ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Παιδαγωγικές κατευθυντήριες γραμμές για καθηγητές/εκπαιδευτές μεταναστριών και γυναικών εθνικές μειονότητες Από την Σύμπραξη του Σχεδίου ALMA-DC του προγράμματος Grundtvig: ΚΕΚ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟΝ Α.Ε. (EL) ATHENA (CZ) IBS (DE) INVESLAN (ES) STAFF CONSULT (IT) CEDA (SK) GIE (RO) Εκπονηθέν μεταξύ Ιουνίου 2012 και Μαϊου 2013 Το έργο αυτό έχει χρηματοδοτηθεί με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση αντικατοπτρίζει τις ψεις μόνο των συγγραφέων, και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για οποιαδήποτε πληροφορία που περιέχεται σε αυτήν. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC σελίδα 1 94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged CONTENTS Τίτλος: Συγγραφείς: ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ (CEM-AE) ΚΕΚ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟΝ Α.Ε. (EL), ATHENA (CZ), IBS (DE), INVESLAN (ES), STAFF CONSULT (IT), CEDA (SK), GIE (RO) ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΡΟΦΙΛ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΟΧΟΥ... 10 1A. ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ... 10 1B. ΠΡΟΦΙΛ ΠΟΛΥ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΩΝ... 10 1Γ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΩΝ ΕΝΑΝΤΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΤΩΝ ΜΜΕ... 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ A... 13 2A. Μεταβολές στο μαθησιακό περιβάλλον... 13 2B. Πολιτισμικά δεκτικοί καθηγητές/εκπαιδευτές (γνώση της πολιτισμικής διαφορετικότητας)... 23 2γ. Πολιτισμικά ίσες διδακτικές μέθοδοι... 30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ B... 38 Δημοσιεύθηκε : ΚΕΚ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟΝ Α.Ε. (EL) το έτος 2013 3A. ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ... 38 Σχεδιάσθηκε : Πνευματικά δικαιώματα: CEDA Σύμπραξη ALMA-DC 3B. ΚΑΝΕΤΕ ΤΗΝ ΤΑΞΗ ΣΑΣ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΑΝ ΟΜΑΔΑ... 46 3Γ. ΠΡΟΦΙΛ ΚΑΘΗΓΗΤΗ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΣΕ ΠΟΛΥ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΤΑΞΗ... 51 3Δ. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΤΗΣ ΠΟΛΥ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ 54 3E. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ... 60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ... 66 4A. ΧΩΡΟΣ/ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ... 66 4B. Εκπαιδευτικό υλικό... 84 Στο ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ την Σύμπραξη ALMA-DC έχει χορηγηθεί η άδεια Creative Commons - Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Δεν επιτρέπεται η αναπαραγωγή. Βασίζεται σε εργασία που έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο www.alma-dc.eu και ανήκει στην Σύμπραξη ALMA-DC. 2/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 2 94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ALMA-DC. σελίδα 3 3/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το «Πρότυπο Πολιτισμικής Ισότητας στην Εκπαίδευση Ενηλίκων» - παιδαγωγικές κατευθυντήριες γραμμές για καθηγητές/εκπαιδευτές μεταναστριών και γυναικών εθνικές μειονότητες εκπονήθηκε την Σύμπραξη του Σχεδίου «ALMA-DC» του προγράμματος GRUNDTVIG μεταξύ Ιουνίου 2012 και Μαϊου 2013. Το ΠΡΟΤ.ΠΟ.ΙΣ. απευθύνεται σε καθηγητές/εκπαιδευτές οι οποίοι διδάσκουν μετανάστριες/γυναίκες εθνικές μειονότητες και περιέχει καινοτομική μεθοδολογία που την χαρακτηρίζουν οι αρχές της φιλελεύθερης εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως μαθητο-κεντρική προσέγγιση και σχεδιασμός κύκλου σπουδών με έμφαση περισσότερο στην επιτυχία του μαθητευομένου να φτάσει τους στόχους του παρά στην απλή μετάδοση του περιεχομένου στον μαθητή και επικεντρώνεται σε φιλικές προσεγγίσεις ως προς το πολιτισμικό στοιχείο και το στοιχείο του φύλου στην εκπαίδευση ενηλίκων. Εκπροσωπώντας την Ευρωπαϊκή διάσταση, η σύμπραξη αποτελείται τους εξής οργανισμούς: ΚΕΚ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟΝ Α.Ε. (Ελλάδα): ιδρύθηκε το 1995 και είναι ένας πιστοποιημένος Οργανισμός Επαγγελματικής Κατάρτισης. Σχεδιάζει, συντονίζει και υλοποιεί προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης στα εξής θεματικά πεδία: Περιβάλλον, Πολιτισμός, Αθλητισμός, Mέσα Mαζικής Eνημέρωσης, Oικονομία, Διοίκηση, Πληροφορική, Τεχνικά, Μεταφορές, Υγεία, Τουρισμός, Αγροτικά, και Εκπαιδευτικά. Έχει υλοποιήσει αρκετά Ευρωπαϊκά προγράμματα. Εξειδικεύεται στην εκπαίδευση ενηλίκων και απευθύνεται σε ανέργους, εργαζόμενους, αυτοαπασχολούμενους και σε ευπαθείς ομάδες ειδικά σε μετανάστες και πρόσφυγες σε εθνικό επίπεδο. Έχει υλοποιήσει 3 μεγάλα προγράμματα για μετανάστες και πρόσφυγες. Έχει αναπτύξει μεθοδολογίες κατάρτισης για τους εκπαιδευτές που αφορούν σε ίσες ευκαιρίες και ισότητα φύλων, και έχει δημοσιεύσει καινοτομικές πρακτικές και επαγγελματικά προφίλ στην εκπαίδευση ενηλίκων. Διαθέτει συσσωρευμένη εμπειρία κυρίως στον σχεδιασμό εκπαιδευτικών κατευθυντηρίων γραμμών για προγράμματα σπουδών που οδηγούν σε κτηση προσόντων για νέα επαγγελματικά προφίλ, στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη εργαλείων για εξ αποστάσεως μάθηση, και σε διδακτικές μεθοδολογίες στην εκπαίδευση ενηλίκων. Το ΕΠΙΚΕΝΤΡΟΝ Α.Ε. έχει βραβευθεί με το Βραβείο Ελσίνκι το 2006 ως εταίρος στο πρόγραμμα Leonardo da Vinci ESO-CSA για την ανάπτυξη συστήματος ECVET. Ο οργανισμός ATHENA (CZ) είναι ΜΚΟ στην περιοχή Μοράβια Σιλέσια και επικεντρώνεται στην ενδυνάμωση και στη γενική υποστήριξη, κατάρτιση και συμβουλευτική γυναικών που περιλαμβάνει καθοδήγηση για αυτο-μάθηση για τις μεσήλικες γυναίκες και ανάπτυξη ηλεκτρονικής μάθησης για γυναίκες. Η ATHENA είναι μέλος του περιφερειακού δικτύου των παρόχων επαγγελματικής κατάρτισης και συνεργάζεται με συναφή περιφερειακά ινστιτούτα (αναπτυξιακές εταιρείες, πανεπιστήμια, δήμους, γραφεία εργασίας, κλπ) και με οργανισμούς στην Πράγα σε εθνικές δράσεις που υποστηρίζουν τις γυναίκες. Η τεχνογνωσία που διαθέτει ανταποκρίνεται στις μαθησιακές ανάγκες των μειονεκτικών ομάδων όπως οι ηλικιωμένοι και οι εθνικές μειονότητες με στόχο την υποστήριξη της κοινωνικής τους ενσωμάτωσης. Αυτές οι δράσεις συμπεριλαμβάνουν την υποστήριξη και κατάρτιση των εθνικών μειονοτήτων (π.χ. προγράμματα σπουδών και καθοδήγηση για ανθρώπους με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο και για τους εκπαιδευτές τους, κατάρτιση και μαθήματα αυτο-άμυνας για μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες, μεθοδολογίες για εκπαιδευτές ηλικιωμένων, κατάρτιση που υποστηρίζει την ανάπτυξη και διατήρηση της δημιουργικότητας και των πνευματικών δεξιοτήτων των ηλικιωμένων. Ο οργανισμός βραβεύθηκε με το Βραβείο Ελσίνκι το 2006 ως διακρατικός εταίρος του προγράμματος ESO-CSA LdV και με το βραβείο Σφραγίδας Ποιότητας το 2011 για την Σύμπραξη LdV «Competences for Culturally Sensitive Care» την Εθνική Μονάδα για τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα στην Τσεχία. Ο οργανισμός IBS (DE) είναι ΜΜΕ στην περιοχή Brandenburg και δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη λογισμικού, κατάρτιση φοιτητών, κατάρτιση και διαχείριση συμβουλευτικής ΜΜΕ. Έχει μεγάλη εμπειρία σε Ευρωπαϊκά προγράμματα. Τα μαθήματα που προσφέρει περιλαμβάνουν πληροφορική, εμπορική διαχείριση και γλωσσομάθεια. Ο οργανισμός IBS ήταν συντονιστής των πιλοτικών προγραμμάτων LdV EMES, CEMES, ESO-CSA και ESO-CRS. Στο πρόγραμμα LdV CEMES αναπτύχθηκε ένα σύστημα πιστοποίησης δεξιοτήτων διαχείρισης ΜΜΕ. Το πρόγραμμα ESO-CSA έχει σκοπό να δημιουργήσει ένα σύστημα που θα εντοπίζει, θα αξιολογεί και θα αναγνωρίζει ειδικές δεξιότητες στις ΜΜΕ που αποκτήθηκαν μέσω άτυπης εκπαίδευσης. Αυτό το πρόγραμμα πήρε το βραβείο Ελσίνκι το 2006. Στο πρόγραμμα ESO- CRS δημιουργήθηκε μια ηλεκτρονική βάση για την αναγνώριση των δεξιοτήτων. Ο οργανισμός IBS διαθέτει το σύστημα ποιότητας DIN EN ISO 9001. Έχει υλοποιήσει ένα 4/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 4 94 σελίδα 5 5/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged πρόγραμμα με μετανάστες την πρώην Σοβιετική Ένωση το οποίο χρηματοδοτήθηκε την ESF με συγχρηματοδότηση το Υπουργείο Οικονομικών. Ο οργανισμός INVESLAN (ES) είναι μια ιδιωτική εταιρεία έρευνας που εξειδικεύεται στους τομείς της κατάρτισης, απασχόλησης και διαχείρισης. Οι κύριοι τομείς είναι: επαγγελματική κατάρτιση και εκπαίδευση ενηλίκων με υποστήριξη πληροφορικής κυρίως σε εφαρμογές μαθησιακού περιβάλλοντος και διαχείρισης, θεμάτων φύλου, απασχόλησης, διαχείρισης της γνώσης, μειονεκτικών ομάδων, και αξιολόγησης. Κατευθύνει, συντονίζει και συμμετέχει στην ανάπτυξη και στον πειραματισμό διαδρομών κατάρτισης, περιεχομένου και μεθοδολογιών που προωθούν την κοινωνική και εργασιακή ενσωμάτωση των ευαίσθητων ομάδων. Η εταιρεία έχει πιστοποιηθεί την Περιφερειακή Κυβέρνηση στον τομέα των θεμάτων που έχουν σχέση με το φύλο. Ένας τους κύριους τομείς δραστηριότητας είναι η έρευνα και η ανάπτυξη στον τομέα των καινοτομικών μεθοδολογιών κατάρτισης συμπεριλαβανομένων αυτών που βασίζονται στην πληροφορική. Ηγείται της σύμπραξης DeinTra που αναζητά συνεργασίες για καινοτομικές μεθοδολογίες κατάρτισης στην Ευρωπαϊκή αγορά εργασίας. Ο οργανισμός Staff Consult s.r.l. (IT) δραστηριοποιείται