Διάλεξη Ζάππειο, Αθήνα 18-09-2015 Θανάσης Αποστόλου «Σύγχρονες εξελίξεις στην πολιτική διαχείρισης των ναρκωτικών ουσιών» Κυρίες και Κύριοι, Ευχαριστώ την οργανωτική επιτροπή και ειδικά τον κ. Χατζάκη που με συμπεριέλαβε στους ομιλητές αυτού του 3 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου. Η εταιρία Διογένης της οποίας προΐσταμαι δραστηριοποιείται στο πεδίο της πολιτικής για τα ναρκωτικά στην ΝΑ Ευρώπη από την ίδρυση της το 2010. Προσωπικά ασχολούμαι μ αυτό το θέμα από το 1996, κατ αρχήν σαν Βουλευτής του Εργατικού Κόμματος στην Ολλανδική βουλή, στη συνέχεια από το 2003-2010 σαν εξωτερικός συνεργάτης του Ιδρύματος Ανδρέας Παπανδρέου στο πρόγραμμα «Διεθνής Διάλογος για την πολιτική των ναρκωτικών» ένα πρόγραμμα συνεργασίας με το Ολλανδικό Διεθνικό Ινστιτούτο (Transnational Institute) το οποίο συνεχίστηκε με την Εταιρία Διογένης από το 2010 μέχρι το 2014. Η εταιρία Διογένης, λαμβάνει ενεργό μέρος στη διεθνή συζήτηση και επιδιώκει τον διάλογο για τις νέες προκλήσεις με ιδιαίτερη έμφαση στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Από τις αρχές αυτής της χρονιάς η εταιρία έχει ανοίξει γραφεία στην Αθήνα και συνεργάζεται στενά με τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις της Αθήνας στο χώρο των ναρκωτικών και με πρωτοβουλία της ιδρύθηκε πρόσφατα στο Βελιγράδι το Δίκτυο Συνεργασίας Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων στην ΝΑ Ευρώπη που θα έχει νομική υπόσταση και θα εδρεύει στο Βελιγράδι. Αυτά τα λίγα σαν ενημέρωση. Το θέμα που θα προσπαθήσω να αναπτύξω έχει τίτλο «Σύγχρονες εξελίξεις στην πολιτική διαχείρισης των ναρκωτικών ουσιών». Θα αναφερθώ σε ορισμένα στοιχεία που αφορούν στην εξέλιξη του διεθνούς συστήματος ελέγχου των ναρκωτικών, τις προσπάθειες τις διεθνούς κοινότητας να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το πρόβλημα, τις εξελίξεις κατά την τελευταία δεκαετία και την προσεχή Ειδική Σύνοδο για τα ναρκωτικά της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων εθνών που θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο του 2016. 1. Γένεση και εξέλιξη του συστήματος ελέγχου των ναρκωτικών 1
Η σημερινή πολιτική διαχείρισης των ναρκωτικών ουσιών έχει μια πολύπλοκη και πολυδιάστατη ιστορία που αρχίζει τον 18 ο αιώνα και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αναφέρομαι σε τρείς από τους παράγοντες που έπαιξαν και παίζουν αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του συστήματος ελέγχου των ναρκωτικών που ισχύει στις μέρες μας. 1) Στο γεωπολιτικό και οικονομικό περιβάλλον του 18 ου και 19 ου αιώνα, και τις σύγχρονες γεωπολιτικές επιλογές κυρίως των μεγάλων χωρών. 