ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ ΕΙΠΑΝ...4 Ευχαριστίες...9 Aφιέρωση...11 Περιεχόμενα...15 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Συμπαντικοί Νόμοι και Θεμελιώδεις Αρχές Πρόλογος... 19 Εισαγωγή... 23 Δεν είμαστε μόνο το υλικό μας σώμα...26 Τα πιστεύω και οι πεποιθήσεις μας...30 Ο συνειδητός και ο υποσυνείδητος νους... 33 Η δύναμη που έχουμε μέσα μας...36 Η εμπειρία που μου άλλαξε τη ζωή...40 Το πανεπιστήμιο που λέγεται Ζωή... 43 ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΥΜΠΤΩΣΗ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΣΟΥ ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ... 47 Όλα στο Σύμπαν είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους...48 Μηνύματα από το νερό...50 Ο Νόμος του Αιτίου και του Αιτιατού (Αποτελέσματος)... 55 Ο Συμπαντικός Νόμος της Έλξης...71 Συμπαντικοί κανόνες στην πράξη... 79 Πώς θα μπορούσαν να σας βοηθήσουν τα διδάγματα...94 Πώς να χρησιμοποιήσετε αυτόν τον Οδηγό...101 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ 101 Διδάγματα Ζωής
Σε διάφορες παραδόσεις ανά τον κόσμο ο αετός συμβολίζει το απελευθερωμένο πνευματικό μέρος της ύλης το πνεύμα και την πνευματική προσπάθεια, την ηλιακή δύναμη και την παντογνωσία, την πνευματική νίκη στη μάχη του αγαθού και των κακών και χθόνιων δυνάμεων.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Συμπαντικοί Νόμοι και Θεμελιώδεις Αρχές
ΠΡΌΛΟΓΟΣ Άρχισα να κρατώ σημειώσεις με γνωμικά, ρητά, ρήσεις και παροιμίες από τότε που ήμουν μαθητής στην Εμπορική Ακαδημία Λεμεσού 1. Θυμάμαι ακόμα την πρώτη σελίδα του τετραδίου, όπου τα σημείωνα: Έχεις δυσεπίλυτο πρόβλημα; «Ό,τι δεν λύνεται, κόβεται» (Μέγας Αλέξανδρος) Επιθυμείς να αποκτήσεις κάτι; «Αἰτεῖτε, καὶ δοθήσεται ὑμῖν, ζητεῖτε, καὶ εὑρήσεται, κρούετε, καὶ ἀνοιγήσεται ὑμῖν» (Ζητάτε και θα σας δοθεί, ερευνάτε και θα βρείτε, κρούετε και θα σας ανοιχτεί) (Ματθ. 7,7) 1 Σχολή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. (ΣτΣ) 19
Μην περιμένετε να αντιληφθούν οι άλλοι την ανάγκη σας και να προσφερθούν να σας βοηθήσουν, γιατί, όπως λέει η λαϊκή σοφία: «Όποιος πονά, πάει στον γιατρό». Θέλεις το κακό του άλλου; «Όποιος ανοίγει τον τάφο του άλλου, πέφτει πρώτος μέσα» (Παροιμία) Σε μερικά από τα εκατοντάδες γνωμικά που περιέχονται σ αυτά τα τετράδια έχω καταγεγραμμένο το όνομα εκείνου που πιστεύω ότι το είπε ή το έγραψε πρώτος. Στη μεγάλη πλειονότητά τους δεν αναφέρεται η πηγή, είτε γιατί δεν την είχα σημειώσει όταν τα άκουσα για πρώτη φορά είτε γιατί