ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

Transcript

1 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΕΝΑΝΤΙ ΤΡΙΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΑ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΣΚΛΗΡΗΣ, ΑΠΑΝΘΡΩΠΗΣ ΚΑΙ ΤΑΠΕΙΝΩΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Η ΤΙΜΩΡΙΑΣ (Επικαιροποιημένες κατευθυντήριες γραμμές) ΣΚΟΠΟΣ Με τις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές επιδιώκεται να διαθέτει η ΕΕ ένα επιχειρησιακό εργαλείο προς χρήση στις επαφές με τις τρίτες χώρες σε όλα τα επίπεδα καθώς και στα πολυμερή πλαίσια που ασχολούνται με τα δικαιώματα του ανθρώπου, ώστε να στηρίζει και να ενισχύει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για την πρόληψη και εξάλειψη των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης σε όλα τα μέρη του κόσμου. Ο όρος «βασανιστήρια» χρησιμοποιείται στις κατευθυντήριες γραμμές με την έννοια του ορισμού που περιέχεται στο άρθρο 1 της σύμβασης κατά των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας. Για το σκοπό των κατευθυντήριων γραμμών ως κακή μεταχείριση νοείται κάθε μορφή σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, συμπεριλαμβανομένης και της σωματικής τιμωρίας, η οποία στερεί από ένα πρόσωπο τη σωματική και διανοητική του ακεραιότητα. Οι κατευθυντήριες γραμμές, μολονότι αποσκοπούν κυρίως στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων ανησυχιών σχετικά με βασανιστήρια και κακή μεταχείριση, θα συμβάλουν επίσης γενικά στην ενίσχυση της πολιτικής της ΕΕ στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζεται στις αρχές της ελευθερίας, τις δημοκρατίας, του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών καθώς και του κράτους δικαίου. Οι εν λόγω αρχές είναι κοινές σε όλα τα κράτη μέλη. Ο σεβασμός των δικαιωμάτων του ανθρώπου περιλαμβάνεται στους βασικούς στόχους της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας της ΕΕ (ΚΕΠΠΑ). 1

2 Τα βασανιστήρια και η κακή μεταχείριση συνιστούν στις πλέον αποτρόπαιες παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Σύμφωνα με την Οικουμενική Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου, «ουδείς υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή σε σκληρή, απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία». Το διεθνές δίκαιο δεν δέχεται καμία εξαίρεση εν προκειμένω. Όλες οι χώρες υποχρεούνται να συμμορφώνονται με την άνευ όρων απαγόρευση κάθε μορφής βασανιστηρίων και κακής μεταχείρισης. Παρά τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας τα βασανιστήρια και η κακή μεταχείριση εξακολουθούν να υπάρχουν σε όλα τα μέρη του κόσμου. Σε πολλές χώρες τα πρόσωπα που διαπράττουν βασανιστήρια και κακή μεταχείριση συνεχίζουν να παραμένουν ατιμώρητα. Η ανάγκη να επιδιωχθεί η πρόληψη και η εξάλειψη κάθε μορφής βασανιστηρίων και κακής μεταχείρισης στην ΕΕ και διεθνώς αποτελεί εδραιωμένη πολιτική άποψη όλων των κρατών μελών της ΕΕ. Η προαγωγή και προστασία του δικαιώματος αυτού περιλαμβάνεται στις προτεραιότητες της πολιτικής της ΕΕ στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Η ΕΕ καθοδηγείται στις προσπάθειές της για την πρόληψη και εξάλειψη των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης από τους συναφείς διεθνείς και περιφερειακούς κανόνες και πρότυπα σχετικά με τα δικαιώματα του ανθρώπου, την απόδοση δικαιοσύνης και τη διεξαγωγή των ένοπλων