2) Στις εξελίξεις στην επιστήμη και ειδικά τη φαρμακολογία μετά τον 19 ο αιώνα και 3) στις κοινωνικές και πολιτιστικές αντιλήψεις για τη χρήση παραισθησιογόνων ουσιών και τον εθισμό από εξαρτησιογόνες ουσίες. Α. Τα γεωπολιτικά και εμπορικά συμφέροντα των αποικιοκρατικών χωρών και των χωρών παραγωγής οπίου στις χώρες της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ασίας ώθησαν την τότε διεθνή κοινότητα να εξεύρουν λύσεις για την προβληματική χρήση οπίου. Κυρίως η Κίνα αντιμετώπιζε τον 18 ο αιώνα ανησυχητικά μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα λόγω του συνεχώς αυξανόμενου αριθμου εξαρτημένων από το όπιο ατόμων. Η Κίνα απαγόρευσε τότε την εισαγωγή οπίου από την Ινδία και επέβαλε αυστηρές ποινές στους χρήστες οπίου. Αυτό δεν συνέφερε στη μεγάλη Βρετανία η οποία εισήγαγε ασήμι, πορσελάνη και τσάι από την Κίνα ενώ οι εξαγωγές της προς την Κίνα ήταν περιορισμένες πράγμα που επηρέαζε αρνητικά το εμπορικό της ισοζύγιο. Η Βρετανία έλυσε αυτό το οικονομικό της πρόβλημα με την Κίνα αναγκάζοντας την με πόλεμο να δεχθεί να εισάγεται ελεύθερα όπιο από την Ινδία, αποικία τότε της Βρετανίας. Δύο πόλεμοι μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Κίνας γνωστοί σαν πόλεμοι του οπίου- αύξησαν το πρόβλημα της χρήσης οπίου στον Κινεζικό πληθυσμό Στη χρονική περίοδο περί το 1830 οι οπιομανείς στην Κίνα αριθμούσαν πάνω από δώδεκα εκατομμύρια. Και στις άλλες χώρες της ΝΑ Ασίας που ήταν αποικίες Δυτικών χωρών η χρήση οπίου αποτελούσε τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα. Η χρήση οπίου όμως δεν παρέμεινε πρόβλημα μόνο των Χωρών παραγωγής οπίου με το χρόνο εξαπλώθηκε και στις Ευρωπαϊκές χώρες πράγμα που άρχισε να ανησυχεί και τον υπόλοιπο κόσμο. Αφορμή λοιπόν να γίνει μεταξύ τους διαπραγμάτευση Στον 20 αιώνα έχουμε την κήρυξη του πολέμου κατά των ναρκωτικών. Ένα σχέδιο της Κυβέρνησης Νίξον στη δεκαετία του 70. Στόχος του σχεδίου ήταν η εξάλειψη κυρίως του οπίου, του φυτού της κόκας και τη 2
κάνναβης. Η λέξη «πόλεμος» σήμαινε καταστολή και βία για την εξάλειψη των ναρκωτικών. Δισεκατομμύρια δολάρια διατέθηκαν για τον «πόλεμο κατά των ναρκωτικών" που στην πράξη δεν επικεντρώνονταν αποκλειστικά μόνο στα ναρκωτικά, αλλά αποτελούσαν και χρηματοδότηση γεωπολιτικών και στρατηγικών στόχων των ΗΠΑ Ότι έλαβε χώρα τον 19ο αιώνα, με την Κίνα, πραγματοποιήθηκε μετά το 1971 στη Νοτιοανατολική Ασία (Λάος, Ταϋλάνδη) τη Λατινική Αμερική (Βολιβία, Κολομβία, Περού) στην Κεντρική Αμερική (Μεξικό). Β. Ένας δεύτερος παράγοντας είναι οι εξελίξεις στην επιστήμη και ειδικά στη φαρμακοβιομηχανία με τις δυνατότητες απομόνωσης συστατικών των φυτικών προϊόντων κυρίως του οπίου για την παραγωγή παυσίπονων/αναλγητικών. Φάρμακα όπως η μορφίνη και η ηρωίνη παράγωγα του οπίου, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του συστήματος ελέγχου των ναρκωτικών όπως είναι σήμερα. Η απαγόρευση των φυσικών προϊόντων όπως η Παπαρούνα η Υπνοφόρος (Papaver Somniferum), το φυτό της κόκας (Erythroxylum coca) και της κάνναβης, (cannabis sativa και cannabs indica) αλλά