Η λύση του γόρδιου δεσμού Ο Αλέξανδρος στη μάχη της Ισσού (Πομπηία, Εθνικό Μουσείο Νεαπόλεως)

Η λύση του γόρδιου δεσμού Ο Αλέξανδρος στη μάχη της Ισσού (Πομπηία, Εθνικό Μουσείο Νεαπόλεως) Ο Φλάβιος Αρριανός (περ. 95-175 μ.χ.) καταγόταν από τη Νικομήδεια της Βιθυνίας και προερχόταν από επιφανή οικογένεια. Τιμήθηκε με ιερατικά αξιώματα στην πόλη του και αργότερα κατέλαβε υψηλές διοικητικές και στρατιωτικές θέσεις του ρωμαϊκού κράτους. Νέος παρακολούθησε τη διδασκαλία του στωικού φιλοσόφου Επικτήτου, της οποίας κατέγραψε τα βασικά στοιχεία. Στα μέσα του 2ου αι. ήρθε στην Αθήνα, όπου έλαβε την ιδιότητα του πολίτη και εκλέχθηκε επώνυμος άρχοντας (147-148 μ.χ.). Εκτός από το έργο του για τη φιλοσοφία του Επικτήτου, συνέγραψε στρατιωτικές πραγματείες και βιογραφίες. Το σπουδαιότερο έργο του, όμως, είναι η Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις, η σημαντικότερη πηγή για την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου στην Ασία, συμπλήρωμα της οποίας είναι η Ἰνδική.

Το κράτος του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Το Γόρδιον της Φρυγίας

Ο γόρδιος δεσμός

Ο Αλέξανδρος κόβει τον γόρδιο δεσμό

Άμαξα και ζυγός

Η λύση του γόρδιου δεσμού Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἐς Γόρδιον παρῆλθε, πόθος λαμβάνει αὐτὸν τὴν ἅμαξαν ἰδεῖν τὴν Γορδίου καὶ τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τὸν δεσμόν. Πρὸς δὲ δὴ ἄλλοις καὶ τόδε περὶ τῆς ἁμάξης ἐμυθεύετο, ὅστις λύσειε τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τὸν δεσμόν, τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆς Ἀσίας. Ἦν δὲ ὁ δεσμὸς ἐκ φλοιοῦ κρανίας καὶ τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχὴ ἐφαίνετο. Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἀπόρως μὲν εἶχεν ἐξευρεῖν λύσιν τοῦ δεσμοῦ, ἄλυτον δὲ περιιδεῖν οὐκ ἤθελε, μή τινα καὶ τοῦτο ἐς τοὺς πολλοὺς κίνησιν ἐργάσηται, παίσας τῷ ξίφει διέκοψε τὸν δεσμὸν καὶ λελύσθαι ἔφη. Ἀπηλλάγη δ οὖν ἀπὸ τῆς ἁμάξης αὐτός τε καὶ οἱ ἀμφ αὐτὸν ὡς τοῦ λογίου τοῦ ἐπὶ τῇ λύσει τοῦ δεσμοῦ ξυμβεβηκότος. Καὶ γὰρ καὶ τῆς νυκτὸς ἐκείνης βρονταί τε καὶ σέλας ἐξ οὐρανοῦ ἐπεσήμηναν καὶ ἐπὶ τούτοις ἔθυε τῇ ὑστεραίᾳ Ἀλέξανδρος τοῖς φήνασι θεοῖς τά τε σημεῖα καὶ τοῦ δεσμοῦ τὴν λύσιν. Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 2.3.1-8 (διασκευή)