στην κατάρτιση νέων σε ΜΜΕ. Έχει προσφέρει κατάρτιση και έχει κατευθύνει περισσότερες 600 εταιρείες στην Ιταλία περισσότερες τις οποίες ιδρύθηκαν γυναίκες. Επέβλεψε τους Ιταλικούς σιδηροδρόμους στην επιλογή και κατάρτιση του πρώτου προσωπικού τους βασικού επιπέδου κατά την διάρκεια της ιδιωτικοποίησης της εταιρείας. Τα τελευταία 10 χρόνια ο οργανισμός Staff Consult s.r.l. έχει συνεργασθεί σε πολλά προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης με ομάδα στόχου τις γυναίκες. Ο οργανισμός Staff Consult s.r.l. έλαβε μέρος στην ανάπτυξη ενός προγράμματος Equal στην Καμπανία και συνέπραξε με άλλους δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς για την ανάπτυξη ίσων ευκαιριών και στην πολιτισμική διευκόλυνση σε σχέση με το φύλο. Συνεργάσθηκε με διεθνείς εταίρους (CPI Bilbao - Spain) για την παροχή συμβουλευτικής σχετικά με τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ Ιταλικής και Ισπανικής νομοθεσίας που αφορά στην προσέγγιση των διαφορών μεταξύ των φύλων. Ήταν εταίρος στο Σχέδιο CREDUTIA - Creative Education through Innovative Approaches που επελέγη και χρηματοδοτήθηκε την Ευρωπαϊκή Ένωση (πρόγραμμα Leonardo da Vinci). Η υποστήριξη βιώσιμης ανάπτυξης των αγροτικών περιοχών Η προώθηση στον τουρισμό Η προετοιμασία και υλοποίηση εθνικών και διεθνών προγραμμάτων σε συνεργασία με οργανισμούς την Σλοβακία και άλλες χώρες, με επικέντρωση σε πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δράσεις Η συνεργασία με ευρύ φάσμα οργανισμών, ινστιτούτων και κοινωνικών εταίρων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης Η ανάπτυξη και οργάνωση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για τις ομάδες στόχου των ΑμεΑ και των ανέργων Τα ιδρυτικά μέλη της εταιρείας έχουν σημαντική εμπειρία στην προετοιμασία και στην υλοποίηση διεθνών προγραμμάτων στους τομείς του πολιτισμού, της εκπαίδευσης και της περιφερειακής ανάπτυξης: προγράμματα δια Βίου Μάθησης Leonardo da Vinci, Grundtvig (Πολυ-εταιρικά προγράμματα, Κινητικότητας, Συμπράξεις), ESF, INTERREG, SlovakAid, OLAF και διάφορα προγράμματα διημερούς συνεργασίας. Ο οργανισμός Group for European Integration - GIE (RO) είναι ΜΚΟ που έχει σαν κύριο σκοπό την ενεργή συμβολή σε διαδικασίες ενσωμάτωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση με εκπαιδευτικές δράσεις, πολιτιστικές δράσεις ή δράσεις άλλου τύπου. Περιοχές εξειδίκευσης και δεξιοτήτων: εφαρμοσμένη έρευνα στην δια Βίου Μάθηση, έρευνα, συγκριτικές σπουδές, ανάπτυξη στρατηγικών και μεθοδολογιών στην δια Βίου Μάθηση, κατάρτιση και αξιολόγηση. Είναι φορέας εκπαίδευσης και κατάρτισης για τους κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες της περιφέρειας. Διαθέτει ένα αξιόπιστο δίκτυο συνεργατών (Πανεπιστήμιο Pitesti, Σχολείο Ελέγχου Arges, Γραφείο Απασχόλησης Arges, κ.α.) και έχει εμπειρία σε Ευρωπαϊκά επιδοτούμενα προγράμματα. Έχει υλοποιήσει προγράμματα για ευαίσθητες ομάδες (γυναίκες, φυλακισμένους, ανέργους, ΑμεΑ). Ο οργανισμός CEDA (SK) είναι μια αστική εταιρεία που ιδρύθηκε το 2005. Μερικοί τους κύριους στόχους της είναι: 6/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 6 94 σελίδα 7 7/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σήμερα η μετανάστευση είναι ένα διαρθρωτικό φαινόμενο σε όλες τις χώρες. Είναι ένα ζήτημα μεγάλης επιπλοκότητας που δεν είναι καθόλου απλής κινητικότητας: φεύγω - επιστρέφω ξαναφεύγω επιστρέφω ξανά και ούτω καθεξής. Υπάρχουν σοβαρές συγκρούσεις στην μετακίνηση και στην διευκόλυνση της κινητικότητας. Ενώ όλα τα εμπόδια για την ελεύθερη διακίνηση αγαθών και κεφαλαίου καταργούνται σταδιακά, η ελεύθερη κινητικότητα των ανθρώπων γίνεται συνεχώς αυστηρότερη. πολιτικών συσχετισμών που λαμβάνουν χώρα σε παγκόσμια κλίμακα θέτουν μια μεγάλη πρόκληση στην Εκπαίδευση των Ενηλίκων και στα εργαλεία της. Οι μετανάστες έρχονται διαφορετικές χώρες, και διαφορετικό κοινωνικό και εκπαιδευτικό περιβάλλον. Η προσέγγιση τους στην ενσωμάτωση είναι διαφορετική σύμφωνα με αυτά τα περιβάλλοντα και επίσης οι απαιτήσεις τους στη μάθηση είναι διαφορετικές. Ένας επαγγελματίας με υψηλά προσόντα έχει διαφορετικές απαιτήσεις έναν ανειδίκευτο εργάτη. Ένας ολοένα μεγαλύτερος αριθμός χωρών επηρεάζεται ταυτόχρονα σημαντικές μετακινήσεις μεταναστών με αυξανόμενες διαφοροποιήσεις περιοχών προέλευσης. Με άλλα λόγια, παρατηρούμε μια προοδευτική αύξηση στον αριθμό των χωρών που επηρεάζονται αυτό το φαινόμενο. Επιπλέον, δεν υπάρχει καθαρός διαχωρισμός μεταξύ των χωρών προέλευσης και προορισμού. Πολλές χώρες, όπως στην περιοχή της Μεσογείου, είναι και περιοχές εξόδου και εισόδου μετανάστευσης. Άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της παγκοσμιοποίησης της μετανάστευσης είναι ότι ένας μεγαλύτερος αριθμός χωρών προορισμού υποδέχονται μετανάστες διαφορετικό οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον. Σε όλες τις περιοχές του κόσμου οι γυναίκες έχουν ένα σημαντικό ρόλο στην μετανάστευση. Από την δεκαετία του 70 αυτό σημαίνει μια σημαντική αύξηση της ροής της γυναικείας μετανάστευσης και των μεταναστευτικών κοινωνιών. Παρ όλα αυτά, πρέπει να τονίσουμε ότι οι γυναίκες παίζουν καθοδηγητικό ρόλο στην αρχική φάση της μεταναστευτικής εμπειρίας. Το Πρότυπο Πολιτισμικής Ισότητας είναι ένα εργαλείο για καθηγητές /εκπαιδευτές πολυπολιτισμικών ομάδων γυναικών και γυναικών εθνικές μειονότητες και παρόχων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με κύριους στόχους να: βοηθήσει τους εκπαιδευτές να εργασθούν αποτελεσματικά με μετανάστριες/γυναίκες εθνικές μειονότητες που εγγράφονται σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, εισάγει τρόπους για την διαχείριση των πολυ-πολιτισμικών τάξεων, εισάγει διδακτικές τεχνικές για να υποκινήσει τη μάθηση και να ενθαρρύνει την ενσωμάτωση, με πρότυπο δημιουργίας ομάδας, και διαχείριση κρίσεως στην τάξη τους εξοικειώνει με τις αρχές της ισότητας ως προς τον πολιτισμό και το φύλο στην μαθησιακή διαδικασία. Αφ ετέρου, ένα σημαντικό γεγονός είναι ότι οι μετανάστες είναι απαραίτητοι για την οικονομία των Ευρωπαϊκών χωρών πολλές ψεις: - Δημογραφική: χαμηλή γεννητικότητα, γηράσκων πληθυσμός, - Οικονομική: μελλοντικό θέμα για άτομα υψηλών και χαμηλών δεξιοτήτων, - Κοινωνική: οι νέοι Ευρωπαίοι είναι συνεχώς πιό απρόθυμοι να αναλάβουν εργασίες που απαιτούν χαμηλές δεξιότητες. Σε αυτό το πρίσμα, οι μετανάστες επηρεάζουν, και συνεπώς μεταβάλλουν, όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής. Σύγχρονα ζητήματα όπως η μετανάστευση, η διαφορετικότητα των πολυ-πολιτισμικών κοινωνιών καθώς και των κοινωνικών, πολιτισμικών, οικονομικών και 8/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 8 94 σελίδα 9 9/94 94
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΡΟΦΙΛ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΟΧΟΥ 1A. ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Στον 21 ο αιώνα, ο ρόλος των καθηγητών και εκπαιδευτών στην εκπαίδευση ενηλίκων έχει αλλάξει. Οι παραδοσιακές παθητικές διαλέξεις του παρελθόντος έχουν αντικατασταθεί κυρίως ενεργή συμμετοχή των μαθητών και τώρα οι εκπαιδευτές είναι διευκολυντές της μάθησης. Οι καθηγητές και οι εκπαιδευτές έχουν βαθμιαία υιοθετήσει μια προσέγγιση με επίκεντρο τον μαθητή. Ο «νέος» τους ρόλος προσδιορίζεται ως μέντορας και υποκινητής για τους μαθητές ούτως ώστε να θέτουν δραστηριότητες που αναζητούν λύσεις και να ενεργοποιούν την αυτο-καθοδήγηση των μαθητών. Σύμφωνα με αυτό το νέο διδακτικό παράδειγμα, έχουν επίσης αλλάξει οι διδακτικές μέθοδοι και η νοοτροπία των εκπαιδευτών. δουλειά για τα επόμενα 30 ή 40 χρόνια. Οι εργασιακές απαιτήσεις έχουν αλλάξει και η τάση να αναπτύσσονται νέες ικανότητες συγχρόνως με την κτηση δεξιοτήτων εντείνεται όλο και περισσότερο. Επιπρόσθετα, η ιδέα της δια βίου μάθησης έχει καταστεί ένα σύγχρονο ζήτημα. Επιπλέον, η κατάρτιση δεν συμβαίνει μόνο στην τάξη και μόνο με νέους ανθρώπους. Το προφίλ των μαθητών έχει αλλάξει πάρα πολύ και έχει γίνει διαφορετικό. Νεότεροι και μεγαλύτεροι άνθρωποι, άνθρωποι διαφορετικές χώρες και διαφορετικό κοινωνικό και εκπαιδευτικό περιβάλλον εργάζονται και μαθαίνουν μαζί σε ένα νέο μαθησιακό περιβάλλον. 