συγκρούσεων, περιλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, των κανόνων και προτύπων που περιέχουν οι εξής πράξεις : Οικουμενική Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου Διεθνές Σύμφωνο των Ηνωμένων Εθνών για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (ICCPR) και τα δύο προαιρετικά του πρωτόκολλα Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (CAT) και το προαιρετικό της πρωτόκολλο Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού (CRC) και το προαιρετικό της πρωτόκολλο Διεθνής Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών «περί καταργήσεως πάσης μορφής φυλετικών διακρίσεων (CERD) Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεως κατά των γυναικών (CEDAW) και το προαιρετικό της πρωτόκολλο Διεθνής σύμβαση Ηνωμένων Εθνών για την προστασία όλων των ατόμων από τις βίαιες εξαφανίσεις Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και το προαιρετικό της πρωτόκολλο 2

3 Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών και τα πρωτόκολλά της αριθ. 6 και 13 καθώς και σχετική νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτική μεταχείρισης ή τιμωρίας (CPT) Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου Καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία Καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου για τη Ρουάντα Συμβάσεις της Γενεύης σχετικά με την προστασία των θυμάτων πολέμου και τα πρωτόκολλά τους καθώς και εθιμικοί κανόνες ανθρωπιστικού δικαίου που διέπουν τις ένοπλες συγκρούσεις. Στο Παράρτημα των κατευθυντήριων γραμμών περιέχεται πρόσθετος κατάλογος των συναφών κανόνων και προτύπων που ενδέχεται να επικαλείται η ΕΕ στις επαφές της με τρίτες χώρες. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ Το επιχειρησιακό τμήμα των κατευθυντήριων γραμμών προορίζεται για την εξεύρεση τρόπων και μέσων για την υλοποίηση των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ. Ένα παράδειγμα μέτρου που έχει ληφθεί ήδη προς το σκοπό αυτό στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ είναι η θέσπιση του κανονισμού της ΕΕ για το εμπόριο εξοπλισμών για βασανιστήρια της 30ής Ιουλίου Η απαγόρευση σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής τιμωρίας επιβάλλει σαφή όρια στην εφαρμογή της θανατικής ποινής. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές συμπληρώνουν συνεπώς τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ έναντι τρίτων χωρών όσον αφορά τη θανατική ποινή. Η ΕΕ υποστηρίζει ενεργά τις προσπάθειες των σχετικών παραγόντων (της επιτροπής κατά των βασανιστηρίων, της Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, της επιτροπής για την πρόληψη των βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης, της υποεπιτροπής για την πρόληψη των βασανιστηρίων καθώς και των Ειδικών Μηχανισμών των Ηνωμένων Εθνών και άλλων σχετικών παραγόντων). Η ΕΕ θα δραστηριοποιηθεί προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι οι ισχύουσες διεθνείς και περιφερειακές διασφαλίσεις κατά των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης θα ενισχυθούν και θα εφαρμόζονται αποτελεσματικά. 3