Ὡς δὲ Άλέξανδρος παρῆλθεν ἐς Γόρδιον, πόθος λαμβάνει αὐτὸν ἰδεῖν τὴν ἅμαξαν τὴν Γορδίου καὶ τὸν δεσμόν τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης. Πρὸς δὲ δὴ ἄλλοις καὶ τόδε ἐμυθεύετο περὶ τῆς ἁμάξης, ὅστις λύσειε τὸν δεσμόν τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης, τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆς Ἀσίας. Ἦν δὲ ὁ δεσμὸς ἐκ φλοιοῦ κρανίας καὶ τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχὴ ἐφαίνετο. Ἀλέξανδρος δὲ, ὡς ἀπόρως μὲν εἶχεν ἐξευρεῖν λύσιν τοῦ δεσμοῦ, οὐκ ἤθελε δὲ περιιδεῖν ἄλυτον, (φοβούμενος) μὴ καὶ τοῦτο ἐργάσηται κίνησίν τινα ἐς τοὺς πολλούς, παίσας τὸν δεσμόν τῷ ξίφει διέκοψεν καὶ ἔφη λελύσθαι. Ἀπηλλάγη δ οὖν ἀπό τῆς ἁμάξης αὐτός τε καὶ οἱ ἀμφ αὐτόν ὡς ξυμβεβηκότος τοῦ λογίου τοῦ ἐπὶ τῇ λύσει τοῦ δεσμοῦ. Καὶ γὰρ καὶ τῆς νυκτός ἐκείνης βρονταί τε καὶ σέλας ἐξ οὐρανοῦ ἐπεσήμηναν καὶ ἐπὶ τούτοις Ἀλέξανδρος τῇ ὑστεραίᾳ ἔθυε τοῖς φήνασι θεοῖς τὰ τε σημεῖα καὶ τὴν λύσιν τοῦ δεσμοῦ. Η λύση του γόρδιου δεσμού Όταν ο Αλέξανδρος έφτασε στο Γόρδιο, τον κατέλαβε πόθος να δει την άμαξα του Γορδίου και το δεσμό του ζυγού της άμαξας. Και μεταξύ άλλων, βέβαια, και αυτό λεγόταν για την άμαξα, ότι δηλαδή, όποιος λύσει το δεσμό του ζυγού της άμαξας, αυτός ήταν ορισμένο από τη μοίρα να εξουσιάσει την Ασία. Ο δεσμός ήταν από φλούδα κρανιάς και αυτού δε φαινόταν ούτε τέλος ούτε αρχή. Ο Αλέξανδρος, επειδή αδυνατούσε να βρει τη λύση του δεσμού, αλλά και δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο, γιατί φοβόταν μήπως αυτό προκαλέσει κάποια αναταραχή στο πλήθος, αφού χτύπησε το δεσμό με το ξίφος του, τον έκοψε και είπε ότι λύθηκε. Απομακρύνθηκε, λοιπόν, από την άμαξα ο ίδιος και οι σύντροφοί του με την ιδέα ότι είχε εκπληρωθεί ο χρησμός για τη λύση του δεσμού. Και πράγματι τη νύχτα εκείνη βροντές και λάμψη από τον ουρανό έδωσαν σημείο επιδοκιμασίας γι αυτό το λόγο ο Αλέξανδρος την επόμενη μέρα πρόσφερε θυσία στους θεούς που του φανέρωσαν τα σημάδια και τον τρόπο λύσης του δεσμού.

Η λύση του γόρδιου δεσμού Ερμηνευτικά σχόλια Γόρδιον: Η πρωτεύουσα της Μεγάλης Φρυγίας, που βρισκόταν κοντά στον Σαγγάριο ποταμό (στα βάθη της Μικράς Ασίας). Στην ακρόπολή της υπήρχαν τα ανάκτορα και η άμαξα του Γορδίου, πατέρα του θρυλικού βασιλιά Μίδα, η οποία είχε προσφερθεί ως αφιέρωμα στον Δία. Η παράδοση έλεγε πως όποιος έλυνε τον γόρδιο δεσμό θα γινόταν κύριος της Ασίας. παίσας τῷ ξίφει: Σύμφωνα με τον Αριστόβουλο, ο οποίος συμμετείχε στην εκστρατεία και έζησε από κοντά τα γεγονότα, ο Αλέξανδρος δεν έκοψε τον δεσμό με το ξίφος, αλλά αφαίρεσε το μεγάλο ξύλινο καρφί που τον συγκρατούσε. Την εκδοχή αυτή αναφέρει και ο Αρριανός. Ως μεταγενέστερος όμως (γράφει το έργο του πέντε αιώνες μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου βασιζόμενος σε προγενέστερα σχετικά έργα), αφηγείται και την εκδοχή της κοπής του δεσμού με ξίφος, που τονίζει την αποφασιστικότητα του νεαρού στρατηλάτη. μή τινα καὶ τοῦτο ἐς τοὺς πολλοῖς κίνησιν ἐργάσηται: Ενδεχόμενη αποτυχία του Αλεξάνδρου ίσως ερμηνευόταν ως ένδειξη αδυναμίας, την οποία θα έσπευδαν να εκμεταλλευτούν ορισμένοι υποκινώντας εξέγερση εναντίον του.