1Γ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΩΝ ΕΝΑΝΤΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΤΩΝ ΜΜΕ 1B. ΠΡΟΦΙΛ ΠΟΛΥ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΩΝ Μια τις προκλήσεις στον σχεδιασμό ενός αποτελεσματικού μαθησιακού περιβάλλοντος είναι το γεγονός ότι αντανακλά και την διαφορετική μας κοινωνία και τις ατομικές διαφορές μεταξύ των μαθητών. Από τότε που η ΕΕ ψήφισε τον νόμο για την «Ελευθερία Κινητικότητας των Εργαζομένων» έχει αυξηθεί η κίνηση στην Ευρώπη και νέοι εργαζόμενοι και άνθρωποι που αναζητούν εργασία μετακινούνται τη μια χώρα στην άλλη. Στην αγορά εργασίας αναδεικνύονται νέες προκλήσεις, εργάτες και μαθητές διάφορες χώρες φέρνουν τις παραδόσεις τους, τις πρακτικές τους και τις προσδοκίες τους σε ένα νέο εργασιακό περιβάλλον νέες ομαδικές εργασίες και συστάδες μαθητών σχηματίζονται. Και στις δύο περιπτώσεις οι προπονητές και οι εκπαιδευτές πρέπει να είναι ενήμεροι για τη διαφορετικότητα των μαθητών, τις ανάγκες τους και τις ανησυχίες τους ώστε να εργασθούν μαζί τους αποτελεσματικά. Εκτός αυτή την κίνηση στην Ευρώπη, η συνεχής αλλαγή στην κοινωνία μας έχει επίσης επίδραση στο προφίλ των μαθητών. Συνήθως δεν είναι επαρκές πλέον να παρακολουθήσει κάποιος ένα πρόγραμμα αρχικής κατάρτισης για να έχει την ευκαιρία να εργασθεί σε μια Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας ALMA-DC στις ΜΜΕ, οι Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ενδιαφέρονται για προσωπικό που έχει ικανότητες και προσόντα και διαθέτει κάποια χρόνια εργασιακής εμπειρίας. Στο παρελθόν ήταν πολύ εύκολο για τις επιχειρήσεις να προσλάβουν νέο προσωπικό διότι υπήρχε υπερ-προσφορά ικανού εργατικού δυναμικού που επαρκούσε για τις ανάγκες τους. Επειδή, όμως, τώρα οι επιχειρήσεις είναι υποχρεωμένες να καλύψουν την έλλειψη ικανού δυναμικού το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό, η εξεύρεση προσωπικού γίνεται δυσκολότερη και, συνεπώς, η επαγγελματική κατάρτιση και η εκπαίδευση ενηλίκων έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη σπουδαιότητα ποτέ. Από την άλλη πλευρά, πολλοί άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών, ψάχνουν για νέες ευκαιρίες στην αγορά εργασίας. Εάν οι ικανότητες τους δεν καλύπτουν τα επαγγελματικά προφίλ, θα πρέπει να αποκτήσουν γνώσεις και να καταρτισθούν. Σύμφωνα με την έρευνα ALMA-DC σε μετανάστριες στις 7 χώρες της σύμπραξης, υπάρχει ενδιαφέρον την ομάδα στόχου για ειδική κατάρτιση που σχετίζεται με νέες εργασίες. Επίσης ενδιαφέρονται να μάθουν ξένες γλώσσες και να εκπαιδευθούν στη χρήση της πληροφορικής. Συνήθως οι μεγάλες επιχειρήσεις στηρίζουν τους νέους υπαλλήλους τους να βελτιώσουν τις δεξιότητες τους και προσφέρουν προγράμματα συνεχιζόμενης κατάρτισης, αλλά αυτό δεν συμβαίνει με όλες τις επιχειρήσεις. Νοιώθουν ότι θάπρεπε να δεσμεύονται περισσότερο να καταρτίζουν τους υπαλλήλους τους. Δύο τρίτα της αγοράς εργασίας αποτελούνται μικρές 10/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC. 11/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC σελίδα 10 94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC σελίδα 11 94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged και μεσαίες επιχειρήσεις. Υποθέτουν ότι η συνεχιζόμενη κατάρτιση ακόμα εξαρτάται την οικονομική ευθύνη του ατόμου και του κράτους, για παράδειγμα τα χρηματοδοτούμενα προγράμματα για τους ανέργους που προσφέρονται το κράτος. Οι επιχειρήσεις ενδιαφέρονται να προσλάβουν εργάτες με ικανότητες και, γι αυτό, θάπρεπε να διευκολύνουν την συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση των νέων υπαλλήλων σε μεγαλύτερο βαθμό. Εκτός την κατάσταση στην αγορά εργασίας, την άποψη των εκπαιδευομένων και των επιχειρήσεων η εκπαίδευση ενηλίκων είναι απαραίτητη στον κόσμο μας που αλλάζει διότι πολλά πράγματα έχουν αλλάξει και συνεχίζουν να αλλάζουν λόγω της ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών και επίσης λόγω της αλλαγής στις απαιτήσεις που σχετίζονται με τις νέες πολιτικές στον επιχειρηματικό κόσμο και τον υψηλά τεχνολογικό εξοπλισμό που πολλές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν. Η ζήτηση και η εξέλιξη της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι ένα θέμα ανταγωνιστικότητας και για τους δυνητικούς υπαλλήλους και για τις επιχειρήσεις. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ A 2A. Μεταβολές στο μαθησιακό περιβάλλον Σκοπός Αυτό το κεφάλαιο έχει σκοπό να περιγράψει την μετάβαση την παραδοσιακή εκπαίδευση στην άτυπη μάθηση τονίζοντας τις αλλαγές στο επίπεδο ωρισμένων ειδικών στοιχείων. (α) Το πρώτο μέρος παρουσιάζει μια σύντομη περιγραφή των κύριων χαρακτηριστικών της παραδοσιακής εκπαίδευσης, της τυπικής εκπαίδευσης και της άτυπης εκπαίδευσης. (β) Το δεύτερο μέρος συζητάει τις ενδείξεις και τις αιτίες για τη μετάβαση την παραδοσιακή στην άτυπη εκπαίδευση. (γ) Το τρίτο μέρος προσφέρει εξηγήσεις και παραδείγματα στο διδακτικό και μαθησιακό περιβάλλον όταν αλλάζει παραδοσιακή σε άτυπη εκπαίδευση σε επίπεδο: εκπαιδευομένου εκπαιδευτή απαιτήσεων προγράμματος διδακτικών μεθόδων και παροχών (ύλης) τόπου παράδοσης της διδασκαλίας/πρακτικής εκπαίδευσης αναγνώρισης επιτευγμάτων/προϊόντων της μάθησης (α) Η εκπαίδευση ήταν και παραμένει μια συνεχής προκατάληψη στην ανθρώπινη κοινωνία. Δεν μπορούμε να φαντασθούμε τις σύγχρονες κοινωνίες εκτός εκπαιδευτικών συστημάτων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η εκπαίδευση και η κατάρτιση τοποθετούνται στην καρδιά των πολιτικών της κοινωνίας και των στρατηγικών. Από την Στρατηγική της Λισσαβώνας, η οποία έθεσε σκοπό να επιτύχει την πιό αποτελεσματική οικονομία στον κόσμο που να στηρίζεται στη γνώση, μέχρι την στρατηγική της Ευρώπης του 2020, η οποία είναι η στρατηγική ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επόμενη δεκαετία, η εκπαίδευση και η κατάρτιση αναγνωρίζονται ως η βάση για την ανάπτυξη της κοινωνίας και ο πρόδρομος της επίτευξης μιας έξυπνης, αειφόρου και 12/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 12 94 σελίδα 1313/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged ολοκληρωμένης οικονομίας. Η εκπαίδευση είναι ένας τους πέντε στόχους που θέλει να φθάσει η Ευρώπη πριν το 2020. στους ηλικιωμένους, τα ΑμεΑ, τους φτωχούς, τους απομονωμένους, τους οικονομικά αδύνατους, κλπ. Με την πάροδο του χρόνου, παράλληλα με την πρόοδο της κοινωνίας και της τεχνολογικής ανάπτυξης, τα εκπαιδευτικά συστήματα έχουν αλλάξει και το διδακτικό περιβάλλον έχει επίσης επηρεασθεί διάφορους παράγοντες. Η παραδοσιακή (τυπική) εκπαίδευση σχεδιάζεται σε κύκλους, επίπεδα και έτη σπουδών και είναι ένα δομημένο, συστηματικό και επίσημα αναγνωρισμένο σύστημα. Περιλαμβάνει καθοδηγητικές και παιδαγωγικές δραστηριότητες δομημένες χρονολογικά το νηπιαγωγείο μέχρι το πανεπιστήμιο. Σχεδιάζεται, υλοποιείται και διαχειρίζεται βάσει ενός δεδομένου συστήματος νόμων και κανόνων. Είναι μια αυστηρή διαδικασία που εμπλέκει τρία βασικά στοιχεία: τον μαθητή, τον διδάσκοντα και το ινστιτούτο (τον πάροχο εκπαίδευσης). Έτσι, η τυπική εκπαίδευση είναι κατεστημένη και στηρίζεται σε σχέδια σπουδών, κύκλους διδακτικής ύλης, βιβλία, σειρές μαθημάτων, διδακτικό και μαθησιακό υλικό. Έχει σκοπούς και στόχους που επιτυγχάνονται με τη βοήθεια διδασκόντων (εξειδικευμένου διδακτικού προσωπικού) που εργάζονται σε ένα οργανωμένο και μεθοδικό περιβάλλον για να εκπληρώσουν τους εκπαιδευτικούς στόχους. Η άτυπη εκπαίδευση επίσης αποτελείται καθοδηγητικές δραστηριότητες και δράσεις που λαμβάνουν χώρα μέσα σε ένα οργανωμένο και κατεστημένο πλαίσιο, αλλά επιτυγχάνεται εκτός επισήμου εκπαιδευτικού συστήματος. Οι δραστηριότητες της είναι συστηματικές, στοχοποιημένες, και απευθύνονται στις ανάγκες του μαθητή σαν άτομο στην κοινωνία για να προσαρμοσθεί στο ειδικό του περιεχόμενο ούτως ώστε να επιτύχει την καλύτερη γνώση και να μειώσει όσο γίνεται περισσότερο τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που παράγονται τα περισσότερο επίσημα συστήματα. Ο χαρακτήρας της είναι λιγότερο επίσημος, οι καθοδηγητικές δραστηριότητες της είναι ευέλικτες και προσαρμόζονται στον μαθητή. Συχνά αυτές οι δραστηριότητες είναι εκτός σχολικού προγράμματος ή προαιρετικές. Η άτυπη εκπαίδευση διαφέρει την τυπική εκπαίδευση μέσω του περιεχομένου της και των τρόπων της επίτευξης της. Στην άτυπη εκπαίδευση ο κεντρικός ρόλος ανήκει στον μαθητή, και η προσοχή μετακινείται την διδασκαλία στη μάθηση. Συνήθως η άτυπη εκπαίδευση ταιριάζει πολύ καλά σε κατηγορίες ανθρώπων που έχουν λιγότερη ή καθόλου πρόσβαση στην τυπική εκπαίδευση: στους αγράμματους ή εκείνους που έχουν χαμηλό επίπεδο μόρφωσης, (β) Όταν προσδιορίζουμε ή ταυτοποιούμε τον τύπο της εκπαίδευσης, ψάχνουμε τα χαρακτηριστικά της. Στην περίπτωση της τυπικής εκπαίδευσης αυτά τα χαρακτηριστικά είναι ξεκάθαρα και καθορισμένα με ακρίβεια. Η μετάβαση στην άτυπη εκπαίδευση ή στην ανεπίσημη εκπαίδευση εμφανίζεται όταν κάποια αυτά τα χαρακτηριστικά γίνονται ευέλικτα ή εξαφανίζονται. Και τα δύο συστήματα, η τυπική και η άτυπη εκπαίδευση, διαπερνούν η μία την άλλη σε κάποιο σημείο, αλλά η μετάβαση τη μια στην άλλη στηρίζεται στη μορφή που παρέχονται και αποκτώνται η μάθηση και η εκπαιδευτική προσέγγιση. Για παράδειγμα, μεταβαίνουμε την τυπική στην άτυπη εκπαίδευση όταν η παρακολούθηση τον εκπαιδευόμενο δεν είναι υποχρεωτική όλες τις φορές, όταν η κατάρτιση πρόσωπο με πρόσωπο συμπληρώνεται (ή αντικαθίσταται μέχρις ενός σημείου) άλλους τύπους δραστηριοτήτων που δεν απαιτούν 100% άμεση επαφή μεταξύ του μαθητή και του διδάσκοντα, όταν η πλειονότητα των διδακτικών και μαθησιακών δραστηριοτήτων επιτυγχάνεται εκτός σχολείου ή του παρόχου εκπαίδευσης (αυτές οι δραστηριότητες μπορεί να περιέχουν μελέτη στο σπίτι ή στη βιβλιοθήκη, διάβασμα, ασκήσεις στο σπίτι, κλπ). Η μετάβαση επίσης επιτρέπει λιγότερο αυστηρή διάρκεια μάθησης και την προσαρμογή της μάθησης στον ρυθμό του μαθητή, διαφορετικούς τόπους παράδοσης μαθημάτων την αίθουσα διδασκαλίας, δυνατότητα του μαθητή να επιλέγει την καλύτερη θέση στην αίθουσα διδασκαλίας, επιλογή και χρήση εκπαιδευτικών μέσων και ύλης που είναι εκτός σχολείου/ινστιτούτου με σκοπό να ταιριάζουν καλύτερα στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του μαθητή και να κατανοούνται πλήρως τα θέματα/γνωστικά αντικείμενα που διδάσκονται και μελετώνται. Όταν μετακινούμεθα την παραδοσιακή στην άτυπη εκπαίδευση, ολόκληση η «δόμηση» αλλάζει επίσης: τα εκπαιδευτικά αντικείμενα, η στρατηγική, οι μεθοδολογίες, τα προγράμματα και η διδακτέα ύλη γίνονται πιό ευέλικτα και προσαρμόζονται περισσότερο στον μαθητή σαν αποτέλεσμα μετακίνησης του βάρους τον καθηγητή ή το σχολείο στον μαθητή. 