4 Έλεγχος και εκθέσεις Οι αρχηγοί αποστολών της ΕΕ θα περιλαμβάνουν στις περιοδικές εκθέσεις τους ανάλυση των περιπτώσεων βασανιστηρίων και κακής μεταχείρισης και των μέτρων που λαμβάνονται για την αντιμετώπισή τους. Οι αρχηγοί αποστολών θα παρέχουν επίσης περιοδική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και του αντίκτυπου των δράσεων της ΕΕ. Οι αρχηγοί αποστολών θα έχουν τη δυνατότητα να αποστέλλουν εκπροσώπους των πρεσβειών ως παρατηρητές σε δίκες στις οποίες υπάρχει λόγος να πιστεύεται ότι οι κατηγορούμενοι έχουν υποστεί βασανιστήρια ή κακή μεταχείριση. Εκτίμηση Βάσει των εκθέσεων των αρχηγών αποστολών και άλλων σχετικών στοιχείων, όπως οι εκθέσεις και συστάσεις των Ειδικών Εισηγητών των Ηνωμένων Εθνών και φορέων της Συνθήκης καθώς και μη κυβερνητικών οργανώσεων, η Ομάδα «Δικαιώματα του Ανθρώπου» του Συμβουλίου (COHOM) και οι συναφείς Γεωγραφικές Ομάδες θα επισημαίνουν τις καταστάσεις κατά τις οποίες επιβάλλεται η επέμβαση της ΕΕ, θα συμφωνούν σχετικά με περαιτέρω ενέργειες ή θα προβαίνουν σε συστάσεις προς ανώτερα επίπεδα. Το Συμβούλιο θα αναθεωρεί τις κατευθυντήριες γραμμές τουλάχιστον ανά τριετία. Δράση της ΕΕ έναντι τρίτων χωρών Ο στόχος της ΕΕ είναι να επηρεάσει τις τρίτες χώρες ώστε να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα κατά των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης και να εξασφαλίσουν την επιβολή της απαγόρευσης των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης. Στις επαφές της με τρίτες χώρες η ΕΕ θα επισημαίνει, όταν το κρίνει αναγκαίο, την επιτακτική ανάγκη της αποδοχής των συναφών διεθνών κανόνων και προτύπων από όλες τις χώρες και της σχετικής συμμόρφωσής τους και θα τονίζει ότι τα βασανιστήρια και η κακή μεταχείριση απαγορεύονται από το διεθνές δίκαιο. Η ΕΕ θα δημοσιοποιεί τους στόχους της ως αναπόσπαστο τμήμα της πολιτικής της στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου και θα υπογραμμίζει τη σημασία που αποδίδει στην πρόληψη των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης ενόψει της πλήρους εξαλείψεώς τους. 4

5 Α) Προς επίτευξη των στόχων αυτών η ΕΕ θα εφαρμόσει μεταξύ άλλων τις εξής δράσεις : Πολιτικός διάλογος Οι σχετικές με τα δικαιώματα του ανθρώπου συζητήσεις στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών θα περιλαμβάνουν εάν χρειάζεται το θέμα των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης. Διαβήματα Η ΕΕ θα προβαίνει σε διαβήματα και σε δημόσιες διακηρύξεις με τις οποίες θα καλεί τις ενεχόμενες τρίτες χώρες να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα κατά των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης. Η ΕΕ θα ζητεί στοιχεία, όταν χρειάζεται, σχετικά με καταγγελίες για βασανιστήρια ή κακή μεταχείριση. Η ΕΕ θα αντιδρά επίσης σε ενδεχόμενες θετικές εξελίξεις. Σε καλά τεκμηριωμένες ατομικές περιπτώσεις βασανιστηρίων και κακής μεταχείρισης η ΕΕ θα καλεί (με εμπιστευτικό ή δημόσιο διάβημα) τις αρχές της ενεχόμενης χώρας να εξασφαλίσουν τη σωματική ακεραιότητα των συγκεκριμένων προσώπων, να προλάβουν τις καταχρήσεις, να παράσχουν στοιχεία και να εφαρμόσουν σχετικές διασφαλίσεις. Οι δράσεις όσον αφορά ατομικές περιπτώσεις θα καθορίζονται κατά περίπτωση και ενδέχεται να εντάσσονται σε γενικότερο διάβημα. Διμερής και πολυμερής συνεργασία Η καταπολέμηση και πρόληψη των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης θεωρείται ως προτεραιότητα κατά τη διμερή και πολυμερή συνεργασία για την προαγωγή των δικαιωμάτων του ανθρώπου, περιλαμβανομένης της σύμπραξης με την κοινωνία των πολιτών, μεταξύ άλλων στο νομικό τομέα και τον τομέα της εκπαίδευσης. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην εν λόγω συνεργασία στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού μέσου για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου (EIDHR). Β) Στις δράσεις της κατά των βασανιστηρίων η ΕΕ θα καλεί τις τρίτες χώρες να λάβουν ιδίως τα εξής μέτρα : Απαγόρευση και καταδίκη των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης νομική απαγόρευση των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης, μεταξύ άλλων από το ποινικό δίκαιο, καταδίκη, στο ανώτερο δυνατό επίπεδο, όλων των μορφών βασανιστηρίων και κακής μεταχείρισης, 5