και οι ρυθμίσεις ότι γι αυτά τα φυσικά προϊόντα πρέπει να ισχύουν αυστηροί περιορισμοί, η δε χρήση τους θα πρέπει να επιτρέπεται αποκλειστικά για επιστημονικούς και ιατρικούς σκοπούς, αποτελούν βασικά στοιχεία των σημερινών διεθνών συνθηκών για τα ναρκωτικά. Γ. Έναν Τρίτο παράγοντα αποτελούν οι κοινωνικές και πολιτιστικές αντιλήψεις για τη χρήση παραισθησιογόνων ουσιών και την αντιμετώπιση του εθισμού από γενικότερα εξαρτησιογόνες ουσίες. Τη χρήση και ιδιαίτερα τον εθισμό των χρηστών συνοδεύουν πάντα διλλήματα που αφορούν στις μεθόδους θεραπείας και τα αποτελέσματά τους, στην ελευθερία και την αυτονομία του ανθρώπου, το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των χρηστών και γενικότερα στις επιλογές αντιμετώπισης του φαινομένου. Με βάση τα δεδομένα του 19 ου και του 20 ου αιώνα και τους παράγοντες που ανέφερα παραπάνω, η διεθνής κοινότητα προσπάθησε να δημιουργήσει ένα πλαίσιο κανόνων που θα ρύθμιζε την παραγωγή, διακίνηση και χρήση ορισμένων ουσιών. Η πρώτη προσπάθεια αφορούσε αποκλειστικά στο όπιο. Το 1909 πραγματοποιήθηκε η πρώτη διεθνής συνάντηση με πρωτοβουλία των ΗΠΑ στη Σαγκάη. Η σύνοδός της Σαγκάης δεν αποφάσισε να νομοθετήσει για την αντιμετώπιση του οπίου. Ακολούθησε το 1912 η διεθνής σύσκεψη της Χάγης με πρωτοβουλία των Κάτω Χωρών όπου υιοθετήθηκε η πρώτη συνθήκη για το όπιο. Ακολούθησαν και άλλες συμβάσεις που δεν αναφέρονταν αποκλειστικά στο όπιο. Το 1961 ψηφίστηκε στον ΟΗΕ «Η ενιαία σύμβαση για τα ναρκωτικά» η οποία στη συνέχεια αποτέλεσε και αποτελεί τη βάση για τη 3
νομοθεσία των ναρκωτικών των κρατών μελών του ΟΗΕ. Η συνθήκη του 1961 έχει υπογραφεί και επικυρωθεί από 185 χώρες. όμως ενώ η ενιαία σύμβαση προορίζονταν να είναι η μοναδική συνθήκη [στα αγγλικά λέγεται Single Convention on Narcotic Drugs)] μέσα σε τρεις περίπου δεκαετίες προστέθηκαν δύο επιπλέον διεθνείς συνθήκες. Τρείς είναι τώρα οι διεθνείς συνθήκες για το θέμα των ναρκωτικών: -Η Ενιαία Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά του 1961 -Η δεύτερη σύμβαση του 1971 αφορά στις ψυχοτρόπες ουσίες. Απαγορεύει ουσίες που επιδρούν στο νευρικό σύστημα (παραισθησιογόνα, διεγερτικά, ηρεμιστικά, καταπραϋντικά) -Η Τρίτη σύμβαση του 1988 αφορά στην καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών. Η σύμβαση του 1988 απαιτεί από τις χώρες οι οποίες την έχουν επικυρώσει, να επιβάλλουν ποινές για την κατοχή Ναρκωτικών για προσωπική χρήση. Οι διεθνείς συνθήκες δεν πέτυχαν το στόχο τους 2. Οι προσπάθειες να εφαρμοσθούν οι διεθνείς συμφωνίες δεν έχουν επιτύχει. Υπάρχει μεγάλο χάσμα ανάμεσα στο γράμμα των διεθνών συνθηκών και την καθημερινή πραγματικότητα. Η διεθνής κοινότητα δεν είναι σε θέση να υλοποιήσει τον στόχο της πολιτικής της που είναι η παντελής εξάλειψη των απαγορευμένων ουσιών από τον πλανήτη μας. Το 1998 πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη μια Ειδική Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης του Ο.