14/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 14 94 σελίδα 1515/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged Πολλοί λόγιοι και μελετητές στον τομέα της εκπαίδευσης έχουν δηλώσει ότι σήμερα παρατηρούμε την έκταση που έχει λάβει η άτυπη εκπαίδευση έναντι της παραδοσιακής εκπαίδευσης, καθώς φαίνεται ότι η άτυπη μάθηση επιτυγχάνει να υποκινεί και να κεντρίζει το ενδιαφέρον των μαθητών καλύτερα. Τα θέματα του σύγχρονου κόσμου που αντιμετωπίζει η εκπαίδευση διαχειρίζονται πιό επιτυχημένα μέσω της άτυπης εκπαίδευσης καθώς αυτός ο τύπος της εκπαίδευσης επιτρέπει μια άνεση στο διδακτικό - μαθησιακό περιεχόμενο, διαφοροποίηση των προαιρετικών εκπαιδευτικών προσφορών, αύξηση εναλλακτικών εκπαιδευτικών κατευθύνσεων, και την δυνατότητα στους παρόχους κατάρτισης να σχεδιάζουν και να αναπτύσσουν τη δική τους διδακτέα ύλη σύμφωνα με τις τοπικές ανάγκες κατάρτισης. Η άτυπη εκπαίδευση δεν αποκλείει την συνέργεια και τον συνδυασμό όλων των τύπων εκπαίδευσης: επίσημης, άτυπης και ανεπίσημης. Διασφαλίζει υψηλή ποιότητα της διδακτικής και μαθησιακής διαδικασίας μέσω του περιεχομένου της διδακτέας ύλης, της διδακτικής αξιολόγησης και της αναγνώρισης των αποτελεσμάτων της μάθησης και επίσης μέσω ταχείας ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών. (γ) Πιό συγκεκριμένα, οι αλλαγές στο διδακτικό περιβάλλον μπορούν να παρατηρηθούν στο επίπεδο: του μαθητή του διδάσκοντα των απαιτήσεων του προγράμματος των διδακτικών μεθόδων και των παροχών (ύλης) του τόπου παράδοσης της διδασκαλίας/κατάρτισης της αναγνώρισης των επιτευγμάτων/προϊόντων της μάθησης Σήμερα οι εκπαιδευόμενοι είναι πιό πολυάσχολοι και βεβαρυμένοι με καθημερινά καθήκοντα, έχουν λιγότερο ελεύθερο χρόνο, αλλά ταυτόχρονα είναι καλύτερα πληροφορημένοι, και έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στην πληροφορία και στη γνώση λόγω του διαδικτύου, των εργαλείων της πληροφορικής, των εικονικών ιστοτόπων και των ευκαιριών εξ αποστάσεως μάθησης. Έχει παρατηρηθεί μια γενική τάση στους εκπαιδευόμενους να έχουν σε κάποιο βαθμό έλλειψη ενδιαφέροντος και να είναι δυσκολότερο να τους κεντρίσουν το ενδιαφέρον για μάθηση ή εκπαιδευτικά διαβήματα. Κουρασμένοι, απασχολημένοι με πολλές κοινωνικές και επαγγελματικές δραστηριότητες που τους απασχολούν συνεχώς και που τους αφήνουν μόνο λίγο σχετικά χρόνο να μάθουν και να καταρτισθούν, οι εκπαιδευόμενοι σήμερα είναι αναγκασμένοι να βρουν ισορροπημένες λύσεις. Αλλά, παραδόξως, οι σύγχρονοι μαθητές νοιώθουν περιορισμένοι την κοινωνία και το επαγγελματικό τους περιβάλλον να μάθουν, να επικαιροποιήσουν τις γνώσεις τους, τις ικανότητες και δεξιότητες τους, να αποκτήσουν νέα προσόντα. Αυτό οφείλεται επίσης στη μεγάλη κινητικότητα που επιτρέπεται και απαιτείται την αγορά εργασίας της ΕΕ αλλά επίσης και στη γενικευμένη τωρινή κρίση (σε όλους τους τομείς δραστηριοτήτων: οικονομία, πολιτική, πολιτισμός, υγεία, παιδεία, στρατός) που η Ευρώπη και όλος ο κόσμος περνάει, μια κρίση που επιβάλλει αλλαγές στην προσωπική και επαγγελματική ζωή και απαιτεί λύσεις προσαρμογής και επιβίωσης. Σε τέτοιους μαθητές πρέπει να προσφέρεται ένα νέο, υποκινητικό και σύγχρονο διδακτικό - μαθησιακό περιβάλλον, άλλες διδακτικές μέθοδοι, περιεχόμενο και εκπαιδευτικό υλικό. Στην αλλαγή του διδακτικού περιβάλλοντος το μεγαλύτερο βάρος πέφτει στους εκπαιδευτικούς. Οι εκπαιδευτικοί έχουν το δύσκολο έργο να μεταμορφώσουν τους σκοπούς μάθησης και τους στόχους σε πραγματικότητα. Συνεπώς, οι εκπαιδευτικοί είναι υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουν τις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων και να φροντίσουν για αυτές. Οι εκπαιδευτικοί είναι υποχρεωμένοι να καταρτισθούν ούτως ώστε να είναι ικανοί να φθάσουν αυτές τις προδιαγραφές και να διατηρήσουν ένα επίπεδο εξειδίκευσης πολύ πιό πάνω το επίπεδο των εκπαιδευομένων (π.χ. σχετικά με τις νέες τεχνολογίες, ειδικά με την πληροφορική, με την οποία η σύγχρονη γενιά είναι πολύ εξοικειωμένη). Επειδή στις μέρες μας βλέπουμε να αναδύονται προχωρημένες μορφές άτυπων συστημάτων, η προσαρμογή των εκπαιδευτών σε τέτοια συστήματα απαιτείται σύμφωνα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα εκείνων που μαθαίνουν (τους μαθητές), γι αυτό οι εκπαιδευτές είναι υποχρεωμένοι να προσαρμοσθούν στη νέα κατάσταση και να μάθουν με τη σειρά τους με ποιό τρόπο να παρέχουν τη μάθηση μέσω άτυπων μεθόδων. Έτσι, αυτή είναι άλλη μια πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι εκπαιδευτικοί. Γι αυτό το λόγο, ο εκπαιδευτής χρειάζεται κατάρτιση για να μάθει να παρέχει εκπαίδευση στο πλαίσιο του άτυπου περιβάλλοντος. 16/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 16 94 σελίδα 1717/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged Οι καθηγητές/εκπαιδευτές που εργάζονται στην άτυπη εκπαίδευση (εκπαίδευση ενηλίκων, δια βίου μάθηση, συνεχιζόμενη κατάρτιση, κλπ.) χρειάζεται να έχουν καλές δεξιότητες στην πλοήγηση του διαδικτύου και στη χρήση Η/Υ και λογισμικού (κυρίως Microsoft Office και κάποιο εκπαιδευτικό λογισμικό). Μια άλλη πρόκληση γι αυτούς είναι να επιτύχουν, τουλάχιστον στο επίπεδο του «ικανοποιητικού», να χρησιμοποιούν ωρισμένες ξένες γλώσσες μεγάλης συχνότητας (Αγγλική, Γαλλική, Γερμανική, Ιταλική και Ισπανική) για να έχουν πρόσβαση σε επιστημονικά συγγράμματα και εκπαιδευτικό υλικό σε ξένες γλώσσες που αφορούν στους κλάδους ή στα γνωστικά αντικείμενα που διδάσκουν. Καθώς οι σύγχρονοι εκπαιδευτές στο πλαίσιο της άτυπης και της δια βίου μάθησης εργάζονται με διάφορες περιθωριοποιημένες και μειονεκτικές κατηγορίες ανθρώπων (μετανάστες, εθνικές μειονότητες, ανέργους, κλπ.) η ικανότητα να διαχειρίζονται μεικτές ομάδες, με διαφορετικό πολιτισμικό και θρησκευτικό υπόβαθρο, αντικατοπτρίζει άλλη μια δειξη των αλλαγών που έχουν προκύψει στο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Οι αρετές και η επαγγελματική κατάρτιση τέτοιων εκπαιδευτών θα τους οδηγήσουν σε ακόμα πιό εξιδεικευμένες ικανότητες, όπως παιδαγωγικές ικανότητες για διαφοροποιημένες ομάδες μαθητών. Οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν λεπτομερή γνώση του τομέα της παιδαγωγικής των νέων ή των ενηλίκων καθώς στην εργασία τους αντιμετωπίζουν διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι καθηγητές και οι εκπαιδευτές είναι υποχρεωμένοι να προσεγγίζουν αναλόγως τους νέους και τους ενήλικες εκπαιδευόμενους λαμβάνοντας υπ όψιν τους τις ιδιαιτερότητες της ηλικίας τους (με όρους αντίστασης/απροθυμίας για μάθηση/διάρκειας των μαθημάτων/διδακτικών-μαθησιακών μεθόδων και προσεγγίσεων/συχνότητας διαλειμμάτων/τύπων και πολυπλοκότητας εργασιών και εργασιών στο σπίτι, κλπ.). Η συζήτηση μας σχετικά με το πώς η αλλαγή στο μαθησιακό περιβάλλον επηρεάζει τον εκπαιδευτικό και ποιές αλλαγές έχουν επέλθει στον ίδιο τον εκπαιδευτικό δεν θα μπορούσε να είναι πλήρης χωρίς την ανάλυση της ικανότητας του να διαχειρίζεται την δυναμική της ομάδας και τη γνώση, τις ικανότητες και τις δεξιότητες που κατέχει στον τομέα της Θεωρίας της Πολλαπλής Νοημοσύνης. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να είναι ικανός να εφαρμόζει ικανοποιητικά την Θεωρία της Πολλαπλής Νοημοσύνης αναγνωρίζοντας και πιστοποιώντας κάθε τύπο νοημοσύνης των μαθητών του. Επιπρόσθετες ικανότητες αναφέρονται στην δεξιότητα του να εφαρμόζει νέες και σύγχρονες διδακτικές μεθοδολογίες (π.χ. ενσωματωμένη μάθηση, ανοικτή και εξ αποστάσεως μάθηση, διδακτικό υλικό, μαθήματα στο διαδίκτυο και σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες) και μεθόδους (π.χ. κριτική σκέψη, καταιγισμό ιδεών, λογομαχία, συνήγορο του διαβόλου, παίξιμο ρόλων, προσομοίωση, κλπ.). Η λειτουργία τεχνολογιών παλάμης και η οργάνωση της μάθησης με δραστηριότητες σε εξωτερικούς χώρους θα μπορούσε να είναι μια επιπρόσθετη αξία για ένα πραγματικό επαγγελματία εκπαιδευτικό στην άτυπη εκπαίδευση. Οι απαιτήσεις της άτυπης εκπαίδευσης δεν είναι οι ίδιες όπως αυτές της επίσημης μάθησης. Πρώτα απ όλα, η παρουσία του μαθητή απαιτείται σε μικρότερο βαθμό: το πρόγραμμα επαναπροσαρμόζεται για να υπάρχει ευελιξία στην παρακολούθηση των μαθημάτων και να δίνεται περισσότερος χρόνος για εξωτερικές εργασίες εκτός του ινστιτούτου που παρέχει τη μάθηση: στο σχολείο πραγματοποιούνται μόνο οι δραστηριότητες πρόσωπο με πρόσωπο, οι εργασίες σε ομάδες και σε ζεύγη, ενώ οι άλλες εργασίες γίνονται στο σπίτι ή σε περιβάλλον εκτός σχολείου. Σήμερα, υπάρχει μια γενική απαίτηση για εναλλακτικές εκπαιδευτικές κατευθύνσεις εκτός τις βασικές αυστηρές αρχές της επίσημης εκπαίδευσης, επιλογές σε προσφορές περισσότερης και καλύτερης εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα, για όλα τα άτομα, «την κούνια στον τάφο», όπως δηλώθηκε το γραφείο EACEA της ΕΕ σχετικά με την πολιτική της, τις στρατηγικές της και τα προγράμματα της για την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Οι απαιτήσεις της άτυπης εκπαίδευσης προβλέπουν την αντκριση στις ανάγκες των μαθητών με όρους προσωπικής ανάπτυξης, επαγγελματικών αναγκών και κοινωνικοπολιτισμικών αναγκών. Γι αυτό πρέπει να είναι συναφείς με την ανάπτυξη του ατόμου και συναφείς με την πραγματικότητα στην κοινωνία και την αγορά εργασίας. Με άλλα λόγια, η άτυπη εκπαίδευση θα πρέπει να είναι πρακτική, αποτελεσματική και προσανατολισμένη στις ανάγκες της ζωής και στις αξίες των ανθρώπων. Θα πρέπει επίσης να σκοπεύει στη διατήρηση 18/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 18 94 σελίδα 1919/94 94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged του μεγαλύτερου οφέλους για τον μαθητή, ειδικά αν σκεφθούμε τις κατηγορίες των μαθητών με χαμηλό εισόδημα ή με λίγες οικονομικές ευκαιρίες. Άλλες λέξεις-κλειδιά στον καθορισμό των απαιτήσεων της άτυπης εκπαίδευσης είναι η πολύτομεακή εκπαίδευση, η δια-τομεακή και η διεκπαιδευτική. Τέτοιες προσεγγίσεις καθιστούν την ανάπτυξη του μαθητή εφικτή, ουσιαστική και ενεργή. Τέλος, αλλά εξ ίσου σημαντικό, η άτυπη μάθηση απαιτείται να παράγει όχι μόνο βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα αλλά επίσης μακροπρόθεσμα συνεπή επιτεύγματα. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που προσφέρονται είναι επίσης ένα τα στοιχεία που έχουν αλλάξει με τον καιρό. Σε σύγκριση με τους παρόχους επίσημης εκπαίδευσης, τα ινστιτούτα που παρέχουν άτυπη εκπαίδευση χρειάζεται να προσαρμοσθούν για να αντιμετωπίσουν τον πραγματικό ανταγωνισμό στη συγκεκριμένη αγορά την αγορά εκπαίδευσης διότι για την πλειονότητα αυτά οι μαθητές (πελάτες) χαρακτηρίζονται μια ευρεία ποικιλία αναγκών και χαρακτηριστικών σχετικά με το υπόβαθρο, το περιβάλλον, και τις γεωγραφικές περιοχές και απαιτούν προγράμματα και ωράρια προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους. Αυτά εξαρτώνται την σταση μεταξύ των δομών του παρόχου κατάρτισης και της διαμονής των μαθητών και του διαθέσιμου χρόνου των μαθητών. Βέβαια ο καθηγητής παίζει μεγάλο ρόλο στον προγραμματισμό του διδακτικού προγράμματος και στην τελειοποίηση του ωραρίου τότε που το εκπαιδευτικό περιβάλλον έχει αλλάξει αισθητά. Βραδυνά μαθήματα ή κατά το Σαββατοκύριακο είναι δυνατόν να γίνονται στην άτυπη εκπαίδευση για να ταιριάζουν καλύτερα με την διαθεσιμότητα των μαθητών. Εντατικά μαθήματα μπορούν επίσης να σχεδιάζονται όταν το ζητούν οι μαθητές. περίπτωση μελέτης επίδειξη εξήγηση ανακάλυψη τεστ-διδασκαλία-τεστ μάθηση μέσω πρακτικής σύνοδος σε ολομέλεια εργασία ανά ζεύγη εργασία σε ομάδες ατομική εργασία παίξιμο ρόλων λογομαχία συγκρουόμενη λογομαχία (τεχνική «συνήγορος του διαβόλου») προβληματική εριστική συζήτηση κριτική σκέψη/ανάλυση έκθεση Οι διαλέξεις μπροστά την τάξη, ο μαυροπίνακας και η κιμωλία εξακολουθούν να υφίστανται, αλλά στις ημέρες μας αρέσει στους καθηγητές να τα συμπληρώνουν χρησιμοποιώντας συνδυαστικά Η/Υ και προβολικά δεδομένων, εκπαιδευτικό υλικό και παροχές διαφόρων τύπων υποστήριξης: έντυπα (φυλλάδια, χάρτες, βιβλία, λεξικά, οδηγίες, κριτικές, κλπ.), CDs και DVDs, παροχές μέσω διαδικτύου, εργαλεία που βασίζονται στο διαδίκτυο, οπτικο-ακουστικό υλικό, Η/Υ-tablets, ηλεκτρονικά βιβλία και άλλες συσκευές. Οι τεχνολογίες παλάμης δεν είναι αμελητέες καθώς οι καθηγητές τις χρησιμοποιούν όλο και πιό συχνά στις πρακτικές τους στην αίθουσα διδασκαλίας. Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα που αξίζει να αναφερθούν εδώ σχετικά με το πώς έχει αλλάξει το πρόγραμμα μάθησης. Οι διδακτικές μέθοδοι και οι παροχές (ύλη) υποστηρίζουν μια πληθώρα δυνατοτήτων στην άτυπη εκπαίδευση. Για να αναφέρουμε μόνο λίγες τις πιό γνωστές, αναφέρουμε τις εξής: διήγηση/διάλεξη καταιγισμός ιδεών λύση προβλήματος Οι χώροι παράδοσης της διδασκαλίας/κατάρτισης έχουν αλλάξει πολύ τότε που μεταβήκαμε την παραδοσιακή στην άτυπη εκπαίδευση: αντί να οργανώνεται το μάθημα με τον καθηγητή μπροστά στην τάξη και όλους τους μαθητές να κάθονται σε σειρές καθισμάτων, οι σύγχρονες τάξεις (λόγω των σύγχρονων διδακτικών τεχνολογιών και της ειδικά σχεδιασμένης επίπλωσης και του ειδικού εξοπλισμού) λειτουργούν σε διαφορετικές διατάξεις, όπως ορθογώνιες, κυκλικές, σε ημικύκλιο, σε συστάδα θρανίων, κλπ. 20/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 20 94 σελίδα 2121/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged Οι καθηγητές θα πρέπει να δίνουν προσοχή στις διατάξεις των αιθουσών διδασκαλίας καθώς έχει αποδειχθεί ότι αυτές οι διατάξεις επηρεάζουν την νοοτροπία των μαθητών έναντι της μάθησης, τη συμπεριφορά τους κατά την διδακτική διαδικασία και τους τρόπους μάθησης. Η διάρκεια του μαθήματος είναι θέμα «διαπραγμάτευσης», με την καλή έννοια, και θα μπορούσε να είναι 50 λεπτών αλλά όχι λιγότερο. Τα διαλείμματα εξαρτώνται τον τύπο μάθησης των εκπαιδευομένων, τον ρυθμό τους και το ψυχολογικό τους προφίλ. Ο χώρος της τάξης είναι επίσης άτυπος καθώς τα μαθήματα μπορούν να παραδίδονται όχι μόνο στα σχολεία, αλλά επίσης σε βιβλιοθήκες, σε ερευνητικές μονάδες, σε συνεργαζόμενα κέντρα, σε αίθουσες συνεδριάσεων, σε δομές ΜΚΟ, σε οργανισμούς κατάρτισης, κλπ. το Ευρωπαϊκό Σύστημα Αναγνώρισης Προσόντων για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ECVET) τη χρήση πιό λεπτομερούς περιγραφής των μαθησιακών αποτελεσμάτων, που χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: γνώση, ικανότητες και δεξιότητες. Υπάρχει μια γενική τάση στην Ευρώπη και μεγάλη πρόοδος στην κτηση ενός συμβατού και διαφανούς συστήματος για την πιστοποίηση και αναγνώριση των επιτευγμάτων της μάθησης. Οι πάροχοι εκπαίδευσης συνεργάζονται με την ΕΕ για να καταλήξουν σε Συμβόλαια Μάθησης και περαιτέρω σε υλοποίηση Μνημονίων Κατανόησης βάσει Βαθμολογιών και Καταγραφών. Οποιαδήποτε μαθησιακή εμπειρία που έχει αποκτηθεί σε ινστιτούτο του εξωτερικού μπορεί να πιστοποιηθεί μέσω του Πιστοποιητικού Κινητικότητας Europass (αν είναι επαγγελματική κατάρτιση) ή μέσω του Πιστοποιητικού Youthpass (αν είναι εμπειρία που αποκτήθηκε νέο εθελοντή). Η αναγνώριση των επιτευγμάτων ή των αποτελεσμάτων της μάθησης είναι ένα ευαίσθητο θέμα σε όλα τα είδη της εκπαίδευσης, διότι η λυτη αντικειμενικότητα είναι πάντα ένα δύσκολο έργο. Στην παραδοσιακή εκπαίδευση η αξιολόγηση των μαθητών χτίζεται μάλλον μόνο σε ένα (ή λίγους) τύπους αξιολόγησης, που λαμβάνει χώρα σε προδιαγεγραμμένα χρονικά διαστήματα. Όμως, στην άτυπη μάθηση αυτό επιτυγχάνεται μέσω διαφορετικών μεθόδων και εργαλείων που διασφαλίζουν μεγαλύτερη ορθότητα, αντικειμενικότητα και αποτελέσματα που είναι πιό κοντά στην πραγματική επίδοση των μαθητών. Στην άτυπη εκπαίδευση, οι καθηγητές συνήθως εφαρμόζουν ένα συνδυασμό τύπων αξιολόγησης, ποιοτικών (συνεντεύξεις, επικέντρωση στην ομάδα, ερωτήσεις ανοικτού τύπου, γραπτά κείμενα, δοκίμια, ιστορίες, περιπτώσεις μελέτης, σημειώσεις στο πεδίο αναφοράς, ανασκόπηση κειμένων, κλπ.) και ποσοτικές (ερωτήσεις κλειστού τύπου σε διαγωνίσματα, έρευνες, έρευνα γραφείου, κλπ.), με πιό ακριβή αποτελέσματα επί των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Στην άτυπη μάθηση, η εξέταση πριν και μετά, η παρατήρηση κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας/κατάρτισης, η συνεχής αξιολόγηση, η αρχική και τελική αξιολόγηση και η αυτο-αξιολόγηση συχνά χρησιμοποιούνται σαν «μπαταρία» πηγών αξιολόγησης. Σε αυτά τα εργαλεία αξιολόγησης ανταποκρίνεται μια πλειάδα εργαλείων που πάλι μπορούν να συντεθούν σε μια μεγάλη ποικιλία συνδυασμών. Συμπερασματικά, πρέπει να συμφωνήσουμε ότι έχουν συμβεί τρομερές αλλαγές στο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Μπορούμε επίσης να καταλήξουμε ότι όλα στην άτυπη εκπαίδευση είναι για τους εκπαιδευόμενους. Είναι ένα εμπλουτισμένο διδακτικό και μαθησιακό περιβάλλον! 2B. Πολιτισμικά δεκτικοί καθηγητές/εκπαιδευτές (γνώση της πολιτισμικής διαφορετικότητας) 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι καθηγητές και οι εκπαιδευτές που διδάσκουν και εκπαιδεύουν τους ανθρώπους που προέρχονται διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον συνήθως αποδεικνύουν τις επαγγελματικές τους δεξιότητες. Μερικές φορές μπορεί να είναι κάποιες εκπαιδευτικές ή πρακτικές δραστηριότητες όπου λείπει η γνώση της παιδαγωγικής. Άλλες φορές ο καθηγητής μπορεί να είναι ειδικός στον τομέα του γνωστικού του αντικειμένου αλλά χωρίς ικανή παιδαγωγική γνώση και/ή εμπειρία. Η αναγνώριση πρότερης γνώσης και ακόμα πρότερης εμπειρικής μάθησης καθώς και η συμβατότητα της μάθησης μεταξύ διαφορετικών παρόχων εκπαίδευσης, διαφορετικές χώρες, αντιπροσωπεύει ένα σημερινό ζήτημα στην άτυπη εκπαίδευση. Για να υποστηρίξουν αυτή την συμβατότητα, τα άτυπα εκπαιδευτικά συστήματα έχουν αρχίσει να δανείζονται Προσδοκούμε τους καθηγητές και εκπαιδευτές να έχουν τις κατάλληλες παιδαγωγικές δεξιότητες. 22/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 22 94 σελίδα 2323/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged Όμως, διδάσκοντας άτομα και ομάδες ανθρώπων με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο είναι περισσότερο απαιτητικό. Καθηγητές και εκπαιδευτές πρέπει να ενημερωθούν για κάποια ειδικά στοιχεία που μπορεί να επηρεάσουν πολύ σημαντικά τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων τους και να τα μετατρέψουν σε επιτυχία ή σε αποτυχία. Αυτά τα στοιχεία ονομάζονται «Συνειδητοποίηση Πολιτιστικής Ισότητας». Δεν έχουν αναπτυχθεί πολλά τέτοια στοιχεία γι αυτό το σκοπό ακόμα. 