υπάρχει αμφιβολία για την προέλευσή τους, ή ακόμα γιατί δεν υπήρχε αυτή η πληροφορία. Η καταγραφή γνωμικών μου επέτρεψε να διανθίζω τα διάφορα κείμενά μου με αυτά και να εμπλουτίζω τα λεγόμενά μου. Η συνήθεια να καταγράφω γνωμικά, παροιμίες, ρητά και ρήσεις εξελίχθηκε στη συνέχεια σε συνήθεια να καταγράφω πολύ περιεκτικά τα σημαντικότερα σημεία που έπρεπε να θυμάμαι από: Τα βιβλία που διάβασα, ιδιαίτερα τa εξειδικευμένα Τις σπουδές μου στα Ηλεκτρονικά και στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Τα μαθήματα Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας, στο College of Education του Πανεπιστημίου του Τορόντο Τα πέντε έτη διδασκαλίας στο Danforth Technical School του Τορόντο 20
Συνθήματα σε τοίχους Τα σεμινάρια τα οποία παρακολούθησα, την 35ετή παρουσία μου στον εκδοτικό χώρο και τις άλλες δραστηριότητές μου, στη διάρκεια της ζωής μου. Στη συνέχεια, συνέδεσα πολλά από αυτά τα σημεία μεταξύ τους έτσι ώστε να περικλείουν σημαντική, κατά την άποψή μου, γνώση για τη ζωή και τις πολλές όψεις της, γι αυτό και τα ονόμασα Διδάγματα Ζωής. Έχω την πεποίθηση ότι πρέπει να μοιραζόμαστε τα πάντα στη ζωή με τους συνανθρώπους μας, γιατί όλοι και όλα στο Σύμπαν είμαστε Ένα. Ιδιαίτερα πρέπει να μοιραζόμαστε τη γνώση, γιατί οι εμπνεύσεις στο μυαλό των ανθρώπων, που οδηγούν σε ανακαλύψεις και φώτιση, έχουν ως προέλευση το Σύμπαν, τον Συμπαντικό Νου και προορίζονται για όλους. Εξάλλου, ο άνθρωπος γεννιέται σ αυτήν τη ζωή όχι μόνο για να εξελιχθεί o ίδιος, αλλά για να βοηθήσει και τους συνανθρώπους του και τον πλανήτη να εξελιχθούν. Είναι αλήθεια ότι, στο παρελθόν, άνθρωποι που ευνοήθηκαν από τη φύση και τον Δημιουργό, κράτησαν για τον εαυτό τους ή την οικογένειά τους τις «ευλογίες» που τους χαρίστηκαν, κυρίως για οικονομικούς λόγους. Η ιδιοτέλεια επικράτησε της υποχρέωσης για προσφορά, πράγμα που, κατά τη γνώμη μου, ήταν τεράστιο λάθος. Αυτήν τη δουλειά, μια δουλειά που κράτησε χρόνια και ακόμα συνεχίζεται, αποφάσισα να τη μοιραστώ με τους συνανθρώπους μου. Με όσους από αυτούς θα την εκτιμήσουν. Μέρος της αποτελεί το βιβλίο 101 Διδάγματα Ζωής, που κρατάτε στα χέρια σας. Τα 101 Διδάγματα Ζωής καταγράφονται στο Δεύτερο Μέρος του βιβλίου και ελπίζω να φανούν χρήσιμα στον αναγνώστη. 21
Έστω και ένας αναγνώστης να ωφεληθεί από αυτά, θα θεωρήσω ότι προσέφερα μια υπηρεσία στον κόσμο. Θέλω να πιστεύω ότι δεν είναι τυχαίο, ούτε απλή σύμπτωση, που κρατάτε στα χέρια σας αυτό το βιβλίο το γιατί και πώς εξηγείται θα το εξετάσουμε αργότερα.
