ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ :Ο ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟ ΤΟ Α.Ε.Δ(ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ)

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2009-2010 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ :ΑΝΔΡΕΑΣ Γ.ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ :Ο ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟ ΤΟ Α.Ε.Δ(ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ) ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:ΠΑΤΡΑ ΣΩΤΗΡΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΤΡΩΟΥ: 1340200900622 ΑΘΗΝΑ: ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Α)Το αντικείμενο του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων σελ 4 α)ο νόμος γενικά σελ 4 β)οι διακρίσεις των νόμων σελ 5 1)Ουσιαστικός νόμος.. σελ 5 2)Τυπικός νόμος.. σελ 5 3)Εκτελεστικοί, ατομικοί και οργανωτικοί νόμοι σελ 5 Β)Η Συνταγματικότητα των νόμων σελ 6 Έννοια-Διακρίσεις σελ 6 Γ)Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων σελ 7 α)το <τεκμήριο> της συνταγματικότητας των νόμων σελ 7-8 β)η δικαιολογητική βάση του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων σελ 8 2

γ)τα είδη του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων σελ 9 1)προληπτικός έλεγχος σελ 9 2)κατασταλτικός έλεγχος. σελ 9 δ) i)το ισχύον σύστημα σελ 10 ii)η αρχή της υπεροχής των διατάξεων του Συντάγματος σελ 11 iii)το θεμέλιο του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων στο Σ του 1975. Σελ 11-12 ε)τυπική συνταγματικότητα σελ 12-13 στ)ουσιαστική συνταγματικότητα σελ 13 Δ)Το αντικείμενο του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων σελ 14 i)η έννοια του νόμου σελ 14 Ε)Ειδικότερα το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, οι αρμοδιότητες του και η άρση των συγκρούσεων σελ 14-16 1)ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων από το Α.Ε.Δ. σελ 16-18 ΣΤ)i. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ σελ 18-19 ii. ΠΕΡΙΛΗΨΗ σελ 19-20 SUMMARY. σελ 20 iii. ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ σελ 21-13 iv. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελ 23 v. ΑΡΤΙΚΟΛΕΞΑ. σελ 24 3

Α)ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ α) Ο νόμος γενικά Η λέξη νόμος ετυμολογικά προέρχεται από τν λέξη <<νέμω>> και χρησιμοποιείται συχνά στις επιστήμες. Στο πεδίο της νομικής επιστήμης, που μας ενδιαφέρει ως νόμος ορίζεται το σύνολο των κανόνων δικαίου που ρυθμίζει την κοινωνική ζωή. Σύμφωνα με παλαιότερες αντιλήψεις οι νόμοι είχαν θεϊκή προέλευση και συνδέονταν με την παράδοση και το έθιμο. Πρώτοι οι σοφιστές ισχυρίζονταν ότι οι νόμοι είναι έργο συγκεκριμένων ανθρώπων(των νομοθετών) με τους οποίους διανέμονται συγκεκριμένα αγαθά των κοινωνιών. Μπορούμε να κάνουμε λόγο για τεθειμένο δίκαιο, δηλαδή για δίκαιο που θεσπίζεται από νομοθέτες και είναι αποδεσμευμένο από τις θεοκρατικές αντιλήψεις του παρελθόντος 1. Το τι μπορεί να θεωρηθεί ως δίκαιο και ποίο είναι το κατάλληλο πρόσωπο για να θεσπίσει νόμους αυτό εξαρτάται από το πολίτικο σύστημα κάθε περιοχής, τις συνήθειες των διαφόρων λαών και τους κοινωνικοπολιτικούς μετασχηματισμούς που δέχεται η κάθε κοινωνία. 4

β)οι διακρίσεις των νόμων 1)Ουσιαστικός νόμος 2 Ουσιαστικός νόμος είναι κάθε κανόνας δικαίου που ορίζει που ορίζει η πολιτεία, ανεξάρτητα από το όργανο που προβαίνει στην θέσπιση αυτή και την διαδικασία που ακολούθησε. 2)Τυπικός νόμος 2 Τυπικός νόμος αντιθέτως είναι κάθε πράξη της πολιτείας που θεσπίζεται από τα νομοθετικά της όργανα και σύμφωνα με την διαδικασία που προβλέπεται από το Σύνταγμα, άσχετα από το αν περιέχει κανόνες δικαίου ή όχι. Με άλλα λόγια, τυπικός νόμος είναι κάθε πράξη που ορίζει η Βουλή και εκδίδει και δημοσιεύει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. 3)Εκτελεστικοί, ατομικοί και οργανωτικοί νόμοι Εκτελεστικοί νόμοι είναι αυτοί που συντελούν στην υλοποίηση και εφαρμογή των συνταγματικών διατάξεων, των οποίων την έκδοση προβλέπει το Σύνταγμα. Οι ατομικοί νόμοι ρυθμίζουν μια συγκεκριμένη περίπτωση αποκλειστικά και a priori. Απαγορεύονται όταν αφορούν την άσκηση ή περιορισμούς θεμελιωδών δικαιωμάτων. Οργανωτικοί είναι αυτοί που αφορούν την οργάνωση και την λειτουργία των θεσμών και των οργάνων του Συντάγματος. 1 Βλ. Παύλος Κ. Σούρλας. Φιλοσοφία του δικαίου 2000. Αθήνα- Κομοτηνή σελ.13-39 2 Για τις ιστορικές ρίζες τις διάκρισης αυτής Δημήτριος Θ. Τσάτσος, Συνταγματικό δίκαιο τόμος α Αθήνα, 1994 σελ. 381-382 5

