Ημερίδα Η έρευνα των αρχαίων συστημάτων ύδρευσης του Πειραιά στο πλαίσιο των έργων του ΜΕΤΡΟ. Μια πρώτη θεώρηση.

Transcript

1 Ημερίδα Η έρευνα των αρχαίων συστημάτων ύδρευσης του Πειραιά στο πλαίσιο των έργων του ΜΕΤΡΟ. Μια πρώτη θεώρηση. Αθήνα 15 Μαΐου 2015 Συνδιοργάνωση Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων Σχολή Πολιτικών Μηχανικών Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Π. Κουτής και Αιμ. Μπεντερμάχερ Γερούσης Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων

2 Άδεια χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.

3 Τα συστήματα ύδρευσης Π. Κουτής και Αιμ. Μπεντερμάχερ Γερούσης Εικόνες εξωφύλλου. Συστήματα ύδρευσης 3

4 Τα συστήματα ύδρευσης (1/48) Εικόνα 1. Δεξαμενές στον Αρχαιολογικό Χώρο στην Πλατεία Τερψιθέας 4

5 Τα συστήματα ύδρευσης (2/48) Εικόνα 2. Η θέση των 279 κατασκευών υδροδότησης στον Πειραιά (Eickstedt 1991) 5

6 Τα συστήματα ύδρευσης (3/48) Εικόνα 3. Κάτοψη του Αρχαιολογικού Χώρου στην Πλατεία Τερψιθέας Εικόνα 4. Στόμια φρεατίων και δεξαμενών στον Αρχαιολογικό Χώρο στην Πλατεία Τερψιθέας 6

7 Τα συστήματα ύδρευσης (4/48) Τομή 3 Τομή 2 Τομή 1 Εικόνα 5. Κάτοψη των υπόγειων κατασκευών ύδρευσης, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου Τομή 1 Εικόνα 6. Η ανασκαφή στην πλατεία Αγ. Κωνσταντίνου: Οι θέσεις των αρχαίων στομίων και οι νεώτερες επεμβάσεις διαμόρφωσης της πλατείας Τομή 2 Τομή 3 Εικόνα 7. Διάγραμμα τομών των υπόγειων κατασκευών ύδρευσης, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 7

8 Τα συστήματα ύδρευσης (5/48) Εικόνα 8. Σχεδιαστική απόδοση «ιπποδάμειων» οικιών (βάσει του Hoepfner W., Schwandner E. L ) με τα υπόγεια συστήματα ύδρευσης (απόδοση του συστήματος της Πλ. Μπακογιάννη): Διάνοιξη φρεάτων 8

9 Τα συστήματα ύδρευσης (6/48) Εικόνα 9. Ημιτελή Φρέατα, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 9

10 Επίπεδο στάθμης υδροφόρου σήμερα Επίπεδο στάθμης θάλασσας Εικόνα 10. Σχεδιαστική απόδοση των Φρεάτων 18 και 24, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 10

11 Τα συστήματα ύδρευσης (7/48) Εικόνα 11. Φθορές και κοιλότητες στα τοιχώματα των πηγαδιών στο επίπεδο του υδροφόρου ορίζοντα 11

12 Τα συστήματα ύδρευσης (8/48) Εικόνα 12. Το Φρέαρ 2, Πλ. Μπακογιάννη 12

13 Τα συστήματα ύδρευσης (9/48) Εικόνα 13. Ίχνη εργαλείων στα τοιχώματα των πηγαδιών, στο επίπεδο του πυθμένα τους, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 13

14 Επίπεδο στάθμης υδροφόρου σήμερα Επίπεδο στάθμης θάλασσας Εικόνα 14. Το Φρέαρ 28, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου Εικόνα 15. Το Φρέαρ 33, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 14

15 Τα συστήματα ύδρευσης (10/48) Εικόνα 16. Το Φρέαρ 28 με πυθμένα διαμορφωμένο σε δύο επίπεδα, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 15

16 Τα συστήματα ύδρευσης (11/48) Εικόνα 17. Ερυθρόμορφο αρυβαλλοειδές ληκύθιο στον πυθμένα του Φρέατος 1β, Πλ. Αγ. Κων/νου 16

17 Τα συστήματα ύδρευσης (12/48) Ημιτελή φρέατα Φρέατα με ευρήματα του 5 ου - 4 ου αι. π.χ. Φρέατα με ευρήματα της ελληνιστικής εποχής (έως το π.χ.) Εικόνα 18. Κάτοψη των υπόγειων κατασκευών ύδρευσης, Πλατείες Αγ. Κωνσταντίνου και Μπακογιάννη 17

18 Τα συστήματα ύδρευσης (13/48) Εικόνα 19. Απορρίψεις εντός του Φρέατος 24 Εικόνα 20. Απορρίψεις εντός του Φρέατος 28 Εικόνα 21. Μαρμάρινο «σήκωμα» εντός του Φρέατος 18 Εικόνα 22.Οστέινος αυλός εντός του Φρέατος 15 18