Η.Ε. για τα Ναρκωτικά. Η Σύνοδος αυτή υιοθέτησε μια Πολιτική Διακήρυξη με κατευθυντήριες αρχές για τη μείωση της ζήτησης και μέτρα για την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών. Ο Γενικός Γραμματέας του Ο.Η.Ε. Κοφι Ανάν εκφράζοντας αισθήματα αισιοδοξίας της Συνόδου είπε τότε, ότι οι ιστορικοί που θα μελετήσουν τις προσπάθειες που κατέβαλε η ανθρωπότητα στη δεκαετία 1998-2008 στον τομέα του ελέγχου των ναρκωτικών θ αναφερθούν σ αυτή την περίοδο σαν τη χρονική στιγμή κατά την οποία συμφωνήθηκε η μεγάλη στροφή για την πραγματοποίηση ενός κόσμου ελεύθερου από ναρκωτικά. Στον 21ο αιώνα θα έχει εξαλειφθεί αυτό το πρόβλημα.. Το 2008 έγινε η τελική αξιολόγηση των στόχων τους οποίους έθεσε η Διεθνής Κοινότητα στη πολιτική διακήρυξη του 1998. Όπως ήταν αναμενόμενο το 2008 δεν είχε πραγματοποιηθεί η μεγάλη στροφή για την οποία μιλούσε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ. Ο κόσμος ελεύθερος από ναρκωτικά αποδείχτηκε για μια ακόμη φορά ένας ουτοπικός πολιτικός 4
στόχος. Κι όμως κατά τη σύνοδο του 2008 η παγκόσμια κοινότητα επανέλαβε τις πανηγυρικές διακηρύξεις όπως έκανε το 1998 και όπως κάνει εδώ και πάνω από ένα αιώνα. Υπήρξε όμως μια σημαντική παρέμβαση του διευθυντού του Γραφείου του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά. Ο Διευθυντής επεσήμανε σε ομιλία του στην ολομέλεια της Επιτροπής ναρκωτικών ότι παρ όλες τις καλές προθέσεις των κρατών μελών και των διεθνών οργανισμών, το σύστημα ελέγχου των ναρκωτικών δημιούργησε πέντε (5) βασικές «ακούσιες συνέπειες». (unintended consequences) 1.-Δημιούργησε μιας τεράστια παράνομη και τρομερά επικερδή αγορά την ποία διαχειρίζονται κύκλοι οργανωμένου εγκλήματος οι οποίοι αποκτούν όλο και περισσότερη επιρροή στην κοινωνική και οικονομική ζωή. 2.-Δημιουργησε το λεγόμενο φαινόμενο του Μπαλονιού. Που σημαίνει ότι η επιτυχία των διωκτικών αρχών σε μια περιοχή μεταθέτει την παραγωγή ή την εγκληματική δραστηριότητα σε κάποια άλλη. Αν πιέζεις το Μπαλόνι σε ένα σημείο φουσκώνει περισσότερο σε κάποιο άλλο. 3.- Δημιούργησε μια μετατόπιση πόρων από την υγεία στην καταστολή. Ενώ η μέριμνα για τους ανθρώπους που είναι εξαρτημένοι από τα ναρκωτικά θα ήταν αποτελεσματικότερη αν δίνονταν προτεραιότητα στην υγεία. «Έχουμε»,είπε χαρακτηριστικά, περισσότερους ανθρώπους με προβληματική χρήση στις φυλακές, παρά σε θεραπευτικά προγράμματα». 4.