Η ύδρευση της Θεσσαλονίκης σε ταχυδρομικά δελτάρια του 20 ου αι.

Η Θεσσαλονίκη υδρευόταν κυρίως από τις πηγές στο Χορτιάτη, το Ρετζίκι και τη Σταυρούπολη. Μέσα στην πόλη υπήρχαν επίσης πηγάδια, δεξαμενές και πηγές με πόσιμο νερό.

Πανόραμα της Θεσσαλονίκης στο μυχό του Θερμαϊκού κόλπου.

Τα σιντριβάνια-ποτίστρες βρίσκονται πάνω σε οδικούς άξονες και σε πολυσύχναστες εμπορικές αγορές και πλατείες.

Το πιο γνωστό σιντριβάνι είναι αυτό που σώζεται και σήμερα στην οδό Εθνικής Αμύνης, το οποίο κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1880 κατά την επίσκεψη του σουλτάνου Αβδούλ Χαμήτ Β.

Το σιντριβάνι στην οδό Εθνικής Αμύνης (πρώην Χαμιδιέ). Επιχρωματισμένο ταχυδρομικό δελτάριο, αρχές 20 ου αι.

Άποψη της πλατείας σιντριβανίου. Ο Πύργος του Τριγωνίου και το τείχος στην Άνω Πόλη.

Άποψη της πλατείας σιντριβανίου.

Άποψη της πλατείας σιντριβανίου με το τραμ.

Άποψη της πλατείας σιντριβανίου.

Σιντριβάνι-ποτίστρα ζώων στο ναό των αγίων Αποστόλων. Ταχυδρομικό δελτάριο, αποστολή: 19/10/1917.

Σιντριβάνι-ποτίστρα ζώων στην πλατεία των Όφεων, στη συμβολή των οδών Λέοντος Σοφού-Αγίου Δημητρίου.

Συντριβάνι-ποτίστρα ζώων στην αγορά των αλεύρων γνωστή ως Un Kapan (Καπάνι), σημερινή πλατεία Άθωνος. Ταχυδρομικό δελτάριο, αποστολή: 12/9/1903.

Σιντριβάνι-ποτίστρα ζώων στην πλατεία Όφεων, στη συμβολή των οδών Λέοντος Σοφού-Αγίου Δημητρίου.

Οι κρήνες κτίζονται συνήθως σε πλατείες και δρόμους της πόλης απ όπου διέρχονται υπόγειοι αγωγοί που φέρνουν νερό από τα υδραγωγεία. Αποτελούν επίσης σημείο αναφοράς σε κάθε γειτονιά και τόπος κοινωνικής επαφής, ιδίως για τις γυναίκες.

Κρήνη στη συμβολή των οδών Κασσάνδρου-Προφήτη Ηλία, σε επαφή με μουσουλμανικό τάφο. Στο βάθος ο μιναρές του Προφήτη Ηλία.

Η κρήνη στη συμβολή των οδών Κασσάνδρου-Προφήτη Ηλία.

Η κρήνη στη συμβολή των οδών Κασσάνδρου-Προφήτη Ηλία. Ζωγραφική απόδοση.

Η κρήνη Horhor Su στη συμβολή των οδών Κασσάνδρου-Ολυμπιάδος. Το σημείο έναρξης της πυρκαγιάς του 1917.

Η κρήνη Horhor Su στη συμβολή των οδών Κασσάνδρου-Ολυμπιάδος, μετά την πυρκαγιά του 1917.

Η «κρήνη των γυναικών» στην περιοχή του Τριγωνίου. Ταχυδρομικό δελτάριο, αρχές 20ου αι.

Η «κρήνη των γυναικών» στην περιοχή του Τριγωνίου.

Κρήνη στη Θεσσαλονίκη.

Η κρήνη στην οδό Ηρακλείου στην Άνω Πόλη. Φωτογραφία, αρχές 20 ου αι.

Μουσουλμάνα σε κρήνη.