19 Τα συστήματα ύδρευσης (14/48) Εικόνα 23. Τροχαλία, τμήματα επίπλων, κομβία και στελέχη από ξύλο, κλαδιά, μεταλλικός λέβητας και τμήματα πήλινων αγγείων εντός του Φρέατος 28 19

20 Τα συστήματα ύδρευσης (15/48) Εικόνα 24. Τροχαλία, χτένι και πυξίδα από ξύλο, Φρέαρ 28, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου Εικόνα 26. Το ξύλινο Άγαλμα, Φρέαρ 24, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου Εικόνα 25. Ξύλινος μηχανισμός (μοχλός;) και πόρτα, Φρέαρ 27, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 20

21 Τα συστήματα ύδρευσης (16/48) Εικόνα 27. Σχεδιαστική απόδοση «ιπποδάμειων» οικιών (βάσει του Hoepfner W., Schwandner E. L ) με τα υπόγεια συστήματα ύδρευσης (απόδοση του συστήματος της Πλ. Μπακογιάννη): 21 Διάνοιξη φρεατόσχημων δεξαμενών

22 Τα συστήματα ύδρευσης (17/48) Εικόνα 28. Φρεάτια παραπλεύρως δεξαμενών 22

23 Τα συστήματα ύδρευσης (18/48) μικρές κωνικές δεξαμενές φρεατόσχημες δεξαμενές κωδωνόσχημες δεξαμενές Εικόνα 29. Κάτοψη των υπόγειων κατασκευών ύδρευσης, Πλατείες Αγ. Κωνσταντίνου και Μπακογιάννη 23

24 Τα συστήματα ύδρευσης (19/48) Εικόνα 30. Αποτύπωση των κωνικών Δεξαμενών 21 και 40, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 24

25 Τα συστήματα ύδρευσης (20/48) Εικόνα 31. Αποκάλυψη ερυθρόμορφου πρόχου εντός της Δεξαμενής 21, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου Εικόνα 32. Η Δεξαμενή (;) 21 με πηλό επιχρισμένο στα τοιχώματα, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 25

26 Τα συστήματα ύδρευσης (21/48) Εικόνα 33. Η Δεξαμενή 40, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 26

27 Τα συστήματα ύδρευσης (22/48) Εικόνα 34. Απορρίψεις εντός της Δεξαμενής 40, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 27

28 Τα συστήματα ύδρευσης (23/48) Εικόνα 35. Η Φρεατόσχημη Δεξαμενή 29, Πλ. Αγ.Κωνσταντίνου Εικόνα 36. Οι Φρεατόσχημες Δεξαμενές 2 & 3, Πλ. Μπακογιάννη 28

29 Τα συστήματα ύδρευσης (24/48) Εικόνα 37. Η κωδωνόσχημη Δεξαμενή 30, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου Εικόνα 38. Η κωδωνόσχημη Δεξαμενή 23, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 29

30 Τα συστήματα ύδρευσης (25/48) Εικόνα 39. Η κωδωνόσχημη Δεξαμενή 12, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου Εικόνα 40. Η κωδωνόσχημη Δεξαμενή 17, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 30

31 Εικόνα 41. Σύνδεση της φρεατόσχημης Δεξαμενής 2 με τη κωδωνόσχημη 1, Πλ. Μπακογιάννη Εικόνα 43. Αποτύπωση του συστήματος Δεξαμενών , Εικόνα 42. Το σύστημα Δεξαμενών Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 23-26, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 31

32 Εικόνα 44. Η φρεατόσχημη Δεξαμενή 6 Εικόνα 45. Η κωδωνόσχημη Δεξαμενή 7 ενσωματώνει την φρεατόσχημη 6 32

33 Τα συστήματα ύδρευσης (26/48) Εικόνα 46. Η κωδωνόσχημη Δεξαμενή 7 με την ενσωματωμένη φρεατόσχημη Δεξαμενή 6, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 33

34 Τα συστήματα ύδρευσης (27/48) Εικόνα 47. Τομή των Δεξαμενών 6-7, του ρωμαϊκού υδραγωγείου και του φρέατος επίσκεψης 5, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 34

35 Τα συστήματα ύδρευσης (28/48) Εικόνα 48. Ερυθρόμορφο αρυβαλλοειδές ληκύθιο στον πυθμένα του Φρέατος 1β, Πλ. Αγ. Κων/νου Εικόνα 49. Αποτύπωση της κωδωνόσχημης Δεξαμενής 1 με το πρωιμότερο Φρέαρ 1β κάτω από τον αμμοσυλλέκτη της, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 35

36 Τα συστήματα ύδρευσης (29/48) Εικόνα 50. Σχεδιαστική απόδοση «ιπποδάμειων» οικιών (βάσει του Hoepfner W., Schwandner E. L ) με τα υπόγεια συστήματα ύδρευσης (απόδοση του συστήματος της Πλ. Μπακογιάννη): 36 Σύνδεση κωδωνόσχημων με φρεατόσχημες δεξαμενές