-Το Σύστημα ελέγχου των ναρκωτικών οδήγησε στην κοινωνική περιθωριοποίηση των χρηστών. Η κατοχή και η διακίνηση ναρκωτικών θεωρούνται από τα πλέον σοβαρά ποινικά αδικήματα. Σε πολλές χώρες το εμπόριο ναρκωτικών καταδικάζεται με την ποινή του θανάτου. Στην Κίνα κάθε χρόνο στις 26 Ιουνίου, παγκόσμια ημέρα κατά των ναρκωτικών, για παραδειγματισμό εκτελούνται σε δημόσιο χώρο με απαγχονισμό άτομα που έχουν εμπλακεί σε παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών. 5. Τέλος η κατασταλτική πρακτική συνέβαλε στη συμφόρηση του σωφρονιστικού συστήματος Στις φυλακές του κόσμου σε σχεδόν κάθε χώρα ένα μεγάλο ποσοστό των φυλακισμένων βρίσκεται εκεί για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών φυλακισμένων που βρίσκεται στις φυλακές για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών δεν είναι μεγαλέμποροι διακίνησης αυτών των απαγορευμένων ουσιών αλλά ως επί το 5
πλείστον χρήστες ναρκωτικών που διακινούν μικροποσότητες, και διαπράττουν παράνομες πράξεις, τις περισσότερες φορές, για να εξασφαλίσουν την καθημερινή τους δόση. Παράλληλα οι υπηρεσίες παροχής βοήθειας σε εξαρτημένα άτομα είναι λίγες ενώ έχει αποδειχθεί ότι κοστίζουν λιγότερο από τα κατασταλτικά μέτρα και είναι αποτελεσματικότερες τόσο για τα εξαρτημένα άτομα όσο και για την κοινωνία στο σύνολό της. Το 2009 συγκλήθηκε η Σύνοδος της Επιτροπής Ναρκωτικών στη Βιέννη όπου συμμετείχαν υπουργοί από όλες τις χώρες του κόσμου και υιοθετήθηκε εκ νέου (όπως και το 1998) μια πολιτική διακήρυξη που παρ όλες τις επισημάνσεις του Διευθυντού του Γραφείου του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά περιέχει ακριβώς το ίδιο σύνθημα όπως και το 1998. Πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειες μας για να πραγματοποιήσουμε τον κόσμο χωρίς ναρκωτικά. Αυτή η άρνηση της πραγματικότητας θεωρείται από πολλούς συζητητές στον παγκόσμιο διάλογο για τα ναρκωτικά μια από τις κύριες αιτίες της περιορισμένης αποτελεσματικότητας των δράσεων που αναλαμβάνουν τα κράτη-μέλη ξεχωριστά, και η διεθνής κοινότητα στο σύνολό της. Αν δεν αξιολογείς και δεν είσαι πρόθυμος να αλλάξεις τακτική αν η αξιολόγηση σου δείχνει ότι βρίσκεσαι σε λάθος δρόμο είναι βέβαιο ότι δεν θα πετύχεις το στόχο σου. Στη σύνοδο όμως του 2009 συνέβη κάτι που δεν ήταν συνηθισμένο στο πλαίσιο των αποφάσεων του ΟΗΕ. Με πρωτοβουλία της Γερμανίας και υποστήριξη σχεδόν όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας) έγινε μια δήλωση για το θέμα της μείωσης της βλάβης όπου δεν υπήρχε ομοφωνία, τονίζοντας ότι η πολιτική διακήρυξη που υιοθετήθηκε από τη σύνοδο θα ερμηνευτεί απ αυτές τις χώρες σαν αποδοχή της μείωσης της βλάβης και ότι θα συνεχίσουν τα προγράμματα που ήδη υπάρχουν. Αυτή η δήλωση ήταν ένα άνοιγμα που έδωσε την ευκαιρία να φανεί ότι υπάρχουν διαφωνίες που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη στην εφαρμογή της ισχύουσας πολιτικής για τα ναρκωτικά. Μετά τη σύνοδο του 2009 δημιουργήθηκε ένα διαφορετικό κλίμα στη συζήτηση. Σε μια έκθεση του γραφείου του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά περιγράφεται αυτή η αλλαγή σαν " αέρας μεταρρύθμισης που φυσάει, με στόχο να καταστούν οι διεθνείς συμβάσεις κατάλληλες για το σκοπό που 6