Β)Η συνταγματικότητα των νόμων Έννοια Διακρίσεις Μιλώντας για συνταγματικότητα των νόμων εννοούμε την συμφωνία τους με το Σύνταγμα, τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο κα ως προς την διαδικασία που ακολουθήθηκε για την παραγωγή τους. Αντίστοιχα η αντισυνταγματικότητα είναι η ασυμφωνία των νόμων με διατάξεις του Συντάγματος. Συνεπώς η συνταγματικότητα και η αντισυνταγματικότητα μπορεί να είναι είτε τυπική, όταν αφορά την διαδικασία, είτε ουσιαστική, όταν αφορά την ουσία και το περιεχόμενο.h παραπάνω διάκριση είναι άμεσα συνυφασμένη με την διάκριση του δικαίου σε δημόσιο και ιδιωτικό. Κατά την δυαδιστική αντίληψη 3 τα συνταγματικά δικαιώματα δεν εφαρμόζονται στο ιδιωτικό δίκαιο. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στο ιδιωτικό δίκαιο η ουσιαστική συνταγματικότητα σημαίνει μη εφαρμογή του ρυθμιστικού περιεχομένου των διατάξεων του Συντάγματος. Αντίθετα η ουσιαστική συνταγματικότητα έχει την ίδια έννοια και στους δύο κλάδους του δικαίου.ακόμη η έλλειψη συμφωνίας προς το Σύνταγμα, η αντισυνταγματικότητα διάταξης νόμου έχει ως αποτέλεσμα τη μη εφαρμογή της στη συγκεκριμένη περίπτωση (ή και την απενεργοποίησή της, όταν είναι αρμόδιο το ΑΕΔ) 4. 3 Για την μονιστική και δυαδιστική αντίληψη βλ. Δημητρόπουλος Γ. Ανδρέας Συνταγματικά δικαιώματα, Γενικό μέρος 2005, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, σελ 23. 4 Βλ Δημητρόπουλος Γ. Ανδρέας, Γενική συνταγματική θεωρία- Σύστημα συνταγματικού δικαίου, Η Συνταγματικότητα των νόμων, σελ 395. 6

Γ)Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων αποτελεί αναγκαία συνέπεια της τυπικής υπεροχής του Συντάγματος απέναντι στο κοινό δίκαιο και για την διατήρηση του συνταγματικού χάρτη στην κορυφαία βαθμίδα του νομικού συστήματος 5. Η υπεροχή των συνταγματικών κανόνων δεν αποτελεί απλή << θεωρητική αξιολόγηση >> αλλά είναι μεγάλης σημασίας. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η διάκριση ανάμεσα στο συνταγματικό και στο κοινό δίκαιο. Η Εφόσον ένας νόμος είναι αντισυνταγματικός τα δικαστήρια οφείλουν να μην τον εφαρμόσουν. α)το << τεκμήριο >> της συνταγματικότητας των νόμων Σύμφωνα με το <<τεκμήριο>> της συνταγματικότητας των νόμων κάθε νόμος από την ολοκλήρωση της διαδικασίας παραγωγής του θεωρείται σύμφωνος προς τις διατάξεις του Συντάγματος και παράγει πλήρη νομική ενέργεια 6.Ο νόμος δηλαδή θεωρείται τυπικά και ουσιαστικά σύμφωνος με τις συνταγματικές διατάξεις και ως προς την ουσία και ως προς την διαδικασία παραγωγής του. 5 βλ Δημητρόπουλος Ανδρέας, τόμος β, Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων, σελ 396 6 βλ Δημητρόπουλος Ανδρέας, τόμος β, Το <<τεκμήριο>> της συνταγματικότητας των νόμων σελ 395 7 Σκουρής Βασ. Ευ. Β. Βενιζέλος <<Ο δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων>> 1985 σελ 96-97 7

Με άλλα λόγια το τεκμήριο της συνταγματικότητας των νόμων μπορεί να εκφραστεί και ως εξής : Κάθε νόμος που ψηφίζεται από την Βουλή και από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας συνιστά πλέον νόμο του κράτους και δεσμεύει όλα τα όργανά του 7. Στη δικαιολογητική βάση του τεκμηρίου ανήκει από την μία η αναγκαιότητα για την ασφάλεια και τη σωστή λειτουργία της έννομης τάξης, και από την άλλη ο προληπτικός έλεγχος, δηλαδή αυτός που έχει πραγματοποιηθεί πριν από την διαδικασία παραγωγής του. Τέλος το τεκμήριο αυτό είναι μαχητό και μπορεί να ανατραπεί σε περίπτωση που από δειχθεί το αντίθετο.σε περίπτωση αμφιβολίας αν μία διάταξη είναι ή όχι αντισυνταγματική υπερισχύει-βάσει του τεκμηρίου αυτού- ότι είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα 8. β)η δικαιολογητική βάση του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων Ο συνταγματικός χάρτης έχει ανώτερη 9 τυπική ισχύ στο νομικό οικοδόμημα μίας έννομης τάξης. Δεν είναι τυχαίο ότι ο έλεγχος της συνταγματικότητας συνίσταται συνήθως σε έννομες τάξεις των οποίων τα συντάγματα μπορούν να χαρακτηριστούν αυστηρά 10. Αυτή ακριβώς η υπεροχή του Συντάγματος δημιουργεί στον νομοθέτη την ανάγκη να θεσπίσει νόμους που δεν θα αντίκεινται σε αυτό. Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων λοιπόν συνιστά κατά κάποιον τρόπο εγγύηση για την υπεροχή του Συντάγματος ως θεμελιώδους νόμου του κράτους. 8 Ράικος Αθ. Συνταγματικό δίκαιο, 1991, Αθήνα- Κομοτηνή, σελ. 168 9 Για την ιεραρχία των κανόνων δικαίου βλ. Κώστας Γ. Μαυριάς, Συνταγματικό δίκαιο, 2004, Αθήνα Κομοτηνή, σελ. 263-273 10 Αυστηρό είναι το τυπικό Σύνταγμα, δηλαδή το γραπτό Σύνταγμα του οποίου οι κανόνες αναθεωρούνται (τροποποιούνται ή καταργούνται) με συγκεκριμένη διαδικασία η οποία είναι δυσχερέστερη από την αντίστοιχη που ισχύει για τους κοινούς νόμους. 8

