1 «Ανάγνωση Ιστορικών Πηγών». Ένα εκπαιδευτικό λογισµικό για τη διδασκαλία της ιστορίας στο πρωτοβάθµιο σχολείο Σύρος 8, 9, 10 Μαΐου 2009 Γ. Μακαρατζής 1, Χ. Ανδρεάδου 2 1 άσκαλος, /νση Α/θµιας Εκπ/σης Ηµαθίας, MSc στην Παιδαγωγική, υποψήφιος διδάκτορας ΠΤ Ε - ΑΠΘ makaratzis@sch.gr 2 ασκάλα, /νση Α/θµιας Εκπ/σης Χανίων, MSc ιδακτική Ιστορίας handre66@gmail.com ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι βάσεις δεδοµένων παρέχουν δυνατότητες πολλαπλών και διαφορετικών ιστορικών διαδροµών στη διδασκαλία της ιστορίας και συµβάλλουν στην ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης των µαθητών. Το λογισµικό «Ανάγνωση Ιστορικών Πηγών» αποτελεί µια βάση δεδοµένων και απευθύνεται σε µαθητές της ΣΤ τάξης του δηµοτικού σχολείου. Οι µαθητές χρησιµοποιούν τα εργαλεία του και προσεγγίζουν κριτικά τις ιστορικές πηγές, οδηγούνται σε ιστορικές αφηγήσεις και διατυπώνουν τις δικές τους απαντήσεις σε δεδοµένα ιστορικά ερωτήµατα. Εκτιµούµε ότι το λογισµικό αυτό µπορεί να προωθήσει την ενεργητική συµµετοχή των µαθητών στη διδασκαλία της ιστορίας, να καλλιεργήσει τα ιστορικά ενδιαφέροντά τους και να υποστηρίξει συνεργατικές διαδικασίες στη σχολική τάξη, δίνοντας στον κάθε µαθητή την ευκαιρία να δεξιωθεί ικανότητες, οι οποίες δεν αναδεικνύονται, συνήθως, µε τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: ιστορικές πηγές, διδασκαλία ιστορίας, βάση δεδοµένων, εκπαιδευτικό λογισµικό, πρωτοβάθµια εκπαίδευση ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η επεξεργασία ιστορικών πηγών στο µάθηµα της ιστορίας συµβάλλει στην ιστορική παιδεία των µαθητών επειδή τους εισάγει σε διαδικασίες διερεύνησης, ελέγχου και αξιολόγησης της πληροφορίας, πριν αυτή µετατραπεί σε ιστορική γνώση. Οι Βάσεις εδοµένων (Β ) διαθέτουν ισχυρά εργαλεία για τη γρήγορη αναζήτηση ιστορικών πηγών, την αποθήκευση και την οργάνωσή τους στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, την ανάκλησή τους µε τη χρήση λέξεων-κλειδιών, την επεξεργασία τους για την εξαγωγή ιστορικών πληροφοριών και την παρουσίαση ιστορικών συµπερασµάτων µε πολλούς τρόπους (NCET,1998). Τα παραπάνω µπορούν να µεταβάλουν ένα συµβατικό περιβάλλον διδασκαλίας της ιστορίας σε περιβάλλον µαθητείας στην ιστορία, το οποίο υποστηρίζει πολλαπλές και διαφορετικές ιστορικές αναζητήσεις και διαφοροποιηµένες απαντήσεις σε ιστορικά ερωτήµατα (Lewis & Lloyd-Jones, 1996; Ρεπούση, 1999; Ρεπούση, 2000; Γκίκα, 2002). Οι δυνατότητες αυτές των Β έχουν ισχυροποιήσει σταδιακά τη θέση τους στο σχολικό περιβάλλον, δίνουν νέες προοπτικές στη διδασκαλία της ιστορίας (Ρεπούση, 1999;