ΕΙΣΑΓΩΓΉ Πριν φάνε τον καρπό του δέντρου της γνώσης του καλού και του κακού, οι πρωτόπλαστοι ζούσαν γυμνοί στον κήπο της Εδέμ. Δεν ένιωθαν καμία ντροπή και κανέναν φόβο, γιατί δεν γνώριζαν τι είναι ντροπή και τι είναι φόβος. Μαζί με τους πρωτόπλαστους στον παράδεισο, ζούσαν ζώα, πουλιά, ψάρια και άλλα πλάσματα του Θεού. Από αυτά το πιο πανούργο ήταν ο όφις, το φίδι, το οποίο μια μέρα πλησίασε την Εύα και της έκανε την ερώτηση: «Είναι αλήθεια ότι ο Θεός σας απαγόρευσε να τρώτε από τους καρπούς των δέντρων του κήπου;» Η Εύα του απάντησε πως ο Θεός τους απαγόρευσε μόνο τους καρπούς του δέντρου της γνώσης «του καλού και του κακού» και τους προειδοποίησε ότι, αν παραβούν την εντολή Του, θα γίνουν θνητοί και θα εκδιωχθούν από τον παράδεισο. «Δεν θα πεθάνετε», τη βεβαίωσε το φίδι. «Ο Θεός σάς είπε ότι τη μέρα που θα φάτε τον καρπό του δέντρου της γνώσης του καλού και του κακού θα ανοίξουν τα μάτια σας και θα γίνετε κι εσείς θεοί, και θα γνωρίζετε τι είναι καλό και τι κακό και πονηρό». Πίστεψε το φίδι η Εύα, έκοψε απαγορευμένους καρπούς, έφαγε η ίδια, κι έδωσε και στον Αδάμ. Αμέσως «ανοίχτηκαν οι οφθαλμοί τους» και κατάλαβαν ότι ήταν κακό να είναι γυμνοί. 23
Γι αυτό έραψαν φύλλα συκής για να φτιάξουν περιζώματα και να σκεπάσουν το σώμα τους, και στη συνέχεια κρύφτηκαν στα δέντρα Όταν ρώτησε τον Αδάμ ο Θεός γιατί κρύβεται, του απάντησε ότι ήταν κακό να κυκλοφορεί γυμνός στον κήπο και αυτός ήταν ο λόγος. «Και ποιος σου είπε ότι είναι κακό να είσαι γυμνός;» τον ρώτησε ο Θεός. «Μήπως έφαγες τον απαγορευμένο καρπό;» «Η γυναίκα, την οποία εσύ μου έδωσες για να με συντροφεύει, μου πρόσφερε τον καρπό και εγώ τον έφαγα», του απάντησε ο Αδάμ. Ήταν σαν να έλεγε: Η Εύα φταίει και Εσύ που μου την έδωσες για σύντροφο. Εγώ δεν φέρω καμία ευθύνη. Ρώτησε τότε ο Θεός την Εύα: «Γιατί το έκανες αυτό;» Κι εκείνη του απάντησε: «Το φίδι με απάτησε, λέγοντάς μου ότι θα γίνουμε κι εμείς θεοί». Έριξε κι αυτή αλλού την ευθύνη, στο φίδι. Τότε ο Θεός τιμώρησε και τους τρεις. Το φίδι το καταράστηκε να σέρνεται με την κοιλιά του Τον Αδάμ να κερδίζει με ιδρώτα, κόπο και βάσανα το ψωμί του, μέχρι να πεθάνει και να επιστρέψει στο χώμα από το οποίο φτιάχτηκε, «γιατί χώμα είσαι και εις το χώμα θα απελεύσεις» Η τιμωρία της Εύας περιλάμβανε να γεννά με πόνο τα παιδιά της, να είναι πάντα αφοσιωμένη στον άνδρα της και να είναι αυτός ο κύριός της. Κάνοντας μια διασταλτική ερμηνεία του κειμένου της Παλαιάς Διαθήκης, σε μια προσπάθεια να δώσουμε κάποιες εξηγήσεις για τη σημερινή συμπεριφορά του ανθρώπου, μπορούμε να πούμε ότι: Ο άνθρωπος είναι ψυχή ζώσα, είναι η πνοή που ο Θεός ενεφύσησε στο πρόσωπο του πρωτόπλαστου Το σώμα του είναι 24