2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ «ΙΣΟΤΗΤΑ» ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ/ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι σαν ανθρώπινα όντα. Μπορεί να μοιάζουν διαφορετικοί ρούχα, παπούτσια, μαλλιά, κοσμήματα, φυλαχτά, τατουάζ, μυρωδιά... Όλα αυτά τα πράγματα είναι στοιχεία του δικού τους πολιτισμού, διαμορφώνουν την προσωπικότητα τους και υποστηρίζουν την αυτο-πεποίθηση τους και είναι ακόμα πιό σπουδαία γι αυτούς αν βρίσκονται έξω το φυσικό τους περιβάλλον. Γι αυτό, ο βασικός και πιό σημαντικός κανόνας για τους πολιτισμικά ανταποκρινόμενους καθηγητές και εκπαιδευτές είναι ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία, όπως λίγος χρόνος για την προετοιμασία των μαθημάτων ή της κατάρτισης, ή οποιοσδήποτε άλλος λόγος. Ισότητα σημαίνει ότι ιδανική κατάσταση είναι όταν κάθε παράγων στην εκπαίδευση/κατάρτιση σέβεται όλους τους άλλους. Ο πολιτισμικά ευαίσθητος καθηγητής/εκπαιδευτής παίζει τον ρόλο του διευκολυντή σε τέτοιες καταστάσεις και υποστηρίζει όλες τις εργασίες με τις οποίες συνεισφέρουν οι εκπαιδευόμενοι για να φθάσει στην ισότητα. Η εκπαίδευση/κατάρτιση ανθρώπων με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο είναι η εκπαίδευση/κατάρτιση μαζί με την συνεχή υποστήριξη των συναισθημάτων όλων των παραγόντων που είναι όλοι ίσοι. Τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται εξατομικευμένα απλά για την βασική αρχή: κάθε ένας πρέπει να αισθάνεται ίσος. Ο καλύτερος τρόπος για να διατηρηθεί η ισότητα μεταξύ του καθηγητή/εκπαιδευτή και των μαθητών του είναι: να εξηγεί μερικούς βασικούς κανόνες κατά τη διάρκεια της διδακτικής διαδικασίας ή της κατάρτισης που είναι κατάλληλοι για όλους, να ακούει προσεκτικά όλες τις παρατηρήσεις και σχόλια. Αν δεν είναι δυνατόν να τα διαχειρισθεί όλα αμέσως, αξίζει να ξοδέψει λίγο χρόνο ατομικά με κάποιο άτομο που αισθάνεται ότι δεν του φέρονται σωστά, να επαινεί πάντοτε τους μαθητές για τις προσπάθειες τους όποτε του δίνεται η ευκαιρία και να το κάνει με ειλικρίνεια. Η λεπτομερής επικοινωνία μεταξύ καθηγητή/εκπαιδευτή και μαθητών/εκπαιδευομένων καθώς και η ελευθερία να εκφράζουν τις ψεις τους είναι τα πιό σημαντικά στοιχεία ισότητας στην εκπαίδευση/κατάρτιση ενηλίκων. Οι πολιτισμικά ευαίσθητοι καθηγητές και εκπαιδευτές θα πρέπει να γνωρίζουν τα εξής: ο μαθητής μου δεν είναι παράξενος είναι ένα μοναδικό άτομο που ορίζεται όλα τα στοιχεία του αρχικού του πολιτισμού τα οποία είναι ορατά ή αόρατα αλλά κάπως εντυπωσιακά για μένα δεν πρέπει να εκφράζω απορία ή έντονη έκπληξη, ο μαθητής μου είναι υπερήφανος για την καταγωγή του και τον πολιτισμό του αυτό πρέπει να το σέβομαι, μπορεί κατά την άποψη του μαθητή μου να φαίνομαι εγώ παράξενος, η συμπεριφορά μου μπορεί να τους φαίνεται παράξενη, η σχέση μας είναι διπλής κατεύθυνσης. Θα πρέπει να περιμένω και να προβλέπω περισσότερα πράγματα σε αυτή την επικοινωνία παρά την επικοινωνία μου με ανθρώπους του δικού μου πολιτισμού. Γι αυτό το λόγο θα πρέπει να επαληθεύσω την κατάσταση στα πρώτα λεπτά της συνάντησης μου με ένα άτομο ή μια ομάδα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον και να προσπαθήσω να συμφωνήσω σε μερικά σημεία που θα αναφερθούν τους μαθητές μου τα οποία θα μπορούν να συνεισφέρουν στην ισότητα της σχέσης μας. Ως καθηγητής/εκπαιδευτής γνωρίζω ότι η κατανόηση της ισότητας ανάμεσα στους ανθρώπους με διαφορετικό πολιτισμικό και κοινωνικό υπόβαθρο μπορεί να επηρεάζεται : το φύλο την ηλικία την θρησκεία 24/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 24 94 σελίδα 2525/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged την κοινωνική κατάσταση την διαβάθμιση των αξιών Επιπλέον, η εκπαιδευτική διαδικασία επηρεάζεται κυρίως την έλλειψη γλωσσικών δεξιοτήτων (και τους καθηγητές/εκπαιδευτές και τους μαθητές) καθώς η εκπαίδευση/κατάρτιση δεν γίνεται απαραίτητα στη γλώσσα του καθηγητή/εκπαιδευτή. Μερικές φορές είναι καλύτερα όταν ο καθηγητής/εκπαιδευτής προσπαθεί να ενθαρρύνει την κατανόηση και την επικοινωνία για τους μαθητές χρησιμοποιώντας, για παράδειγμα, την Αγγλική ή την Γαλλική σαν γλώσσα που είναι η μητρική τους ή τουλάχιστον πιό κατανοητή τους μαθητές/εκπαιδευόμενους. Όταν η εκπαίδευση/κατάρτιση διενεργείται σε χώρα με γλώσσα «μειονότητας» (Τσέχικη, Ρουμάνικη, Σλοβάκικη, κλπ), το εμπόδιο της γλώσσας μπορεί να είναι μεγάλο πρόβλημα. Τέτοια προσέγγιση τον καθηγητή/εκπαιδευτή είναι ένας έμπρακτος τρόπος σεβασμού της ισότητας των ανθρώπων. Αντιλαμβανόμαστε και αξιολογούμε το φύλο με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Μπορεί να είναι αδύνατο για κάποια αγόρια/άνδρες να διδάσκονται μια γυναίκα. Η ισότητα έχει άλλη διάσταση σε άλλους πολιτισμούς εκτός Ευρώπης. Ένας πολιτισμικά ευαίσθητος καθηγητής/εκπαιδευτής πρέπει να γνωρίζει αυτό το γεγονός και να μπορεί να εξηγεί ποιό όφελος θα επιφέρει στον μαθητή. Ο μαθητής πρέπει να κατανοεί με προθυμία - κάθε λεκτική βία ή έντονη πειθώ την πλευρά του καθηγητή/εκπαιδευτή δεν μπορεί να φέρει κανένα θετικό αποτέλεσμα. Η ηλικία του καθηγητή/εκπαιδευτή μπορεί να θεωρηθεί πρόβλημα για τους μαθητές/εκπαιδευόμενους που προέρχονται χώρες με διαφορετική αντίληψη και αξιολόγηση των αξιών. Τα παραδοσιακά στερεότυπα προτιμούν ένα καθηγητή/εκπαιδευτή μεγαλύτερης ηλικίας λόγω μεγαλύτερης αποκτηθείσας γνώσης και χρόνων εμπειρίας. Όμως οι νέες τεχνολογίες έχουν συμβάλλει σε μια καλά ισορροπημένη εξειδίκευση μεταξύ των καθηγητών/εκπαιδευτών διαφόρων ηλικιών. Ο πολιτισμικά ευαίσθητος καθηγητής/εκπαιδευτής θα πρέπει να το γνωρίζει αυτό και θα πρέπει να εξοπλισθεί με κάποια παραδείγματα πώς, για παράδειγμα, η συμμετοχή ενός νεώτερου καθηγητή/εκπαιδευτή μπορεί να ωφελήσει πολύ στον τομέα που αναφέρουμε. Η θρησκεία είναι ένα πολύ ευαίσθητο ζήτημα και η καλύτερη συνιστώμενη προσέγγιση πώς να διαχειρισθεί κάποιος αυτή τη διαφορετικότητα είναι να σέβεται όλα τα είδη συμπεριφοράς των μαθητών/εκπαιδευομένων που δεν επηρεάζουν αρνητικά την διαδικασία της εκπαίδευσης/κατάρτισης. Η ισότητα σε αυτό το πεδίο σημαίνει ότι όλοι οι παράγοντες στην διαδικασία της εκπαίδευσης/κατάρτισης σέβονται όλους τους άλλους εξ ίσου. Ο πολιτισμικά ευαίσθητος καθηγητής/εκπαιδευτής θα πρέπει να δημιουργεί τέτοια ατμόσφαιρα όπου όλοι οι οι παράγοντες να συνεισφέρουν συνειδητά στην ισότητα των άλλων, π.χ. ο καθηγητής/εκπαιδευτής δεν είναι ο μόνος που σέβεται τους άλλους αλλά προετοιμάζει τα μαθήματα και τα τμήματα πρακτικής με τέτοιο τρόπο που ΟΛΟΙ ενδιαφέρονται να συνεισφέρουν ενεργά, να επιτύχουν και να διατηρήσουν την ισότητα μεταξύ τους. Οι εκπαιδευόμενοι θα το κάνουν μόνο όταν πεισθούν ότι αυτό τους βοηθάει. Έτσι, λοιπόν, επαφίεται στην ικανότητα του καθηγητή/εκπαιδευτή τί είδους δραστηριότητες, παιχνίδια ή άλλα εκπαιδευτικά εργαλεία θα χρησιμοποιήσει για να διατηρήσει την ισότητα στην ομάδα. Οι διάφοροι εκπαιδευόμενοι μπορεί να έχουν φέρει μαζί τους διάφορες κοινωνικές καταστάσεις τη χώρα προέλευσης ή το περιβάλλον τους. Πρέπει να σκεφθούμε ότι μεγάλωσαν για να έχουν μια συγκεκριμένη θέση στην πρότερη κοινωνία τους. Αφού ήλθαν στην Ευρώπη, η κατάσταση αυτή άλλαξε γι αυτούς ακριβώς σε αυτό το σημείο και, μερικές φορές, είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσουν τις αλλαγές ακόμα και οι ίδιοι στον εαυτό τους. Προσπαθούν να ξεπεράσουν αυτό το πρόβλημα και πολλοί απ αυτούς δεν μπορούν να το διαχειρισθούν. Ο πολιτισμικά ευαίσθητος καθηγητής/εκπαιδευτής έχει μια καλή ευκαιρία να ενδυναμώσει την επαγγελματική του σχέση με τον μαθητή: να τον βοηθήσει να ξεπεράσει αυτή τη δυσκολία και να του μάθει να δεχθεί μια νέα κοινωνική θέση και να εργάζεται ενεργά για την βελτίωση αυτής της νέας κοινωνικής θέσης. 3. ΠΕΡΙΦΡΟΥΡΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ Ο πολιτισμικά ευαισθητοποιημένος καθηγητής/εκπαιδευτής πρέπει να γνωρίζει ότι σε κάθε στιγμή της διδακτικής/μαθησιακής διαδικασίας κάποιες αρνητικές στάσεις ή εξωτερικοί παράγοντες μπορεί να χειροτερέψουν την διδακτική/μαθησιακή διαδικασία και να επηρεάσουν αρνητικά το αποτέλεσμα. 26/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 26 94 σελίδα 2727/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged Γι αυτό το λόγο είναι απαραίτητο να περιφρουρείται η ατμόσφαιρα στην ομάδα και στην ποιότητα των σχέσεων ανάμεσα στον καθηγητή/εκπαιδευτή και τους μαθητές/εκπαιδευόμενους του. Εάν υπάρξει οποιαδήποτε ένδειξη ότι κινδυνεύει αυτή η ισότητα, θα πρέπει να ενσωματώσει περισσότερα παιδαγωγικά εργαλεία στις δραστηριότητες του στην τάξη που θα υποστηρίξουν την ισότητα για περαιτέρω εκπαίδευση/κατάρτιση. Ο καθηγητής/εκπαιδευτής πρέπει να επιβλέπει τακτικά την ισότητα, για παράδειγμα να αρχίζει κάθε μάθημα ή μια πρακτική άσκηση με παιχνίδια που συνεισφέρουν στην ισότητα και σε ένα φιλικό ομαδικό πνεύμα. Μια άλλη δυνατότητα είναι να αντιδρά πάντα σε οποιαδήποτε παρατήρηση η οποία εκφράζεται οποιονδήποτε μαθητή ή εκπαιδευόμενο κι αν προέρχεται. Σε αυτή την περίπτωση συνιστάται οι καθηγητές να βελτιώνουν τους κανόνες επικοινωνίας ώστε να αισθάνονται άνετα οι μαθητές/εκπαιδευόμενοι. Τί είναι αυτό που δεν επιφέρει καλά αποτελέσματα στην εκπαίδευση/κατάρτιση των ανθρώπων με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο; Η άγνοια των πιθανών επιπλοκών σε οποιαδήποτε στιγμή της διδακτικής διαδικασίας, Η έλλειψη περιφρούρησης της ποιότητας της εκπαίδευσης/κατάρτισης για άτομα ή ομάδες με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο. Ο πολιτισμικά ευαισθητοποιημένος καθηγητής/εκπαιδευτής μπορεί ακόμα να εμπλουτίσει τις παιδαγωγικές του προσεγγίσεις με το να επιβλέπει την βελτίωση της επικοινωνίας με τους μαθητές/εκπαιδευόμενους. Φυσιολογικά, οι άνθρωποι είναι