Ρεπούση, 2000) και προσφέρουν νέα περιβάλλοντα ιστορικής διερεύνησης (Martin, 2003; TTA, 1999) Η δηµιουργία ενός εκπαιδευτικού λογισµικού που έχει τη δυνατότητα να διαχειρίζεται αποτελεσµατικά ένα µεγάλο αριθµό ιστορικών πηγών και διαθέτει κατάλληλα περιβάλλοντα για την κριτική ανάγνωσή τους αποτελεί το αντικείµενο αυτής της εργασίας. ΤΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ Το εκπαιδευτικό λογισµικό «Ανάγνωση Ιστορικών Πηγών», που δηµιουργήσαµε, είναι δοµηµένο σε δυο επίπεδα: α) στο επίπεδο της Βάσης εδοµένων (Β ) και β) στο επίπεδο της ιεπιφάνειας Χρήστη (User Interface). Αποτελεί ένα γνωστικό εργαλείο για την κριτική ανάγνωση των ιστορικών πηγών από µαθητές του πρωτοβάθµιου σχολείου. Η Β µπορεί να περιέχει έναν µεγάλο αριθµό ιστορικών πηγών ποικίλης µορφής για οποιοδήποτε ιστορικό γεγονός ή ιστορική περίοδο, ανάλογα µε τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των µαθητών.. Παρέχεται η δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να την εµπλουτίσει µε περισσότερες πηγές λαµβάνοντας υπόψη τα κριτήρια επιλογής των ιστορικών πηγών. Τα περιβάλλοντα ιστορικής µαθητείας του λογισµικού Το λογισµικό διαθέτει τέσσερα περιβάλλοντα: α) Προσθήκη Ιστορικών Πηγών στη Βάση εδοµένων, β) Ανάγνωση ιστορικών πηγών, γ) Λεξικό Ιστορικών Εννοιών και δ) Βιβλιοθήκη Αναγνωσµένων Ιστορικών Πηγών. Κάθε περιβάλλον µάθησης έχει το δικό του διδακτικό στόχο, περιλαµβάνει συγκεκριµένες οθόνες και παρέχει τα απαραίτητα εργαλεία για την υποστήριξη διεργασιών ιστορικής µαθητείας. Η σχεδίαση των περιβαλλόντων έχει γίνει µε τέτοιον τρόπο, ώστε αυτά: α) να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των µαθητών, β) να βασίζονται στις γνώσεις και τις ικανότητές τους, γ) να αξιοποιούν τις εµπειρίες και τα βιώµατά τους στην οικοδόµηση της γνώσης και δ) να περιλαµβάνουν δραστηριότητες που προάγουν την καλλιέργεια γνωστικών, ψυχοκινητικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων (Μακράκης, 2000). Η σχεδίασή τους βασίστηκε στην κοινωνικο-εποικοδοµητική θεωρία µάθησης (social constructivism theory learning, Vygotsky), σύµφωνα µε την οποία η οικοδόµηση της γνώσης είναι µια κοινωνική πράξη, στην οποία οι µαθητές α) συµµετέχουν σε πραγµατικές καταστάσεις επικοινωνίας, β) αναπτύσσουν διαπροσωπικές σχέσεις τόσο µεταξύ τους όσο και µε το δάσκαλο, γ) αξιοποιούν τις δικές τους εµπειρίες, και δ) συµµετέχουν ενεργά στη διαδικασία της µάθησης (Μακράκης, 2000). Περιβάλλον: Προσθήκη ιστορικών πηγών (εικόνα 1) Ο εκπαιδευτικός επιλέγει ιστορικές πηγές (έντυπες και ηλεκτρονικές) που σχετίζονται µε τα Νεότερα και Σύγχρονα Χρόνια στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Αποθηκεύει τις επιλεγµένες ιστορικές πηγές στο Φάκελο Ιστορικού Υλικού. Εκκινεί το περιβάλλον και τις εισάγει στη Β. Για κάθε ιστορική πηγή καταχωρίζει την ενότητα, τα κεφάλαια της ενότητας και τα συµβατά µε την πηγή ιστορικά ερωτήµατα. από το Φάκελο Ιστορικού Υλικού που βρίσκεται στον Η/Υ και τις εισάγει στη Βάση εδοµένων. 2 Εικόνα 1