γ)τα είδη του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων 1)προληπτικός έλεγχος Με κριτήριο την χρονική άσκηση του ελέγχου, αυτός διακρίνεται σε προληπτικό και κατασταλτικό προληπτικός έλεγχος ασκείται πριν από την δημοσίευση και την θέση σε ισχύ του νόμου. 2)κατασταλτικός έλεγχος Αυτός ο έλεγχος ασκείται μετά την δημοσίευση του νόμου, κατά την εφαρμογή του και είναι δικαστικός έλεγχος 11. Με βάση το εκάστοτε όργανο που αναλαμβάνει να διενεργήσει τον έλεγχο προκύπτει η διάκριση σε πολιτικό όταν πρόκειται για πολιτικό όργανο, και δικαστικό στην περίπτωση που ο έλεγχος ανατίθεται στα δικαστήρια. Ανάλογα με το εάν ο έλεγχος ασκείται από τα δικαστήρια στο πλαίσιο μίας συγκεκριμένης δίκης ή προβλέπεται για ένα μόνο ή μερικά από αυτά, μιλάμε στην μία περίπτωση, για αποκεντρικό (διάχυτο ή παρεμπίπτων) έλεγχο, στην δε δεύτερη περίπτωση για συγκεντρωτικό. Μία άλλη διάκριση στην οποία μπορούμε να προβούμε με κριτήριο τη δύναμη της δικαστικής απόφασης είναι ο απόλυτος και σχετικός έλεγχος. Στην πρώτη περίπτωση η απόφαση οδηγεί σε μη εφαρμογή του συνταγματικού νόμου στην συγκεκριμένη περίσταση, χωρίς να τον ακυρώνει, ενώ στην περίπτωση του απόλυτου ελέγχου επέρχεται ακύρωση της συνταγματικής διάταξης και μάλιστα erga omnes. Τέλος, βάσει των μέσων άσκησης του ελέγχου έχουμε την διάκρισή του σε κατ αίτηση έλεγχο, όταν προβλέπεται αυτοτελές ένδικο μέσο για την προσβολή διάταξης νόμου ως αντισυνταγματικής και κατ ένσταση έλεγχο όταν ασκείται στο πλαίσιο ορισμένης δίκης 12. 11 βλ Δημητρόπουλος Ανδρέας τόμος α, Γενική Συνταγματική θεωρία- Σύστημα συνταγματικού δικαίου, Είδη του ελέγχου, σελ 400 9

δ)το ισχύον σύστημα στην Ελλάδα Το ελληνικό Σύνταγμα είναι τυπικό και αυστηρό. Αυτό σημαίνει, όπως προαναφέρθηκε, ότι οι διατάξεις του περιλαμβάνει αναθεωρούνται (τροποποιούνται ή καταργούνται) πολύ δύσκολα και σύμφωνα με συγκεκριμένη διαδικασία αναθεώρησης, η οποία προβλέπεται από το ίδιο το Σύνταγμα με το άρθρο 110. Η υπεροχή του Συντάγματος θεμελιώνεται με πολλές διατάξεις του, όπως για παράδειγμα στο 111 1 και στην μεταβατική διάταξη 116 του Σ. Στην ελληνική έννομη τάξη, προληπτικό έλεγχο ασκεί η Βoυλή κατά την ψήφιση του νόμου και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά την έκδοση και την δημοσίευση του νόμου. Στον κανονισμό της Βουλής προβλέπεται η διενέργεια πολιτικού προληπτικού ελέγχου. Σύμφωνα με το αρ. 100 1 << Ο πρόεδρος της Βουλής και κάθε βουλευτής ή μέλος της κυβέρνησης μπορεί να ζητήσει όταν βρίσκονται στο στάδιο της συζήτησης να αποφανθεί η Βουλή αναφορικά μα συγκεκριμένες αντιρρήσεις, που προβάλλει για την συνταγματικότητα σχεδίου ή πρότασης νόμου. Ο δε Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκδίδει και δημοσιεύει τους νόμους που έχουν ψηφιστεί από την Βουλή μέσα σε ένα μήνα από την ψήφισή τους. Ακόμη μπορεί σύμφωνα με το άρθρο 42 1εδ. 2 του Συντάγματος, να αναπέμψει στη Βουλή νομοσχέδιο που έχει ήδη ψηφιστεί από αυτή, εκθέτοντας και τους λόγους της αναπομπής >>. Στην παρ. 2 του ίδιου άρθρου περιγράφεται η διαδικασία << Στην συζήτηση της πρότασης της προηγούμενης παραγράφου μετέχουν ένας από αυτούς που την διατύπωσαν, ένας από τους αντιλέγοντες, οι Πρόεδροι των Κοινοβουλευτικών Ομάδων και οι αρμόδιοι Υπουργοί, καθένας για 5 λεπτά της ώρας. Η σχετική απόφαση λαμβάνεται αποκλειστικά με ανάταση ή έγερση 12 >>. 12 Για τις παραπάνω διευκρινήσεις βλ. Δημητρόπουλος Γ. Ανδρέας, Το ισχύον σύστημα, τόμος α, Γενική Συνταγματική Θεωρία, σελ 404-405 10

