ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Μέθοδοι ανάλυσης του Επιχειρηµατικού και Χρηµατοοικονοµικού Περιβάλλοντος Σύγχρονα θέµατα 1 2
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (1) ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (2) Η προέλευση της αλλαγής Τα ακρώνυµα Mάκρο παράγοντες Μίκρο παράγοντες Ceteris Paribus ανάλυση Political Strengths Economic Weaknesses Social Opportunities Technology Threats Κάτοχοι οµολογιών Εµπορικοί πιστωτέςπιστωτεσ Τράπεζες Προµηθευτές Πελάτες ΜΕΤΟΧΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Ανάλυση «ενδιαφεροµένων» (Stakeholder Analysis) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ MANAGEMENT/ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ιοικητικό Συµβούλιο ιεύθυνση Στελέχη Εργαζόµενοι Συνταξιούχοι Τοπική κοινωνία Εθνική κοινωνία Παγκόσµια κοινωνία Κυβέρνηση ιοικητικοί παράγοντες Οµάδες συµφερόντων 3 4
ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Χρηµατοοικονοµική ανάπτυξη/ Παγκοσµιοποίηση/ Πολιτικέςεξελίξεις/ Τεχνολογία και πληροφορική/ Οικολογικές ανησυχίες/ Η εξέλιξη της οικονοµικής «ιδεολογίας» Χρηµατοοικονοµική ανάπτυξη Παγκοσµιοποίηση Πολιτικές εξελίξεις Τεχνολογία και πληροφορική Οικολογικές ανησυχίες Η εξέλιξη της οικονοµικής «ιδεολογίας» Απελευθέρωση αγορών συναλλάγµατος και κεφαλαίων οµή χρηµατοοικονοµικών διαθεσίµων Επενδυτική κινητικότητα ιεθνοποίηση κεφαλαίων και αναζήτηση αποδόσεων Χρηµατοοικονοµική «µηχανική» και καινοτοµία Απότηνκαινοτοµίαστην «µηπραγµατικήοικονοµία» : H οικονοµική κρίση Είναι όλοι χρεωµένοι; 5 6
Χρηµατοοικονοµική ανάπτυξη/ Παγκοσµιοποίηση/ Πολιτικές εξελίξεις/ Τεχνολογία και πληροφορική/ Οικολογικές ανησυχίες/ Η εξέλιξη της οικονοµικής «ιδεολογίας» Χρηµατοοικονοµική ανάπτυξη/ Παγκοσµιοποίηση/ Πολιτικές εξελίξεις/ Τεχνολογία και πληροφορική/ Οικολογικές ανησυχίες/ Η εξέλιξη της οικονοµικής «ιδεολογίας» Global vs International economy Πολυεθνικές εταιρείες Άνοδος όγκου εµπορικών συναλλαγών αλληλεξάρτηση κρατών ιεθνικές συνεργασίες (EU, NAFTA) H αλλαγή στις συνθήκες εργασίας Ηπτώσητου «τείχους»καιηέξοδοςτηςστερλίναςαπότο EMS!! ΗΚίναανοίγειτασύνορα Τοζήτηµατηςενέργειαςκαιτουελέγχουτης πολεµώντας για το πετρέλαιο και τους αγωγούς φυσικού αερίου Το µέλλον της Ευρώπης (αν υπάρχει) 7 8
Χρηµατοοικονοµική ανάπτυξη/ Παγκοσµιοποίηση/ Πολιτικές εξελίξεις/ Τεχνολογία και πληροφορική/ Οικολογικές ανησυχίες/ Η εξέλιξη της οικονοµικής «ιδεολογίας» 1900: Μαζική παραγωγή οικονοµίες κλίµακας γραµµές παραγωγής τυποποίηση 1970: Υπολογιστές Business Process Engineering (BPR) ATMs, EPOST Μείωσηκόστους vsκόστοςανεργίας, ασφάλισης, κοινωνικής αποσταθεροποίησης. Χρηµατοοικονοµική ανάπτυξη/ Παγκοσµιοποίηση/ Πολιτικές εξελίξεις/ Τεχνολογία και πληροφορική/ Οικολογικές ανησυχίες/ Η εξέλιξη της οικονοµικής «ιδεολογίας» Τotal Quality Management Process Quality vs Product Quality Έµφαση στην ικανοποίηση του πελάτη Kάντοσωστάαπότηναρχή Εκπαίδευση Teamwork Conformance (prevention appraisal) vsnon conformance costs (internal external failure) Computerized Management for Organizational Recourses Materials requirements Planning (MRP) Manufacturing Recourse Planning (MRP II) Enterprise-Wide Recource planning (ERP ΕRP ΙΙ) 9 10
Χρηµατοοικονοµική ανάπτυξη/ Παγκοσµιοποίηση/ Πολιτικές εξελίξεις/ Τεχνολογία και πληροφορική/ Οικολογικές ανησυχίες/ Η εξέλιξη της οικονοµικής «ιδεολογίας» Χρηµατοοικονοµική ανάπτυξη/ Παγκοσµιοποίηση/ Πολιτικές εξελίξεις/ Τεχνολογία και πληροφορική/ Οικολογικές ανησυχίες/ Η εξέλιξη της οικονοµικής «ιδεολογίας» Τσέρνοµπιλ Υδάτινοι και δασικοί πόροι Mad cows Πιέσεις στο κλίµα και την ατµόσφαιρα Πυρηνική εποχή. ΚΕΥΝΣΙΑΝΙΣΜΟΣ Ελεύθερη αγορά αλλά και κρατικός παρεµβατισµός µέσω φορολογικών και δηµοσιονοµικών πολιτικών προκειµένου να διατηρηθεί κράτος πρόνοιας και πλήρης απασχόληση VS ΜΟΝΕΤΑΡΙΣΜΟΣ Ελεύθερη αγορά αλλά χωρίς καµία κρατική παρέµβαση γιατί επιφέρει στρέβλωση στην αγορά λόγω διόγκωσης κρατικού τοµέα, υψηλών φόρων και περιοριστικών νοµοθεσιών 11 12