6 λήψη αποτελεσματικών νομοθετικών, διοικητικών, δικαστικών και άλλων μέτρων για την πρόληψη περιπτώσεων βασανιστηρίων και κακής μεταχείρισης σε οιαδήποτε εδαφική περιοχή της δικαιοδοσίας τους, πρόληψη της χρήσης, παραγωγής και εμπορίας εξοπλισμού ο οποίος έχει σχεδιαστεί για την άσκηση βασανιστηρίων ή άλλης σκληρής απάνθρωπης ή ατιμωτικής μεταχείρισης, ή τιμωρία και πρόληψη της κατάχρησης οιουδήποτε άλλου εξοπλισμού προς τους σκοπούς αυτούς. Προσχώρηση στους διεθνείς κανόνες και διαδικασίες προσχώρηση στην επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών κατά των βασανιστηρίων (UNCAT), το ICCPR και σχετικές περιφερειακές νομικές πράξεις καθώς και θετική εξέταση της προσχώρησης στο Προαιρετικό Πρωτόκολλο της σύμβασης κατά των βασανιστηρίων, θετική εξέταση της προσχώρησης στη Διεθνή Σύμβαση για την προστασία όλων των ατόμων από τις βίαιες εξαφανίσεις, άρση επιφυλάξεων που δεν συμβιβάζονται με το σκοπό και το στόχο της Σύμβασης κατά των βασανιστηρίων (CAT) και του Διεθνούς συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (ICCPR) εξέταση της άρσης άλλων επιφυλάξεων σχετικά με την CAT και το ICCPR και άλλες σχετικές συνθήκες, εξέταση της αποδοχής ατομικών και διακρατικών καταγγελιών στο πλαίσιο της CAT, του CEDAW (Επιτροπή για την εξάλειψη των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών) και του ICCPR, προσχώρηση στο καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, συμμόρφωση με τα αιτήματα προσωρινών μέτρων προστασίας, δικαστικές αποφάσεις καθώς και αποφάσεις και συστάσεις των διεθνών σωμάτων στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου, συνεργασία με τους σχετικούς μηχανισμούς των ΗΕ, ιδίως δε τον Ειδικό Εισηγητή των ΗΕ για τα βασανιστήρια, τον Ειδικό Εισηγητή των ΗΕ για τη βία κατά των γυναικών, τον Ειδικό Εισηγητή των ΗΕ για την εμπορία ανθρώπων, τον Ειδικό Εισηγητή των ΗΕ για την κατοχύρωση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, τον Ειδικό Εισηγητή των ΗΕ για τις εξώδικες τις συνοπτικές και τις αυθαίρετες εκτελέσεις, τον Ειδικό Εισηγητή των ΗΕ για σύγχρονες μορφές ρατσισμού, την Ομάδα Εργασίας για σύγχρονες μορφές δουλείας, την Ομάδα Εργασίας για τις αυθαίρετες κρατήσεις και, ενδεχομένως, την Ομάδα Εργασίας για τις αναγκαστικές ή ακούσιες εξαφανίσεις και, ενδεχομένως, τον Ειδικό Εισηγητή που έχει διορισθεί για τη συγκεκριμένη χώρα, 6

7 συνεργασία με την υποεπιτροπή για την πρόληψη των βασανιστηρίων και συγκατάθεση για τη δημοσίευση των εκθέσεων της υποεπιτροπής που αφορούν επισκέψεις στις χώρες τους, εξασφάλιση του ότι κανείς δεν θα εξαναγκάζεται να επιστρέψει σε μια χώρα όπου κινδυνεύει να υποστεί βασανιστήρια ή κακή μεταχείριση, στις χώρες όπου ισχύει ακόμη η θανατική ποινή, εξασφάλιση του ότι, πέρα από τα όρια που τίθενται στο άρθρο 6 του ICCPR, οι εκτελέσεις καθώς και οι συνθήκες διαβίωσης στην «πτέρυγα των μελλοθανάτων» θα προξενούν τον ελάχιστο δυνατό σωματικό πόνο και ψυχική οδύνη, συνεργασία