ii) το θεμέλιο του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων στο Σύνταγμα του 1975 Τον κατασταλτικό έλεγχο έχουν αναλάβει τα δικαστήρια σύμφωνα με το Σ του 1975. Το αρ. 93 4 του Συντάγματος ορίζει ότι << τα δικαστήρια υποχρεούνται να μην εφαρμόζουν νόμο που το περιεχόμενο του είναι αντίθετο προς το Σύνταγμα>>. Εξ άλλου το αρ. 87 2 προβλέπει ότι << οι δικαστές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους υπόκεινται μόνο στο Σύνταγμα και στους νόμους και σε καμία περίπτωση δεν υποχρεούνται να συμμορφώνονται με διατάξεις που έχουν τεθεί κατά διάλυση του Συντάγματος 13 >>. Έτσι πρόβλεπε και την υποχρέωση της δικαστικής λειτουργίας να κηρύσσει αντισυνταγματική την πολιτειακή εκτροπή και κατάλυση της συνταγματικής τάξης με απόφαση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου. Πιο συγκεκριμένα, ο έλεγχος από τα δικαστήρια είναι αφενός αποκεντρωτικός, σχετικός και κατ ένσταση, και αφετέρου σε ορισμένες περιπτώσεις, συγκεντρωτικός. Ο αποκεντρωτικός έλεγχος ασκείται από όλα τα δικαστήρια ( αυτεπαγγέλτως και κατ ένσταση) και μάλιστα παρεμπιπτόντως, δηλαδή στα πλαίσια συγκεκριμένης διαφοράς και δίκης και μάλιστα ανεξάρτητα από τους ισχυρισμούς και τα αιτήματα των διαδίκων. Κάθε δικαστήριο έχει την εξουσία να ελέγχει την συνταγματικότητα των νόμων και δεν υπάρχει, όπως σε άλλα κράτη, αποκλειστικά ένα δικαστήριο που να έχει αυτή την αρμοδιότητα. Εξαίρεση στο σύστημα του αποκεντρωτικού ελέγχου αποτελεί η κρίση περί της συνταγματικότητας από το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο. Στην περίπτωση του αρ. 100 1 εδ. ε του Σ προβλέπεται συγκεντρωτικός έλεγχος και εδώ αρμόδιο δικαστήριο είναι το Α.Ε.Δ. Ο νόμος 345/1976 ρυθμίζει την οργάνωση και την λειτουργία του ΑΕΔ. 13 Μαυριάς Γ. Κώστας, Συνταγματικό Δίκαιο, Το θεμέλιο του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων στο Σύνταγμα του 1975, σελ 314-315 11

Ο έλεγχος αυτός διαφέρει από τους υπόλοιπους. Η αρμοδιότητα ανήκει αποκλειστικά στο ΑΕΔ, που επιλαμβάνεται, όταν συντρέχει συγκεκριμένη περίσταση, η κρίση περί της συνταγματικότητας αποτελεί το κύριο αντικείμενο της δίκης που διεξάγεται και τέλος η διάταξη νόμου καθίσταται ανίσχυρη 14. ε) Τυπική συνταγματικότητα Τυπική συνταγματικότητα είναι η συμφωνία της παραγωγικής διαδικασίας του κοινού δικαίου, προς τους καθιερούμενους διαδικαστικούς κανόνες από το Σύνταγμα 15. Δηλαδή την σχετική με την έκδοση και την δημοσίευση του νόμου και την συζήτηση και ψήφιση του στην Βουλή. Όταν ο έλεγχος αφορά την έκδοση και την δημοσίευση του νόμου τότε κάνουμε λόγο για εξωτερική τυπική συνταγματικότητα 16, ενώ όταν αφορά την συζήτηση και ψήφιση του στη Βουλή μιλάμε για εσωτερική τυπική συνταγματικότητα. Από τα δικαστήρια ελέγχεται μόνο η πρώτη καθώς μόνο τότε δεν θεωρείται στα interna corporis 17 της Βουλής 18. Η δικαστική εξουσία δεν μπορεί να ελέγξει τα εσωτερικά τυπικά στοιχεία, τα οποία ελέγχει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά την έκδοση των νόμων. Από την άλλη τα εξωτερικά τυπικά στοιχεία αφορούν τον ίδιο τον νόμο και ανάγονται στα καθήκοντα του Προέδρου της Δημοκρατίας σύμφωνα με το αρ. 42 του Σ. 14, 15 και 16 βλ Δημητρόπουλος Ανδρέας, Γενική Συνταγματική θεωρία, τόμος α, 2004, Αθήνα- Κομοτηνή, το ισχύον σύστημα και τυπική συνταγματικότητα, σελ 406-408 17 Τα εσωτερικά θέματα της Βουλής, βλ Βας. Σκουρή, Ευ Β Βενιζέλου, ο δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων, 1985, σελ 88-90. Επίσης βλ Ολ. ΣτΕ 902/1981 και ΣτΕ 903/1981. 18 Βλ ανάλυση του θέματος Σ. Παπαγρηγορίου, Συνταγματική δικαιοσύνη, τεύχος α, 1983, σελ 23. 12