ΜΕΘΟ ΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ PORTER Έµφαση στο µικροοικονοµικό περιβάλλον και ιδιαίτερα στο περιβάλλον τουτοµέαόπουδραστηριοποιείταιηεπιχείρηση (σεαντίθεσηµετη PEST µέθοδο που δίνει έµφαση στο µακροοικονοµικό περιβάλλον) 5 σηµεία αναφοράς: - Επίπεδο ανταγωνιστικότητας έναντι των υπαρχουσών οµολόγων εταιρειών - υνατότηταεισόδουνέων «παικτών» (πατέντες, νοµοθετικοίπεριορισµοί, πολιτικές, οικονοµίες κλίµακας, πρόσβαση στα δίκτυα διανοµής, απαιτήσεις σε κεφάλαια) - υνατότητα προσφοράς υποκατάστατων προϊόντων - ιαπραγµατευτικήισχύςέναντιτωνπροµηθευτών (ποσότητααναγκών, αριθµός προµηθευτών, καθετοποίηση παραγωγής) - ιαπραγµατευτική ισχύς των πελατών έναντι της εταιρείας (ελαστικότητα καµπύληςζήτησης) 13 14
ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ ΚΑΜΠΥΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ Στενότητα : Σεένααγαθόυπάρχειστενότηταότανµίαµονάδατουωφελείκάποιον. Εναλλακτικάότανητιµήτουείναιµηδενικήτότεηζήτησήτουείναι ψηλότερη από την προσφορά του. Προϊόν Α Αποδοτικό σηµείο Ανέφικτο σηµείο Στενότητα Ανάγκη επιλογής Μη αποδοτικό σηµείο Κόστος ευκαιρίας : Η αξία από την οποία κανείς παραιτείται προκειµένου να κάνει µια επιλογή. Εναλλακτικά η απόδοση που θα είχε η καλύτερη εναλλακτική χρήση των απαιτούµενων πόρων. Sunk costs : Προϊόν Α Προϊόν Β Μετακίνηση καµπύλης λόγω ανάπτυξης ΑγοράαυτοκινήτουΕυρώ 10.000 Σηµερινόαξία (κόστοςευκαιρίας) Ευρώ 6.000 ΑΡΑ Sunk cost Ευρώ 4.000 Προϊόν Β 15 16
ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τι διαφέρουν στενότητα και φτώχεια; Χωρίς στενότητα υπάρχει κόστος ευκαιρίας; Μπορεί ένα αγαθό να είναι δαπανηρό αλλά όχι σπάνιο; Σεκάποιονησίέναςεργαζόµενοςµπορείείτεναψαρέψειέναψάριείτεναπλέξειδύο καλάθια. α) Ποιο είναι το κόστος ευκαιρίας ενός ψαριού; β) Αν ο εργαζόµενος πετύχαινε σεµίαώραναψαρέψειδύοψάριαήναπλέξειτέσσερακαλάθιαποιογίνεταιτοκόστος ευκαιρίας ενός ψαριού; γ) Τι θα αύξαινε το κόστος ευκαιρίας ενός ψαριού; έκαεργαζόµενοιµπορούνναεκτελούνµετηνίδιααπόδοσηοέναςτηδουλειάτου άλλου. Ο πρώτος εργαζόµενος παράγει έργο αξίας 100 ευρώ, ο δεύτερος 90, και ούτω καθεξήςωςτοντελευταίοπουπαράγειέργο 10 ευρώ. Πόσηαύξησηµπορείνα απαιτήσει ο εργαζόµενος που παράγει έργο 100 ευρώ και πόση αυτός που παράγει έργο 50 ευρώ; Μπορείτε να εξηγήσετε γιατί σε περιόδους ύφεσης οι επιχειρήσεις δαπανούν περισσότερο χρόνο για να εκπαιδεύσουν εργαζοµένους; Mιά οικονοµία παράγει τα αγαθά Α και Β. Κατόπιν σηµειώνεται τεχνολογική πρόοδος αλλάµόνοστοα. Μπορείτότεηοικονοµίανακαταναλώνειπερισσότερακαιαπόταδύο αγαθά; Πως επηρεάζουν την καµπύλη παραγωγικής δυνατότητας µιας χώρας τα ακόλουθα γεγονότα: α) Μεγαλώνει η ανεργία β) Η παραγωγικότητα των εργαζοµένων διπλασιάζεται και γ) Η κυβέρνηση υποχρεώνει τους κτηνοτρόφους να καταστρέψουν µέρος των κοπαδιών τους. Η παραγωγική δυνατότητα ενός εργοστασίου που παράγει σίδηρο ή χάλυβα µπορεί να είναι εναλλακτικά όπως στον παρακάτω πίνακα: α) Η καµπύλη παραγωγικής δυνατότητας δείχνει σταθερό ή αυξανόµενο κόστος; β) Αν η παραγωγή µεταβληθεί από την επιλογή Β στην Γ.Ποιό είναι το κόστος ευκαιρίας του τόνου χάλυβασεσχέσηµετοσίδηρο; Ανοσίδηροςπουλιέται 50 ευρώοτόνοςπόσοπρέπεινα πουλιέται ο χάλυβας για να συµφέρει αυτή η µεταβολή; Α Β Γ ΧΑΛΥΒΑΣ 0 6 10 12 ΣΙ ΗΡΟΣ 18 12 6 0 17 18
ΖΗΤΗΣΗ ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ Ζήτηση και Προσφορά Οι ποσότητες του αγαθού που ζητούνται προς αγορά. Μελλοντική ζήτηση vs Παρελθοντική ζήτηση Ζήτηση vs Επιθυµία Παράγοντες ζήτησης : Τιµή αγαθού Τιµή υποκατάστατων Τιµή συµπληρωµατικών Οικογενειακό εισόδηµα Όρεξη και Μόδα Προσδοκίες Εθνικό προϊόν και κατανοµή του ιαφήµιση και Μάρκετιγκ 19 20
ΖΗΤΗΣΗ = f (ΤΙΜΗ ) ΖΗΤΗΣΗ = f (ΤΙΜΗ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΟΥ ) Τιµή Α Β Η καµπύλη ζήτησης έχει αρνητική κλίση (Σε χαµηλότερες τιµές υπάρχει µεγαλύτερη ζήτηση και αντιστρόφως) Η καµπύλη ζήτησης δεν είναι κατ ανάγκην ευθεία ΕµβαδόνΑ/ ΕµβαδόνΒ= ; Τιµή υποκατάστατου αγαθού Όσοµεγαλώνειητιµήτου υποκατάστατου, τόσο µεγαλώνει η ζητούµενη ποσότητα του αρχικού αγαθού Ποσότητα Ζητουµένη ποσότητα αρχικού αγαθού 21 22
ΖΗΤΗΣΗ = f (ΤΙΜΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΥ ) ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΚΑΜΠΥΛΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Τιµή συµπληρωµατικού αγαθού Τιµή D1 D2 Μεγαλύτερη ζήτηση στην ίδια τιµή Αύξηση εισοδήµατος Όσοµεγαλώνειητιµήτου συµπληρωµατικού, τόσο µικραίνει η ζητούµενη ποσότητα του αρχικού αγαθού Αύξηση τιµών υποκατάστατων Πτώση τιµών συµπληρωµατικών Αλλαγές ορέξεων Ζητουµένη ποσότητα αρχικού αγαθού Ζητουµένη ποσότητα 23 24
ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΖΗΤΗΣΗΣ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΖΗΤΗΣΗΣ ε = % µεταβολήποσότητας % µεταβολή τιµής ε = % µεταβολήποσότητας % µεταβολή τιµής Περίπτωση 1: Ελαστικήζήτηση (ε > 1) ΠΑΛΑΙΑ ΝΕΑ %ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ 1,000,000 1,500,000 50 ΤΙΜΗ 1 0,9 10 ΑΠΑΝΗ 1,000,000 1,350,000 35 Περίπτωση 2: Ανελαστική ζήτηση (ε < 1) ΠΑΛΑΙΑ ΝΕΑ %ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ 200,000 210,000 5 ΤΙΜΗ 2 1 50 ΑΠΑΝΗ 400,000 210,000 35 ε = 50% / 10% = 5 Παρατήρηση : Ηµείωσητηςτιµήςαυξάνειτηδαπάνη (καιη αύξηση τη µειώνει) ε = 5 % / 50% = 0,1 Παρατήρηση : Ηµείωσητηςτιµήςµειώνειτηδαπάνη (καιη αύξηση τη αυξάνει) 25 26
ΕΙΣΟ ΗΜΑΤΙΚΗ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΑΥΡΟΕΙ ΗΣ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ε = % µεταβολήποσότητας % µεταβολή εισοδήµατος ε = % µεταβολήποσότηταςπροϊόντοςα % µεταβολή τιµής προϊόντος Β ΚΑΝΟΝΙΚΑ ε> 0 ΑΓΑΘΑ ΚΑΤΩΤΕΡΑ ε < 0 ΑΝΕ> Ο (ΖΗΤΕΙΤΑΙΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗΠΟΣΟΤΗΤΑΑΠΟΤΟΑ, ΟΤΑΝ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ Η ΤΙΜΗ ΤΟΥ Β) ΤΟΤΕ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΝΕ< Ο (ΖΗΤΕΙΤΑΙΜΙΚΡΟΤΕΡΗΠΟΣΟΤΗΤΑΑΠΟΤΟΑ, ΟΤΑΝ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ Η ΤΙΜΗ ΤΟΥ Β) ΤΟΤΕ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ε> 1 ΧΑΜΗΛΗΣ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ε < 1 ΑΝΕ= 0 ( ΕΝ ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΕΙΤΑΙΗΠΟΣΟΤΗΤΑΑΠΟΤΟΑ, ΟΤΑΝ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ Η ΤΙΜΗ ΤΟΥ Β) ΤΟΤΕ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΑΣΧΕΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Είδη πολυτελείας Είδη πρώτης ανάγκης 27 28
ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΜΠΥΛΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ Οιποσότητεςτουαγαθούπουοιήδηυπάρχοντεςήοι «ενδυνάµει» παραγωγοί προµηθευτές θα είναι διατεθειµένοι να παράγουν σε µια ορισµένη τιµή. Market vs individual προσφορά Παράγοντες προσφοράς : Η τιµή του προϊόντος που µπορεί να επιτευχθεί Οι τιµές άλλων αγαθών ιαµόρφωσηκόστουςπαραγωγής (µισθοί, επιτόκια, πρώτεςύλες, προσδοκίες) Τεχνολογικές εξελίξεις Καιρός τιµή Προσφερόµενη ποσότητα 29 30
ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΑΥΞΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ Όταν βελτιώνεται η τεχνολογία παραγωγής ενός προϊόντος, η καµπύλη προσφοράς µετατοπίζεται προς τα έξω και δεξιά Όταν µειώνονται, οι τιµές των παραγωγικών συντελεστών, η καµπύλη προσφοράς µετατοπίζεται προς τα έξω και δεξιά Όταν οι καιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές για την παραγωγή ενός αγροτικού προϊόντος, η καµπύλη προσφοράς µετατοπίζεται προς τα έξω και δεξιά Όταν αυξάνεται ο αριθµός των επιχειρήσεων, η αγοραία καµπύλη προσφοράς µετατοπίζεται προς τα έξω και δεξιά τιµή P Στα αντίθετα σενάρια η καµπύλη προσφοράς µετατοπίζεται προς τα µέσα και αριστερά Q1 Q2Προσφερόµενη ποσότητα 31 32
ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ - ΖΗΤΗΣΗΣ ΚΑΤΩΤΑΤΗ ΤΙΜΗ Τιµή Τιµή ισορροπία Πλεόνασµα Τιµή ισορροπίας Ποσότητα ισορροπίας Ποσότητα Ζητούµενη ποσότητα Προσφερόµενη ποσότητα Ποσότητα 33 34
ΑΝΩΤΑΤΗ ΤΙΜΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Τιµή Τιµή S1 S2 Ρ1 Ρ2 ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ Ο ΗΓΕΙ ΣΕ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ (Q2>Q1) ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΤΙΜΗ (P2<P1) Έλλειµµα Προσφερόµενη ποσότητα Ζητούµενη ποσότητα Ποσότητα Q1 Q2 Ποσότητα 35 36
ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Τιµή D2 Ρ2 Ρ1 D1 ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Ο ΗΓΕΙ ΣΕ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ (Q2>Q1) ΚΑΙ ΜEΓΑΛΥΤΕΡΗ ΤΙΜΗ (P2<P1) ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Η παραγωγική διαδικασία Q1 Q2 Ποσότητα 37 38
Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ Η ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ «ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΩΝ» ΠΟΡΩΝ ΣΕ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ: ΓΗ (ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ Η ΠΗΓΗ) ΑΜΟΙΒΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ (ΦΥΣΙΚΟ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ) ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (ΡΙΣΚΟ VS ΚΕΡ ΟΣ) Εξέταση της σχέσης : ΑΠΟ ΟΣΕΙΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ Αύξηση Παραγωγής Αύξηση χρησιµοποιούµενων πόρων Ανείναι > ή = 1 τότεηπαραγωγήαυξάνεταισεποσοστόµεγαλύτεροή ίσο από την αύξηση των διαθέσιµων πόρων, πράγµα θετικό για την επιχείρηση Ανείναι < 1 τότεηπαραγωγήαυξάνεταισεποσοστόµικρότεροαπότην αύξηση των διαθέσιµων πόρων, πράγµα αρνητικό για την επιχείρηση Για κάθε µονάδα ποσοστιαίας αύξησης των χρησιµοποιούµενων πόρων πόσο θα αυξηθεί η παραγωγή 39 40
ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ Επιτυγχάνονται όταν µειώνεται το µέσο κόστος λόγω της παραγωγής µεγαλύτερης ποσότητας προϊόντος Κόστος είναι το µέτρο της χρήσεως πόρων για κάποιο σκοπό ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ οικονοµίες κλίµακας ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ οικονοµίες κλίµακας Cost object : Η οντότητα στην οποία αποδίδεται (χρεώνεται) το κόστος (πχ προϊόν, διαδικασία, εργαζόµενοι, υπηρεσιακή µονάδα κλπ) Cost driver : Το µέτρο της δραστηριότητας το οποίο χρησιµεύει για τη χρέωση του κόστους (πχ ώρες εργασίας, χρόνος χρήσεως υπολογιστών, χιλιόµετρα που διανύθηκαν κλπ) 41 42
ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ Direct materials Direct labor Manufacturing Overhead Indirect materials Indirect labor Factory operating costs Non manufacturing costs Selling costs Administrative expenses PRIME COSTS CONVERSION COSTS Product costs (Συστατικότουκόστουςπωληθέντων) vs. period costs(λογιστικοποιούνται ως έξοδα χρήσεως) Direct costs (αποδιδόµενα) vs. Indirect (κοινά) costs Fixed vs. variable cost Marginal costs (To κόστος που θα δηµιουργήσει µια επιπλέον µονάδα παραγωγής) Relevant costs Make or Buy decision: λαµβάνονται υπόψη τα «σχετικά» κόστη / τα «παλαιά» κόστη θεωρούνται άσχετα / τα κόστη που δε διαφέρουν µεταξύ των δύο επιλογών αγνοούνται / η ύπαρξη ανεκµετάλλευτης παραγωγικής δυναµικότητας (idle capasity) καθορίζει το κόστος ευκαιρίας ) 43 44
Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ (Transfer pricing) Cost plus pricing Tο κόστος παραγωγής + ένα ποσοστό (markup) Market pricing H τιµήπουµπορείναεπιτευχθείστηναγορά Negotiated prices Ελευθερία διαπραγµάτευσης ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ Μορφές αγορών 45 46
ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΟΡΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΤΕΛΟΥΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΕΙ ΟΣ ΑΓΟΡΑΣ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ ΚΛΑ ΟΙ ΠΟΛΛΟΙ ΟΜΟΙΟΓΕΝΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΠΟΛΛΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ Η ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ ΙΑΦΟΡΕΣ ΟΛΙΓΟΠΩΛΙΟ ΕΛΑΧΙΣΤΟΙ ΑΣΗΜΑΝΤΗ Η ΚΑΜΙΑ ΙΑΦΟΡΑ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΧΑΛΥΒΑΣ, ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ, ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΙΜΩΝ ΚΑΝΕΝΑΣ ΚΑΠΟΙΟΣ ΚΑΠΟΙΟΣ Ελλιπής πληροφόρηση τιµών Επιτηδευµένη διαφοροποίηση προϊόντων Πιστή πελατεία Κινήσεις καταναλωτών Χρόνοςγιαείσοδοκαιέξοδοαπότηναγορά Ευρεσιτεχνίες, Σήµατα Κρατικός παρεµβατισµός ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΕΝΑΣ ΜΟΝΑ ΙΚΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ 47 48
ΧΡΗΣΙΜΑ ΓΙΑΤΙ: ΜΟΝΟΠΩΛΙA: ΧΡΗΣΙΜΑ Η ΕΠΙΒΛΑΒΗ; ΕΠΙΒΛΑΒΗ ΓΙΑΤΙ: ΜΟΝΟΠΩΛΙA: ΧΡΗΣΙΜΑ Η ΕΠΙΒΛΑΒΗ; Έχουν τη δυνατότητα ανάπτυξης οικονοµιών κλίµακας Έχουν δυνατότητα µεγαλύτερης δαπάνης για έρευνα και ανάπτυξη Ευκολότερη άντληση κεφαλαίων Εισαγωγή καινοτόµων προϊόντων Τα κέρδη ανταµοιβή κινδύνων Ρυθµίζουν ποσότητα και τιµή σε επίπεδα που εξασφαλίζουν υπερκέρδη και όχι σε επίπεδα ισορροπίας που θα ωθούνταν από τον ανταγωνισµό Χρησιµοποιούν διαφοροποίηση τιµών Κίνητρο για διαφοροποίηση προϊόντος Πρακτικές αισχροκέρδειας Επιχειρηµατικές πρακτικές σύνθλιψης του ανταγωνισµού Κοινωνική και οικολογική ασυνειδησία 49 50
ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΩΝ Αποτροπή δηµιουργίας τους Κρατικοποίηση σηµαντικών τοµέων (στόχοι διαφορετικοί από τη µεγιστοποίησητουκέρδους, ανάγκηεξασφάλισηςποιότητας, προστασία κοινωνικού συνόλου) Καθορισµός ορίων στη λειτουργία µονοπωλιακών ή ολιγοπωλιακών µονάδων Αντί τραστ νοµοθεσίες ΜΟΡΦΕΣ: Πλήρης απελευθέρωση βιοµηχανίας επιχειρήσεων (επιλογή ελεύθερου ανταγωνισµού) Μερικήµεταβίβασηυπηρεσιώνσειδιωτικέςεταιρείες (Σίτισηστρατού, καθαριότητα νοσοκοµείων) ια µέσου των χρηµατιστηρίων ΣΤΟΧΟΙ: Αποτελεσµατικότητα µε την εισαγωγή ιδιωτικοοικονοµικών κριτηρίων Έσοδα για τον προϋπολογισµό ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ Πάταξη γραφειοκρατίας και κοµµατικών επιρροών 51 52
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ: Υπάρχουναρκετέςεταιρείεςπουπαράγουνστηνουσίατοίδιοαγαθό, το οποίο όµως προσπαθούν να διαφοροποιήσουν στα µάτια των καταναλωτών ΜΕΘΟ ΟΙ ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ: ηµιουργία διαφορετικών χαρακτηριστικών (ανάλογα µε τους καταναλωτές στόχους) Έµφαση στη συσκευασία ιαφοροποίηση σε συνθήκες πώλησης, εγγυήσεων, service ιαφορετική γεωγραφική περιοχή ιαφήµιση - Marketing AΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Σπατάλη πόρων, απώλεια οικονοµιών κλίµακας, υψηλότερο κόστος ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ: Υπάρχουν λίγες εταιρείες και σε αυτό διαφοροποιείται τόσο από το µονοπώλιο (µία εταιρεία) ή το µονοπωλιακό ανταγωνισµό (πολλές εταιρείες) Παράγουν στην ουσία σχετικά αγαθά. Κύριο χαρακτηριστικό η αλληλεξάρτηση των παραγωγών στο θέµα τιµής και ποσότητας Γνωστή µορφή : υοπώλιο ΟΛΙΓΟΠΩΛΙΟ 53 54
ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ Μέτρηση Εθνικού προϊόντος ΕΙΣΟ ΗΜΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ ΖΗΤΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΑ/ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 55 56
ΑΕγχΠ (εγχώριο) ΑΕγχΠ (εγχώριο) Ως Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕγχΠ) ορίζεται η συνολική αξία των παραγόµενων αγαθών και υπηρεσιών σε µια οικονοµία (χώρα) σε µια συγκεκριµένη χρονική περίοδο (συνήθωςετησίως). (έστω και αν παράγονται από αλλοδαπούς) ΑΕγχΠ = C + I + G +NX (ιδιωτικήκατανάλωση + επενδύσεις + δηµόσιεςδαπάνες + εξαγωγές εισαγωγές) ΑΕγχΠ = C + I + G +NX αγορά µηχανηµάτων από τις επιχειρήσεις κατασκευή νέων κατοικιών. µεταβολή στα αποθέµατα. Oι δαπάνες της κυβέρνησης αλλά και των άλλων φορέων της δηµόσιας διοίκησης που γίνονται για: κατασκευή δρόµων, λιµανιών, αεροδροµίων, σχολικών και νοσοκοµειακών συγκροτηµάτων που γίνονται από ιδιώτες κατασκευαστές για λογαριασµότουκράτους. 57 58
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΑΕΠ (εθνικό) ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Εξαρτάται από : ιαθέσιµο εισόδηµα Επιτόκια Συνολικός πλούτος ΕΠΕΝ ΥΣΗ Εξαρτάται από : Επιτόκια Μελλοντικές προσδοκίες ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ Εξαρτάται από Συναλλαγµατικές ισοτιµίες Επίπεδο πληθωρισµού Ως Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕγχΠ) ορίζεται η συνολική αξία των παραγόµενων αγαθών και υπηρεσιών από τους πολίτες µιας χώρας σε µια συγκεκριµένη χρονική περίοδο (συνήθωςετησίως). (έστω και αν παράγονται σε άλλες χώρες) Άρα ΑΕΠ = Α.Εγχ.Π + καθαρή εισροή εισοδήµατος από την αλλοδαπή. 59 60
ΑΕγχΠ vs AEΠ ΚΑΘΑΡΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ Παράδειγµα: Η αξία των αυτοκινήτων τα οποία παράγονται από το εργοστάσιο µιας Ιαπωνικής εταιρείας στην Ισπανία αποτελούν τµήµα του Α.Εγχ.Π. της Ισπανίας. Τα κέρδη όµως του εργοστασίου στην Ισπανία τα οποία λαµβάνουν οι µέτοχοι αποτελούν µέρος του ΑΕΠ της Ιαπωνίας. ΑΕΠ - Αποσβέσεις Απόσβεση: H µείωση της αξίας ενός περιουσιακού στοιχείου Καθαρή επένδυση = Ακαθάριστη επένδυση Απόσβεση 61 62
ΕΘΝΙΚΟ ΕΙΣΟ ΗΜΑ (ΝΙ) = Καθαρό Εθνικό Προϊόν Έµµεσοι Φόροι ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΕΙΣΟ ΗΜΑ (ΡΙ) = Εθνικό Εισόδηµα Φόροι Ανωνύµων Εταιρειών Εισφορές Φόροι Κοινωνικών Ασφαλίσεων - Αδιανέµητα Κέρδη Ανωνύµων Εταιρειών + Μεταβιβαστικές Πληρωµές ΙΑΘΕΣΙΜΟ ΕΙΣΟ ΗΜΑ (DI) = Προσωπικό Εισόδηµα Φόροι Εισοδήµατος Η σηµαντικότερη µεταβλητή προσδιορισµού της συνολικής ζήτησης και συνεπώς του εθνικού προϊόντος είναι η ιδιωτική κατανάλωση που εξαρτάται άµεσα από το ιαθέσιµο Εισόδηµα. ΑΕΠ vs. ΕΥΗΜΕΡΙΑ Καταγράφει µόνο τις εγχρήµατες συναλλαγές αγοράς ε καταγράφει έσοδα από παράνοµες πράξεις ε καταγράφει συναλλαγές οι οποίες δεν πραγµατοποιούνται µέσααπότοσύστηµατηςαγοράς (π.χ. οιυπηρεσίεςτης νοικοκυράς) ε λαµβάνει υπόψη τη διαχρονική ποιοτική µεταβολή των αγαθών και υπηρεσιών που περιλαµβάνονται στον υπολογισµό του ΑΕΠ. ε λαµβάνει υπόψη τη διαχρονική ποιοτική µεταβολή του βιοτικού επιπέδουτωνανθρώπων (π.χ. µείωσητωνωρώναπασχόλησης) και κυρίως ε µετράει τη διανοµή του πλούτου στους κατοίκους. 63 64