θεσπίστηκαν και να προσαρμοσθούν στη σημερινή πραγματικότητα η οποία είναι ριζικά διαφορετική από τη χρονική περίοδο κατά την οποία συντάχθηκαν» Πολλές χώρες μέλη του ΟΗΕ παίρνουν πρωτοβουλίες που μέχρι πριν 20 χρόνια χαρακτηρίζονταν σαν ουτοπίες και δεν τολμούσαν να αποστασιοποιηθούν από την κατασταλτική προσέγγιση. Κυρίως στο θέμα της κάνναβης αλλάζει η πολιτική που εφαρμόζεται από πολλές χώρες. Αν και η κάνναβη για ιατρικούς σκοπούς επιτρέπεται από τις διεθνείς συνθήκες, όταν γίνεται υπό τον έλεγχο του κράτους με τη δημιουργία ειδικού κρατικού γραφείου για τον έλεγχο και την εποπτεία της παραγωγής και της διάθεσης από τα φαρμακεία ή άλλες δομές, υπήρχαν μόνο μεμονωμένες εξαιρέσεις που έκαναν χρήση αυτής της δυνατότητας. Τα τελευταία χρόνια η κάνναβη για ιατρικούς σκοπούς έχει ρυθμιστεί σε αρκετές χώρες στην Ευρώπη όπως στη Γερμανία, στην Αυστρία, στο Βέλγιο, στις Κάτω Χώρες, στην Τσεχία, στη Φιλανδία, στο Ισραήλ, το Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία) στην Ισπανία και σε πολλές πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών. Στην Ελληνική νομοθεσία δεν γίνεται λόγος για την ιατρική Κάνναβη. Καιρός να αναληφθούν πρωτοβουλίες για ρύθμιση. Η εμπειρία σε τόσες Ευρωπαϊκές χώρες που ανέφερα θα βοηθήσει να προωθηθεί η ιδέα με συγκεκριμένες προτάσεις. Η εταιρία Διογένης θέλει να συμβάλλει σ αυτή την προσπάθεια. Εκτός της κάνναβης για ιατρικούς σκοπούς στην Ισπανία λειτουργούν με επιτυχία εδώ και μερικά χρόνια λέσχες χρηστών κάνναβης που παράγουν νόμιμα κάνναβη για τις ανάγκες των μελών τους. Διάφορα κοινοβούλια έχουν υιοθετήσει ψηφίσματα με τα οποία ζητούν να δοθούν άδειες καλλιέργειας για τη διάθεσή της είτε από φαρμακεία ή τα λεγόμενα Coffeeshops και να καταπολεμηθεί έτσι η διάθεση της κάνναβης από παράνομους εγκληματικούς κύκλους. Δυστυχώς καμιά ακόμη Ευρωπαϊκή κυβέρνηση δεν υλοποίησε αυτά τα ψηφίσματα κοινοβουλίων. Στη Λατινική Αμερική η Ουρουγουάη υιοθέτησε νομοθεσία η οποία ρυθμίζει την παραγωγή και διάθεση κάνναβης για ιατρικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς. Είναι η πρώτη χώρα που έθεσε υπό τον δικό της έλεγχο την παραγωγή και διάθεση κάνναβης. Πολλές Χώρες επιτρέπουν την κατοχή μικρών ποσοτήτων για προσωπική χρήση από 5 ως δέκα γραμμάρια. Τρείς πολιτείες των ΗΠΑ (Colorado,Wachington και Αλάσκα) έχουν νομιμοποιήσει την παραγωγή και διάθεση κάνναβης για ιατρικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς. Και για τα άλλα ναρκωτικά, την ηρωίνη και την κόκα έχει αλλάξει το σκηνικό σε πολλές χώρες. Η χορήγηση υποκατάστατων είναι μια μεγάλη αλλαγή στο χώρο της θεραπείας της εξάρτησης από ηρωίνη. Σε ορισμένες 7