με τους σχετικούς μηχανισμούς του Συμβουλίου της Ευρώπης, ιδίως όσον αφορά τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του ανθρώπου και τις ενστάσεις της Επιτροπής πρόληψης των βασανιστηρίων και συγκατάθεση προκειμένου να δημοσιευθούν εκθέσεις της επιτροπής αυτής σχετικά με τις επισκέψεις που πραγματοποιεί στις χώρες τους. Θέσπιση και εφαρμογή διασφαλίσεων και διαδικασιών σχετικά με τους χώρους κράτησης θέσπιση και εφαρμογή ουσιαστικών νομικών και δικονομικών διασφαλίσεων κατά των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης, ώστε να εξασφαλίζεται ότι τα πρόσωπα τα οποία στερούνται της ελευθερίας τους θα προσάγονται το συντομότερο δυνατόν ενώπιον δικαστικής αρχής και ότι θα έχουν πρόσβαση σε δικηγόρους και ιατρική περίθαλψη το συντομότερο δυνατόν και εν συνεχεία τακτικά καθώς και να εξασφαλίζεται ότι τα πρόσωπα τα οποία στερούνται της ελευθερίας τους θα μπορούν να ενημερώνουν σχετικά το συντομότερο δυνατόν τους συγγενείς τους και άλλους ενδιαφερόμενους τρίτους, απαγόρευση των μυστικών χώρων κράτησης, ώστε να εξασφαλίζεται ότι όλα τα πρόσωπα τα οποία στερούνται της ελευθερίας τους κρατούνται σε επίσημα αναγνωρισμένους χώρους κράτησης και ότι ο τόπος όπου ευρίσκονται είναι γνωστός, εξασφάλιση της συμμόρφωσης των διαδικασιών κράτησης και ανάκρισης προς τα συναφή διεθνή και περιφερειακά πρότυπα, βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στους χώρους όπου κρατούνται τα πρόσωπα τα οποία στερούνται της ελευθερίας τους, ώστε να είναι σύμφωνες προς τα διεθνή και περιφερειακά πρότυπα. Θέσπιση εσωτερικών νομικών εγγυήσεων εξασφάλιση του ότι οι δηλώσεις που αποσπώνται με βασανιστήρια και κακή μεταχείριση δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αποδεικτικά στοιχεία σε καμία διαδικασία, παρά μόνον κατά του προσώπου που κατηγορείται για βασανιστήρια ως απόδειξη του ότι έγινε η δήλωση, κατάργηση κάθε μορφής σωματικής τιμωρίας δυνάμει δικαστικής αποφάσεως, 7

8 εξασφάλιση του ότι δεν θα επιτρέπεται η επίκληση κανενός είδους έκτακτων συνθηκών, περιλαμβανομένης της εμπόλεμης κατάστασης ή της απειλής πολέμου, της εσωτερικής πολιτικής αστάθειας ή οποιασδήποτε άλλης έκτακτης ανάγκης προκειμένου να δικαιολογηθούν βασανιστήρια ή κακή μεταχείριση, εξασφάλιση του ότι δεν θα επιτρέπεται η επίκληση διαταγής από ιεραρχικά ανώτερο αξιωματικό ή δημόσια αρχή προκειμένου να δικαιολογηθούν βασανιστήρια ή κακή μεταχείριση, εξασφάλιση ότι εκτελεστικά όργανα, στρατιωτικό, ιατρικό και άλλο συναφές προσωπικό δεν θα τιμωρείται λόγω απείθειας προς διαταγές για την τέλεση πράξεων οι οποίες συνιστούν βασανιστήρια ή κακή μεταχείριση. Καταπολέμηση της ατιμωρησίας προσαγωγή των υπευθύνων για βασανιστήρια και κακή μεταχείριση ενώπιον της δικαιοσύνης υπό συνθήκες σύμφωνες προς τα διεθνή πρότυπα για μια δίκαιη δίκη, και τα οποία αποκλείουν τη θανατική ποινή, ή έκδοσή τους προς ποινική δίωξη σε άλλο κράτος όπου πληρούνται αυτές οι εγγυήσεις, ταχεία, αμερόληπτη και αποτελεσματική διερεύνηση όλων των καταγγελιών για βασανιστήρια σύμφωνα με τους Κανόνες της Κωνσταντινούπολης που έχουν προσαρτηθεί στην απόφαση 2000/43 της Eπιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα (CHR), εξασφάλιση, όσο είναι δυνατόν, του ότι δεν θα χορηγείται αμνηστία για πράξεις βασανιστηρίων και εξασφάλιση του ότι η αμνηστία δεν θα στερεί από τα θύματα το δικαίωμα δραστικής προσφυγής, περιλαμβανομένης της αποζημίωσης και της