Περιβάλλον: Επιλογή Ιστορικών Πηγών (εικόνα 2) Η εργασία που πρόκειται να αναλάβουν οι µαθητές πρέπει να ανταποκρίνεται στις δυνατότητές τους, να την έχουν επιλέξει οι ίδιοι και να προκαλεί το ενδιαφέρον τους. Έτσι, το λογισµικό δίνει τη δυνατότητα σε κάθε οµάδα να επιλέξει η ίδια την ιστορική πηγή που χρειάζεται για την απάντηση του συγκεκριµένου ιστορικού ερωτήµατος ανάλογα µε την περίσταση ιστορικής έρευνας της σχολικής τάξης, ώστε στη συνέχεια να τη µελετήσει. Το συγκεκριµένο περιβάλλον εργασίας υποστηρίζει αυτήν τη δυνατότητα. Οι µαθητές βλέπουν µπροστά τους ένα ανοιχτό «τετράδιο». Στο τετράδιο αυτό περιέχονται οι ιστορικές πηγές που φρόντισε να εισάγει, εκ των προτέρων, ο εκπαιδευτικός στη βάση δεδοµένων. Η κάθε πηγή εµφανίζεται µε τη µορφή εικόνας, που σηµαίνει πως είναι αδύνατη η αλλοίωση του περιεχοµένου της, ώστε να διατηρηθεί η αρχική της µορφή. Οι µαθητές «ξεφυλλίζουν» το τετράδιο, µπρος-πίσω, µελετούν τις ιστορικές πηγές, συζητούν µεταξύ τους για το περιεχόµενό τους και επιλέγουν εκείνη που θεωρούν πως περιέχει σηµαντικές πληροφορίες για την απάντηση συγκεκριµένου, δεδοµένου ιστορικού 3 Εικόνα 2 ερωτήµατος. Η ιστορική πηγή εισάγεται στη Βάση εδοµένων µε την ενεργοποίηση του πλήκτρου «Επιλέγω την Ιστορική Πηγή». Περιβάλλον: Ανάγνωση Ιστορικών Πηγών (εικόνα 3) Το περιβάλλον αυτό αποτελείται από δυο διακριτές µεταξύ τους περιοχές: α) της προεπισκόπησης των πηγών και β) της επεξεργασίας των πηγών. Η πρώτη περιοχή (της προεπισκόπησης) παρέχει εργαλεία για την αναζήτηση και την προβολή των επιλεγµένων, από τους µαθητές, ιστορικών πηγών. Κάθε ιστορική πηγή όταν επιλεγεί εµφανίζεται σε ειδικό πλαίσιο. Η δεύτερη περιοχή (της επεξεργασίας) υποστηρίζει την τριπλή ανάγνωση των ιστορικών πηγών. Κάθε ανάγνωση έχει το δικό της στόχο, ο οποίος πραγµατώνεται µε την εισαγωγή των πληροφοριών που περιέχονται στις ιστορικές πηγές σε ειδικά πεδία της Βάσης εδοµένων. Συγκεκριµένα, µε την πρώτη ανάγνωση οι µαθητές τοποθετούν τη µαρτυρία στο ιστορικό της πλαίσιο. Με τη δεύτερη ανάγνωση, οι µαθητές προσπαθούν να κατανοήσουν το ρόλο της µαρτυρίας και τη συµβολή της στη διαµόρφωση ιστορικής γνώσης. Η δεύτερη ανάγνωση περιλαµβάνει γνωστικές διεργασίες κατάταξης της πηγής (µορφή, είδος, τύπος, χαρακτήρας), κατανόησης (εύρεση κεντρικού θέµατος, άποψη του

4 Εικόνα 3 δηµιουργού) και αξιολόγησης (θέση της µαρτυρίας στην εποχή της, σχέση της µαρτυρίας µε άλλες συναφείς, επιρροή που άσκησε). (Ρεπούση, 2004). Οι διεργασίες αυτές ολοκληρώνονται εύκολα και γρήγορα από την οµάδα των µαθητών µε τη χρήση δυναµικών πεδίων, όπως οι λίστες πολλαπλής επιλογής (multiple check box). Κάθε λίστα περιλαµβάνει προκαθορισµένες επιλογές, που παρουσιάζουν το χαρακτήρα µιας ιστορικής πηγής (πρωτογενή και δευτερογενή), τη µορφή της (γραπτή, οπτική, ηχητική κ.