Η λύση του γόρδιου δεσμού Ερωτήσεις 1. Γιατί θέλησε ο Αλέξανδρος να λύσει τον γόρδιο δεσμό; 2. Ποιες δυσκολίες παρουσίαζε το εγχείρημα του Αλεξάνδρου και πώς τις ξεπέρασε ο νεαρός βασιλιάς; 3. Πώς αποδεικνύεται από το κείμενο η πίστη του Αλεξάνδρου στα θεϊκά σημάδια και στους χρησμούς; 4. Γνωρίζετε από την Ιστορία άλλα περιστατικά επίδειξης αποφασιστικότητας εκ μέρους σημαντικών ιστορικών προσώπων; Πώς αξιοποιήθηκαν αυτά τα περιστατικά από μέρους τους προκειμένου να πείσουν τις μάζες για την αξία τους και για τη σοβαρότητα των επιδιώξεών τους;

Αυτός που ανήκει στο ζυγό ή είναι κατάλληλος γι αυτόν Το λουρί α. Ζευγαρωτός Αυτός που Ζυγωματικά: οστά του κρανίου κάτω που έδενε β. Γεωργός Διαχωρίζω έχει ζευχθεί, από τα ο μάτια και σχηματίζουν τα μήλα το ζυγό με συνδεδεμένος του προσώπου το τιμόνι Εξουδετέρωση (το ρυμό) Έγγραφο κραδασμών του δικαστηρίου κατά την που προσέγγιση επιβεβαιώνει περιστροφική το διαζύγιο. κίνηση. πλησίασμα α) Διαχωρισμός ένωση, σύνδεση Συνένωση β) διάσπαση ζευγάρωμα, γάμος γάμος γ) ομάδα ρημάτων που κλίνονται με τον ίδιο τρόπο.

Άσκηση λεξιλογίου στο ρήμα ζευγνύω (ζεύγνυμι) (σελ. 55) 3. Να γράψετε λέξεις της α.ε. από τον Λεξιλογικό Πίνακα που αντιστοιχούν στους ορισμούς που δίνονται: α. αυτός που δεν έχει ζευγάρι, ο άγαμος β. ο διαχωρισμός γ. ο ενωμένος με κάποιον άλλο κάτω από τον ίδιο ζυγό / ο έγγαμος δ. η ένωση

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ 1. από ουσιαστικά παιδί > παιδάκι έμπορος > εμπόριο Τα ουσιαστικά παράγονται: 2. από ρήματα γράφω > γραφείο εργάζομαι > εργασία 3. από επίθετα σοφός > σοφία άδικος > αδικία

Παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα (α μέρος) Το πρόσωπο που ενεργεί Ενέργεια Πάθος Κατάσταση Το ουσιαστικό παράγεται από ένα ρήμα και δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί, δηλαδή κάνει αυτό που λέει το ρήμα. κρίνω > κριτής γράφω > γραφεύς Το ουσιαστικό παράγεται από ένα ρήμα και δηλώνει την ενέργεια, το πάθος (αίσθημα) ή την κατάσταση του ρήματος. φεύγω > φυγή χαίρω > χαρά βασιλεύω > βασιλεία Αποτέλεσμα ενέργειας Το ουσιαστικό παράγεται από ένα ρήμα και δηλώνει το αποτέλεσμα της ενέργειας του ρήματος. ποιέω ποιῶ >ποίημα γράφω >γραμμή

Παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα (β μέρος) Όργανο Μέσο Το ουσιαστικό παράγεται από ένα ρήμα και δηλώνει το όργανο ή το μέσο με το οποίο γίνεται αυτό που λέει το ρήμα. γράφω> γραφίς πίνω>ποτήριον Τόπος Το ουσιαστικό παράγεται από ένα ρήμα και δηλώνει τον τόπο στον οποίο γίνεται αυτό που λέει το ρήμα. θεάωμαι, θεῶμαι > θέατρον παλαίω> παλαίστρα

Παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα (β μέρος) Καταλήξεις ουσιαστικών που παράγονται από ρήματα και δηλώνουν: Όργανο ή μέσο Τόπο -τρον ή -θρον -τρα ή -θρα ἄροτρον< ἀρόω, ἀρῶ ξύστρα < ξύω ἀποβάθρα < ἀποβαίνω -τήριον -τρα -τρον δικαστήριον< δικάζω παλαίστρα < παλαίω θέατρον < θεάομαι θεῶμαι -τήρ λουτήρ < λούω -θρον βάθρον < βαίνω -τηρία ἀρτηρία < ἀείρω -τήριον ποτήριον< πίνω -ανον δρέπανον <δρέπω -άνη -όνη -ίς σκαπάνη < σκάπτω ἀγχόνη < ἄγχω γραφίς < γράφω Θα τα καταλάβουμε καλύτερα, αν κάνουμε μια άσκηση

Άσκηση στην παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα

Η αύξηση Τα ρήματα στον παρατατικό, αόριστο και υπερσυντέλικο παίρνουν στην αρχή του θέματος αύξηση. Η αύξηση είναι δύο ειδών: η συλλαβική και η χρονική. Ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο Συλλαβική αύξηση προσθήκη ενός ἐ- πριν από το θέμα λύω ἔ-λυ-ον γράφω ἔ-γραφ-ον έκταση του αρχικού βραχύχρονου φωνήεντος α, ε η ἄρχω ἦρχον ἐλπίζω ἤλπιζον αι, ει ῃ αἴρω ᾖρον εἰκάζω ᾔκαζον Ρήματα που αρχίζουν από φωνήεν Χρονική αύξηση αυ, ευ ηυ ο ω οι ῳ αὔξω ηὖξον ὁρίζω ὥριζον οἰκίζω ᾤκιζον εὕδω ηὗδον ῐ ῑ ἱδρύω ἵδρυον ῠ ῡ ὑβρίζω ὕβριζον 1. Τα ρήματα που αρχίζουν από ῥ-, όταν παίρνουν αύξηση, γράφονται με δύο ρ, ῥίπτω ἔρριπτον 2. Στα σύνθετα ρήματα με α συνθετικό πρόθεση, η αύξηση μπαίνει μετά την πρόθεση ἀπάγω ἀπῆγον, ἐκφέρω ἐξέφερον ἐγκωμιάζω ἐνεκωμίαζον

Οριστική Ενεστώτα του ρήματος εἰμί (= είμαι, υπάρχω) αρχαία ελληνική ἐγώ εἰμί είμαι σύ εἶ είσαι (οὗτος, αὕτη, τοῦτο) ἐστί(ν) είναι νέα ελληνική ἡμεῖς ἐσμέν είμαστε ὑμεῖς ἐστέ είστε (οὗτοι, αὗται, ταῦτα) εἰσί(ν) είναι 1. Χαρακτηριστικό γράμμα το ε 2. Ορθογραφία: Παντού ψιλή και οξεία (εκτός από το β πρόσωπο)

Οριστική Παρατατικού του ρήματος εἰμί αρχαία ελληνική ἐγώ ἦ και ἦν ήμουν σύ ἦσθα ήσουν (οὗτος, αὕτη, τοῦτο) ἦν ήταν ἡμεῖς ἦμεν ήμαστε ὑμεῖς ἦτε ήσαστε (οὗτοι, αὗται, ταῦτα) ἦσαν ήταν νέα ελληνική 1.Χαρακτηριστικό γράμμα το η 2.Ορθογραφία: Παντού ψιλή και περισπωμένη ἦ-

