ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΔΙΑΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ Εργαστήριο Πολυμερών Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Ανάπτυξη Νέων Υλικών για την άμεση Χρήση σε Βιολογικό καθαρισμό και ΧΥΤΑ Απόστολος Αυγερόπουλος ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης Αναπληρωτής Καθηγητής «Ενημέρωση για την Νέα Προγραμματική Περίοδο 2014-2020 - Ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών Τρέχουσας Προγραμματικής Περιόδου» 16 Φεβρουαρίου 2013 Μετσόβιο Κέντρο Διεπιστημονικής Έρευνας, Μέτσοβο Web page: www.materials.uoi.gr/polymers E-mail: aavger@cc.uoi.gr
Στόχος και Σκοπός του Εργαστηρίου Πολυμερών Έρευνα και ανάπτυξη πολυμερών με άμεσο αντίκτυπο και εφαρμογές, βελτίωση των μεθόδων σύνθεσης και διαδικασιών χαρακτηρισμού, εκπαίδευση νέων φοιτητών και ερευνητών στην Επιστήμη και τεχνολογία Πολυμερών
Στόχος και Σκοπός του Εργαστηρίου Πολυμερών Μετακίνηση σε Νέο Κτίριο
Βασικές Έννοιες Τι είναι ομοπολυμερές και συμπολυμερές; πολυμερισμός ομοπολυμερές μονομερές προσθήκη διαλύτης εκκινητής 2 ου μονομερούς + συμπολυμερές
Ερευνητικά Ενδιαφέροντα του Εργαστηρίου Υψηλού μοριακού βάρους συμπολυμερή και τριπολυμερή Συμπολυμερή πολύπλοκης αρχιτεκτονικής Αμφίφιλα συμπολυμερή κατά συστάδες Θερμοπλαστικά ελαστομερή δενδριτικής αρχιτεκτονικής Βιοδιασπώμενα βιοπολυμερή Νανοσύνθετα συμπολυμερών με νανοσωματίδια Σύνθεση νέων μονομερών Αγώγιμα πολυμερή Χημική τροποποίηση συστάδων σε συμπολυμερή Σύνθεση γραμμικών και κυκλικών πολυπεπτδίων για βιοεφαρμογές Μορφολογικός χαρακτηρισμός μέσω TEM, HRTEM, EFTEM, SAXS Τρισδιάστατη απεικόνιση πολύπλοκων κυβικών δομών μέσω 3Dτομογραφίας και επιβεβαίωση μέσω προσομοιώσεων Νανοσύνθετα συμπολυμερών με νανοσωλήνες άνθρακα
Έρευνα στο Εργαστήριο Πολυμερών, Τ.Μ.Ε.Υ., Π.Ι. Σύνθεση Πολύπλοκων Δομών Εξειδικευμένος Χαρακτηρισμός Έξυπνα Υλικά Εφαρμογές στην Νανοτεχνολογία
Εξοπλισμός Εργαστηρίου Έλεγχος Μοριακών Χαρακτηριστικών Σχέση Δομής / Ιδιοτήτων Σύνθεση Πολυμερών Χρωματογραφία Αποκλεισμού Μεγεθών (SEC) με Ανιχνευτές RI & UV Χρωματογραφία Πέντε Αποκλεισμού γραμμές υψηλού Μεγεθών κενού (SEC)(~10 με Ανιχνευτές -6 Τorr) RI για & TALS Χρωματογραφία σύνθεση Αποκλεισμού πολυμερών Μεγεθών με ανιοντικό Υψηλής Θερμοκρασίας και ζωντανό (120 0 C) (SEC) με Ανιχνευτή ριζικό RI πολυμερισμό Πανεπιστήμιο Ωσμομετρία Μία Μεμβράνης γραμμή (ΜΟ) απλού κενού και αδρανούς Ιωαννίνων Ωσμομετρία ατμόσφαιρας Τάσης Ατμών (VPO) όπου πραγματοποιούνται Αυτόματη αντιδράσεις Ιξωδομετρία Πυκνών υπό αδρανή Διαλυμάτων αέρια ή υπό απλό κενό Ιξωδομετρία (~10 Αραιών -2 Τorr) Διαλυμάτων Δυναμική Τέσσερις Σκέδαση Φωτός υαλουργίες (DLS) για την δημιουργία των Δυναμική συσκευών Μηχανική Ανάλυση που γίνεται (DMA) η σύνθεση Θερμική Μηχανική Χρήση υαλικών Ανάλυση τύπου (ΤΜΑ) Pyrex & Kimax, για αντοχή Διαφορική σε Θερμιδομετρία υψηλές μεταβολές θερμοκρασίας (-196 0 +650 0 Σάρωσης (DSC) από -180 C) 0 C έως 750 0 C Instron 5966 (Dual Column Tabletop Model) Universal Testing Machine (εφελκυσμός κάμψη 3 σημείων) Δύο (2) Υπερ-κρυομικροτόμοι για την λήψη λεπτών υμενίων για παρατήρηση δειγμάτων με Ηλεκτρονική Μικροσκοπία Διέλευσης (ΤΕΜ) Σετ προετοιμασίας δειγμάτων για Ηλεκτρονική Μικροσκοπία Σάρωσης (SEM) Μονάδα Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας Διέλευσης Οριζόντιας Δράσης (HRTEM- JEM2100 και SEM-JSM6510-LV
Χρηματοδότηση Έρευνας και Εξοπλισμού Ως Επιστημονικός Υπεύθυνος Συνολικός Προϋπολογισμός Έρευνας και Εξοπλισμού 1). Χρηματοδοτούμενο από ξένη εταιρεία: Dow Corning Corporation, που διαχειρίζεται οικονομικά η Επιτροπή Ερευνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (30 μήνες, 1/4/2004-30/9/2006) με τίτλο: High Molecular Weight Diblock and Triblock Copolymers, συνολικού προϋπολογισμού 105.000 $ US (ή 83.771 ). 2). Για Χρηματοδοτούμενο ερευνητικά από προγράμματα: ΕΠΕΑΕΚ πρόγραμμα ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ ΙΙ (Πρόγραμμα «ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ: Ενίσχυση ερευνητικών 1.199.267,33 ομάδων στα Πανεπιστήμια») (1/4/2005-31/12/2007) με τίτλο: Σύνθεση και Θεωρητική Μελέτη Γραμμικών και Πολύπλοκης Αρχιτεκτονικής Πολυπεπτιδίων, Για προγράμματα συνολικού προϋπολογισμού τεχνολογικής 50.000. υποδομής: 2.000.000,00 3). Χρηματοδοτούμενο από την Γενική Γραμματεία Έρευνας & Τεχνολογίας, Διμερής Πρόταση Ελλάδας-Η.Π.Α. (24 μήνες, 1/4/2006- Οικονομική Ενίσχυση από Π.Ι. ως νέο Μέλος ΔΕΠ (4/2004): 70.000,00 31/3/2008) με τίτλο: Structure Formation and Structure-Property Relations in Self-Organized Block Copolymer/Nanoparticle Composite Τακτικός Materials, Προϋπολογισμός συνολικού προϋπολογισμού Τ.Μ.Ε.Υ. 60.000 (σε Π.Ι. συνεργασία (2003-2012): με το Πανεπιστήμιο Carnegie-Mellon, ~ Τμήμα 55.000,00 Μηχανικών Επιστήμης Υλικών, DMSE/CMU). 4). Ως Χρηματοδοτούμενο συνεργαζόμενος από την Ευρωπαϊκή Έμπειρος Ένωση Ερευνητής-μέλος στα πλαίσια της ανακοίνωσης: ΔΕΠ: FP7-NMP-2007-LARGE-1 με ~ Proposal 62.000,00 No: CP-IP 213939-1 POCO (48 μήνες, 1/11/2008-31/10/2012) με τίτλο: Carbon Nanotube Confinement Strategies to Develop Novel Polymer Matrix Composites και ακρωνύμιο POCO, συνολικού προϋπολογισμού (αιτούμενη δαπάνη από Ε.Ε. για την Ελληνική Συμμετοχή): 340.200. 5). Χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση στα πλαίσια της ανακοίνωσης: FP7-NMP-2009-SMALL-3 με Proposal No: CP-FP 245565-2 LAMAND (36 μήνες, 1/7/2010-30/6/2013), με τίτλο: Large Area Molecularly Assembled Nanopatterns for Devices και ακρωνύμιο: LAMAND, συνολικού προϋπολογισμού (αιτούμενη δαπάνη από Ε.Ε. για την Ελληνική Συμμετοχή): 333.514. 6). Χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας-Ηπείρου 2007-2013, Άξονας Προτεραιότητας 9 (Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηματικότητα Ηπείρου), Πανεπιστήμιο Κωδικός Προτεραιότητας 01 (Δραστηριότητες Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης σε Κέντρα Ερευνών), Κατηγορία Πράξης: Ιωαννίνων «Προγράμματα Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης», Πρόγραμμα: «ΝΕΑ ΓΝΩΣΗ» με τίτλο: Ανάπτυξη Νέων Υλικών για την Άμεση Χρήση σε Βιολογικό Καθαρισμό και ΧΥΤΑ, (36 μήνες, 1/3/2012-28/2/2015), συνολικού προϋπολογισμού: 150.000. 7). Χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας-Ηπείρου 2007-2013, Άξονας Προτεραιότητας 9 (Ψηφιακή Σύγκλιση και Επιχειρηματικότητα Ηπείρου), Κωδικός Προτεραιότητας 02 (Υποδομή Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Κέντρα Αναγνωρισμένου Κύρους σε Εξειδικευμένη Τεχνολογία) με τίτλο: Μονάδα Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας Διελεύσεως Οριζόντιας Δράσης και Βοηθητικές Τεχνικές Χαρακτηρισμού Δομής και Μοριακών Αλληλεπιδράσεων, συνολικού προϋπολογισμού: 2.000.000. 8). Χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση στα πλαίσια της ανακοίνωσης: FP7-PEOPLE-2012-IEF (IEF: Intra-European Fellowships) με τίτλο: Development of Low Band Gap Conjugated Polymers by EcoFriendly Synthetic Methodologies for High Performance Organic Photovoltaics και ακρωνύμιο ECOCHEM (24 μήνες, 1/1/2013-31/12/2014) συνολικού προϋπολογισμού (αιτούμενη δαπάνη από Ε.Ε.): 161.968,80.
Στόχος και Τρόπος Αντιμετώπισης του Προβλήματος που Προτείνεται με την Βασική Έρευνα Στόχος του παρόντος έργου είναι η ερευνητική δραστηριότητα σε συστήματα πολυμερών που θα έχουν την ικανότητα της ανάκτησηςαπομάκρυνσης οργανικών ή/και ανόργανων ενώσεων από μολυσμένα ύδατα ώστε να βελτιστοποιηθεί η χρήση και εφαρμογή τους ως μεμβράνες για φίλτρα βιολογικών καθαρισμών και ενθυλάκωση ΧΥΤΑ (Χώρος Υγειονομικής Ταφής). Χρησιμοποιώντας την ιδιότητα του σχηματισμού μικκυλίων από κατάλληλα συμπολυμερή κατά συστάδες, μπορεί να επιτευχθεί η απομάκρυνση/ανάκτηση τοξικών οργανικών ενώσεων (όπως π.χ. αλογονούχοι και πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες) από το μολυσμένο νερό (παράκτιες περιοχές, επιφανειακά και υπόγεια ύδατα). Η οργανική ένωση θα είναι παγιδευμένη στον υδρόφοβο πυρήνα των μικκυλίων, τα οποία σταθεροποιούνται στο νερό από το εξωτερικό υδρόφιλο περίβλημα, και ακολουθεί η αφαίρεση του ανεπιθύμητου μέρους και η ανάκτηση του συμπολυμερούς. Η έκθεση των εν λόγω μικκυλίων στο UV φως οδηγεί στο σχηματισμό διασταυρωμένου πυρήνα του υδρόφοβου μέρους και στην παραγωγή νανοσφαιρών. Αυτές οι νανοσφαίρες είναι σταθερές στο νερό και είναι ικανές να απορροφήσουν μεγάλες ποσότητες οργανικών ενώσεων όπως τολουόλιο, βενζόλιο, χλωριωμένους υδρογονάνθρακες.