ά), την πρόθεση του δηµιουργού της πηγής (ρητή και άρρητη). Οι λίστες επιλογών είναι δυναµικές, καθώς επιτρέπουν την προσθήκη περισσότερων επιλογών από τους µαθητές, οι οποίες και ενσωµατώνονται στις υπόλοιπες. Τα δεδοµένα που προκύπτουν από τις αναγνώσεις κάθε πηγής µεταφέρονται σε ειδικό πεδίο, το οποίο αξιοποιείται από τους µαθητές για την απάντηση του δεδοµένου ιστορικού ερωτήµατος. Περιβάλλον: Γλωσσάρι Ιστορικών Εννοιών (εικόνα 4) Το γλωσσάρι αυτό εµφανίζει τις ιστορικές έννοιες που έχει καταχωρήσει ο εκπαιδευτικός. Μπορεί να χρησιµοποιηθεί από τους µαθητές ως σηµείο αναφοράς για την αναζήτηση της ερµηνεία µιας ιστορικής έννοιας. Εικόνα 4

Περιβάλλον: Βοήθεια και Υποστήριξη Το περιβάλλον αυτό προσφέρει εργαλεία που παρέχουν οδηγίες και πληροφορίες στους µαθητές για να αντιµετωπίσουν ένα συγκεκριµένο πρόβληµα και να επιλέξουν συγκεκριµένες στρατηγικές ή διαδικασίες. Τέτοια εργαλεία είναι: α) Οι οθόνες Βοήθειας και Υποστήριξης, που παρουσιάστηκαν παραπάνω. Αυτές είναι πάντα στη διάθεση των µαθητών και εµφανίζονται µε την ενεργοποίηση των κατάλληλων πλήκτρων. Παραµένουν στην επιφάνεια της οθόνης χωρίς να εµποδίζουν την εργασία των µαθητών και µπορούν να µετακινηθούν σε οποιοδήποτε σηµείο της οθόνης. β) Ηλεκτρονικά λεξικά διαθέσιµα στο διαδίκτυο, όπως του Κόµβου Ελληνικής Γλώσσας (http://kastor.komvos.edu.gr/dictionaries/dictonline/dictonlinetri.htm), της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα (http://www.greek-language.gr/greeklang/index.html), αλλά και σε ηλεκτρονική µορφή (Ηλεκτρονικό Λεξικό του Φυτράκη). Περιβάλλον: Βιβλιοθήκη των Εργασιών (εικόνα 5) Οι εργασίες των µαθητών αποθηκεύονται στη Βιβλιοθήκη των Εργασιών, η οποία παρέχει δυνατότητες: α) εµφάνισης όλων των εργασιών µε αλφαβητική σειρά, β) αναζήτησης µιας ή περισσότερων εργασιών µε κριτήριο µια ή περισσότερες λέξεις-κλειδιά, γ) ταξινόµησης των εργασιών και δ) επισκόπησης της πορείας της οµαδικής εργασίας. Οι αποθηκευµένες εργασίες µπορεί να αποτελέσουν κριτήριο αξιολόγησης: α) για την ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης των µαθητών από τον εκπαιδευτικό και β) για τη συµβολή του εκπαιδευτικού λογισµικού στην αλλαγή στάσεων των µαθητών απέναντι στο µάθηµα της ιστορίας. 5 Εικόνα 5 ΤΟ Ι ΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Το λογισµικό προτείνεται να χρησιµοποιηθεί από µαθητές της Στ τάξης του πρωτοβάθµιου σχολείου, στις ώρες που διατίθενται για την Ευέλικτη Ζώνη. Σκοπός του λογισµικού είναι οι µαθητές να εξασκηθούν στην κριτική ανάγνωση ιστορικών πηγών. ιδακτικοί στόχοι Α. Στόχοι αναφερόµενοι στη γνώση του περιεχοµένου (δηλωτικοί) Μαθαίνω συγκεκριµένα ιστορικά φαινόµενα του 20ού αιώνα (Ελλάδα και Ευρώπη). Β. Στόχοι αναφερόµενοι στη γνώση της ιστορικής µεθόδου (µεθοδολογικοί) Μαθαίνω να διακρίνω τις πηγές σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Μαθαίνω να διαβάζω τις ιστορικές πηγές, να συγκεντρώνω δεδοµένα και να συνθέτω. Μαθαίνω να ανασυνθέτω τα δεδοµένα και να διατυπώνω συµπεράσµατα. Γ. Στόχοι αναφερόµενοι στην κατανόηση ιστορικών εννοιών (εννοιολογικοί) Χρόνος χώρος, αιτιότητα, συνέχεια, αλλαγή. Αναµενόµενα οφέλη 1. Η ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης: Οι µαθητές αναµένεται να γίνουν ικανοί να αξιολογούν και να ερµηνεύουν τα ιστορικά τεκµήρια, να αποτιµούν την εγκυρότητα των

ιστορικών εκτιµήσεων και να κατανοούν τις απαραίτητες ιστορικές έννοιες (Ρεπούση, Τσιβάς, 1999). 2. Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης: Οι µαθητές αναµένεται να αναπτύξουν κριτική σκέψη, δηλαδή να είναι ικανοί να προσεγγίζουν κριτικά έναν όγκο πληροφοριών και να αξιοποιούν αυτά που τους χρειάζονται για να απαντήσουν σ ένα ιστορικό ερώτηµα. 3. Η καλλιέργεια συνεργατικής µάθησης: Οι µαθητές ενθαρρύνονται να αναπτύσσουν οργανωµένες συνεργατικές πρωτοβουλίες εποικοδοµητικής µάθησης (Ράπτης & Ράπτη, 2003) 4. Η ανάπτυξη τεχνολογικού γραµµατισµού: Οι µαθητές αναµένεται να αποκτήσουν την ικανότητα να χρησιµοποιούν τις νέες τεχνολογίες κάτω από κατάλληλες προϋποθέσεις, έτσι ώστε ο υπολογιστής στα χέρια τους να είναι εργαλείο πειραµατισµού. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού Ο εκπαιδευτικός ενεργεί ως συντονιστής της διδακτικής διαδικασίας. Με την έννοια αυτή: Παροτρύνει τα παιδιά να σκεφθούν, να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους και να συζητήσουν ανταλλάσσοντας ιδέες µεταξύ τους και επεµβαίνει µόνο όταν χρειάζεται. Ενθαρρύνει τη διατύπωση πολλών και διαφορετικών µεταξύ τους απαντήσεων των µαθητών σε ένα ιστορικό ερώτηµα. Επιδιώκει τη συµµετοχή όλων των µαθητών. Αξιολογεί την εργασία των µαθητών και αξιοποιεί τα δεδοµένα της αξιολόγησης τόσο για τη βελτίωση της δικής τους µαθησιακής επίδοσης όσο και για τη βελτίωση της διδασκαλίας. Απαραίτητες Προϋποθέσεις Α) Για τη διδασκαλία της ιστορίας Οι µαθητές γνωρίζουν να διακρίνουν τα είδη των ιστορικών πηγών, να εντοπίζουν τις πληροφορίες που αυτές περιέχουν, να τις οµαδοποιούν, να τις ανάγουν στην εποχή τους και να αξιοποιούν τις πληροφορίες για την απάντηση ιστορικών ερωτηµάτων. Β) Για τη χρήση του εκπαιδευτικού λογισµικού που προτείνουµε οι µαθητές είναι απαιτούµενο να γνωρίζουν καλά το χειρισµό του πληκτρολόγιου και το ποντικιού. Προτεινόµενο ιδακτικό Σενάριο Οι µαθητές ξεφυλλίζουν το ψηφιακό τετράδιο και µελετούν το περιεχόµενο κάθε ιστορικής πηγής, συζητούν µεταξύ τους και επιλέγουν αυτήν που θεωρούν ότι περιέχει σηµαντικές πληροφορίες για την απάντηση του ιστορικού ερωτήµατος. Στη συνέχεια, εισάγουν την ιστορική πηγή στη Βάση εδοµένων και αντλούν πληροφορίες µε τη µέθοδο της τριπλής ανάγνωσης των πηγών. Έτσι, µε την