Η εξωτερική τυπική συνταγματικότητα ελέγχεται από τα δικαστήρια και αναφέρονται στην υπόσταση του νόμου ενώ σε αυτά φυσικά ανήκει η προσυπογραφή του αρμόδιου Υπουργού κατά το αρ. 35 1. στ) Ουσιαστική συνταγματικότητα Ουσιαστική συνταγματικότητα είναι η συμφωνία του περιεχομένου του κοινού δικαίου με το περιεχόμενο των συνταγματικών διατάξεων(ουσιαστικές συνταγματικές διατάξεις 19 ). Τα δικαστήρια έχουν υποχρέωση να εξετάζουν μόνο την ουσιαστική συνταγματικότητα όπως ορίζεται ρητώς στο αρ. 93 4 ( << να μην εφαρμόζουν νόμο που το περιεχόμενο του είναι αντίθετο προς το Σύνταγμα >>.) Ακόμη και το αρ. 100 1 στοιχείο ε κάνει λόγο για << ουσιαστική αντισυνταγματικότητα >>. Η ανάθεση αυτού του ελέγχου στην δικαστική εξουσία έχει ως αποτέλεσμα ο νομοθέτης να είναι ακόμη πιο υπεύθυνος και επιμελής στα καθήκοντα του αλλά και να εξετάζει με περισσότερη προσεκτικότητα τη συμφωνία των διατάξεων του κοινού δικαίου προς το Σύνταγμα. Παρ όλα αυτά ο δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας δεν παύει να επισείει ορισμένους κινδύνους. Ιδιαίτερη σημασία έχει η αποφυγή της υποκατάστασης του δικαστή στο έργο του νομοθέτη 20. Όμως η ανάθεση της εξουσίας του ελέγχου σε όλα τα δικαστήρια και όχι μόνο σε ένα θεραπεύει σημαντικά τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί από τον δικαστικό έλεγχο της συνταγματικότητας. 19 Ουσιαστικές είναι π.χ. οι διατάξεις για το πολίτευμα αρ 1 του Σ- ή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας-αρ 2 1 του Σ-και άλλα. 20 Δημητρόπουλος Ανδρέας, Ο δικαστικός έλεγχος της ουσιαστικής συνταγματικότητας, τόμος α, σελ 408-409 13

Δ) Το αντικείμενο του ελέγχου της συνταγματικότητας του νόμου- η έννοια του νόμου Όπως ορίζει το ίδιο το Σύνταγμα στο άρθρο 93 παρ. 4 αντικείμενο του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων είναι ο κανόνας δικαίου(δηλαδή ο ίδιος ο νόμος). Ο όρος αυτός περιλαμβάνει κάθε γραπτό κανόνα(τυπικό νόμο, κανονιστική πράξη της Διοίκησης και πράξη νομοθετικού περιεχομένου). Κάτι τέτοιο προκύπτει a contrario από το αρ 100 1 στοιχ. ε σύμφωνα με το οποίο το ΑΕΔ είναι αρμόδιο για διατάξεις << τυπικού νόμου >>.επίσης περιλαμβάνει κανόνες εθιμικούς, αλλοδαπούς κανόνες δικαίου που πρόκειται να εφαρμοστούν στην Ελλάδα, οι οποίοι θα πρέπει να είναι σύμφωνοι με το Σύνταγμα και την ελληνική δημόσια τάξη(αρ 33ΑΚ), αλλά και με το Σ του αλλοδαπού κράτους 21 βάσει του ελληνικού ιδιωτικού διεθνούς δικαίου 22 και οι κανόνες του διεθνούς δικαίου που κυρώνονται με νόμο, κατά την μεταφορά τους στη ελληνική έννομη τάξη. Ε) ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ, ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΑΙ Η ΑΡΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗΣ Αρχικά θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ο συντακτικός νομοθέτης εισήγαγε περιορισμένο συγκεντρωτικό έλεγχο της συνταγματικότητας. Έτσι ίδρυσε το ΑΕΔ στο οποίο ανέθεσε μεταξύ των άλλων το καθήκον << να αίρει την αμφισβήτηση για την ουσιαστική συνταγματικότητα ή την έννοια διατάξεων του τυπικού νόμου, 21 Χρυσόγονος Κώστας, Συνταγματικό δίκαιο, 2003, Θεσσαλονίκη, σελ 145-146 22 βλ Άρθρα 4 33. 23 βλ Μαυριάς Κώστας, Συνταγματικό δίκαιο, σελ 315 14

αν εκδόθηκαν για αυτές αντίθετες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου>> 23. Η ά ρ σ η τ ω ν σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ω ν. - Σύμφωνα με το αρ 100 παρ 1 στοίχ. δ του Συντάγματος αναθέτει στο ΑΕΔ την άρση των συγκρούσεων : α ) μεταξύ των δικαστηρίων και των διοικητικών αρχών, β ) μεταξύ του Συμβουλίου της Επικρατείας και των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων αφενός και των αστικών και ποινικών δικαστηρίων αφετέρου, και γ ) μεταξύ του Ελεγκτικού Συνεδρίου και των λοιπών δικαστηρίων. Πρόκειται για συγκρούσεις καθηκόντων ή για να μιλήσουμε ακριβέστερα, δικαιοδοσίας. Η διάταξη αυτή δεν προβλέπει την άρση της σύγκρουσης του ίδιου του Δικαστηρίου με οποιοδήποτε άλλο δικαστήριο 24. Η ά ρ σ η τ η ς α μ φ ι σ β ή τ η σ η ς γ ι α τ η ν ο υ σ ι α σ τ ι κ ή σ υ ν τ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α κ α ι τ η ν έννοια τ υ π ι κ ο ύ ν ό μ ο υ.- Η διάταξη του αρ 100 1 στοιχ. ε του Συντάγματος υπάγει στη δικαιοδοσία του ΑΕΔ <<την άρση της αμφισβήτησης για την ουσιαστική αντισυνταγματική ή την έννοια διατάξεων τυπικού νόμου, αν εκδόθηκαν για αυτές αντίθετες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου>>. Η καθιέρωση της αρμοδιότητας αυτής του Δικαστηρίου αποβλέπει στην εξασφάλιση της ενότητας της νομολογίας των δικαστηρίων κατά την ερμηνεία και τον έλεγχο της συνταγματικότητας των τυπικών νόμων 25. 24 και 25 βλ Ράικος Γ. Αθανάσιος, Συνταγματικό Δίκαιο, Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, σελ 1148, 1991 Αθήνα Κομοτηνή 25 βλ τις αποφ 35/1978 (Φ.Ε.Κ. 6/1978), 38/1989 και 9-12 (Φ.Ε.Κ. 2/1997) του ΑΕΔ 15