Με την Παρούσα Πρόταση Προτείνεται Βασική Έρευνα που Διαμορφώνεται σε Τέσσερεις Βασικούς Τομείς 1. Η ανάπτυξη συγκεκριμένων συστημάτων πολυμερών που θα αποτελούνται από υδρόφοβες και υδρόφιλες συστάδες (π.χ. υδρόφιλες: πολυ(ακρυλικό οξύ), πολυ(αιθυλενοξείδιο), υδρόφοβες: διάφοροι τύποι πολυ(ακρυλικών εστέρων). 2. Η επιλογή της πληρέστερης δομής και σύστασης, αφού έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν ότι οι δύο αυτές παράμετροι διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στο μέγεθος της προσρόφησηςανάκτησης οργανικών και ανόργανων ουσιών. 3. Ποιοτικός-μοριακός χαρακτηρισμός των προτεινόμενων συστημάτων και χημική τους τροποποίηση σύμφωνα με την εξειδίκευση του εργαστηρίου όπου θα πραγματοποιηθεί η προτεινόμενη έρευνα. 4. Επιβεβαίωση της χρήσης των προτεινόμενων υλικών ως μέσα ανάκτησης-καθαρισμού υδάτων και μετατροπή τους σε κατάλληλες πορώδεις μεμβράνες με άμεση εφαρμογή σε φίλτρα βιολογικού καθαρισμού και ενθυλάκωση ΧΥΤΑ.
Προϋποθέσεις Υλοποίησης της Προτεινόμενης Βασικής Έρευνας 1. Επιλογή των ανεπιθύμητων οργανικών και ανόργανων ενώσεων που πρέπει να απομακρυνθούν προς επιλογή κατάλληλων μονομερών για να παρασκευαστούν τα καλύτερα δυνατά πολυμερικά υλικά. 2. Συνεργασία με τον Φορέα - Χρήστη, για ευκολότερη πρόσβαση σε ποσότητες μολυσμένων υδάτων καθώς και σε απόβλητα που απορρίπτονται σε ΧΥΤΑ. 3. Ανάπτυξη χημικής στοιχειακής ανάλυσης πριν και μετά την κατεργασία προς επιβεβαίωση της επιτυχούς συμπεριφοράς των προτεινόμενων συστημάτων και έλεγχος ρυθμού αποδέσμευσης.
