Πρόληψη προβλημάτων ψυχικής υγείας σε παιδιά και εφήβους: η εμπειρία από τη λειτουργία του Ιατροπαιδαγωγικού Κέντρου του ΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου». Αθανασοπούλου Ευαγγελινή Παιδοψυχίατρος, Επιμελήτρια Ε.Σ.Υ. υπεύθυνη Ιατροπαιδαγωγικού Κέντρου Γ.Ν. Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Μπέκα Αναστασία Παιδοψυχίατρος, Διευθύντρια Ε.Σ.Υ. Τμήμα Παιδιών Εφήβων Γ.Ν. Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ
Πρόληψη είναι οτιδήποτε μας οπλίζει μπροστά στην αρρώστια Πρωτοβάθμια πρόληψη - εντοπισμός των παραγόντων που ευοδώνουν την εμφάνιση των ψυχικών διαταραχών - εντοπισμός των παραγόντων που προφυλάσσουν τα υγιή άτομα από την ψυχική νόσηση. Δευτεροβάθμια πρόληψη έγκαιρη διάγνωση και επιτυχής αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών. Τριτοβάθμια πρόληψη περιορισμός της κοινωνικολειτουργικής έκπτωσης, βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών (π.χ. αποστιγματισμός της ψυχικής νόσου,εκπαίδευση και θεραπευτικές παρεμβάσεις σε χρόνιες διαταραχές, αντιμετώπιση μακροπρόθεσμων επιπτώσεων κακοποίησης ) Με τη διευρυμένη έννοια κάθε θεραπευτική παρέμβαση λειτουργεί προληπτικά
το ιατροπαιδαγωγικό κέντρο: αποτελεί αποκεντρωμένη μονάδα του Τμήματος Παιδιών-Εφήβων του Γ.Ν. Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ το οποίο λειτουργεί στο πλαίσιο Ψυχιατρικού Τομέα Γενικού Νοσοκομείου διαθέτει επιπλέον Μονάδα Νοσηλείας και Διασυνδετική Υπηρεσία ειδικό σχολείο καλύπτει τον Δυτικό Τομέα της πόλης και νομούς Μακεδονίας-Θράκης (από κοινού με το Ι.Κ. του Ψ.Ν.Θ.) περιοχές ταχέως αναπτυσσόμενες πληθυσμιακά και οικιστικά η θετική πρόκληση της πολυπολιτισμικότητας συγκατοικεί με τα προβλήματα ωρίμανσης του φαινόμενου (ρατσισμός, παραβατικότητα, μοίρασμα της μιζέριας ψυχο-κοινωνικές επιπτώσεις ) οι ταχύτατες και συχνά απροσδόκητες κοινωνικοοικονομικές και πολυπολιτισμικές αλλαγές σε πολλά επίπεδα, αντανακλούν περισσότερο άμεσα στην ζωή της οικογένειας λειτουργεί με βάση τις αρχές της κοινοτικής ψυχιατρικής και της τομεοποίησης
οι παραπομπές στην υπηρεσία μας προέρχονται από.. και οι συνεργασίες αναπτύσσονται με.. πρωτοβουλία της οικογένειας το σχολικό πλαίσιο (εκπαιδευτικοί, σχολικοί σύμβουλοι) Κ.Ε.Δ.Δ.Υ., Σ.Σ.Ν. Πρόνοια, ιδρύματα Συμβουλευτικούς σταθμούς δήμων Δικαστικές αρχές, εισαγγελείς κ επιμελητές ανηλίκων Μονάδες ψυχικής υγείας π-ε Κοινωνικές υπηρεσίες νοσοκομείων Μονάδες ψυχικής υγείας ενηλίκων Κέντρα Πρόληψης και Προαγωγής Ψυχικής Υγείας Προγράμματα αντιμετώπισης εξαρτημένων (ΟΚΑΝΑ, ΚΕΘΕΑ, ΑΡΓΩ, κλπ.) Εθελοντικές Μ.Κ.Ο Ιδιώτες επαγγελματίες ( ιατροί άλλων ειδικοτήτων, λογοπεδικοί, εργοθεραπευτές, κλπ.)