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΑΕΠ Υποθέτουµε ότι µια οικονοµία παράγει ν αγαθά και ότι το έτος βάσης είναι το 2000, δηλαδή ως τιµές βάσης λαµβάνονται οι τιµές αγοράς που έχουν διαµορφωθεί το 2000. Στη περίπτωση αυτήισχύει: Πραγµατικό ΑΕΠ (2005) = ΟνοµαστικόΑΕΠ (2005) = ν 1 ν 1 Τ 2000 Π2005 Τ2005 Π 2005 ΑΠΟΠΛΗΘΩΡΙΣΤΗΣ Ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ είναι ο λόγος του ονοµαστικού ΑΕΠ προς το πραγµατικό ΑΕΠ. Συνεπώς ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ αποτελεί ένα δείκτη σχετικών τιµών µε τον οποίο συγκρίνουµε τις τιµές των προϊόντων και υπηρεσιών κατά την τρέχουσαπερίοδοµετιςαντίστοιχεςτιµέςτουέτουςβάσης. Η ποσοστιαία µεταβολή του αποπληθωριστή του ΑΕΠ αποτελεί το µέτρο του πληθωρισµού σε µια οικονοµία για µια δεδοµένη χρονική περίοδο. ΓιατοέτοςβάσηςτοονοµαστικόκαιτοπραγµατικόΑΕΠείναιτο ίδιο. 65 66
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΝΘΥΣΗ ΙΑΚΥΜΑΝΣΕΙΣ Η ετήσια ποσοστιαία µεταβολή του πραγµατικού ΑΕΠ µιας οικονοµίαςονοµάζεταιρυθµόςοικονοµικήςµεγέθυνσης. Αποτελεί ως εκ τούτου ένα µέτρο της σχετικής οικονοµικής επίδοσης µια χώρας καθώς µας προσφέρει τη δυνατότητα να σύγκρισης είτε µε τους ρυθµούς µεγέθυνσης προηγουµένων ετών στην ίδια οικονοµία είτε µε τους ρυθµούς µεγέθυνσης άλλων οικονοµιών, την ίδια χρονική περίοδο. Η οικονοµική µεγέθυνση µιας οικονοµίας υπόκεινται σε διακυµάνσεις. ηλαδή υπάρχουν χρονικές περίοδοι κάποιων ετών όπου υπάρχει οικονοµική ύφεση και συνεπώς ρυθµός µεγέθυνσης επιβραδύνεται οδηγώντας σε αύξηση της ανεργίας ενώ υπάρχουν άλλες περίοδοι οι οποίες χαρακτηρίζονται από αύξηση του ρυθµού οικονοµικής ανάπτυξης µε συνέπεια την επιτάχυνση του ρυθµού αύξησης του ΑΕΠ και µείωσης της ανεργίας. Αυτή η αλληλουχία φάσεων της ανάπτυξης µιας οικονοµίας ονοµάζεται οικονοµικές διακυµάνσεις. 67 68
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ vs ΥΝΗΤΙΚΟ ΑΕΠ Με τον όρο δυνητικό ΑΕΠ εννοούµε το επίπεδο παραγωγής που είναι αποτέλεσµα της πλήρους απασχόλησης των παραγωγικών συντελεστών µιας οικονοµίας. Το δυνητικό προϊόν αποτυπώνει τις παραγωγικές δυνατότητες µιας οικονοµίας. Η απόκλιση του πραγµατικού από το δυνητικό ΑΕΠ αντιπροσωπεύει το παραγωγικό έλλειµµα ή παραγωγικό κενό της οικονοµίας, το οποίοοφείλεταικατάκύριολόγοστηµηπλήρηαπασχόλησηήµη αποτελεσµατικήχρήσητωνπαραγωγικώνσυντελεστών. απάνη: Υ = C + I + G + NX (1) ιάθεσητουεισοδήµατος: Υ = C + G + S (2) όπου S = Εθνική αποταµίευση = Ιδιωτική + ηµόσια αποταµίευση (3) Ιδιωτική αποταµίευση = Y (Φόροι Μεταβιβαστικές πλ.) C (4) ηµόσιααποταµίευση = Φόροι G Μεταβιβαστικές πληρωµές (5) (1),(2) S = I + NX (6) (3),(6) Ιδιωτική + ηµόσια αποταµίευση = I + NX (7) Ιδιωτική αποταµίευση - ηµόσιο έλλειµµα = I - Εµπορικό έλλειµµα Ιδιωτική αποταµίευση + Εµπορικό έλλειµµα = I + ηµόσιο έλλειµµα Χρηµατοδοτικοί πόροι (Ιδιωτικέςαποταµιεύσεις + δανειοληψία από άλλες χώρες) Συνολικός δανεισµός (για χρηµατοδότηση επενδύσεων + δηµοσίου ελλείµµατος) (7) Ι + G +NX = Ιδιωτική αποταµίευση + (Φόροι - Μεταβιβαστικές πληρωµές) 69 Εγχύσεις (ενέσεις) εκροές (διαρροές) 70
ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ Το ισοζύγιο πληρωµών αποτυπώνει όλες τις συναλλαγές µεταξύ των κατοίκων µιας χώρας και των κατοίκων οι οποίες πραγµατοποιούνται σε µια δεδοµένη χρονική περίοδο ανεξάρτητα απότονόµισµαστοοποίοέχουνπραγµατοποιηθείοισυναλλαγές. Το Ισοζύγιο Πληρωµών αποτελείται από το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και το ισοζύγιο κίνησης κεφαλαίων. ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ Εμπορικό Ισοζύγιο(Εξαγωγές Εισαγωγές) ΙσοζύγιοΥπηρεσιών(ταξιδιωτικόσυνάλλαγμα, ναυτιλιακόσυνάλλαγμα, λοιπές υπηρεσίες) Ισοζύγιο Πληρωμών(τόκοι, ενοίκια, μερίσματα και κέρδη, μισθοί και αμοιβές) Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων(μεταβιβάσεις από την Ε.Ε. και μεταναστευτικά εμβάσματα). ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Άµεσες Ξένες Επενδύσεις Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου άνεια της Γενικής Κυβέρνησης 71 72
ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Με τον όρο πληθωρισµό ορίζουµε τη συνεχή άνοδο του γενικού επιπέδουτωντιµώνσεµιαοικονοµία. ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ Πληθωρισµός - Ανεργία Η ύπαρξη πληθωρισµού σε µια οικονοµία οδηγεί στην µείωση της πραγµατικής αξίας του εισοδήµατος και συνεπώς µειώνεται η αγοραστικήδύναµητωννοικοκυριών. P P P = P P t t 1 t 73 74
ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΖΗΤΗΣΗΣ - ΚΟΣΤΟΥΣ Πληθωρισµός Ζήτησης. ηµιουργείται όταν η συνεχής αύξησης του γενικού επιπέδου των τιµών οφείλεται στη αύξηση της συνολικής δαπάνης στην οικονοµία. Ο πληθωρισµός ζήτησης συνήθως δηµιουργείται όταν η οικονοµία βρίσκεται κοντά στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης. Συνήθως οδηγεί στην αύξηση της συνολικής παραγωγής. Πληθωρισµός Κόστους. Ορίζεται ως η ποσοστιαία µεταβολή των τιµώνωςαποτέλεσµατηςαύξησηςτουκόστουςπαραγωγής. Βασική αιτία αυτού του τύπου πληθωρισµού είναι η αύξηση των τιµών των πρώτων υλών όπως του πετρελαίου το 1973, 1979 αλλά και πρόσφατα. Συνήθως οδηγεί σε µείωση της συνολικής παραγωγής. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ Κόστος ευκαιρίας του χρήµατος. Ο πληθωρισµός οδηγεί σε αύξηση του κόστους ευκαιρίας παρακράτησης ρευστών διαθεσίµων. Κόστος αβεβαιότητας. Οδηγεί στη δηµιουργία προσδοκιών για πληθωρισµό στο µέλλον και εισάγει την αβεβαιότητα στις µελλοντικές συναλλαγές στην οικονοµία. Π.χ. κάνει τις επενδυτικές αποφάσεις περισσότερο αβέβαιες. Φορολογική επιβάρυνση. Στην περίπτωση κατά την οποία δεν υπάρχει αναπροσαρµογή των φορολογικών κλιµακίων µε βάση τον πληθωρισµό τότε καθώς το ονοµαστικό εισόδηµα αυξάνεται πληρώνουµε περισσότερο φόρο χωρίς το εισόδηµα να έχει αυξηθεί πραγµατικά. Αναδιανοµή του εισοδήµατος. Στην περίπτωση κατά την οποία ο πληθωρισµός δεν είναι προσδοκώµενος τότε έχουµε αναδιανοµή του εισοδήµατος και γενικότερα του πλούτου. Σε περίπτωση µη προσδοκώµενης αύξησης του πληθωρισµού έχουµε αναδιανοµή του πλούτου από τους πιστωτές στους χρεώστες. Το αντίθετο συµβαίνει όταν υπάρχει µια µη προσδοκώµενη µείωση του πληθωρισµού. 75 76
ΑΝΕΡΓΙΑ Ως ποσοστό ανεργίας ορίζεται το ποσοστό των ατόµων τα οποία ανήκουν στο εργατικό δυναµικό τα οποία δεν έχουν απασχόληση αν καιεπιθυµούνναεργασθούν. Ως φυσικό ποσοστό ανεργίας ορίζεται το ποσοστό ανεργίας που υπάρχεισεµιαοικονοµίαότανηαγοράεργασίαςείναισεισορροπία. Το φυσικό ποσοστό ανεργίας είναι διαφορετικό σε κάθε οικονοµία και µεταβάλλεται. Οι παράγοντες που το προσδιορίζουν είναι κυρίως θεσµικοί και διαρθρωτικοί. εν µπορεί να µεταβληθεί από την εφαρµοζόµενη µακροοικονοµική πολιτική της κυβέρνησης. ΕΝΝΟΙΕΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ Ανεργία τριβής. Οφείλεται στο γεγονός ότι η αποχώρηση από µια θέσηεργασίαςκαιηεύρεσηµιαςνέαςδενσυµπίπτουνχρονικά. Πρόκειται για βραχυχρόνια ανεργία. ιαρθρωτική ανεργία. Είναι αποτέλεσµα της αναντιστοιχίας που υπάρχει σε µια οικονοµία µεταξύ των θέσεων εργασίας που προσφέρονται και των δεξιοτήτων και προσόντων αυτών οι οποίοι ζητούν απασχόληση. Η τεχνολογική µεταβολή αποτελεί µια πηγή αυτής της ανεργίας. Εποχική ανεργία. Οφείλεται στην εποχικότητα απασχόλησης που παρουσιάζουν κάποιοι κλάδοι µιας οικονοµίας (π.χ. τουρισµός). 77 78
ΜΕΡΟΣ ΕΒ ΟΜΟ Νοµισµατική και ηµοσιονοµική πολιτική Ανάκαµψη (Recovery) Πάτος (Trough) Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Οικονοµική δραστηριότητα Το γενικό επιχειρηματικό κλίμα είναι ευνοϊκό και επικρατεί αισιοδοξία για το μέλλον. Η ζήτηση και η παραγωγή αυξάνεται και η ανεργία υποχωρεί. Εισοδήµατα και κέρδη αυξάνονται. Κορυφή (Peak) Ύφεση (Recession) Το γενικό επιχειρηματικό κλίμα δεν είναι ευνοϊκό για την ανάληψη επενδύσεων και επικρατεί απαισιοδοξία για το μέλλον. Ανεπαρκής ζήτηση καταναλωτικών αγαθών και ανεργία. Η παραγωγή, τα εισοδήματα και τα κέρδη των επιχειρήσεων βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο τους. Εφαρµογή περιοριστικών πολιτικών για να αποφευχθεί η υπερθέρµανση και ο πληθωρισµός (Fine tuning) Εφαρµογή επεκτατικών πολιτικών για να επιτευχθεί η αναθέρµανση της οικονοµίας και να αναστραφεί η ύφεση (fine tuning) Χρόνος 79 80
LEADING INDICATORS Νέες παραγγελίες Άδειες οικοδοµών είκτες καταναλωτικών προσδοκιών είκτες προσφοράς χρήµατος Απώλειες θέσεων εργασίας Εργάσιµες ώρες είκτες τιµών κοινών µετοχών Χρόνος εξυπηρέτησης προµηθευτών 81 82