το ένδυμα που επιλέγει η ψυχή για να ενσαρκωθεί. Και ενώ η ψυχή δεν πεθαίνει, το σώμα πεθαίνει και επιστρέφει στη γη, «εξ ης ελήφθη». Ο Θεός έδωσε στον άνθρωπο το δικαίωμα της επιλογής και της ελεύθερης βούλησης, ταυτόχρονα όμως τους επισήμανε την ευθύνη και τις συνέπειες σε περίπτωση που παρέβαιναν τις εντολές Του. Με βάση τα ανωτέρω, κανένας δεν έχει το δικαίωμα να αποφασίζει για λογαριασμό μας, κι εμείς οφείλουμε να σεβόμαστε το δικαίωμα των άλλων να αποφασίζουν για τον εαυτό τους. Μπορούμε να επιλέγουμε ελεύθερα τι επιθυμούμε ή τι θέλουμε να κάνουμε, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα την ευθύνη για τις επιλογές μας, χωρίς να περιορίζουμε το δικαίωμα κανενός να έχει τις δικές του επιθυμίες, να παίρνει τις δικές του αποφάσεις και να αναλαμβάνει την ευθύνη για τις επιλογές του. Η Εύα έπεισε τον Αδάμ να φάει κι αυτός από τον απαγορευμένο καρπό, λέγοντάς του ότι θα γίνουν και αυτοί θεοί, όπως της είχε πει το φίδι. Έπεισε τον Αδάμ να κάνει το ίδιο που έκανε κι εκείνη. Τον χειραγώγησε! Οφείλουμε, λοιπόν, να μην επιτρέπουμε σε κανέναν να μας ελέγχει, να μας επιβάλλει τι να κάνουμε, να μας χειραγωγεί. Και επειδή «ὃ σὺ μισεῖς ἑτέρῳ μὴ ποιήσεις» (αυτό που μισείς να κάνουν σε εσένα, μην το κάνεις εσύ σε άλλους), κι εμείς δεν πρέπει να ασκούμε έλεγχο, ούτε να επιβάλλουμε την άποψή μας ή να χειραγωγούμε κανέναν άλλον, όποια και να είναι η σχέση μας μαζί του. Έχουμε υποχρέωση να αναλαμβάνουμε την ευθύνη των πράξεών μας, πράγμα που απέφυγαν ο Αδάμ και η Εύα. Η πιο συχνή δικαιολογία που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος σήμερα προκειμένου να αποποιηθεί την ευθύνη των αποφάσεων 25
και των πράξεών του είναι: «Δεν φταίω εγώ. Ο άλλος φταίει» ή «δεν φταίω μόνο εγώ, φταίει και κάποιος άλλος». Οι πρωτόπλαστοι πίστεψαν τον όφι που τους είπε ότι θα γίνουν και αυτοί θεοί. Σύγκριναν τον εαυτό τους με τον Θεό και πίστεψαν πως μπορούν να ανέβουν, να Τον φτάσουν. Το ίδιο κάνουν και οι άνθρωποι σήμερα. Συγκρίνουν τον εαυτό τους με κάποιους άλλους, πιο πλούσιους, σε ανώτερη θέση, που έχουν ακριβό αυτοκίνητο, μεγάλο σπίτι Δεν ικανοποιούνται με όσα διαθέτουν, όσα τους είναι απαραίτητα, με αποτέλεσμα να αρχίζει ένας αγώνας για να αποκτήσουν κι αυτοί όσα έχουν οι άλλοι Να ανέβουν στην ίδια θέση, για να απαντήσουν στο ερώτημά τους: «Γιατί εκείνος είναι καλύτερος από μένα; Είναι πιο άξιος;» Και επιδίδονται έτσι σε έναν αγώνα γεμάτο σκληρή δουλειά, άγχος, αγωνία, ζήλιες, μίση Κι όμως, για ό,τι σου συμβαίνει, ο μόνος υπεύθυνος είσαι εσύ και κανένας άλλος. Κανένας δεν θα ανέβει στην πλάτη σου, αν εσύ δεν