Γιατί Παρατηρείται Τόσο μεγάλο Ενδιαφέρον για Πρότυπα Συμπολυμερή Κατά Συστάδες; Σύμφωνα με την βιβλιογραφία ανφέρονται πολλές πιθανές εφαρμογές για συμπολυμερή κατά συστάδες σε προηγμένες τεχνολογίες, όπως: αποθήκευση πληροφοριών, ξενιστές φαρμάκων, φωτονικοί κρύσταλλοι, κλπ. Αυτές οι ιδιότητες βασίζονται στην μοναδική ιδιότητα να αυτόοργανώνονται σε τήγμα ή σε εκλεκτικούς διαλύτες σε οργανωμένες νανοδομές συγκεκριμένων διαστάσεων. Με μεταβολή του μοριακού βάρους, της χημικής δομής, της αρχιτεκτονικής, της σύστασης, μεταβάλλεται η περιοδικότητα, η μορφολογία που υιοθετείται καθώς και άλλες ιδιότητες αυτών των νανοδομών. Park et al., Polymer 2003, 44, 6725
Υλοποίηση της Προτεινόμενης Βασικής Έρευνας Γεωμετρία πόρων Τα πορώδη πολυμερή μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως: Υλικά για αποθήκευση αερίων και διαχωρισμού Επιφάνεια πόρων Υλικά ενθυλάκωσης για ελεγχόμενη απελευθέρωση φαρμάκων Καταλύτες και υποστρώματα καταλυτών Αισθητήρες Πρόδρομα υλικά για νανοδομημένα σύνθετα με δομές άνθρακα Μπαμπού Κηρήθρα κυψέλης Ιστός ποντικού (SEM) Μεμβράνες διαχωρισμού / διήθησης Μεμβράνες ανταλλαγής πρωτονίων Υποστρώματα για αναπαραγωγή δομής Δομή πλέγματος Μάσκες για νανοδιαμορφώσεις ή λιθογραφία Πληρωτικά υλικά στηλών χρωματογραφικών τεχνικών Υλικά ηλεκτροδίων για αποθήκευση Σύσταση ενέργειας Οργανωμένο μακροπορώδες πολυμερές (SEM) Μέγεθος πόρων Chem. Rev. 2012, 112, 3959 Οργανωμένο μεσοπορώδες πολυμερές (SEM) Μείωση των διαστάσεων των πόρων Οργανωμένο μικροπορώδες πολυμερές (εικόνα δομής) Τοπολογία Δραστικότητα Δραστικές ομάδες
PS-b-PEO PS-b-PtBuA PS-b-PAA Υλοποίηση της Προτεινόμενης Βασικής Έρευνας Δισυσταδικό συμπολυμερές τύπου A-b-B Αυτόοργάνωση Αφαίρεση ενός συστατικού Ισοπορώδεις μεμβράνες αυξάνουν την διαπερατότητα ενώ ο μοριακός σχεδιασμός εφαρμόζεται για την εκλεκτικότητα Chem. Rev. 2012, 112, 3959
Υλοποίηση της Προτεινόμενης Βασικής Έρευνας (α) Υπόστρωμα (β) τολουόλιο Μοριακό Βάρος ανώπτυση Ιξώδες Λεπτό υμένιο συμπολυμερούς Λεπτό υμένιο συμπολυμερούς κατόπιν ανώπτυσης σε διαλύτη (γ) (ε) (δ) 100nm 100nm Συνθήκες Διάταξη νανοδακτυλίων ανόργανων οξειδίων O 2 plasma Λεπτό υμένιο με δομή ομόκεντρων κυλίνδρων Πάχος υμενίων Σύσταση συμπολυμερούς 100nm 100nm
Υλοποίηση της Προτεινόμενης Βασικής Έρευνας
ΚΥΒΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ: OBDD και DG Περιοδικές, Τρισυνεχείς Μορφολογίες Αποτελούμενες από Δύο Τρισδιάστατα Δίκτυα Αυτές οι δομές επιτρέπουν τον σχηματισμό οργανωμένων σύνθετων υλικών με ελεγχόμενη τοπολογία και διαστάσεις φάσεων OBDD Διαστάσεις: Διάμετρος δικτύων ~ M B 2/3 Μοναδιαία κυψελίδα ~ (M A +M B ) 2/3 Μικρότερη διάσταση: ~ 5 nm, εξάρτιση από το N AB χ AB Μεγαλύτερη διάσταση: ~ μm (?), μειώνονται από το πρόσθετο Εφαρμογές μεμβράνες διαχωρισμού Σύνθετα υψηλής αντοχής αγώγιμα πολυμερή φωτονικά υλικά μαγνητικά υλικά DG