πρώτη ανάγνωση οι µαθητές κατατάσσουν την πηγή στον ιστορικό χρόνο και τόπο («Πότε δηµιουργήθηκε η πηγή;», «Πού δηµιουργήθηκε;»), τη χαρακτηρίζουν («Είναι σύγχρονη µε την εποχή που εξετάζουµε;»), και κατανοούν τη σχέση της µαρτυρίας µε το δηµιουργό της («Ποιος είναι ο δηµιουργός της πηγής;», «Τι γνωρίζουµε γι αυτόν;», «Σε ποιους απευθύνεται;», «Για ποιο σκοπό δηµιουργήθηκε η πηγή;», «Πώς συνδέεται ο σκοπός της δηµιουργίας της πηγής µε το δηµιουργό της;» «Σε ποιο κοινό απευθύνεται;» Στη δεύτερη ανάγνωση εξετάζουν το ρόλο της µαρτυρίας και τη συµβολή της στη διαµόρφωση ιστορικής γνώσης µε την κατάταξή της («Ποιος είναι ο χαρακτήρας της µαρτυρίας;», «Ποια είναι η µορφή της;»), µε την κατανόησή της («Ποιο είναι το θέµα της µαρτυρίας;», «Η πηγή είναι απόσπασµα ή πλήρες σώµα;», «Ποια άποψη προβάλλει η 6

πηγή;»), και µε την αξιολόγηση της θέσης της µαρτυρίας στην εποχή της και µετά («Είναι µεροληπτική η άποψη κατά τη γνώµη σου; Αν ναι υπέρ ποιου /ποιων;»), της σχέσης της µε άλλες συναφείς µαρτυρίες («Συγκρίνετε τη µαρτυρία µε άλλες που αναφέρονται στο ίδιο γεγονός. Συγκλίνουν οι απόψεις τους; Υπάρχει κάποια διάσταση απόψεων µεταξύ τους;», «Επαληθεύστε την εγκυρότητα της πηγής. Ανατρέξτε σε άλλες πηγές στις οποίες παραπέµπει και σηµειώστε τυχόν ανακρίβειες, διαστρεβλώσεις και παραλείψεις της µαρτυρίας»). Στην τρίτη ανάγνωση οι µαθητές µελετούν τις πληροφορίες που συγκέντρωσαν από τις προηγούµενες αναγνώσεις, τις συνθέτουν και απαντούν στο ιστορικό ερώτηµα. Το σενάριο ολοκληρώνεται µε την παρουσίαση των οµαδικών εργασιών. Κάθε οµάδα παρουσιάζει τις ιστορικές πηγές που χρησιµοποίησε και αιτιολογεί την επιλογή τους, ανακοινώνει τα δεδοµένα που συγκέντρωσε από την ανάγνωση των πηγών και την απάντηση που έδωσε στο δεδοµένο ιστορικό ερώτηµα. Αν χρειαστεί, απαντά σε ερωτήσεις του εκπαιδευτικού και των µελών των άλλων οµάδων. Οι εργασίες των οµάδων µπορούν να αξιοποιηθούν µε τους παρακάτω τρόπους: α) να δηµοσιευθούν στη σχολική εφηµερίδα ή στο σχολικό ιστοχώρο (web site), β) να αποτελέσουν εκπαιδευτικό υλικό σε έντυπη ή ηλεκτρονική µορφή για την υποστήριξη της διδασκαλίας του σχετικού κεφαλαίου που υπάρχει στο σχολικό εγχειρίδιο ιστορίας της ΣΤ τάξης και γ) να αποσταλούν ηλεκτρονικά (e-mail) σε µαθητές άλλων σχολείων ή και σε ειδικούς (π.χ. ιστορικούς) µε σκοπό την ανταλλαγή απόψεων, ή και την περαιτέρω επεξεργασία τους. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Σκοπός της εργασίας µας είναι να παρουσιάσει ένα εκπαιδευτικό λογισµικό για την ανάγνωση ιστορικών πηγών και προτάσεις αξιοποίησής του στη διδασκαλία της ιστορίας στο πρωτοβάθµιο σχολείο. Το λογισµικό που σχεδιάσαµε είναι φιλικό προς τους µαθητές, λειτουργικό, εύκολο στη χρήση, παρέχει αλληλεπίδραση και αναβαθµίζει το ρόλο του εκπαιδευτικού. Εκτιµούµε ακόµη ότι