Η αρμοδιότητα του δικαστηρίου συντρέχει σύμφωνα με προπαρατιθέμενη διάταξη του Συντάγματος όταν πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις : να υπάρχει αμφισβήτηση για την ουσιαστική συνταγματικότητα ή την έννοια διάταξης τυπικού νόμου είναι απαραίτητο η αμφισβήτηση να αφορά την ίδια την διάταξη του τυπικού νόμου η ύπαρξη αμφισβήτησης πρέπει να δημιουργείται με την έκδοση αντίθετων αποφάσεων των δύο από τα τρία Ανώτατα Δικαστήρια( ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ, ΑΡΕΙΟ ΠΑΓΟ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ) και όχι μεταξύ ενός από τα τρία Ανώτατα δικαστήρια και άλλων δικαστηρίων π.χ. Εφετείων. 1) Ο έλεγχος της συνταγματικότητας από το ΑΕΔ Κατ εξαίρεση έχει καθιερωθεί από τον συντακτικό νομοθέτη το συγκεντρωτικό, απόλυτο σύστημα ελέγχου της ουσιαστικής συνταγματικότητας των νόμων. Όπως προαναφέρθηκε, το Σύνταγμα αναθέτει συγκεκριμένη αρμοδιότητα στο ΑΕΔ κατά το αρ 100 παρ 1 στοιχ ε της πρώτης παραγράφου(άρση της αμφισβήτησης για την ουσιαστική αντισυνταγματικότητα ή την έννοια διατάξεων τυπικού νόμου. Η αρμοδιότητα αυτή ενεργοποιείται μόνο αν έχουν εκδοθεί αντίθετες αποφάσεις των Ανωτάτων δικαστηρίων, όπως προείπαμε. Οφείλουν να παραπέμψουν το θέμα με ειδική απόφασή τους στο ΑΕΔ προκειμένου να αρθεί η αμφισβήτηση που έχει δημιουργηθεί. Πιο συγκεκριμένα τα σχετικά με την λειτουργία και την οργάνωση του ΑΕΔ ορίζονται από τον νόμο 345/1976. Το ΑΕΔ επιλαμβάνεται την υπόθεση μετά από αίτηση : 16

παντός έχοντος έννομο συμφέρον, όπως επίσης και τούτου υπουργού δικαιοσύνης, του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, του γενικού επιτρόπου της επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο ή του γενικού επιτρόπου της διοικητικής δικαιοσύνης. Διάδικοι ενώπιον του ΑΕΔ είναι εκτός από τους αιτούντες και όλοι οι διάδικοι της δίκης επί της οποίας εκδόθηκε η παραπεμπτική δικαστική απόφαση 26. Στο υπουργό Δικαιοσύνης γνωστοποιείται το εισαγωγικό δικόγραφο της δίκης και ο ίδιος ακόμη και αν δεν είναι διάδικος έχει το δικαίωμα να λάβει μέρος στην συζήτηση. Είναι επίσης απαραίτητο είκοσι ημέρες πριν από την δικάσιμο να δημοσιευθεί η πράξη αυτή με περίληψη της αμφισβήτησης σε δύο ημερήσιες εφημερίδες της πρωτεύουσας. Σημαντικό να αναφερθεί είναι ότι η υπόθεση στο αρχικό δικαστήριο που προκάλεσε την παραπομπή καθίσταται εκκρεμής. Τα δικαστήρια οφείλουν να αναβάλουν την έκδοση οριστικών αποφάσεων των υποθέσεων στις οποίες έχουν εφαρμογή διατάξεις τυπικού νόμου οι οποίες είναι αντικείμενο αμφισβήτησης του ΑΕΔ και μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης. Οι αποφάσεις του ΑΕΔ είναι ακόμη αμετάκλητες και έχουν απόλυτη ισχύ (erga omnes) 27. Κατά το αρ 100 παρ 4 << Διάταξη νόμου που κηρύσσεται αντισυνταγματική είναι ανίσχυρη από την δημοσίευση της σχετικής απόφασης >>. Για να έχει απόλυτη ισχύ η απόφαση του ΑΕΔ πρέπει να έχει δημοσιευθεί κατά κανόνα σε δημόσια συνεδρίαση. Στην περίπτωση που το Δικαστήριο αποφασίσει να ορίσει διαφορετική ημερομηνία έναρξη της ισχύος πρέπει να το κάνει με αιτιολογημένη απόφαση 28.. Το ΑΕΔ μπορεί με τν απόφασή του να κηρύξει και από πριν την δημοσίευση της απόφασης για το ανίσχυρο της διάταξης που κρίθηκε αντισυνταγματική 29. 26 και 27 βλ Δημητρόπουλος Ανδρέας, Γενική συνταγματική θεωρία, τόμος α, σελ 410 28 βλ Μαυριάς Κώστας, Συνταγματικό δίκαιο, Αθήνα Κομοτηνή, σελ 296-297 29 Με την απόφαση 8/1979 το ΑΕΔ κήρυξε αντισυνταγματική από την έναρξη της ισχύος της την διάταξη του αρ 3 3 του ΝΔ 4202/1961, 17