σκύψεις, αν δεν του το επιτρέψεις. Αν αντιληφθείς αυτήν τη μεγάλη αλήθεια και την αποδεχτείς, θα έχεις κάνει ένα μεγάλο βήμα στο μονοπάτι της εξέλιξης, στο οποίο μπήκες από τη στιγμή που γεννήθηκες. Δεν είμαστε μόνο το υλικό μας σώμα Η σχέση μεταξύ σώματος και νου απασχόλησε τον άνθρωπο από αρχαιοτάτων χρόνων και, παρά τα όσα γράφτηκαν τόσο από τους αρχαίους προγόνους μας όσο και από άλλους φιλοσόφους, αποτελεί ακόμα και σήμερα δίλημμα και θέμα συζητήσεων και διαφωνιών της επιστημονικής κοινότητας. Στον σημερινό κόσμο της ύλης δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι ο άνθρωπος είναι μόνο το υλικό σώμα του. Αυτό, όμως, δεν είναι αληθές, γιατί «ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον 26
χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς καὶ ἐνεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν ζῶσαν» (Γεν. 2,7). Ο άνθρωπος έρχεται στη ζωή, στον φυσικό, υλικό κόσμο, για να αποκτήσει εμπειρίες, να πάρει μαθήματα, να εξελιχθεί πνευματικά. Για να γίνει αυτό, η ψυχή ενσαρκώνεται, παίρνει δηλαδή σάρκα και οστά, για όσο διάστημα θα ζήσει στη γη. Στο τέλος της ζωής, το σώμα πεθαίνει και επιστρέφει στη γη. Η ψυχή είναι αθάνατη και συνεχίζει σε άλλες διαστάσεις Ο άνθρωπος είναι ένα πολυδιάστατο ον. Εκτός από το φυσικό του σώμα έχει και άλλα επίπεδα ή σώματα, το συναισθηματικό, το νοητικό και το πνευματικό. Η πυκνότητα του κάθε σώματος εξαρτάται από τη συχνότητα της δόνησής του. Καθώς ανερχόμαστε επίπεδο, η συχνότητα γίνεται υψηλότερη και το σώμα όλο και πιο λεπτό. Έτσι, το φυσικό σώμα έχει τη μεγαλύτερη πυκνότητα, και ακολουθούν όλο και πιο λεπτά το συναισθηματικό, το νοητικό και τέλος το πνευματικό σώμα. Το φυσικό μας σώμα αποτελείται από κύτταρα. Τα κύτταρα σχηματίζουν τους ιστούς, τα όργανα και τα συστήματα του σώματος (πεπτικό, κυκλοφορικό, νευρικό σύστημα, κ.λπ.). Στο φυσικό μας σώμα εδράζονται οι πέντε αισθήσεις όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση και αφή, με τις οποίες αντιλαμβανόμαστε τον εξωτερικό μας κόσμο. Το συναισθηματικό μας σώμα εμπεριέχει το φυσικό μας σώμα και επεκτείνεται πέρα από αυτό, περιβάλλοντάς το. Σ αυτό αποθηκεύονται όλα μας τα συναισθήματα, τα αισθήματα, οι αισθητηριακές μας μνήμες. Τα συναισθήματά μας διακρίνονται σε ευχάριστα, όπως χαρά, συμπόνια, αγάπη, συγχώρεση, κ.λπ., και δυσάρεστα, όπως θυμός, ζήλια, φθόνος, οργή, κ.λπ. Τα δυσάρεστα συναισθήματα μπλοκάρουν τη ροή της ενέργειας και προκαλούν δυσαρμονία και ανισορροπία στο σώμα. 27