χαρούμενοι όταν κάποιος ενδιαφέρεται για την κατάσταση τους ή τα προβλήματα τους. Ανακουφίζονται όταν βρίσκουν ένα καλό ακροατή. Σε μερικούς πολιτισμούς καλύτερος ομιλητής είναι αυτός που μπορεί να ακούει καλύτερα και προσεκτικά και όχι αυτός που μιλάει πολύ. Είναι πολύ χρήσιμο να το γνωρίζουν αυτό οι Ευρωπαίοι καθηγητές/εκπαιδευτές, να το σέβονται και να το εφαρμόζουν στις παιδαγωγικές τους δραστηριότητες. Μια πολύ σημαντική κίνηση τον πολιτισμικά ευαισθητοποιημένο καθηγητή/εκπαιδευτή είναι ο έπαινος. Οποιοσδήποτε άνθρωπος έξω το πολιτισμικό και κοινωνικό του περιβάλλον είναι πιό ευαίσθητος σε όλα τα στοιχεία που τον αφορούν και συνήθως έχει περισσότερες αμφιβολίες, δεν μπορεί να προσανατολισθεί όπως πρέπει στο νέο του περιβάλλον και πολύ συχνά υποφέρει την έλλειψη φίλων ή ανθρώπων γύρω του που θα έδειχναν ενδιαφέρον για τα προβλήματα του. Ο πολιτισμικά ευαισθητοποιημένος καθηγητής/εκπαιδευτής έχει γνώση αυτού του γεγονότος και προσπαθεί να μάθει περισσότερα για τον μαθητή του ώστε να μπορεί να αξιολογήσει την ποιότητα και την ποσότητα της προσπάθειας που καταβάλλει ο μαθητής στην εκπαίδευση/κατάρτιση. Πολλά πράγματα που είναι εύκολα για τους ημεδαπούς μαθητές/εκπαιδευόμενους μπορεί να είναι δύσκολα για ανθρώπους με διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον και συχνά με γλωσσικά εμπόδια. Ο καθηγητής/εκπαιδευτής θα πρέπει να προσπαθήσει να φαντασθεί τον εαυτό του στη θέση του εκπαιδευόμενου. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να αξιολογήσει την προσπάθεια που καταβάλλεται. Ο έπαινος πρέπει να είναι ειλικρινής, διαφορετικά μπορεί να φέρει το αντίθετο, αρνητικό αποτέλεσμα. Ο πολιτισμικά ευαισθητοποιημένος καθηγητής/εκπαιδευτής πρέπει να γνωρίζει ότι όλα τα ζητήματα που αναφέρονται παραπάνω απαιτούν πολλή υπομονή, θετική νοοτροπία προς τους ανθρώπους και επανάληψη πολλών πραγμάτων. Τελικά, η συμπεριφορά του καθηγητή/εκπαιδευτή υποστηρίζει την επιτυχία της κατάρτισης. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Ο πολιτισμικά ευαισθητοποιημένος καθηγητής/εκπαιδευτής πρέπει να γνωρίζει τις διάφορες δυσκολίες που μπορεί να εμφανισθούν στην επικοινωνία του με μαθητές που προέρχονται διαφορετικό πολιτισμικό και κοινωνικό περιβάλλον. Για να δημιουργήσει, διατηρήσει, υποστηρίξει και να ενισχύσει την ισότητα στα διάφορα είδη σχέσεων ανάμεσα σε όλους τους παράγοντες της εκπαίδευσης, ο πολιτισμικά ευαισθητοποιημένος καθηγητής/εκπαιδευτής: σέβεται, εξηγεί με θετικό τρόπο, είναι υπομονετικός, αποφασισμένος και διαφανής στη σκέψη και στη συμπεριφορά, θέτει καλό παράδειγμα στον τρόπο που διαχειρίζεται την ισότητα. 28/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 28 94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ALMA-DC. σελίδα 2929/94 94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged 2γ. Πολιτισμικά ίσες διδακτικές μέθοδοι Η σύνθεση των τάξεων των μαθητών είναι ο πιό σημαντικός παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την επιτυχία της εκπαίδευσης/κατάρτισης ανθρώπων διαφορετικό πολιτισμικό και κοινωνικό περιβάλλον. 1. ΑΤΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ή ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΝΟΣ ΑΤΟΜΟΥ Υπάρχουν μερικές περιπτώσεις που υφίσταται μια τέτοια δραστηριότητα. Σε μερικές περιπτώσεις συνιστάται ιδιαίτερα η εξατομικευμένη προσέγγιση του μαθητή/εκπαιδευόμενου. Είναι ξεκάθαρο ότι ο καθηγητής ή εκπαιδευτής πρέπει να χρησιμοποιεί κάποιες ευαίσθητες προσεγγίσεις διότι είναι προφανές ότι ο μαθητής μπορεί να αντιλαμβάνεται την πληροφορία με απροσδόκητο τρόπο. Οι καθηγητές/εκπαιδευτές πρέπει εκ των προτέρων να γνωρίζουν την εθνικότητα και το πολιτισμικό και κοινωνικό υπόβαθρο του ατόμου που θα εκπαιδεύσουν ή θα καταρτίσουν. Δεν είναι δύσκολο τέτοιες πληροφορίες είναι άμεσα διαθέσιμες και μάλιστα πολλές πηγές. Ένα σημαντικό στοιχείο είναι η κοινωνική θέση ενός τέτοιου προσώπου στην προηγούμενη κοινωνία του. του εξηγήσει ότι αυτό δεν είναι απαραίτητο. Ένα τέτοιο άτομο μπορεί να θεωρήσει την άρνηση του καθηγητή του να δεχθεί τα δώρα του σαν ρριψη και μπορεί να αισθάνεται αμήχανα. 3 ο παράδειγμα: Ένας μετανάστης έχει πολύ κακή προσωπική εμπειρία και δεν εμπιστεύεται τους ανθρώπους. Η προσέγγιση του προκαλεί εμπόδια στη σχέση του με τον καθηγητή/εκπαιδευτή του. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που απορρέουν διαφορετικούς πολιτισμούς όπως: άλλη αντίληψη του χρόνου άλλη αντίληψη του χώρου άλλες αξίες άλλοι κατεστημένοι τρόποι Η εξατομικευμένη εκπαίδευση/κατάρτιση δεν είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στην εκπαίδευση ενηλίκων αλλά σε μερικές περιπτώσεις είναι απαραίτητη ή είναι η μοναδική λύση. Αυτό το άτομο μπορεί να είναι: το μόνο άτομο τη χώρα του που πρόκειται να εκπαιδευθεί/καταρτισθεί. άτομο με απρόβλεπτη αντίδραση ένα εξαιρετικά ντροπαλό άτομο ένα πολύ δραστήριο άτομο με ισχυρογνωμοσύνη που δεν θέλει να είναι μέλος καμίας ομάδας 1 ο παράδειγμα: Η σύζυγος ενός Ινδού διευθυντή που εργάζεται σε υψηλή θέση σε μια Ινδική εταιρεία σε ένα υποκατάστημα που βρίσκεται στην Τσεχία μπορεί να περιμένει τρόπους που αρμόζουν στην εργασία και την κοινωνική θέση του συζύγου της. Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζει εκ των προτέρων σχετικά με τους τρόπους υποδοχής. Ζει σε ένα κόσμο όπου οι κοινωνικές ανακατατάξεις έχουν αυστηρές διαχωριστικές γραμμές και φυσικά περιμένει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. 2 ο παράδειγμα: Ένας πρόσφυγας μια χώρα που βρίσκεται σε εμφύλιο πόλεμο είναι ευγνώμων για πολλά πράγματα που είναι φυσιολογικά για τον καθηγητή/εκπαιδευτή. Φέρνει στον καθηγητή του μερικά μικρά δώρα ή τον ευχαριστεί πολύ συχνά και μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο να Η εξατομικευμένη προσέγγιση απαιτεί παιδαγωγική δεξιότητα και εξαιρετικό χαρακτήρα τους καθηγητές/εκπαιδευτές. Απαιτεί: σεβασμό, να σκέφτεται τον άλλο κατά την επικοινωνία μεταξύ τους, γνώση των αρχών του, δεξιότητα στη λύση προβλημάτων και δύσκολων καταστάσεων, υπομονή, θετική σκέψη όταν αντιμετωπίζονται εμπόδια στην επικοινωνία. Η εξατομικευμένη προσέγγιση, λοιπόν, πρέπει να είναι ένας συνδυασμός κάποιων ψυχολογικών στοιχείων που πρέπει να εφαρμόζονται πρώτα και κατόπιν μιας κατάλληλης παιδαγωγικής μεθόδου. 30/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 30 94 σελίδα 3131/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged Λαμβάνοντας υπ όψιν όλα τα γεγονότα που αναφέρονται παραπάνω, η εκπαίδευση/κατάρτιση ομάδων ανθρώπων με διαφορετικό πολιτισμικό και κοινωνικό υπόβαθρο απαιτεί προσοχή σε μερικά θέματα. 2. ΟΜΟΙΟΓΕΝΕΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΜΕ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑ ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Όταν υπάρχει μια ομάδα εκπαιδευομένων ίδιου πολιτισμού και μόνο ο καθηγητής/εκπαιδευτής προέρχεται άλλο πολιτισμό, τότε ο εκπαιδευτής πρέπει να γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες του πολιτισμού των μαθητών. Θα πρέπει να προετοιμάζει τα μαθήματα/πρακτικές ασκήσεις αναλόγως και να σέβεται τον πολιτισμό τους. 4 ο παράδειγμα: Η ομάδα των μαθητριών είναι Γύφτισες. Αυτή η εθνική ομάδα διαθέτει διαφορετική αντίληψη χρόνου άλλες εθνικές ομάδες που ζουν στην Ευρώπη. Τους είναι δύσκολο να συμμετέχουν σε μακρόχρονη εκπαίδευση. Θέλουν να βλέπουν γρήγορα αποτελέσματα. Ο καθηγητής/εκπαιδευτής θα πρέπει να χωρίσει τα μαθήματα ή τις πρακτικές εφαρμογές σε μικρότερες ενότητες στο τέλος των οποίων θα παράγεται ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. εκπαίδευσης/κατάρτισης. Η οποιαδήποτε αντίδραση ανάμεσα σε ανθρώπους μιας ομοιογενούς ομάδας μπορεί να δείξει ποιός είναι ο αρχηγός που έχει ισχυρή γνώμη. Η διατήρηση των αρχών της ισότητας κάνει τον ισχυρογνώμονα αρχηγό να σέβεται τον καθηγητή/εκπαιδευτή σαν ίσο συνεργάτη. Ένα τέτοιο πρόσωπο συχνά έχει ένα φυσικό χάρισμα αλλά δεν έχει καθόλου παιδαγωγικές δεξιότητες. Η κατανόηση όλων αυτών των ζητημάτων είναι ένα στοιχείο επιτυχημένης προσέγγισης στην εκπαίδευση/κατάρτιση μιας πολιτισμικά ομοιογενούς ομάδας εκπαιδευομένων. Μια ομοιογενής ομάδα προσφέρει άλλο ένα θετικό εργαλείο στον καθηγητή/εκπαιδευτή: τη συζήτηση για τις αξίες και τα ενδιαφέροντα μεταξύ των μελών της ομάδας. Αυτή η συζήτηση θα πρέπει να είναι μέρος των τεχνικών για το σπάσιμο του πάγου. Μερικές φορές μπορεί να απαλειφθούν ή να μειωθούν κάποιες προκαταλήψεις. Οι καθηγητές/εκπαιδευτές θα πρέπει να λάβουν υπ όψιν τους την εμπειρία των συναδέλφων τους σε παρόμοιες καταστάσεις. Ένας έμπειρος πολιτισμικά ευαισθητοποιημένος καθηγητής/εκπαιδευτής μπορεί να αξιολογήσει αυτό το ζήτημα και να εργασθεί για να στηρίξει τα χρήσιμα στοιχεία των προσεγγίσεων και της επικοινωνίας όλων των μελών της ομάδας. 