καθώς και με την απόφαση 30/ 1985 τις διατάξεις των αρ 8 4 εδ. α και 11 3 εδ. του Ν 1268/1982 << για την δομή και την λειτουργία των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων >>. Σημαντικό να αναφερθεί είναι ότι με την αναθεώρηση το 2001 Προστέθηκε στο αρ 100 παρ 5 η οποία προβλέπει τα εξής : << Όταν τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου κρίνει διάταξη νόμου αντισυνταγματική παραπέμπει υποχρεωτικά το ζήτημα στην οικεία ολομέλεια εκτός αν αυτό έχει κριθεί με προηγούμενη απόφαση της ολομέλειας ή του ΑΕΔ του άρθρου αυτού 30 >>. Όπως φαίνεται η νέα συνταγματική διάταξη επηρεάζει το ίδιο το σύστημα αποκεντρωτικού ελέγχου καθώς τα τμήματα των ανωτάτων δικαστηρίων δεν μπορούν να εφαρμόσουν το αρ 93 παρ 4 του Σ αφού είναι υποχρεωμένα να παραπέμψουν την υπόθεση στην ολομέλεια. ΣΤ) i) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μετά από όσα παραθέσαμε προκύπτει το συμπέρασμα ότι ο συνταγματικός έλεγχος αποτελεί σε κάθε έννομη τάξη εγγύηση για την υπεροχή του Συντάγματος έναντι των κοινών νόμων για την διατήρηση του συνταγματικού χάρτη στην κορυφαία βαθμίδα του νομικού συστήματος. Οποιαδήποτε συζήτηση για αυτό το μείζον θέμα θα πρέπει να γίνετε υπό το φως της προάσπισης των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της μη επέμβασης των κυβερνώντων στο δυσχερές αυτό έργο των δικαστηρίων. Ακόμη κάθε νόμος μετά την ψήφισή του θεωρείται σύμφωνος με το Σύνταγμα, δεδομένου ότι έχει ψηφιστεί από όργανο που έχει εξουσιοδοτήσει ο ίδιος ο λαός για τον σκοπό αυτό. 30 Δημητρόπουλος Γ. Ανδρέας, Γενική συνταγματική θεωρία, τόμος α, Ο <<έλεγχος>> από το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, σελ 411 18

Όταν υπάρχει υπόνοια αντισυνταγματικότητας εδώ έρχεται να επιλύσει το ζήτημα ο έλεγχος της αντισυνταγματικότητας. Πιο συγκεκριμένα εδώ κάνουμε λόγο για τυπικό νόμο όπου ξεκαθαρίζει το τοπίο το ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ. Συμπερασματικά το δικαστήριο αυτό είναι ανώτερο από τα άλλα δικαστήρια και είναι ένα μόνιμο ειδικό δικαστήριο. Η προσφορά του είναι μεγάλης σημασίας γιατί έχει ως αρμοδιότητα να άρει τις αμφισβητήσεις που δημιουργούνται από τα άλλα δικαστήρια για την αντισυνταγματικότητα ενός τυπικού νόμου. Τέλος η Ελλάδα είναι από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες που έχει καθιερωθεί το συγκεντρωτικό, παρεμπίπτων, κατ ένσταση και συγκεντρωτικό απόλυτο σύστημα ελέγχου(το τελευταίο συγκεκριμένα αφορά το ΑΕΔ) της συνταγματικότητας των νόμων. ii) ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟ ΤΟ Α.Ε.Δ Μιλώντας για συνταγματικότητα εννοούμε την συμφωνία τους με το Σύνταγμα τόσο ως προς το περιεχόμενο(ουσιαστική συνταγματικότητα), όσο και ως προς την διαδικασία που ακολουθήθηκε για την παραγωγή τους(τυπική). Ο έλεγχος της συνταγματικότητας διακρίνεται σε προληπτικό-κατασταλτικό, απόλυτο- σχετικό, συγκεντρωτικό-αποκεντρωτικό και κατ ένσταση- κατ αίτηση. Ο έλεγχος αυτός ασκείται από όλα τα δικαστήρια. Το κείμενο αναφέρεται στον έλεγχο της συνταγματικότητας από το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο. 19

Αυτό είναι ένα μόνιμο, ειδικό δικαστήριο, ανώτερο από τα άλλα και καλείται με λίγα λόγια να επιλύσει τις συγκρούσεις μεταξύ των άλλων δικαστηρίων. Εξαιρετικά στην Ελλάδα ο έλεγχος είναι αποκεντρωτικός ενώπιον του ΑΕΔ ( αρ 100 παρ 1, εδ ε του Σ) δηλαδή από αυτό ελέγχεται η ουσιαστική και εξωτερική τυπική συνταγματικότητα(διατάξεις τυπικού νόμου). Τέλος δεν μπορεί να ακυρώσει τις αποφάσεις των δικαστηρίων αυτών αλλά να ερμηνεύσει με διαφορετικό τρόπο τον νόμο. SUMMARY THE CONSTITUTINAL EXAMINATION OF THE HIGHEST SPECIFIC COURT Talking about the constitutionality of laws, we mean their agreement with the constitution, concerning, not only their content (substantial constitutionality), but also the process of their edition (typical). The examination of constitutionality can be preventive- restrictive, absolute-relative, concentrateddecentralized, exercised by objection or application. This examination exercised from every court. The text make reference to the constitutional examination of the Highest Specific Court. The last is a permanent, specific court, highest of all, which is called to solve the conflicts between of the others courts. Exceptionally, in Greece the examination is decentralized before the Highest Specific Court ( ar. 100 1, e, of the Greek constitution), what is being examined is substantial and external typical constitutionality(typical laws). At the end it can t cancel the decisions of the others courts but it can interpret the law with a different way. 20