η διεπιστημονική ομάδα 2 παιδοψυχίατροι (και επιπλέον ο διευθυντής-παιδοψ. για 2 ημέρες την εβδομάδα) 1 ή 2 ειδικευόμενοι παιδοψυχίατροι 2 ψυχολόγοι 1 λογοθεραπευτής 1 εργοθεραπευτής 1 κοινωνική λειτουργός (μετακινήθηκε από το ΨΝΘ για 6 μήνες μόνον) 1 ειδική παιδαγωγός δημοτικής εκπαίδευσης 1 νοσηλεύτρια Π.Ε. 1 διοικητική υπάλληλος
κλινική εργασία για το έτος 2013 τηλεφωνικά αιτήματα συνολικά 1387 αριθμός παιδιών που εξετάσθηκαν 1858 αριθμός συνεδριών 2678 αριθμός νέων περιπτώσεων 576 αγόρια 1183 κορίτσια 675 αριθμός εξετασθέντων ανά επίπεδο εκπαίδευσης Βρέφη-Παιδικός σταθμός 129 Προνήπια 57 Νήπια 232 Πρωτοβάθμια 1065 Δευτεροβάθμια 360 Τριτοβάθμια 14
από τη καθημερινή λειτουργία και την κλινική πράξη: καταγράφεται σημαντική αύξηση του αριθμού των περιπτώσεων παράλληλη αύξηση του αριθμού των εισαγγελικών παραγγελιών αύξηση του αριθμού των παιδοψυχιατρικών περιπτώσεων (σε αντίθεση με παλαιότερες περιπτώσεις όπου στην παραπομπή υπήρχε έντονο το ψυχοκοινωνικό στίγμα ) τα αρχικά αιτήματα εκφράζονται με επείγοντα τρόπο,αφορούν σε σοβαρές αρχικές εικόνες ενώ πολλά από αυτά θέτουν εξαρχής τον κλινικό μπροστά στην ανάγκη για κάλυψη της οικογένειας σε πολλαπλούς τομείς (ιατρικό, κοινωνικό, ψυχικής υγείας γονέων) συχνά οι γονείς προσέρχονται στην υπηρεσία και δεν χρησιμοποιούν την τηλεφωνική υπηρεσία-για λόγους οικονομικούς αλλά και άμεσης στήριξης η τηλεφωνική εργασία λήψης των intake η οποία καλύπτεται κυκλικά από μέλη της διεπιστημονικής ομάδας διευρύνεται σημαντικά λόγω των αναγκών για ασφαλείς παραπομπές, άμεση τηλεφωνική στήριξη, αναγνώριση του επάγοντος, συνεργασία με συναδέλφους άλλων περιοχών τις οποίες καλύπτουμε τομεακά. η εργασία αυτή αναδεικνύεται σε εξαιρετικά χρήσιμη χωρίς βεβαίως να καταγράφεται στα στατιστικά στοιχεία που κατά καιρούς ζητούνται από το υπουργείο ή το νοσοκομείο
Εισαγγελία Ανηλίκων Γιατροί του Κόσμου Χαμόγελο του παιδιού Παιδικά Χωριά SOS Κοινωνικό Ιατρείο ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ «τα παιδιά δίπλα μας» έξι παιδιά από 11 μηνών έως 9 χρονών ΣΧΟΛΕΙΟ ΙΑΤΡΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ Σχολικές Υπηρεσείες ΚΕΔΔΥ Δημόσια Υπηρεσία Ψυχικής Υγείας Αξιολόγηση τριών παιδιών Θεραπευτική αντιμετώπιση (λογοθεραπεία & εργοθεραπεία) Συμβουλευτική Γονέων Συνεργασία με σχολείο Κατ οίκον επισκέψεις Παραπομπή γονέων Κ.Υ.Ν. Άρσις Παιδιατρικές Κλινικές