Μπόκαρης Ε. Π. Τεχνολογία Ανακύκλωσης Πλαστικών Υλοποίηση της Προτεινόμενης Βασικής Έρευνας
Υλοποίηση της Προτεινόμενης Βασικής Έρευνας Κωδ Τίτλος - Ονομασία Ημ. Έναρξης Ημ. Λήξης Συνοπτική Περιγραφή ΠΕ2 ΠΕ3 ΠΕ4 ΠΕ5 Σύνθεση-Παρασκευή Αμφίφυλων Συμπολυμερών Μοριακός-Μορφολογικός Χαρακτηρισμός Υλικών Ποσοτικός Έλεγχος Προσρόφησης-Δέσμευσης- Ενθυλάκωσης Ανακύκλωση και Χρήση εκ Νέου του Αρχικού Υλικού 01/06/2012 28/02/2013 01/09/2012 31/08/2013 01/09/2013 30/11/2014 01/03/2014 31/03/2015 Σύνθεση αμφίφυλων συμπολυμερών και χημική τροποποίηση αρχικών υλικών Αναλυτικά αποτελέσματα με εξειδικευμένες τεχνικές για τα πρόδρομα και τελικά εφαρμόσιμα υλικά Χρήση τεχνικών για έλεγχο της προσρόφησης, δέσμευσης και ενθυλάκωσης των ανεπιθύμητων ουσιών Τεχνική επιτυχούς αποδέσμευσης και μελέτη των ιδιοτήτων του αρχικού συμπολυμερούς και επαναχρησιμοποιήση Συντέθηκαν τα ακόλουθα συμπολυμερή: PS-b-PEO, PS-b-PtBuA και PEO-b-PS-b-PEO Τροποποιήθηκαν τα συμπολυμερή: PS-b-PtBuA σε PS-b-PAA
Υλοποίηση της Προτεινόμενης Βασικής Έρευνας Παραδοτέα: Δύο (2) Διπλωματικές Εργασίες Δύο (2) Μεταπτυχιακά Διπλώματα Ειδίκευσης Δύο (2) δημοσιεύσεις Δύο (2) ανακοινώσεις σε συνέδρια
Υλοποίηση της Προτεινόμενης Βασικής Έρευνας Απασχολούνται στα πλαίσια του προγράμματος: Με σύμβαση μίσθωσης έργου ιδιωτικού δικαίου για την παροχή έργου Τρεις (3) Υποψήφιοι Διδάκτορες: 1. Ντάρας Χρήστος (ΠΕ2, ΠΕ3) 2. Πολυμερόπουλος Γεώργιος (ΠΕ2, ΠΕ4) 3. Καραναστάσης Απόστολος (ΠΕ3, ΠΕ4, ΠΕ5) Δύο (2) Μεταπτυχιακές Φοιτήτριες: 1. Χαλκιά Βασιλική (ΠΕ2) 2. Πιτούλη Νάντια-Θεοδώρα (ΠΕ3) Χωρίς σύμβαση μίσθωσης έργου ιδιωτικού δικαίου για την παροχή έργου Δύο (2) Προπτυχιακοί Φοιτητές/Φοιτήτριες: 1. Λιακάκος Βασίλειος (ΠΕ2) 2. Προπτυχιακός/ή Φοιτητής/τρια
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Τους Υποψήφιους Διδάκτορες: 1. Ντάρα Χρήστο 2. Πολυμερόπουλο Γεώργιο 3. Καραναστάση Απόστολο Τις Μεταπτυχιακές Φοιτήτριες: 1. Χαλκιά Βασιλική 2. Πιτούλη Νάντια-Θεοδώρα Τον Προπτυχιακό Φοιτητή: 1. Λιακάκο Βασίλειο H πράξη συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης- ΕΤΠΑ) και από εθνικούς πόρους μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ 2007-2013» του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ 2007-2013) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΔΙΑΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