5 ο παράδειγμα: Η ομάδα των μαθητριών είναι Γύφτισες. Ο καθηγητής/εκπαιδευτής πρέπει να γνωρίζει ότι οι Γύφτισες αντιλαμβάνονται την πληροφορία καλύτερα όταν παρουσιάζεται με πρακτικό τρόπο παρά όταν προβάλλεται μέσα θεωρία διότι εκτιμούν περισσότερο το γεγονός να φθάνουν σε συγκεκριμένα αποτελέσματα και όχι να έχουν πάρα πολλή θεωρία. Όμως η θεωρία είναι απαραίτητη. Ο καλύτερος τρόπος να τους προσφέρετε γνώση είναι να συνδυάσετε τη θεωρία με μια επακόλουθη πρακτική εφαρμογή. Με άλλα λόγια: μια άλλη δομή της παιδαγωγικής διαδικασίας όπου το πρακτικό μέρος προτιμάται το θεωρητικό. Σε μια ομοιογενή ομάδα κρύβεται συχνά ένας φυσικός αρχηγός. Είναι πολύ χρήσιμο να τον αναγνωρίσετε στην αρχή της εκπαίδευσης/κατάρτισης και να συνεργασθείτε με ένα τέτοιο πρόσωπο. Μπορεί να συνεισφέρει πολύ σημαντικά στην επιτυχία της εκπαίδευσης και των αποτελεσμάτων της. Μια ομάδα μπορεί να είναι ομοιογενής σε ένα θέμα αλλά ετερογενής σε άλλα θέματα. Όταν η ομάδα είναι ομοιογενής, όπως στα παραδείγματα 4 ή 5, το στοιχείο του φύλου δεν είναι σημαντικό. Αλλά όταν θα πρέπει να καταρτίζονται σε ένα τομέα που ταιριάζει περισσότερο σε ένα φύλο ή ηλικία, τότε αυτός ο παράγοντας πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπ όψιν. 6 ο παράδειγμα: Υπάρχει ένα πρόγραμμα κατάρτισης για κηπουρούς με χαμηλά εκπαιδευτικά προσόντα. Οι Γύφτοι είναι μια τέτοια ομάδα. Οι Γύφτισες προτιμούν αυτή την εργασία περισσότερο απ ότι οι άνδρες. Ένας πολιτισμικά ευαισθητοποιημένος καθηγητής/εκπαιδευτής μπορεί να φαντασθεί πώς να οργανώσει την κατάρτιση αν έχει και άνδρες και γυναίκες σε μία ομάδα. Το μυστήριο αυτής της εξειδικευμένης ικανότητας βρίσκεται πάντα στο να σκεφθεί την ομάδα στόχου και τις συνήθειες της. Έτσι, είναι πολύ σημαντικό να μάθετε πολλά για όλα τα μέλη της ομάδας και να τους επιτρέπετε να επικοινωνούν αυθόρμητα την αρχή οποιασδήποτε 32/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 32 94 σελίδα 3333/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged 3. ΕΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑ Οι κατάλληλες παιδαγωγικές προσεγγίσεις για ετερογενείς ομάδες μαθητών/εκπαιδευομένων εξαρτώνται πάντα την ανάλυση της ομάδας: Ποιοί είναι αυτοί οι άνθρωποι; Γιατί βρίσκονται εδώ; Τί είδους προβλήματα αντιμετωπίζουν; Ποιά είναι η πολιτιστική τους προέλευση και ποιά είναι η κοινωνική τους θέση; Τί γνωρίζω για τέτοιους πολιτισμούς; Υπάρχει διαθέσιμη εμπειρία τον χώρο της εκπαίδευσης/κατάρτισης για τέτοιους ανθρώπους σε ετερογενείς ομάδες; Υπάρχει εμπειρία που να δείχνει ότι κάποιοι άνθρωποι θα πρέπει να εκπαιδεύονται ατομικά λόγω των πολιτισμικών και/ή των κοινωνικών τους διαφορών; Πριν ο καθηγητής/εκπαιδευτής αρχίσει την προετοιμασία του, θα πρέπει να γνωρίζει αρκετά για τους δυνητικούς μαθητές του και θα πρέπει να: επιλέξει τον κατάλληλο τρόπο επικοινωνίας, μιλάει με απλές προτάσεις για καλύτερη κατανόηση για το τί θέλει, δείξει ειλικρινές ενδιαφέρον για τους μαθητές/εκπαιδευόμενους του. Εάν είναι δυνατόν, είναι χρήσιμο να μιλήσει με τους μελλοντικούς του μαθητές πριν αρχίσουν τον κύκλο μαθημάτων. Ο σκοπός είναι να μάθει όσο γίνεται περισσότερα για τις γνώσεις τους, τις ικανότητες τους, τις δεξιότητες τους, τις ελπίδες τους και τις ανησυχίες τους. 7 ο παράδειγμα: Κατάρτιση νοσοκόμων: είναι μια ομοιογενής ομάδα μαθητευομένων όλες είναι γυναίκες αλλά η ομάδα είναι ετερογενής την άποψη της πολιτισμικής προέλευσης. Σε μερικές χώρες άνδρες και γυναίκες δέχονται ιατρικές υπηρεσίες άτομο του ιδίου φύλου στα νοσοκομεία και στα ασθενοφόρα. Οι γυναίκες με τέτοιο πολιτισμικό υπόβαθρο πιθανώς θα αρνηθούν να έχουν άνδρες ασθενείς. Ένας πολιτισμικά ευαίσθητος εκπαιδευτής μπορεί να προτείνει να εκπαιδεύσει μια τέτοια γυναίκα για άλλη εργασία ή να την εκπαιδεύσει μόνο για μέρος αυτής της εργασίας. Τα μέλη των πολύ ετερογενών ομάδων φέρονται με επιφύλαξη για περισσότερο διάστημα επειδή δεν γνωρίζουν ποιόν να εμπιστευθούν. Οι ασκήσεις για σπάσιμο του πάγου γι αυτές τις ομάδες πρέπει να είναι ανοικτές σε όλα τα παραπάνω θέματα της πολιτισμικής και κοινωνικής διαφορετικότητας των μελών της ομάδας. Μια κατάλληλα προετοιμασμένη αλλά ελεύθερη συζήτηση μπορεί να ανοίξει πολλές πόρτες. Οι καθηγητές/εκπαιδευτές πρέπει να αναγνωρίζουν ποιά θέματα μπορούν να βοηθήσουν κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης/κατάρτισης και ποιά μπορεί να γίνουν μάλλον εμπόδια. Τα πιό συχνά θέματα της πολιτισμικής και κοινωνικής διαφορετικότητας: Υπάρχουν κάποια ευαίσθητα θέματα φύλου όπως στο 7 ο παράδειγμα όπου και οι εκπαιδευόμενοι και ο εκπαιδευτής πρέπει να είναι το ίδιο φύλο (γυναίκες). Από την άλλη πλευρά, υπάρχει κατάρτιση στην οποία νέοι καθηγητές/εκπαιδευτές έχουν μεγαλύτερη εμπειρία τους μεγαλύτερους σε ηλικία συναδέλφους τους. Τυπικό παράδειγμα είναι στην πληροφορική. Η αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ καθηγητή/εκπαιδευτή και μαθητών/εκπαιδευομένων είναι απολύτως αναγκαία. Επιτρέπονται να γίνονται λάθη στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες αλλά δεν θα πρέπει ποτέ να χάνεται η εμπιστοσύνη. Σε άλλες περιπτώσεις, ένας ηλικιωμένος καθηγητής/εκπαιδευτής μπορεί να αποτύχει στην επαφή του με ανθρώπους διαφορετικό πολιτισμικό και κοινωνικό υπόβαθρο διότι η δεξιότητα του μπορεί να είναι παρωχημένη ή να είναι προσαρμοσμένη σε μαθητές νεαρής ηλικίας. Οι ενήλικες είναι ευαίσθητοι σε παιδαγωγικές προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται στην αρχική κατάρτιση των μαθητών. Κοινωνική θέση Μερικοί μαθητές / εκπαιδευόμενοι μπορεί να έχουν δυσκολία να γίνουν μέλη μιας ομάδας λόγω της προηγούμενης κοινωνικής τους θέσης. Μπορεί να αρνηθούν να είναι μαζί με το αντίθετο φύλο, μπορεί να μην τους αρέσει να τους φέρονται το ίδιο όσον αφορά στην ηλικία. Αυτοί οι παράγοντες είναι στενά συνδεδεμένοι με την κοινωνική τους θέση στην προηγούμενη κοινωνία τους. Οι πολιτισμικά ευαίσθητες προσεγγίσεις απαιτούν κάποια 34/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 34 94 σελίδα 3535/94
Adult Learning for MArginalised and Disadvantaged προετοιμασία ένα τέτοιο μαθητή/εκπαιδευόμενο και μόνο μετά κάποια ιδιωτικά μαθήματα μπορεί ο καθηγητής να τον ενσωματώσει σε μια ομάδα. 8 ο παράδειγμα: Μια γυναίκα επικοινωνούσε πάντοτε όπως στο παραπάνω παράδειγμα. Προερχόταν κατώτερη κοινωνική θέση και δεν της επιτρεπόταν να μιλάει μπροστά σε κάποιον ανώτερη κοινωνική θέση. Μια πολιτισμικά ευαίσθητη προσέγγιση θα πρέπει να αναγνωρίζει τέτοια εμπόδια και να λαμβάνεται υπ όψιν το γεγονός ότι ένα τέτοιο άτομο αντιδρά κοινωνικά με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο κατά τη διάρκεια της κατάρτισης, αλλά επίσης στην καθημερινότητα του. Είναι σχεδόν αδύνατον να υπάρχει διαφορετική συμπεριφορά στην εκπαίδευση/κατάρτιση την συμπεριφορά στην ιδιωτική του ζωή. Ο καθηγητής/εκπαιδευτής δεν θα πρέπει να φέρνει σε δύσκολη θέση αυτό το πρόσωπο να συμπεριφερθεί ξαφνικά με τελείως διαφορετικό τρόπο, αντίθετα θα πρέπει να επιλέξει γι αυτό το πρόσωπο ένα σχεδιασμό ιδιωτικής εκπαίδευσης/κατάρτισης με περισσότερα εξατομικευμένα καθήκοντα και ασκήσεις για να αποφευχθούν οποιεσδήποτε συγκρούσεις στις συζητήσεις στην τάξη. Γενικά, είναι δύσκολο για τους μαθητές/καταρτιζόμενους να αλλάξουν την συμπεριφορά τους μόνο κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης/κατάρτισης. Η πολιτισμικά ευαισθητοποιημένη προσέγγιση επιτρέπει στουs καθηγητές/εκπαιδευτές να συνδέσουν την εκπαίδευση/κατάρτιση με τη φυσιολογική ζωή και να την ενσωματώσουν στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής των ανθρώπων με διαφορετικό πολιτισμικό και κοινωνικό υπόβαθρο που εκπαιδεύονται και καταρτίζονται για μια νέα ζωή στην Ευρώπη. παρατηρήσουν τα μαθήματα και έμειναν ικανοποιημένοι την πρόοδο τους. Στο τέλος, ακόμα και οι άνδρες ήταν χαρούμενοι που οι γυναίκες τους ήταν χαρούμενες και αισθάνονταν πιό ανεξάρτητες. Τελικά, η ποιότητα ζωής στην κοινότητα βελτιώθηκε με προσεκτική προετοιμασία κύκλων μαθημάτων και με πολιτισμικά ευαισθητοποιημένη προσέγγιση στις καταρτιζόμενες γυναίκες με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η πολιτισμικά ευαίσθητη προσέγγιση συνιστάται όταν οι μαθητές/εκπαιδευόμενοι είναι άνθρωποι με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο. Τέτοιοι άνθρωποι έχουν διαφορετική διαβάθμιση αξιών τους Ευρωπαίους και είναι πολύ ευαίσθητοι σε μερικά θέματα επικοινωνίας ή συμπεριφοράς. Αγνοούν το γεγονός ότι η επικοινωνία ή η συμπεριφορά τους μπορεί να προκαλέσει αρνητική εντύπωση στους Ευρωπαίους. Τέτοιες διαφορές τείνουν να τους κρατούν στο περιθώριο της κοινωνίας και υποφέρουν κοινωνικό αποκλεισμό. Οι παιδαγωγικές προσεγγίσεις που σέβονται τις ιδιαιτερότητες τους και προσπαθούν να κατανοήσουν τους λόγους που φέρονται με αυτόν τον τρόπο μπορεί να συμβάλλουν στην κοινωνική ενσωμάτωση τέτοιων περιθωριοποιημένων ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. 9 ο παράδειγμα: Κάποιες γυναίκες την Τουρκία ζούσαν πολλά χρόνια σε μια μεγάλη Ευρωπαϊκή πόλη. Παρέμεναν στο σπίτι και δεν είχαν επαφές με άλλους ανθρώπους στο νέο τους περιβάλλον. Μερικές αυτές συνάντησαν κάποιες άλλες γυναίκες την συγκεκριμένη Ευρωπαϊκή χώρα. Αυτές οι γυναίκες ήθελαν να περάσουν κάποιο ελεύθερο χρόνο μαζί τους σε μερικά μαθήματα όπως ραπτική, μαγειρική, ζωγραφική, κλπ. Όμως οι γυναίκες με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο ήταν πολύ ντροπαλές και εξήγησαν ότι οι άνδρες τους θα έπρεπε να εγκρίνουν τη συμμετοχή τους σε τέτοιους κύκλους μαθημάτων. Μετά επαφές και επικοινωνία με τον αρχηγό της κοινότητας, οι άνδρες συμφώνησαν και οι γυναίκες παρακολούθησαν τα μαθήματα μαζί με τις Ευρωπαίες. Οι άνδρες ήλθαν κάποιες φορές για να 36/94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ σελίδα ALMA-DC. 36 94 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ. ΠΡΟΪΟΝ ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ALMA-DC ALMA-DC. σελίδα 3737/94