ανασκόπηση του αρχείου για το 2010* (με βάση το αρχικό αίτημα, το ιστορικό, την κλινική εικόνα, τη διάγνωση κ.α) από τις 255 νέες περιπτώσεις ( για τις οποίες υπήρχαν επαρκή στοιχεία (πλήρες ιστορικό, κλινική παιδοψυχιατρική εκτίμηση, ψυχομετρικές δοκιμασίες, άλλες εκτιμήσεις κατά περίπτωση κλπ): σε 43 περιπτώσεις (ποσοστό περίπου 17% του συνόλου των περιπτώσεων) υπάρχουν ενδείξεις καταθλιπτικού τύπου συμπτωματολογίας ή γίνεται η διάγνωση κατάθλιψης - δυσθυμίας (15 περιπτώσεις) ωστόσο μόνο στις 8 περιπτώσεις (ποσοστό περίπου 18% αυτών των περιπτώσεων) οι γονείς ανέφεραν στο αρχικό αίτημά τους κάποιον σχετικό προβληματισμό ενώ οι υπόλοιποι αναζήτησαν βοήθεια για άλλες δυσκολίες του παιδιού και κυρίως για μαθησιακές δυσκολίες κλπ. σε πολλές περιπτώσεις στις οικογένειες αυτές υπήρχε ενδοοικογενειακή βία ----------------------------------------------------------------------------------------- *για το 7 ο Πανελλήνιο Παιδοψυχιατρικό Συνέδριο «κατάθλιψη στα παιδιά και τους εφήβους: φύση, ανατροφή, κοινωνία» Αθήνα,2011
άλλες δράσεις-διασυνδετική λειτουργία συστηματική συνεργασία με το Α.Π.Θ.-Τμήμα Ψυχολογίας για την άσκηση των δευτεροετών φοιτητών του Μεταπτυχιακού προγράμματος στην Σχολική-Εξελικτική Ψυχολογία συστηματική συνεργασία με τους ΟΒΡΕΠΟΜ (δημοτικοί παιδικοί σταθμοί, εξέταση περιπτώσεων, συμβουλευτική συνεργασία με τις παιδαγωγούς και την ψυχοκοινωνική ομάδα, ομάδες γονέων κ.α) συστηματική συνεργασία με τους Επιμελητές Ανηλίκων( για καλύτερη αντιμετώπιση ανήλικων παραβατών που μας παραπέμπονται, εκπαίδευση επιμελητών σε θέματα ψυχικής υγείας) συμμετοχή στο Παρατηρητήριο κατά της Βίας στα σχολεία (συμμετοχή σε ημερίδες, εκπαίδευση δασκάλων και καθηγητών, ομιλίες σε σχολεία) συστηματική συνεργασία με το Τμήμα Απεξάρτησης ΙΑΝΟΣ του ΨΝΘ για την αντιμετώπιση εξαρτητικών συμπεριφορών (διαδίκτυο, ουσίες) και την πρώιμη παρέμβαση και αντιμετώπιση σε παιδιά εξαρτημένων συστηματική συνεργασία με τα Κέντρα Πρόληψης και Προαγωγής Ψυχικής Υγείας (ιδιαιτέρως Πέλλας και Ημαθίας) για την συμπληρωματική δράση στην αντιμετώπιση περιπτώσεων, ημερίδες, ομιλίες) μεγάλος αριθμός ομιλιών, εισηγήσεων σε εκπαιδευτικά σεμινάρια και ημερίδες για την ευαισθητοποίηση του κοινού και των εκπαιδευτικών, κ.λ.π από όλα τα μέλη της ομάδας
διαπιστώσεις-ελλείψεις επιπτώσειςδυνατότητες τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ψυχικής υγείας π.ε συχνά αγνοούνται (π.χ. απαιτούμενος χρόνοςτηλεφωνική εργασία) υποστελέχωση υπηρεσιών έλλειψη ηλεκτρονικής καταγραφής των στοιχείων χαμηλές δυνατότητες συνεχιζόμενης εκπαίδευσης έλλειψη συντονισμού μεταξύ των υπηρεσιών έλλειψη δομών και θεσμών π.χ. αναδοχή μεγάλος χρόνος αναμονήςέκπτωση της ποιότητας θεραπεία και συνέχεια στη φροντίδα παρέχεται σε μικρό αριθμό περιπτώσεων επακόλουθη απαξίωση των υπηρεσιών και ενδεχόμενη μετατροπή τους σε εκδοτήρια παραπεμπτικών προς τα ασφαλιστικά ταμεία χαμηλές δυνατότητες για οργανωμένη εργασία στηνν κοινότητα αναξιοποίητα κλινικά δεδομένα για ερευνητικούς, επιδημιολογικούς κ.λ.π. σκοπούς
σας ευχαριστούμε