αποκατάστασης. Ομάδες οι οποίες χρήζουν ειδικής προστασίας θέσπιση και εφαρμογή προτύπων και μέτρων σχετικά με τις γυναίκες, τα παιδιά, τους πρόσφυγες, τους αιτούντες άσυλο, τα εκτοπισθέντα στο εσωτερικό μιας χώρας άτομα, τους διακινούμενους εργαζομένους και άλλες ομάδες οι οποίες χρήζουν ειδικής προστασίας έναντι των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης. Πρόβλεψη εσωτερικών διαδικασιών για τις καταγγελίες και αναφορές σχετικά με βασανιστήρια και κακή μεταχείριση θέσπιση και εφαρμογή αποτελεσματικών εσωτερικών διαδικασιών για την ανταπόκριση σε καταγγελίες και αναφορές σχετικά με βασανιστήρια και κακή μεταχείριση σύμφωνα με τους Κανόνες της Κωνσταντινούπολης καθώς και τη διερεύνησή τους, εξασφάλιση της προστασίας των πιθανολογούμενων θυμάτων βασανισμού ή κακής μεταχείρισης, των μαρτύρων, των προσώπων που διεξάγουν την έρευνα και των οικογενειών τους από βιαιοπραγίες, απειλές βιαιοπραγιών ή οποιαδήποτε άλλη μορφή εκφοβισμού ή αντίποινου που ενδέχεται να προκαλέσει η αναφορά ή η διερεύνησή της. 8

9 Επανόρθωση και αποκατάσταση των θυμάτων παροχή επανόρθωσης στα θύματα βασανισμού και κακής μεταχείρισης και στα εξαρτώμενα από αυτά πρόσωπα, περιλαμβανομένης δίκαιης και επαρκούς αποζημίωσης καθώς και κατάλληλης ιατρικής περίθαλψης και κοινωνικής και ιατρικής αποκατάστασης. συμβολή κατ έτος στο Ταμείο Εθελοντικών Εισφορών των ΗΕ για τα Θύματα Βασανισμού, κατά προτίμηση με ουσιαστική αύξηση του επιπέδου των εισφορών. Πρόβλεψη εσωτερικών μηχανισμών επίσκεψης πρόβλεψη επισκέψεων από εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών και ανεξαρτήτων φορέων, οι οποίοι διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα, στους χώρους όπου κρατούνται τα πρόσωπα που στερούνται της ελευθερίας τους. Καθιέρωση εθνικών θεσμών εξέταση της δημιουργίας και λειτουργίας και, ανάλογα με την περίπτωση, της ενίσχυσης εθνικών θεσμών (λ.χ. διαμεσολαβητών για τα δικαιώματα του ανθρώπου ή επιτροπών για τα δικαιώματα του ανθρώπου) που θα μπορούν να ασχολούνται αποτελεσματικά με την πρόληψη των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης. Αποτελεσματική εκπαίδευση εκπαίδευση του προσωπικού επιβολής του νόμου και του στρατιωτικού προσωπικού καθώς και του ιατρικού προσωπικού (στρατιωτικού και μη) ώστε να ενεργούν σύμφωνα με τα συναφή διεθνή πρότυπα, εξασφάλιση της εκπαίδευσης των δικαστών, των εισαγγελέων και των δικηγόρων όσον αφορά τα συναφή διεθνή πρότυπα, εξασφάλιση του ότι οι μεταφορές εξοπλισμού και κατάρτισης για στρατιωτική ή αστυνομική χρήση ή χρήση για σκοπούς ασφαλείας δεν θα διευκολύνουν τα βασανιστήρια και την κακή μεταχείριση, εξασφάλιση του ότι τα εκπαιδευτικά προγράμματα για το προσωπικό επιβολής του νόμου θα περιλαμβάνουν εκπαίδευση σχετικά με την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών, τα δικαιώματα του παιδιού και τη διάκριση λόγω φυλής ή γενετήσιου προσανατολισμού. Υποστήριξη του έργου του προσωπικού του ιατρικού τομέα - παροχή στο προσωπικό του ιατρικού τομέα της δυνατότητας να εργάζεται ανεξάρτητα και εμπιστευτικά όταν προετοιμάζει παρατηρήσεις σχετικά με πιθανολογούμενες περιπτώσεις βασανιστηρίων και κακής μεταχείρισης, - προστασία των ιατρών, του ιατροδικαστικού προσωπικού και των λοιπών ιατρικών λειτουργών οι οποίοι αναφέρουν περιπτώσεις βασανιστηρίων και κακής μεταχείρισης. 9