37 Τα συστήματα ύδρευσης (30/48) Εικόνα 51. Σχεδιαστική απόδοση ελληνιστικής οικίας με περίστυλη αυλή με τα υπόγεια συστήματα ύδρευσης (απόδοση του συστήματος της Πλ. Μπακογιάννη): Σύνδεση περισσότερων δεξαμενών 37

38 Τα συστήματα ύδρευσης (31/48) Εικόνα 52. Η Δεξαμενή 1 με αδιέξοδες σήραγγες, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 38

39 Τα συστήματα ύδρευσης (32/48) Εικόνα 53. Η Δεξαμενή 1 με αδιέξοδες σήραγγες, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 39

40 Τα συστήματα ύδρευσης (33/48) Εικόνα 54. Η αδιέξοδη Σήραγγα 4 της Δεξαμενής 30, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 40

41 Τα συστήματα ύδρευσης (34/48) Εικόνα 55. Αποτύπωση της Δεξαμενής 3 και της Σήραγγας 13-15, που λειτούργησε ως ταμιευτήρας, με τα φρέατα άντλησης 41

42 Τα συστήματα ύδρευσης (35/48) Εικόνα 56. Η Σήραγγα 13-15, που λειτούργησε ως ταμιευτήρας, με τα φρέατα άντλησης, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 42

43 Τα συστήματα ύδρευσης (36/48) Εικόνα 57. Η Σήραγγα 13-15, που λειτούργησε ως ταμιευτήρας, με τον τοίχο που έφραζε την σύνδεση με τη Δεξαμενή 3, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 43

44 Τα συστήματα ύδρευσης (37/48) Εικόνα 59. Η συνδετήρια Σήραγγα 20, Πλ. Αγ. Κων/ίνου Εικόνα 58. Η συνδετήρια Σήραγγα 21, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου Εικόνα 60. Η συνδετήρια Σήραγγα 7, Πλ. Αγ. Κων/νου 44

45 Τα συστήματα ύδρευσης (38/48) Εικόνα 61. Υπόγεια συστήματα ύδρευσης, Πλ. Μπακογιάννη 45

46 Τα συστήματα ύδρευσης (39/48) Εικόνα 62. Η σύνδεση του Φρέατος 37 με τη Δεξαμενή 36 Εικόνα 63. Το σύστημα των Δεξαμενών και του Φρέατος 37, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 46

47 Τα συστήματα ύδρευσης (40/48) Εικόνα 64. Η Δεξαμενή 3 με το εγκιβωτισμένο φρέαρ 3β και την σφραγισμένη Σήραγγα 13, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 47

48 Τα συστήματα ύδρευσης (41/48) Εικόνα 65. Αποκάλυψη απορριμμένων αγγείων στον πυθμένα της Δεξαμενής 22, Πλ. Αγ. Κων/νου 48

49 Τα συστήματα ύδρευσης (42/48) Εικόνα 66. Τμήματα αγγείων πόσης στον αμμοσυλλέκτη της Δεξαμενής 27, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου Εικόνα 67. Η Δεξαμενή 26 με αγγεία πόσης στον πυθμένα της Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 49

50 Τα συστήματα ύδρευσης (43/48) Εικόνα 68. Απορρίψεις εντός της Δεξαμενής 17, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 50

51 Εικόνα 69. Χωροθέτηση του ρωμαϊκού υδραγωγείου

52 Τα συστήματα ύδρευσης (44/48) Εικόνα 70. Αποτύπωση του εντοπισμένου τμήματος του ρωμαϊκού υδραγωγείου 52

53 Τα συστήματα ύδρευσης (45/48) Εικόνα 71. Σήραγγα και φρέαρ επίσκεψης του ρωμαϊκού υδραγωγείου 53

54 Τα συστήματα ύδρευσης (46/48) Εικόνα 72. Η Δεξαμενή 41 με λατύπη συσσωρευμένη σε βαθμίδα και τον αγωγό του ρωμαϊκού υδραγωγείου, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 54

55 Τα συστήματα ύδρευσης (47/48) Εικόνα 73. Η Δεξαμενή 7 με λατύπη συσσωρευμένη σε δύο βαθμίδες, Πλ. Αγ. Κωνσταντίνου 55

56 Υποθέσεις για την πηγή υδροδότησης Σχηματική απόδοση της πορείας του υδραγωγείου Εικόνα 74. Ο Πειραιάς και η πορεία των Μακρών Τειχών (CURTIUS E. KAUPERT J. A., 1881) 56

57 Τα συστήματα ύδρευσης (48/48) Εικόνα 75. Επίχωση πλήρωσης του Φρέατος επίσκεψης 44 του υδραγωγείου Εικόνα 76. Αφαιρώντας την επίχωση πλήρωσης του Φρέατος επίσκεψης 5 του υδραγωγείου 57

58 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.