iii) Ν ο μ ο λ ο γ ί α 3/2001 ΑΕΔ (297552) υπόθεση : << οικογενειακό επίδομα υπαλλήλων >>. Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ/2001 (1), ΑΡΧΝ/2001 (168), Δ/ΝΗ/2001 (368), ΔΔΙΚΗ/2001 (224), ΔΕΝ/2001 (413), ΕΔΚΑ/2001 (187), ΕΕΡΓΔ/2001(399), ΕΛΕΠΑΓΓ/2001 (718), ΔΕΕ/2002 (1270), ΠΕΙΡΝΟΜΟΛ/2002 (412), ΔΔΙΚΗ/2004 (254) Οικογενειακό επίδομα. Συνιστά προσαύξηση των αποδοχών των υπαλλήλων και χορηγείται και στους δύο συζύγους που τυγχάνουν δημόσιοι υπάλληλοι ΝΠΔΔ ή ΟΤΑ. Αντισυνταγματική κρίνεται η διάταξη του αρ 11 παρ 6 του Ν 1505/84 η οποία απαγορεύει την διπλή καταβολή του οικογενειακού επιδόματος, ( Μετά την 2944/2000 Ολομ. ΣτΕ) βλ σημείωση Ιώ. Ληξουργιώτη στο ΔΕΕ και Μ.Κ. στην ΠΕΙΡΝΟΜΟΛ 2002. Αριθμός << 3 >> / 2001 Το <<< Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο >>> (κατά το άρθρο 100 του Συντάγματος ) ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΙΚΑΣΤΕΣ ΣΤΕΦΑΝΟ ΜΑΤΘΙΑ, ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ, Ως ΠΡΟΕΔΡΟ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΡΙΖΟ, ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΟΥ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ, ΝΙΚΟΛΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ, (κωλυομένου του Προέδρου και των αρχαιοτέρων του Αντιπροέδρου) ΘΕΟΦΙΛΟ ΧΑΤΖΗΠΑΥΛΟΥ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΙΚΡΑΜΕΝΟ,ΑΝΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟ ΜΕΛΟΣ(κωλυομένου του τακτικού Π. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ), ΝΙΚΟΛΑΟ ΣΚΛΙΑ, ΕΙΣΗΓΗΤΗ, ΣΥΜΒΟΥΛΟΥΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΔΑΜΑΣΚΟ, ΑΡΧΟΝΤΗ ΝΤΟΒΑ, ΘΕΟΔΟΡΟ ΛΑΦΑΖΑΝΟ, αναπληρωματικό μέλος (κωλυομένου του τακτικού μέλους Δημητρίου 21

Σουλτανά), ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΑΝΟΦ, ΣΥΜΒΟΥΛΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ, ΑΝΤΩΝΙΟ ΜΙΧΑΛΕΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟ ΜΕΛΟΣ (κωλυομένου του τακτικού μέλους Γεωργίου Κρασσά), ΑΕΡΟΠΑΓΙΤΕΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΤΡΑΥΛΟ- ΤΖΑΝΕΤΑΤΟ, ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΣΙΟΥΤΗ, ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ, ΩΣ ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΓΡΗΓΟΡΗ ΨΥΛΛΙΑ. Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 10 Ιανουαρίου το 2001 για να δικάσει την παρακάτω υπόθεση μεταξύ των: ΑΙΤΟΥΝΤΟΣ: Υπουργού δικαιοσύνης ο οποίος παραστάθηκε με τον Σπυρίδωνα Παπαγιανόπουλο, Πρόεδρο του Νομικού Συμβουλίου του κράτους. ΚΑΘΟΥ Η ΑΙΤΗΣΗ : Κ. Φ. κάτοικο Θεσσαλονίκης, ο οποίος παραστάθηκε. Η παραπάνω υπόθεση εισήχθη στο ΑΕΔ μετά την υπ αριθμόν 2944/2000 παραπεμπτική απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, (αριθμ. καταθέσεως 91/5-10- 2000) Η εκδίκαση της υποθέσεως άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του Εισηγητή του Συμβουλίου της επικρατείας, Νικολάου Σκλία, Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον Πάρεδρο του νομικού Συμβουλίου του κράτους, ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τις προτάσεις του. Αφού σκέφτηκε κατά τον νόμο και εξετάζοντας όλα τα σημεία αποφάσισε να αίρει την επίδικη αμφισβήτηση και αποφαίνεται ότι η παρ 6 του αρ 11 του ν 1505/1984 αντίκειται στα αρ 4 παρ 1 και 21 παρ 1 του Συντάγματος και είναι ανίσχυρη, έχει δε ως εκ τούτου άμεση εφαρμογή εν προκειμένω ο γενικός κανόνας της παρ 1 του αρ 11 κατά το οποίο οι έγγαμοι υπάλληλοι λαμβάνουν αδιακρίτως το οικογενειακό επίδομα. 22

Κρίθηκε, αποφασίστηκε, στη Αθήνα 31 Ιανουαρίου 2001 και δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνέλευση στο ακροατήριο στις 7 Μαρτίου 2001. Βλ επίσης ΑΠ. 8/1979 που κήρυξε αντισυνταγματική το αρ 3 παρ 3 του ΝΔ 4202/1961 και την ΑΠ 30/1985 που κήρυξε τα αρ 8 παρ 4 εδ α και 11 παρ 3 εδ. α του Ν 1268/1962. iv) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Δημητρόπουλος Γ. Ανδρέας, Συνταγματικά Δικαιώματα, 2005, Αθήνα- Θεσσαλονίκη Δημητρόπουλος Ανδρέας, Γενική συνταγματική θεωρία, 2004, Αθήνα Κομοτηνή Δημητρόπουλος Ανδρέας, Οργάνωση και Λειτουργία του κράτους, Ευ. Β. Βενιζέλος. Το πρόβλημα της Συνταγματικής δικαιοσύνης, Αθήνα Ράικος Αθ., Συνταγματικό δίκαιο,1991, Αθήνα-Κομοτηνή Μαυριάς Κώστας, Συνταγματικό δίκαιο, 2004, Αθήνα- Κομοτηνή Σκουρής Βας. << ο δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων>>, 1985 Σούρλας Παύλος, Φιλοσοφία του δικαίου, Αθήνα-Κομοτηνή Τσάτσος Δημ. Συνταγματικό δίκαιο, τόμος α και β, Αθήνα Κομοτηνή 23

v) ΑΡΤΙΚΟΛΕΞΑ αρ. άρθρο ΑΕΔ Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο Βλ. βλέπε εδ. εδάφιο παρ παράγραφος Σ Σύνταγμα στοιχ. στοιχείο 24