10 Αυτοψίες πρόβλεψη ενδεδειγμένων ιατροδικαστικών εξετάσεων σε όλες τις περιπτώσεις σοβαρού τραυματισμού κρατουμένων, εξασφάλιση της διενέργειας αυτοψιών σύμφωνα με τα διεθνώς ανεγνωρισμένα πρότυπα. Άλλες πρωτοβουλίες Η ΕΕ : θα συνεχίσει να θέτει το ζήτημα των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης σε διεθνή πλαίσια όπως τα Ηνωμένα Έθνη, το Συμβούλιο της Ευρώπης και ο ΟΑΣΕ. Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει ενεργά τις συναφείς αποφάσεις των οργάνων των ΗΕ, περιλαμβανομένης της Γενικής Συνέλευσης και του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, θα στηρίζει τους συναφείς διεθνείς και περιφερειακούς μηχανισμούς (λ.χ. την επιτροπή κατά των βασανιστηρίων, την υποεπιτροπή πρόληψης των βασανιστηρίων, την ευρωπαϊκή επιτροπή πρόληψης των βασανιστηρίων, τους αρμόδιους Ειδικούς Μηχανισμούς) και θα τονίζει την ανάγκη να συνεργάζονται τα κράτη με τους εν λόγω μηχανισμούς, θα στηρίζει το Ταμείο Εθελοντικών Εισφορών των ΗΕ για τα Θύματα Βασανισμού και το ταμείο εθελοντικών εισφορών που έχει ιδρυθεί βάσει του OPCAT και θα παροτρύνει τις άλλες χώρες να μιμηθούν το παράδειγμά της, θα προσφέρει κοινή ή διμερή συνεργασία για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης, θα στηρίζει τη δημόσια εκπαίδευση και τις εκστρατείες ευαισθητοποίησης κατά των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης, θα υποστηρίζει το έργο συναφών εθνικών και ΜΚΟ για την καταπολέμηση των βασανιστηρίων και της κακής μεταχείρισης και θα διατηρεί διάλογο με αυτούς, θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί σχέδια για τη βελτίωση της κατάρτισης του προσωπικού και των συνθηκών στους χώρους κράτησης και θα διατηρήσει τη σημαντική υποστήριξη που προσφέρει στα κέντρα αποκατάστασης θυμάτων βασανισμού σε ολόκληρο τον κόσμο. 10

11 Παράρτημα Πέρα από τον κατάλογο πράξεων που περιλαμβάνεται στο εισαγωγικό τμήμα των κατευθυντήριων γραμμών η ΕΕ μπορεί να επικαλείται, εφόσον παρίσταται ανάγκη, κατά τις επαφές της με τρίτες χώρες όσον αφορά βασανιστήρια και κακή μεταχείριση τους κατωτέρω κανόνες, πρότυπα και αρχές. Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως τα άρθρα 4 και 19 παράγραφος 2) Διακήρυξη των ΗΕ για την προστασία όλων των προσώπων από τα βασανιστήρια και άλλους τρόπους σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας Διακήρυξη των ΗΕ για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών Σύμβαση των ΗΕ «περί του καθεστώτος των προσφύγων» Διακήρυξη των ΗΕ για την προστασία όλων των προσώπων από την αναγκαστική εξαφάνιση Αρχές των ΗΕ για την αποτελεσματική πρόληψη και διερεύνηση των παράνομων, αυθαίρετων και συνοπτικών εκτελέσεων Ελάχιστοι κανόνες των ΗΕ για τη μεταχείριση των κρατουμένων Βασικές αρχές των ΗΕ για τη μεταχείριση των κρατουμένων Δέσμη αρχών των ΗΕ για την προστασία όλων των προσώπων που τελούν υπό οιαδήποτε μορφή κράτησης ή φυλάκισης Κανόνες των ΗΕ για την προστασία ανηλίκων που στερούνται της ελευθερίας τους Διακήρυξη των ΗΕ για τις βασικές αρχές δικαιοσύνης για τα θύματα της εγκληματικότητας και της κατάχρησης εξουσίας Βασικές αρχές των ΗΕ για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης Βασικές αρχές των ΗΕ για τα καθήκοντα των δικηγόρων Κατευθυντήριες γραμμές των ΗΕ για τα καθήκοντα των εισαγγελέων Ελάχιστοι κανόνες των ΗΕ για τα μη περιοριστικά της ελευθερίας μέτρα Κώδικας συμπεριφοράς των ΗΕ για το προσωπικό επιβολής του νόμου Βασικές αρχές των ΗΕ για τη χρήση βίας και πυροβόλων όπλων από το προσωπικό επιβολής του νόμου Αρχές των ΗΕ για την ιατρική δεοντολογία σχετικά με τα καθήκοντα του υγειονομικού προσωπικού και ιδίως των ιατρών όσον αφορά την προστασία των φυλακισμένων και κρατουμένων έναντι των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας 11

