ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ...15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ...17 ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ...19 1. ΤΟ ΚΡΥΠΤΟΧΡΗΜΑ...23 1.1. Το χρήµα και οι ιδιότητές του... 25 1.1.1. Ανάλυση του λειτουργικού ορισµού του χρήµατος...26 1.1.1.1. Το χρήµα ως µέσο πληρωµής και το νόµισµα.... 27 1.1.1.2. Οι λοιπές λειτουργίες του χρήµατος.... 31 1.2. Τι είναι το κρυπτοχρήµα;... 32 1.3. Αποτελεί το κρυπτοχρήµα χρήµα;... 38 1.3.1. Η απάντηση σύµφωνα µε τον πρακτικό ορισµό του χρήµατος...39 1.3.2. Η απάντηση σύµφωνα µε τον λειτουργικό και τον ουσιαστικό ορισµό του χρήµατος....42 1.3.3. Συµπέρασµα....46 1.4. Το µπίτκοϊν.... 47 1.4.1. Η λύση για αµεσότητα των συναλλαγών...50 1.4.2. Η λύση για την αποτροπή της διπλής δαπάνης των ιδίων χρηµατικών µονάδων...58 1.4.3. Το µπίτκοϊν ως χρήµα...66 1.5. Τα κυριότερα, πέρα από το µπίτκοϊν, είδη κρυπτοχρήµατος.... 70 1.5.1. Το εθέρεουµ....71 1.5.2. Το ριπλ....73 1.5.3. Το λάιτκοϊν...76 1.5.4. Το ντας....77 1.5.5. Άλλα ενδιαφέροντα είδη κρυπτοχρήµατος...78 1.6. Αποτελεί το κρυπτοχρήµα πράγµα;... 81 1.6.1. Αποτελεί το κρυπτοχρήµα λογισµικό;...87
10 1.6.2. Αποτελεί το κρυπτοχρήµα µορφή ενέργειας;...91 1.6.2.1. Η λειτουργία της αστραπιαίας µνήµης... 93 1.6.2.2. Η διάταξη του άρθρου 372 παρ. 2 ΠΚ και συγκριτικό δίκαιο.... 96 1.6.2.3. Το κρυπτοχρήµα υπό ψηφιακή µορφή δεν αποτελεί πράγµα ούτε και µπορεί να κλαπεί.... 99 1.6.3. Αποτελεί πράγµα το εγχαρτωµένο βαλάντιο κρυπτοχρήµατος;...101 1.7. Αποτελεί το κρυπτοχρήµα έγγραφο;... 102 1.7.1. Ανάλυση του πρώτου σκέλους του ορισµού του ψηφιακού εγγράφου κατά τον ΠΚ...102 1.7.2. Ανάλυση του δεύτερου σκέλους του ορισµού του ψηφιακού εγγράφου κατά τον ΠΚ...108 1.7.3. Το πρόβληµα της εγγυητικής λειτουργίας του ψηφιακού εγγράφου η περίπτωση του «ΒΤΚ»...111 1.7.4. Το κρυπτοχρήµα αποτελεί έγγραφο....115 1.8. Αποτελεί το κρυπτοχρήµα δεδοµένο προσωπικού χαρακτήρα;... 117 1.8.1. Τα φιλοσοφικά κινήµατα πίσω από το κρυπτοχρήµα...117 1.8.2. Κρυπτοχρήµα και ανωνυµία...120 1.8.3. Ανωνυµοποιητές κρυπτοχρήµατος....125 1.8.4. Το κρυπτοχρήµα αποτελεί δεδοµένο προσωπικού χαρακτήρα....127 1.9. Αποτελεί το κρυπτοχρήµα αξιόγραφο;... 129 1.10. Αποτελεί το κρυπτοχρήµα ψηφιακό δεδοµένο και στοιχείο υπολογιστή;... 130 1.11. Συµπεράσµατα.... 131 2. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ...133 2.1. Χώρες που έχουν απαγορεύσει τις συναλλαγές µε κρυπτοχρήµα.133 2.1.1. Βολιβία....134 2.1.2. Ισηµερινός....134 2.1.3. Ισλανδία...135 2.1.4. Κιργιζία....135 2.1.5. Λαϊκή ηµοκρατία της Κίνας...135 2.1.6. Μπανγκλαντές....136 2.2. Χώρες που δεν έχουν απαγορεύσει τις συναλλαγές µε κρυπτοχρήµα... 136
