριο χρόνου περισυλλογής που παρέχεται από την ελληνική νομοθεσία, σκοπός του οποίου είναι να επιτρέπει στις γυναίκες να λαμβάνουν αποφάσεις μετά από πλήρως ώριμη σκέψη σχετικά με την έκταση της συνεργασίας τους με τις αρχές. Υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ο υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πρόεδρος της πακιστανικής κοινότητας της Αθήνας, Τζαβέντ Ασλάμ (Javed Aslam), αντιμετώπισε πιθανή έκδοση στο Πακιστάν από την Ελλάδα. Η Διεθνής Αμνηστία εξέφρασε ανησυχία ότι το ένταλμα της Ιντερπόλ για τη σύλληψη του Javed Aslam, που προήλθε από το Πακιστάν, ενδέχεται να συνιστά τακτική δικαστικής παρενόχλησης ώστε να τον
εμποδίσει να υπερασπιστεί τα δικαιώματα έξι άλλων Πακιστανών στην Ελλάδα, που φέρεται ότι απήχθησαν από πράκτορες της Ελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών μετά τις βομβιστικές επιθέσεις στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 2005. Το Μάρτιο, ο Άρειος Πάγος επιβεβαίωσε την ομόφωνη απόφαση του Εφετείου Αθηνών ότι ο Τζαβέντ Ασλάμ δεν έπρεπε να εκδοθεί στο Πακιστάν. Τον Απρίλιο, ο Άρειος Πάγος ζήτησε επανεκδίκαση της υπόθεση στις 4 Μαΐου, κατά τα φαινόμενα αφού έμαθε από την Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας ότι δεν υπήρχε συμφωνία έκδοσης μεταξύ της Ελλάδας και του Πακιστάν και ότι διακινήθηκαν ανεπισήμως έγγραφα μεταξύ της Πρεσβείας του Πακιστάν στην Αθήνα και του Αρείου Πάγου. Εντωμεταξύ, ο Τζαβέντ Ασλάμ κατήγγειλε ότι συνεχίστηκαν οι πιέσεις που είχαν ως στόχο να φιμώσουν τον ίδιο και άλλα μέλη της ελληνικής πακιστανικής κοινότητας σχετικά με τους ισχυρισμούς για τις απαγωγές. Ο Άρειος Πάγος τελικά απέρριψε το αίτημα έκδοσης. Τον Ιούλιο η έρευνα για τις απαγωγές επαναφέρθηκε προς εκδίκαση. Άρνηση στράτευσης για λόγους συνείδησης Στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης παρενόχλησης των αντιρρησιών συνείδησης, το Μάιο πραγματοποιήθηκε η πέμπτη απόπειρα σύλληψης του αντιρρησία συνείδησης Δημήτρη Σωτηρόπουλου, μέλους Δ.Σ. του Συνδέσμου Αντιρρησιών Συνείδησης. Ο Δημήτρης Σωτηρόπουλος είχε δηλώσει την αντίρρηση συνείδησής του από το Μάιο του 1992, όταν κλήθηκε για πρώτη φορά να υπηρετήσει στρατιωτική θητεία. Ως το τέλος του έτους δεν είχε συλληφθεί. Αν και το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης συνήθως αναγνωρίστηκε σε εκείνους που αρνούνταν να στρατευτούν λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων, το ποσοστό αναγνώρισης αντιρρησιών συνείδησης για λόγους άλλων πεποιθήσεων παρέμεινε πολύ χαμηλό. Υπήρχαν επίσης ανησυχίες ότι οι στρατεύσιμοι δεν ενημερώνονταν για το δικαίωμά τους να υπηρετήσουν εναλλακτική κοινωνική υπηρεσία, μία υπηρεσία που εξακολούθησε να είναι τιμωρητική σε χαρακτήρα και διάρκεια. Παραβιάσεις κατά της κοινότητας των Ρομά Παραβιάσεις κατά της κοινότητας των Ρομά, όπως αναγκαστικές εξώσεις, συνεχίστηκαν να καταγράφονται από την τοπική οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι. Τον Ιούλιο το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Ρομά (ERRC) εξέφρασε ανησυχία για την έξωση πάνω από 200 οικογενειών Αλβανών Ρομά από δύο οικισμούς τους στην Αθήνα. Οι εξώσεις φαίνεται να πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο επιχείρησης «εκκαθάρισης» του χώρου εν όψει της ανέγερσης γηπέδου ποδοσφαίρου. Το ERRC εξέφρασε ανησυχία ότι σε καμία από τις περιπτώσεις δεν εφαρμόστηκαν ούτε τα πλέον στοιχειώδη εθνικά ή διεθνή νομικά θεσμικά κείμενα που αφορούν στις αναγκαστικές εξώσεις. Οι εξώσεις πραγματοποιήθηκαν παρά τη μακρόχρονη παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη, ο οποίος τον Οκτώβριο απέστειλε νέα επιστολή στην κυβέρνηση ζητώντας να τερματιστούν οι αναγκαστικές εξώσεις. Βία κατά των γυναικών
Τον Ιανουάριο τέθηκε σε ισχύ ο Νόμος 3500/06 κατά της ενδοοικογενειακής βίας. Ωστόσο, μέρη του νόμου δεν ευθυγραμμίζονταν πλήρως με το καθήκον του κράτους να προστατεύει τα δικαιώματα των γυναικών. Επισκέψεις της Διεθνούς Αμνηστίας Απεσταλμένοι της Διεθνούς Αμνηστίας επισκέφτηκαν την Ελλάδα τον Ιανουάριο και τον Ιούνιο Εκθέσεις Greece: Uphold the rights of women and girls trafficked for sexual exploitation (EUR 25/002/2007) Greece: Investigation not extradition: Threatened return of human rights defender to Pakistan highlights failures in investigation of alleged abductions (EUR 25/001/2007)