Η κρήνη Ναμίκα Χανίμ (Κόκκινη Βρύση) στην οδό Ακροπόλεως στην Άνω Πόλη.

Μνημειακή κρήνη στην Άνω Πόλη.

Κρήνη στην αυλή της μονής Βλατάδων.

Κρήνη στη διασταύρωση των οδών Αθηνάς-Αποστόλου Παύλου.

Κρήνη προσαρτημένη σε τουρκικό μαυσωλείο.

Μικρή κρήνη στην πλατεία Ιπποδρομίου.

Η κατεστραμμένη κρήνη στον περίβολο της Ροτόντας. Ενεπίγραφη σαρκοφάγος και φιάλη σε δεύτερη χρήση.

Κρήνη με ρωμαϊκό γλυπτό.

Κρήνη με κτητορική επιγραφή στην περιοχή της Θεσσαλονίκης.

Κοπέλες Ρομά σε κρήνη.

Κρήνη σε δρόμο της Θεσσαλονίκης. Κάλυμμα σαρκοφάγου ως λεκάνη. Φωτογραφία, αποστολή: 5/1/1921.

Προμήθεια νερού από γυναίκες στην ύπαιθρο.

Πλύσιμο ρούχων σε υπαίθρια κρήνη.

Οι φιάλες έχουν τη μορφή ανοικτού κιβωρίου και είναι συνήθως μαρμάρινες. Βρίσκονται στις αυλές ναών, μονών, αλλά και σε τουρκικά τεμένη. Στους ναούς και στις μονές χρησίμευαν στην τελετή του αγιασμού των υδάτων και στο συμβολικό νίψιμο των χεριών.

Στα τουρκικά τεμένη έχουν και πρακτικό σκοπό, το πλύσιμο των ποδιών, αλλά και συμβολικό, καθώς το νερό θεωρείται θείο δώρο.

Φιάλη και πηγάδι στην αυλή του Αλατζά Ιμαρέτ.

Φιάλη στο προαύλιο της Αγίας Σοφίας.

Φιάλη στην εσωτερική αυλή του τεκέ των Μεβλεβίδων δερβίσιδων έξω από τα ΒΔ τείχη της Θεσσαλονίκης.

Οι στάμνες, απαραίτητο σκεύος σε κάθε νοικοκυριό, χρησίμευαν για τη μεταφορά και αποθήκευση πόσιμου νερού.

Γυναίκες με στάμνα σε φωτογραφικό εργαστήριο. Ταχυδρομικό δελτάριο, αποστολή: 14/9/1904.

Πρόσφυγες με την οικοσκευή και στάμνες στη Ροτόντα. Φωτογραφία του Φρεντερίκ Μπουασονά, 1913-1919.

Γυναίκες με στάμνες σε πηγάδι σε φωτογραφικό εργαστήριο.

Πρόσφυγες με την οικοσκευή τους στην Αγία Παρασκευή (Αχειροποίητο). Ταχυδρομκό δελτάριο, αρχές 20 ου αι.

Γυναίκα με στάμνα σε φωτογραφικό εργαστήριο.

Θεσσαλονίκη, παραλία. Υπαίθριος πωλητής κανατιών.

Θεσσαλονίκη, κανατάς.

Κανατάς στη γειτονιά της Ροτόντας. Στο βάθος δεξιά η κατεστραμμένη κρήνη.

Πηγάδι με μαγγάνι σε γειτονιά της Θεσσαλονίκης. Ζωγραφική απόδοση.

Γυναίκα με στάμνα σε γειτονιά της Άνω Πόλης. Ζωγραφικό έργο σε ταχυδρομικό δελτάριο, αρχές 20 ου αι.

Το εποπτικό υλικό ανήκει στο Κέντρο Ιστορίας της Θεσσαλονίκης και στους συλλέκτες J. P. Grelois και Α. Παπαϊωάννου τους οποίους και ευχαριστούμε θερμά.

Επιμέλεια Ν. Μπονόβας, αρχαιολόγος Α. Τζιτζιμπάση, αρχαιολόγος