2.2.1. ΕΕ και κράτη µέλη αυτής....137 2.2.1.1. Ευρωπαϊκή Ένωση....137 2.2.1.2. Φινλανδία... 138 2.2.1.3. Ισπανία... 139 2.2.1.4. Βέλγιο.... 139 2.2.1.5. Γαλλία... 140 2.2.1.6. Ηνωµένο Βασίλειο... 143 2.2.1.7. Γερµανία.... 143 2.2.1.8. Λουξεµβούργο.... 145 2.2.1.9. Πολωνία... 146 2.2.2. Χώρες εκτός ΕΕ...146 2.2.2.1. Νορβηγία.... 146 2.2.2.2. Σιγκαπούρη... 147 2.2.2.3. Καναδάς... 147 2.2.2.4. Ρωσία.... 148 2.2.2.5. Ιαπωνία.... 149 2.2.2.6. Ελβετία.... 151 2.2.2.6.1. Το κρυπτοχρήµα υπό το πρίσµα του ελβετικού αστικού δικαίου... 152 2.2.2.6.2. Το κρυπτοχρήµα υπό το πρίσµα του ελβετικού ποινικού δικαίου... 152 2.2.2.6.3. Το κρυπτοχρήµα υπό το πρίσµα του ελβετικού χρηµατοπιστωτικού δικαίου... 153 2.2.2.7. Βραζιλία... 164 2.2.2.8. Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής.... 164 2.2.2.8.1. Το κρυπτοχρήµα υπό το πρίσµα της Εφορίας των ΗΠΑ... 166 2.2.2.8.2. Το κρυπτοχρήµα υπό το πρίσµα του ικτύου Καταπολέµησης Οικονοµικών Εγκληµάτων.... 168 2.2.2.8.3. Το κρυπτοχρήµα υπό το πρίσµα της Επιτροπής Νοµοθετικής Ενοποίησης.... 174 11
12 2.2.2.8.4. Το κρυπτοχρήµα υπό το πρίσµα της πολιτειακής νοµοθεσίας των ΗΠΑ.... 177 2.2.2.8.5. Οµοσπονδιακή Εκλογική Επιτροπή των ΗΠΑ.... 183 2.2.2.9. Αυστραλία.... 185 2.3. ιεθνείς οργανισµοί.... 186 2.3.1. Οµάδα Χρηµατοπιστωτικής ράσης....187 2.3.1.1. Η από Ιούνιο του 2014 Έκθεση της Οµάδας Χρηµατοπιστωτικής ράσης... 187 2.3.1.2. Η από Ιούνιο του 2015 Οδηγία της Οµάδας Χρηµατοπιστωτικής ράσης... 189 2.3.2. ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο....195 2.3.3. Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης...197 3. ΚΡΥΠΤΟΧΡΗΜΑ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ...199 3.1. Το κρυπτοχρήµα ως εργαλείο των κυβερνοεγκληµατιών.... 199 3.1.1. Λυτρισµικό....199 3.1.1.1. Η αντιµετώπιση του λυτρισµικού σύµφωνα µε το ελληνικό ποινικό δίκαιο... 208 3.1.2. Απάτη....212 3.1.3. Νοµιµοποίηση εσόδων από παράνοµες δραστηριότητες και χρηµατοδότηση της τροµοκρατίας....215 3.1.3.1. Τυπολογία: Η υπόθεση «BitInstant»... 216 3.1.3.2. Η υπαγωγή της ανωτέρω τυπολογίας στην ελληνική νοµοθεσία για το ξέπλυµα βρώµικου χρήµατος και τη χρηµατοδότηση της τροµοκρατίας.... 220 3.1.3.3. Τα υπόχρεα πρόσωπα σύµφωνα µε το άρθρο 5 Ν. 3691/2008 και η ανάγκη διεύρυνσής τους... 223 3.1.4. Οι αγορές του σκοτεινού διαδικτύου...227 3.1.4.1. Η υπαγωγή των πράξεων του Ρος Ούλµπριχτ στην ελληνική ποινική νοµοθεσία... 233 3.1.5. Φοροδιαφυγή...235 3.2. Το κρυπτοχρήµα ως στόχος των κυβερνοεγκληµατιών.... 236 3.2.1. Κυβερνοεγκληµατικό λογισµικό....237
13 3.2.2. Πορνογραφία ανηλίκων...240 3.2.3. Εξόρυξη µέσω παρασιτικού δικτύου...240 3.3. Είναι δυνατή η κατάσχεση και δήµευση του κρυπτοχρήµατος;... 241 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ...247 ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ...251 ΑΝΑΦΟΡΕΣ...271