ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Από τα παιδιά της Ε τάξης Υπεύθυνη Εκπαιδευτικός: Σύλβια Νεάρχου 2013-2014
ΜΕΤΑΞΑΣ Το επάγγελμα του μεταξά ήταν από τα σημαντικότερα παραδοσιακά επαγγέλματα της Kύπρου. Μεταξάς ήταν ο τεχνίτης ο οποίος έβγαζε μετάξι και το έκανε νήμα από τα κουκούλια των μεταξοσκωλήκων. Από το Βασίλη Ππαλά
ΥΦΑΝΤΡΙΑ Η υφαντική και κεντητική τέχνη ήταν γνωστές σε πολλά χωριά της Κύπρου (Λεύκαρα, Φύτη, Λευκόνοικο). Στο παρελθόν οι γυναίκες ύφαιναν στη βούφα πολλά υφαντά όπως ενδυμασίες σεντόνια και κουρτίνες. Σε πολλά μέρη της Κύπρου υπάρχουν χαρακτηριστικά κεντήματα, π.χ. η ροδίτικη πιπίλα, τα φυτιώτικα κεντήματα, τα λευκαρίτικα κεντήματα και τα κεντήματα με το σμιλί. Από την Άννα Χατζηιωάννου
ΤΣΑΕΡΑΣ-ΚΑΡΕΚΛΑΣ Ο καρεκλάς ήταν αυτός που έφτιαχνε καρέκλες. Πρώτα έφτιαχνε τον ξύλινο σκελετό της καρέκλας και στη συνέχεια έπλεκε με ψάθα τη βάση της καρέκλας όπου θα κάθονταν οι άνθρωποι. Aυτό γινόταν για να είναι πιο αναπαυτικές οι καρέκλες. Από την Έμιλυ Αγαθοκλέους
ΤΣΑΓΚΑΡΗΣ Το επάγγελμα του τσαγκάρη είναι να φτιάχνει παπούτσια, αλλά σήμερα όταν λέμε τσαγκάρης εννοούμε τον τεχνίτη που επιδιορθώνει τα χαλασμένα παπούτσια. Το τσαγκαράδικο ήταν ο χώρος όπου ήταν ο πάγκος, οι βελόνες, οι σακοράφες, τα σουβλιά, τα σφυράκια και οι λίμες, οι τανάλιες και τα καλαπόδια. Τότε δεν υπήρχαν κόλες και μηχανές. Ο τσαγκάρης δούλεψε ώρες ατέλειωτες φορώντας πάντα τη χαρακτηριστική δερμάτινη ποδιά του. Ένα ζευγάρι παπούτσια χρειάζονταν 2-3 μέρες δουλειά. Τα παπούτσια ήταν χειροποίητα, ήταν ραφτά, καρφωτά και δερμάτινα. Από τo Μαρίνο Ππαλά
ΤΑΛΙΑΔΩΡΟΣ Ο ταλιαδώρος ή ξυλογλύπτης έφτιαχνε μπαούλα, σεντούκια, σουβάτζες από ξύλο. Με τα εργαλεία του σκάλιζε το ξύλο και δημιουργούσε ύπεροχα σχέδια και μοτίβα. Σήμερα ο ξυλογλύπτης είναι επάγγελμα υπό εξαφάνιση. Η ξυλογλυπτική διδάσκεται σε κάποιες περιπτώσεις με την ίδια μορφή που διδάσκεται και η αγγειοπλαστική. Κάποιοι προσπαθούν να διατηρήσουν τη τέχνη τους αλλά με τον χρόνο λιγοστεύουν. Η ξυλογλυπτική αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στο Μουτουλά. Από το Γιώργο Θεοχάρους
ΣΤΡΑΤΟΥΡΑΣ-ΣΑΜΑΡΑΣ Ο στραουράς κατασκεύαζε στρατούρκα, για τα γαϊδούρια και τα μουλάρια. Η επιφάνεια του στρατουρκού που ακουμπούσε το σώμα του ζώου γινόταν με κετσέ(ύφασμα από κατσικότριχα ) ενώ η εξωτερική γινόταν με σακόπανο (πολύ χοντρό βαμβακερό ύφασμα). Από τη Μαρίνα Αντωνίου
ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΗΣ Οι αγγειοπλάστες κατασκεύαζαν όλα εκείνα τα πήλινα χρηστικά αντικείμενα για την αποθήκευση, μεταφορά και διατήρηση των διαφόρων προϊόντων. Το σχήμα, το μέγεθος και η ονομασία τους ήταν ανάλογα με τη χρήση τους. Ενδεικτικά μερικά από τα αντικείμενα αυτά ήταν τα πήλινα πιάτα, οι κούζες, πιθάρια, γλάστρες,τα ταψιά κ.ά. Ως πρώτη ύλη οι αγγειοπλάστες χρησιμοποιούν το «χώμα». Απαραίτητα αργίλια για την κατασκευή των πιθαριών και τον λοιπών σκευών είναι ο τροχός το σφουγγάρι και το χτένι. Το Φοινί, η Λάπηθος και ο Κόρνος ήταν ονομαστά Κέντρα Λαϊκής Τέχνης. Από τo Νικόλα Χατζησολωμού