Οριστική Ενεστώτα και Παρατατικού του ρήματος εἰμί (= είμαι και υπάρχω) ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ἐγώ εἰμί ἦ και ἦν σύ εἶ ἦσθα (οὗτος, αὕτη, τοῦτο) ἐστί(ν) ἦν ἡμεῖς ἐσμέν ἦμεν ὑμεῖς ἐστέ ἦτε (οὗτοι, αὗται, ταῦτα) εἰσί(ν) ἦσαν Για να τα καταλάβουμε καλύτερα, ας δούμε και μια άσκηση.

Άσκηση στο ρήμα εἰμί α. Ὁ δοῦλος βοηθὸς ἐστὶ τοῦ κυρίου αὐτοῦ. β. Ὑμεῖς ἦτε προγόνων ἀγαθῶν. γ. Οἱ τριάκοντα εἰσὶ τύραννοι. δ. Σὺ ἦσθα φίλος ἡμῖν. ε. Δημοσθένης ἐστὶ δεινότατος λὲγειν.

Οριστική Παρατατικού ενεργητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων Ο Παρατατικός ε.φ. σχηματίζεται ως εξής: αύξηση + θέμα του ρήματος + καταλήξεις Παρατατικού ἔ λυ ον αύξηση + θέμα καταλήξεις αρχαία ελληνική νέα ελληνική -ον ἐτόξευον τόξευα -ες ἐτόξευες τόξευες ἐ + τοξευ- -ε ἐτόξευε τόξευε -ομεν ἐτοξεύομεν τοξεύαμε -ετε ἐτοξεύετε τοξεύατε -ον ἐτόξευον τόξευαν

Οριστική Αορίστου ενεργητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων Ο Αόριστος ε.φ. σχηματίζεται ως εξής: αύξηση + θέμα του ρήματος + χρον. χαρακτήρας + καταλήξεις Αορίστου ἔ λυ σ α αύξηση + θέμα ἐ + τοξευ- χρον. χαρ. καταλήξεις αρχαία ελληνική νέα ελληνική σ -α ἐτόξευσα τόξευσα σ -ας ἐτόξευσας τόξευσες σ -ε ἐτόξευσε τόξευσε σ -αμεν ἐτοξεύσαμεν τοξεύσαμε σ -ατε ἐτοξεύσατε τοξεύσατε σ -αν ἐτόξευσαν τόξευσαν

Οριστική Μέλλοντα και Αορίστου ενεργητικής φωνής των βαρύτονων αφωνόληκτων ρημάτων Ουρανικά κ γ χ + σ = ττ (σσ) ξ διδάσκ-ω + σ-ω διδάξω ἐδίδαξα λήγ-ω + σ-ω λήξω ἔληξα ἄρχ-ω + σ-ω ἄρξω ἦρξα πράττω (θέμα πράγ-) πράγ+σ-ω πράξω ἔπραξα π Χειλικά β φ + σ = πτ ψ τρέπ-ω + σ-ω τρέψω ἔτρεψα τρίβ-ω + σ-ω τρίψω ἔτριψα γράφ-ω + σ-ω γράψω ἔγραψα βλάπτω (θέμα βλαβ-) βλάβ+σ-ω βλάψω ἔβλαψα τ Οδοντικά δ θ + σ = (ζ) σ θέτ-ω + σ-ω θέσω ἔθεσα ᾂδ-ω + σ-ω ᾂσω ᾖσα πείθ-ω + σ-ω πείσω ἔπεισα σχίζ-ω + σ-ω σχίσω ἔσχισα Ας δούμε και μια άσκηση

Άσκηση στην κλίση ρημάτων Να κλίνεις στον Ενεστώτα, Παρατατικό, Μέλλοντα και Αόριστο τα παρακάτω ρήματα: Φτάνουν όμως αυτά, γιατί το απόγευμα έχω να παίξω μπάλα! ἀγοράζω κόπτω παύω πείθω ἁρπάζω καταδιώκω ἀποτρέπω γυμνάζω πλήττω στρέφω