προωθεί την ενεργητική συµµετοχή των µαθητών, καλλιεργεί το ιστορικό ενδιαφέρον τους και υποστηρίζει συνεργατικό περιβάλλον µάθησης στη σχολική τάξη, δίνοντας στον κάθε µαθητή την ευκαιρία να δεξιωθεί ικανότητες, οι οποίες δεν αναδεικνύονται µε τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας. Το λογισµικό πρόκειται να εφαρµοστεί σε συνθήκες σχολικής τάξης και σχολικού εργαστηρίου πληροφορικής. Η αξιολόγηση θα είναι διαρκής και δυναµική, τόσο εσωτερική (από τα ίδια τα µέλη της οµάδας ανάπτυξης της εφαρµογής) όσο και εξωτερική (από τους εκπαιδευτικούς και µαθητές, οι οποίοι θα εφαρµόσουν το λογισµικό πειραµατικά στην πράξη), ώστε να επισηµανθούν τυχόν αδυναµίες, λάθη και δυσλειτουργίες του. Τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης θα αποτελέσουν τη βάση για περαιτέρω βελτίωση ή/και διαφοροποίησή του. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Lewis, Μ. J., Lloyd-Jones, R. (1996). Using computers in History. A practical guide. London and New York: Routledge. Martin, D. (2003). Relating the general to the particular: data handling and historical learning. Στο T. Haydn και C. Counsell (επιµ.), History, ICT and learning in the secondary school, London: Routledge Falmer, σ.134-151. NCET, (1998). History using ICT: Searching for Patterns in the Past using Databases and Spreadsheets. NCET. 7

Teacher Training Agency (TTA), (1999). Using information and communications technology to meet teaching objectives in primary history. Στο ITT exemplification materials, TTA. Γκίκα, Ε. Σχεδιασµός εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων (σεναρίων) για το µάθηµα της ιστορίας µε τη χρήση των νέων τεχνολογιών: µεθοδολογικές προσεγγίσεις. Στο Χ. Κυνηγός και Ε. ηµαράκη (επιµ.). (2002). Νοητικά εργαλεία και πληροφοριακά µέσα: Παιδαγωγική αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας για τη µετεξέλιξη της εκπαιδευτικής πρακτικής. Αθήνα: Καστανιώτης. Μακράκης, Β. (2000). Υπερµέσα στην εκπαίδευση. Μια κοινωνικο-εποικοδοµητική προσέγγιση, Αθήνα: Μεταίχµιο. Ράπτης, Α., Ράπτη, Α. (2003). Μάθηση και διδασκαλία στην εποχή της πληροφορίας. Ολική προσέγγιση, Τόµος Α. Αθήνα. Ρεπούση, Μ. (1999). «Νέες προσεγγίσεις στη διδασκαλία της ιστορίας: η περίπτωση της εκπαιδευτικής τεχνολογίας», Π.Ε.Φ. Σεµινάριο 21: Θεωρητικά προβλήµατα και διδακτική της ιστορίας, Αθήνα, σ. 244-267. Ρεπούση, Μ. (2000). Ένας ηλεκτρονικός τόπος ιστορίας στο Παιδαγωγικό Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης του ΑΠΘ, Σύγχρονη Εκπαίδευση 115, σ. 67-80. Ρεπούση, Μ. (2004). Μαθήµατα ιστορίας. Αθήνα: Καστανιώτης. Ρεπούση, Μ., Τσιβάς, Α. (1999). Το µάθηµα της ιστορίας στο περιβάλλον του υπολογιστή. Η διαχείριση µιας Βάσης εδοµένων. Στο Α. Τζιµογιάννης (επιµ.), Πανελλήνιο Συνέδριο, Πληροφορική & Εκπαίδευση, Ιωάννινα. 8