χώρες όπως η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες υπάρχουν θεραπευτικά προγράμματα χορήγησης ηρωίνης με πολύ θετικά αποτελέσματα που συμβάλλουν θετικα στην υγεία των εξαρτημένων ατόμων, στην εξεύρεση εργασίας και γενικότερα στη συμμετοχή τους στην κοινωνική ζωή. Το φύλλο της κόκας με παρέμβαση της Βολιβίας έχει διαγραφεί σαν παράνομη ουσία αλλά αυτό ισχύει προς το παρόν μόνο για τη Βολιβία. Είναι όμως ένα βήμα ομαλοποίησης της καλλιέργειας των φυτών κόκας. Η Βολιβία έχει νομοθετήσει την καλλιέργεια κόκας για παραγωγή προϊόντων διατροφής και έχει αυστηρή νομοθεσία για την παράνομη χρήση για την παραγωγή κοκαΐνης. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία είναι τα συνθετικά ναρκωτικά οι λεγόμενες νέες ψυχοδραστικές ουσίες. Η ταχεία αύξηση του αριθμού των νέων ψυχοδραστικών ουσιών είναι μία από τις πιο σημαντικές τρέχουσες προκλήσεις στην πολιτική για τα ναρκωτικά. Ειδικότερα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπάρχουν πολλές διαπραγματεύσεις γύρω από το θέμα, δεδομένου ότι θεωρείται ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Το θέμα αποτελεί για την Ευρωπαϊκή Ένωση προτεραιότητα της πολιτικής για τα ναρκωτικά για τα επόμενα χρόνια. Αυτές είναι μερικές από τις εξελίξεις κατά την τελευταία δεκαετία. Η συνολική αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων για το θέμα των ναρκωτικών αποτελεί θέμα που συζητιέται σε όλα τα επίπεδα. Η οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών κυρίως οι Μη κυβερνητικές οργανώσεις εμπλέκονται ενεργά στη συζήτηση. Πριν μερικά χρόνια συστάθηκε η «Διεθνής Επιτροπή για την πολιτική των Ναρκωτικών υπό την προεδρία του Πρώην προέδρου της Βραζιλίας Fernando Cardoso». Η επιτροπή δημοσίευσε πρόσφατα το πόρισμα "το τέλος του πολέμου κατά των Ναρκωτικών" με θετική απήχηση και ευρεία δημοσιότητα σε παγκόσμια κλίμακα. Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις μελετούν και προτείνουν εναλλακτικές λύσεις και συνεργάζονται με τις αρμόδιες αρχές για την επίτευξη περισσότερο ανθρώπινων και αποτελεσματικών πολιτικών. Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών αποφάσισε να συγκαλέσει Ειδική Σύνοδο για την παγκόσμια πολιτική για τα ναρκωτικά τον Απρίλο του 2016, παρόμοια με την Ειδική Σύνοδο που είχε λάβει χώρα το 1998 στη Νέα Υόρκη. Η ώθηση για τη σύγκλιση μιας ακόμη Ειδικής Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης προέκυψε ως αποτέλεσμα των αυξανόμενων εκκλήσεων για μεταρρυθμίσεις προερχόμενες από την Λατινική Αμερική. Στη διάρκεια των τελευταίων ετών ορισμένες χώρες της περιοχής έχουν εκφράσει αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα του 8
υφιστάμενου μοντέλου ελέγχου των ναρκωτικών. Ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών (OAS) έχει αρχίσει μια διαδικασία προβληματισμού και πολιτικής συζήτησης σχετικά με διάφορα σενάρια για τις μελλοντικές κατευθύνσεις που μπορεί να λάβει η πολιτική για τα ναρκωτικά στο νότιο ημισφαίριο της Αμερικανικής ηπείρου. Σχεδόν όλοι οι φορείς που ασχολούνται με το θέμα υποστηρίζουν την άποψη ότι είναι αναγκαία η μετατόπιση του κέντρου βάρους της πολιτικής για τα ναρκωτικά από την κατασταλτική/τιμωρητική προσέγγιση στην προσέγγιση με επίκεντρο τη δημόσια υγεία και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η προσδοκία εκείνων που υποστηρίζουν την αναμόρφωση του συστήματος ελέγχου των ναρκωτικών από τη ειδική σύνοδο του 2016 είναι μεγάλες, αλλά παράλληλα και ρεαλιστικές. Θα είναι κάτι το πολύ απρόοπτο να υπάρξει η αναγκαία ομοφωνία των κρατών μελών του ΟΗΕ για αλλαγή του συστήματος. Στη ειδική συνέλευση θα συζητηθούν έξι ενότητες θεμάτων (1) Ναρκωτικά και Υγεία, (2) Ναρκωτικά και Έγκλημα, (3) ναρκωτικά και Ανθρώπινα Δικαιώματα, (4) Ναρκωτικά και Ανάπτυξη, (5) Ναρκωτικά, Επιστήμη και τεχνολογία, (6) Ναρκωτικά και Νεολαία. Αυτή την περίοδο συζητείται από τα κράτη μέλη το περιεχόμενο που θα προταθεί στην ειδική σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του Απριλίου 2016. Από τις πρώτες αντιδράσεις που κυκλοφόρησαν ανεπίσημα φαίνεται ότι πολλές χώρες δεν αρνούνται ότι υπάρχουν θέματα που πρέπει να διευθετηθούν, δεν τολμούν όμως να πάρουν αποστάσεις από το ισχύον σύστημα που βασίζεται στις τρείς διεθνείς συνθήκες. Οι Ηνωμένες πολιτείες, Η Ευρωπαική Ένωαη, η Αυστραλία, χώρες της Λατινικής Αμερικής υποστηρίζουν αλλαγές αλλά μέσα στο πλαίσιο των διεθνών συνθηκών. Η Ρωσία, η Ιαπωνία, μουσουλμανικές χώρες και πολλές χώρες της Αφρικής παραμένουν προσκολλημένες στο υφιστάμενο σύστημα. Θα είναι επιτυχία κατά τη γνώμη μου αν συμφωνηθεί στη σύνοδο ότι οι χώρες μέλη που θέλουν να πειραματιστούν να μπορούν να το κάνουν, ότι η προτεραιότητα στη υγεία και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προσυπογράφεται από την Ειδική σύνοδο, ότι η διάθεση ναρκωτικών φαρμάκων δεν πρέπει να εμποδίζεται από την επίκληση των διεθνών συνθηκών σαν δικαιολογία, εκατομμύρια άνθρωποι στερούνται βασικά παυσίπονα φάρμακα λόγω της πολύπλοκης διαδικασίας παραγγελίας των. Είναι το μίνιμουμ που θα μπορούσε να συμφωνηθεί τον ερχόμενο Απρίλιο. 9
Κλείνω με μια έκκληση στην κυβέρνηση που θα προκύψει την επόμενη Κυριακή και στο νέο Ελληνικό κοινοβούλιο. Η Ελλάδα πρέπει να έχει το δυνατόν συντομότερο μια εγκεκριμένη από την κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο Στρατηγική και ένα εγκεκριμένο σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά. Υπάρχει ήδη σχέδιο στρατηγικής και σχέδιο δράσης που με ορισμένες προσθήκες και αλλαγές μπορεί να εγκριθεί. Οι Μη Κυβερνητικές οργανώσεις έχουν κάνει σχόλια και προτάσεις στα υπάρχοντα σχέδια στρατηγικής και δράσης. Πιστεύω ότι μπορώ να πω εκ μέρους των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που συνεργάζονται στην Πλατφόρμα των ΜΚΟ γα τα ναρκωτικά ότι είμαστε πρόθυμοι να συμμετάσχουμε στην προώθηση της ιδέας μιας εγκεκριμένης στρατηγικής και ενός σχεδίου δράσης. Εύχομαι να εισακουστούμε Αθήνα 18 Σεπτεμβρίου 2015. 10