ΚΑΛΑΘΑΣ Η καλαθοπλεκτική ως απλή τέχνη είναι ένας από τους παλαιότερους κλάδους της χειροτεχνίας. Τα διάφορα μεγέθη, σχήματα και τέχνες ήταν ανάλογα με τη χρήση του αντικειμένου και το υλικό που χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή του. Στην Κύπρο υπάρχουν διάφορα υλικά καλαθοπλεκτικής/ψαθοπλεκτικής που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα. Απ όλα τα υλικά εκείνο που βρίσκει κανείς εύκολα είναι το καλάμι. Είναι εύκολο και στη χρήση του, γιατί όταν φουσκώσει μαλακώνει και πλέκεται εύκολα. Ένα άλλο υλικό είναι η βέργα, η οποία χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με το καλάμι ή και μόνη της για πιο στερεά και ανθεκτικά είδη καλαθιών. Με τις «ποκαλάμες» και τη φοινικιά φτιάχνουν μέχρι σήμερα διάφορα είδη «τσέστων», πανέρια, παραδοσιακά ψαθιά κ.ά. Από τη Χριστιάνα Στεφάνου
ΜΑΝΤΗΣ-ΓΑΝΩΜΑΤΑΣ Γανωματής (ή γανωτζής ή γανωτής) ονομάζεται ο τεχνίτης που επικαλύπτει τα χάλκινα σκεύη με κασσίτερο. Ο γανωματής είναι ένα από τα πιο παλιά επαγγέλματα. Τα παλιά χρόνια, τα περισσότερα σκεύη που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για τις καθημερινές τους δουλειές και ιδιαίτερα στη μαγειρική ήταν χάλκινα [μπακιρένια]. Αυτά με τον καιρό και με τη μεγάλη χρήση οξειδώνονταν και γίνονταν επικίνδυνα για δηλητηριάσεις. Έπρεπε λοιπόν να γανωθούν, να περαστεί δηλαδή η επιφάνειά τους για προστασία με ένα ειδικό μέταλλο, το καλάι (κασσίτερος). Από το Σάββα Νικολάου
ΠΕΤΑΛΩΤΗΣ Παλιά υπήρχαν πολλοί πεταλωτές μια και ήταν απαραίτητοι αφού κάθε σπίτι στο χωριό είχε και ένα ζώο για τις δουλειές του, γαϊδούρι ή μουλάρι. Ο πεταλωτής έβαζε στα ζώα τα πέταλα, που ήταν ας πούμε τα παπούτσια τους. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσε ο πεταλωτής ήταν τα πέταλα, το σφυρί, η τανάλια, το σατράτσι και τα καρφιά. Στην αρχή ακινητοποιούσαν το πόδι του ζώου και ο πεταλωτής έβγαζε το παλιό φθαρμένο πέταλο. Μετά με το σατράτσι που ήταν ένα μαχαίρι σε σχήμα μικρού τσεκουριού έκοβε την οπλή του ζώου από κάτω έτσι ώστε να την ισιώσει. Μετά έβαζε το καινούργιο το πέταλο και το κάρφωνε με τα ειδικά καρφιά. Τα πέταλα ήταν σε διάφορα μεγέθη και τα κατασκεύαζαν από σίδερο. Τα πέταλα είχαν τρύπες γύρω - γύρω για να μπαίνουν τα καρφιά. Το πετάλωμα γινόταν και στα τέσσερα πόδια του ζώου. Αυτό γινόταν για να μπορεί να περπατάει στους κακοτράχαλους δρόμους χωρίς να πληγώνονται τα πόδια του και για να διατηρεί την ισορροπία του. Από τη Δέσποινα Ανδρέου
ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣ Ο παπλωματάς έραβε βαμβακερά παπλώματα, στρώματα και μαξιλάρια για κρεβάτια, ντιβάνια, καναπέδες, πολυθρόνες. Ο παπλωματάς παλιά ήταν γυρολόγος και γυρνούσε από χωριό σε χωριό διαλαλώντας το επάγγελμά του. Είχε πάντοτε μαζί του, το «δοξάρι» του, ένα ξύλινο όργανο σε σχήμα τόξου. Προτού, όμως, χρησιμοποιήσει το «δοξάρι» του, «άνοιγε» το βαμβάκι με το χέρι του σε μικρές τούφες. Έπειτα, «δόξευε» το βαμβάκι, δηλαδή το χτυπούσε. Ακολούθως, το «δοξεμένο» βαμβάκι τοποθετείτο σε «σακουλωτό ύφασμα», μ άλλα λόγια σ ένα χοντρό ύφασμα, το οποίο έραβε στις άκριες ούτως ώστε να φτιάξει το πάπλωμα αφού πρώτα το χτυπούσε ελαφρά μένα λεπτό ραβδί. Τα τελευταία χρόνια οι παπλωματάδες είχαν το δικό τους εργαστήριο όπου έφτιαχναν ή διόρθωναν παπλώματα κατόπιν παραγγελίας. Από τη Χαριθέα Θεοδώρου
ΑΡΓΥΡΟΧΟΟΣ Στην αρχαία Κύπρο υπήρχαν, εκτός από τα μεταλλεία χαλκού και μεταλλεία χρυσού, αργυρού κ.ά. Το ασήμι χρησιμοποιήθηκε από τα αρχαιότατα χρόνια στην Κύπρο, για κατασκευή ποικίλων αντικειμένων. Η τέχνη της επαργύρωσης, χρησιμοποιήθηκε στην Κύπρο τα χριστιανικά χρόνια και πολλές εικόνες καλύπτονταν με φύλλα ασημιού. Επίσης, κατασκεύαζαν εκκλησιαστικά σκεύη (δισκοπότηρα, καντήλες κ.α.), σταυρούς, εξώφυλλα για ευαγγέλια κλπ. Η αργυροχοΐα αναπτύχθηκε πολύ στα Λεύκαρα. Ακόμα και σήμερα κάποια άτομα εξακολουθούν να δουλεύουν το ασήμι με τον παραδοσιακό τρόπο και να κατασκευάζουν παραδοσιακά τελετουργικά αντικείμενα, όπως το καπνιστήρι, τα εξαπτέρυγα, το δισκοπότηρο, καθώς και άλλα είδη λαϊκής τέχνης, συνεχίζοντας την παράδοσή μας. Από τη Θέα Σάββα
ΠΙΤΣΙΑΚΣΙΗΣ-ΜΑΧΑΙΡΟΠΟΙΟΣ Ο μαχαιροποιός ή «πιτσιακσιής» κατασκεύαζε από ατσάλι κυρίως, όλη τη σειρά μαχαιριών που χρειάζονταν για επαγγελματικούς σκοπούς: οι χασάπηδες (μαχαίρια για το σφάξιμο των ζώων, για το γδάρσιμο και ξεκοκκάλισμα του κρέατος και «ππάλες» για το κομμάτιασμα του κρέατος ). οι νοικοκυρές για οικιακή χρήση (μαχαίρια για την κουζίνα και το τραπέζι). οι αγρότες για γεωργικούς σκοπούς (δρεπάνια). Από την Άντρια Μούζουρα
ΓΥΡΟΛΟΓΟΣ (ΠΡΑΜΑΤΕΥTΗΣ) Έφερνε παλιά στα χωριά (φορτωμένος ή με το ζώο) ό,τι μπορούσε να φανταστεί κανείς: υφάσματα με τον πήχη, πουκάμισα, κάλτσες, κλωστές, εσώρουχα, κουμπιά, λάστιχο, κουβαρίστρες, τσατσάρες, χτένια, βαφές και πολλά άλλα ακόμα. Η πληρωμή γίνονταν συνήθως σε είδος. Οι έμποροι αυτοί μετέφεραν το εμπόρευμά τους στους ώμους ή πάνω στο υποζύγιο ή γαϊδούρι που τους συνόδευε σε κοφίνια. Σήμερα υπάρχουν γυρολόγοι αλλά χρησιμοποιούν εμπορικά αυτοκίνητα για το σκοπό τους. Από την Ειρήνη Λαζάρου
ΚΑΛΑΝΤΖΗΣ-ΧΑΛΚΩΜΑΤΑΣ Στην Κύπρο υπήρχε άφθονος χαλκός από τα παλιά. Ο χαλκός χρησιμοποιήθηκε από τα αρχαιότατα χρόνια, για κατασκευή ποικίλων διακοσμητικών αντικειμένων και αντικειμένων για οικιακή χρήση. Μερικά από τα πιο συχνά χάλκινα αντικείμενα ήταν τα καζάνια (δοχεία για απόσταξη της ζιβανίας), τα χαρτζιά (για το βράσιμο του νερού), μαγειρικά σκεύη όπως μαγείρισσες και τηγάνια, λένες (δοχεία που χρησιμοποιούνταν στο λουτρό), μαγκάλια (για να ανάβουν μέσα φωτιά) και τελετουργικά εκκλησιαστικά σκεύη (δίσκοι, κολυμπήθρες, κανδήλια κλπ.) Από το Χριστόφορο Κυριάκου