12 Βασικές αρχές και κατευθυντήριες γραμμές των ΗΕ για το δικαίωμα προσφυγής και αποκατάστασης Αρχές για την αποτελεσματική διερεύνηση και τεκμηρίωση των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (Πρωτόκολλο της Κωνσταντινούπολης), που έχουν προσαρτηθεί στην απόφαση 2000/43 της Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου των ΗΕ Διασφαλίσεις για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων όσων απειλούνται με θανατική ποινή (απόφαση ECOSOC 1984/50) Διακήρυξη της Βιέννης και Πρόγραμμα Δράσης Γενικές παρατηρήσεις της Επιτροπής των ΗΕ κατά των βασανιστηρίων και ιδίως αριθ. 1 σχετικά με το άρθρο 3 και αριθ. 2 σχετικά με το άρθρο 2 Γενικές παρατηρήσεις της Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου των ΗΕ και ιδίως αριθ. 20 σχετικά με το άρθρο 7, αριθ. 21 σχετικά με το άρθρο 10 και αριθ. 29 σχετικά με το άρθρο 4 του Διεθνούς Συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα Γενικές συστάσεις αριθ. 12, 14 και 19 της επιτροπής για την εξάλειψη των διακρίσεων κατά των γυναικών Αφρικανικός Χάρτης για τα δικαιώματα του ανθρώπου και των λαών Αφρικανικός Χάρτης για τα δικαιώματα και την ευημερία του παιδιού Αμερικανική Σύμβαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου Διαμερικανική Σύμβαση για την πρόληψη και την τιμωρία των βασανιστηρίων Διαμερικανική Σύμβαση για την αναγκαστική εξαφάνιση προσώπων Διαμερικανική Σύμβαση για την πρόληψη, την τιμωρία και την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών Συστάσεις της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης: αριθ. R (87) 3 Ευρωπαϊκοί σωφρονιστικοί κανόνες αριθ. R (98) 7 Σχετικά με τις δεοντολογικές και οργανωτικές πτυχές της υγειονομικής περίθαλψης στη φυλακή αριθ. R (99) 3 Σχετικά με την εναρμόνιση των κανόνων περί αυτοψίας αριθ. R (99) 22 Σχετικά με την υπερπλήρωση των φυλακών και τη διόγκωση του αριθμού των κρατουμένων αριθ. R (00) 19 Σχετικά με τον ρόλο της εισαγγελικής αρχής στο σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης αριθ. R (00) 21 Σχετικά με την ελευθερία ασκήσεως του επαγγέλματος του δικηγόρου αριθ. R (01) 10 Σχετικά με τον Ευρωπαϊκό Κώδικα Αστυνομικής Δεοντολογίας αριθ. R (03) 05 Σχετικά με τα μέτρα κράτησης των αιτούντων άσυλο αριθ. R (03) 17 Σχετικά με την εκτέλεση αποφάσεων αριθ. R (03) 20 Σχετικά με τους νέους τρόπους αντιμετώπισης της εγκληματικότητας των νέων και τον ρόλο της δικαιοσύνης των ανηλίκων αριθ. R (03) 22 Σχετικά με την υπό όρους απόλυση 12

13 αριθ. R (03) 23 Σχετικά με τη διαχείριση από τις σωφρονιστικές διοικήσεις των ισοβίων καθείρξεων και των άλλων βαρυποινιτών αριθ. R (04) 10 Σχετικά με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την αξιοπρέπεια των προσώπων με ψυχικές διαταραχές αριθ. R (05) 9 Σχετικά με την προστασία των μαρτύρων και των προσώπων που συνεργάζονται με τη δικαιοσύνη αριθ. R (06) 2 Σχετικά με τους ευρωπαϊκούς σωφρονιστικούς κανόνες αριθ. R (06) 6 Σχετικά με τους εκτοπισθέντες στο εσωτερικό της χώρας τους αριθ. R (06) 8 Σχετικά με τη συνδρομή στα θύματα εγκλημάτων Κανονισμός της ΕΕ σχετικά με την εμπορία οργάνων βασανιστηρίων της 30ής Ιουλίου Κώδικας συμπεριφοράς για τις εξαγωγές όπλων. 13