Η ΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΧΡΗΜΑ ΣΤΟΧΟΙ Απασχόληση Σταθερότητα τιµών Ισοζύγιο πληρωµών Ανάπτυξη «Ισότητα» ΕΡΓΑΛΕΙΑ Νοµισµατική πολιτική ηµοσιονοµική πολιτική (Φόροι/ απάνες) Νοµοθεσία/ ιοικητικές παρεµβάσεις Ως χρήµα ορίζεται κάθε γενικώς αποδεκτό µέσο πληρωµής για ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών ή για το διακανονισµό χρέους. Λειτουργίες του χρήµατος Συναλλακτική (Εγχρήµατος οικονοµία- διευκόλυνση των συναλλαγών) Μονάδα µέτρησης αξίας (µέσο σύγκρισης αξίας των προϊόντων) Μέσο συσσώρευσης πλούτου (µορφή συνολικού πλούτου υπό µορφή ρευστών διαθεσίµων) 83 84
ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Μ0 = ποσότητα χαρτονοµισµάτων και κερµάτων σε κυκλοφορία (Νοµισµατική Βάση) Μ1 = Μ0 + καταθέσεις όψεως Μ2 = Μ1 + καταθέσεις προθεσµίες στις εµπορικές τράπεζες (εύκολα ρευστοποιήσιµες) Μ3 = Μ2 + προθεσµιακές καταθέσεις και τα πιστοποιητικά καταθέσεων του ιδιωτικού τοµέα, σε εγχώριο και σε ξένο νόµισµα Μ4 = Μ3 + τοποθετήσεις ιδιωτών σε τίτλους διάρκειας µέχρι ένα έτος (έντοκα γραµµάτια και οµόλογα) ΖΗΤΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Συναλλακτική. Εξαρτάταιαπό: (α) τοεισόδηµα, (β) τη συχνότητα είσπραξης του εισοδήµατος και (γ) το βαθµό ανάπτυξης του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος της οικονοµίας (πιστωτικέςκάρτες, ΑΤΜ). Θετικήσυνάρτησητουεισοδήµατος. Κερδοσκοπική. Κόστος ευκαιρίας παρακράτησης ρευστών διαθεσίµων ονοµαστικό επιτόκιο. Αρνητική σχέση ως προς το επιτόκιο. Τα άτοµα αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους επένδυσης καθώςταχρήµαχάνειτηναξίατου. 85 86
ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Προσφορά χρήµατος ονοµάζουµε την ποσότητα χρήµατος που είναι διαθέσιµη σε µια οικονοµία και µπορεί να µετρηθεί σε µια δεδοµένη χρονική στιγµή ως απόθεµα περιουσιακών στοιχείων. Ηπροσφοράχρήµατοςελέγχεταιαπότιςνοµισµατικέςαρχές, δηλαδή την Κεντρική Τράπεζα της χώρας που στην Ευρωζώνη είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η Κεντρική Τράπεζα των χωρών που ανήκουν στην ευρωζώνη είναι ανεξάρτητο ίδρυµα. Ο έλεγχος της λειτουργίας του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος µιας χώρας και η άσκηση της νοµισµατικής πολιτικής είναι οι δύο βασικές λειτουργίες της Κεντρικής Τράπεζας. ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Η ισορροπία στην αγορά χρήµατος επιτυγχάνεται όταν η ζήτηση για πραγµατικά ρευστά διαθέσιµα, η οποία εξαρτάται από το εισόδηµα των νοικοκυριών και το επιτόκιο, είναι ίση µε την πραγµατική προσφορά χρήµατος (Η ονοµαστική προσφορά χρήµατος Μ διαιρείται µε το γενικό επίπεδο τιµών P). Για κάθε δεδοµένο επίπεδο εισοδήµατος το οποίο προσδιορίζεται από την ισορροπία στην αγορά αγαθών υπάρχει ένα επίπεδο επιτοκίου το οποίο εξισώνει την προσφορά µε την ζήτηση χρήµατος. 87 88
ΘΕΜΑΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Μεταβολή του Προεξοφλητικού Επιτοκίου. Ως προεξοφλητικό επιτόκιο ορίζεται το επιτόκιο µε το οποίο οι εµπορικές τράπεζες δανείζονταιαπότηνκτ. Πράξεις ανοικτής αγοράς. Αγορά ή πώληση κρατικών οµολόγων στην διατραπεζική αγορά. Μεταβολή Ποσοστού Υποχρεωτικών ιαθεσίµων. Οι Εµπορικές Τράπεζες υποχρεούνται να διατηρούν υπό µορφή ρευστών διαθεσίµων ένα ποσοστό των καταθέσεων τους σε ρευστά διαθέσιµα. Έκδοση Χαρτονοµισµάτων και Κερµάτων. Η Κεντρική Τράπεζα έχειτοαποκλειστικόπρονόµιοέκδοσηςχρήµατος. 89 ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Παράµετροι πολιτικής : Επιτόκιο / Προσφορά χρήµατος Συναλλαγµατική πολιτική ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Καθυστερήσεις στην εφαρµογή της πολιτικής επιτείνουν το εύρος της διακύµανσης ΧΡΟΝΟΣ Αύξηση επιτοκίων Πώληση οµολόγων Αύξηση υποχρεωτικών διαθεσίµων Μείωση επιτοκίων Αγορά οµολόγων Μείωση υποχρεωτικών διαθεσίµων 90
ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ: Έσοδο Εργαλείο αναδιανοµής Εργαλείο πολιτικής ΜΟΡΦΕΣ: Άµεση Έµµεση Progressive Regressive ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Παράµετροι πολιτικής : Φόροι / ηµόσιες απάνες Κeynes Fine Tuning policy : ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Αύξηση φόρων Μείωση δαπανών Μείωση φόρων Αύξηση δαπανών ΧΡΟΝΟΣ Καθυστερήσεις στην εφαρµογή της πολιτικής επιτείνουν το εύρος της διακύµανσης 91 92