Το νοητικό μας σώμα είναι ο νους μας. Ο ανθρώπινος νους έχει την ικανότητα να σκέφτεται, την οποία δεν την έχουν άλλα όντα. Επειδή η σκέψη είναι δημιουργική ενέργεια, ο άνθρωπος γίνεται και δημιουργός. Μπορούμε να πούμε, με κάθε βεβαιότητα, πως δεν υπάρχει τίποτα σε αυτόν τον κόσμο, κανένα αντικείμενο, κανένα επίτευγμα, που να μην το έχει πρώτα σκεφτεί, να μην το έχει φανταστεί, ανθρώπινος νους. Επομένως, μέσω του νου του του συνειδητού και του υποσυνείδητου ο άνθρωπος χειρίζεται και ελέγχει τη ζωή και το περιβάλλον του. Ο συνειδητός ή αντικειμενικός νους μας ελέγχει τον εξωτερικό μας κόσμο. Οι ενεργειακές δονήσεις, τα ερεθίσματα από τον εξωτερικό κόσμο, λαμβάνονται μέσω των αισθητήριων οργάνων των πέντε αισθήσεων από τα μάτια, τα αυτιά κ.λπ. και μεταφέρονται, μέσω νεύρων, στον εγκέφαλο. Εκεί, με την κατάλληλη νοητική επεξεργασία, τα δεδομένα μορφοποιούνται έτσι, ώστε να αντιλαμβανόμαστε τον εξωτερικό μας κόσμο, με τη μορφή που τον γνωρίζουμε. Ο υποσυνείδητος ή υποκειμενικός νους, ελέγχει τον εσωτερικό μας κόσμο και λειτουργεί χωρίς να σταματά ποτέ. Ρυθμίζει τη λειτουργία της καρδιάς, της πέψης, του ανοσοποιητικού μας συστήματος, την κυκλοφορία του αίματος, τη θερμοκρασία του σώματος και πολλές άλλες λειτουργίες που επιτελούνται αυτόματα από το σώμα, χωρίς να υπάρχει κανένα περιθώριο λάθους. Ο υποσυνείδητος νους συνδέει τον συνειδητό νου με τον συμπαντικό και μας επιτρέπει να ενεργοποιήσουμε τον νόμο της έλξης, ο οποίος, εφόσον εφαρμοστεί σωστά, θα μας επιτρέψει να πραγματοποιήσουμε τις επιθυμίες μας. Οι δυνατότητες του υποσυνείδητου νου είναι απεριόριστες, και μια αναλυτικότερη ανάλυσή του ξεπερνά τις ανάγκες και τους σκοπούς αυτού του βιβλίου. 28
8. Να αναλαμβάνεις πάντα την ευθύνη των λόγων και των πράξεών σου, γιατί: «Για ό,τι σου συμβαίνει, εσύ είσαι υπεύθυνος και κανένας άλλος». Εσύ είσαι υπεύθυνος ακόμα κι αν αυτό που είπες ή έκανες στο υπέδειξε κάποιος άλλος. Εσύ ευθύνεσαι, γιατί το πίστεψες, γιατί το ανέχτηκες, γιατί 124
10. Ο θυμός δεν είναι σημάδι δύναμης. Είναι σημάδι αδυναμίας. Όταν θυμώνεις, δίνεις την ενέργειά σου στον άλλον, σε εκείνον που σε έκανε να θυμώσεις. Μην επιτρέπεις στον εαυτό σου να θυμώνει, ό,τι κι αν σου συμβαίνει, όσο μεγάλη κι αν είναι η πρόκληση. Αν, όμως, κάτι σε κάνει τελικά να θυμώσεις, μην πνίξεις τον θυμό μέσα σου. Έκφρασέ τον! 128
Τα νοήµατά µου, οι παρατηρήσεις µου, τα σχόλιά µου: 129
101. Έμαθα ένα σημαντικό πράγμα στη ζωή μου: ΚΑΘΕ ΤΕΛΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΑΡΧΗ Ο Ρίτσαρντ Μπαχ, στο βιβλίο του Ψευδαισθήσεις, λέει χαρακτηριστικά: ΕΚΕΙΝΟ ΠΟΥ Η ΚΑΜΠΙΑ ΘΕΩΡΕΙ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑΖΕΙ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ 310
Τα νοήµατά µου, οι παρατηρήσεις µου, τα σχόλιά µου: 311