«Ανταλλαγή εμπειριών στην τοπική αστυνόμευση στην Ευρώπη» 1-2 Οκτωβρίου 2013, Σόφια (Βουλγαρία) Οι εργασίες του Τελικού Συνεδρίου του ερευνητικού έργου «Ανταλλαγή εμπειριών στην τοπική αστυνόμευση στην Ευρώπη SELPE» 1 έλαβαν χώρα στη Σόφια της Βουλγαρίας, μεταξύ 1 και 2 Οκτωβρίου 2013, παρέχοντας τη δυνατότητα συνάντησης, ανταλλαγής και προώθησης της εμπειρίας και της γνώσης μεταξύ των αστυνομικών αρχών και των φορέων της τοπικής κοινωνίας αναφορικά με τις καλές πρακτικές τοπικής αστυνόμευσης στην Ευρώπη. Το Συνέδριο φιλοξενήθηκε από τον φορέα Crime Prevention Fund IGA 2 που εδρεύει στη Βουλγαρία. Στόχος του έργου «Ανταλλαγή εμπειριών στην τοπική αστυνόμευση στην Ευρώπη SELPE» είναι η προώθηση της συνεργασίας και ειδικότερα της δημιουργίας ενός δικτύου μεταξύ των τοπικών αστυνομικών αρχών από διάφορες χώρες της Ε.Ε., το οποίο θα διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών και τη μεταφορά των καλών πρακτικών. Με τον τρόπο αυτό η πρόληψη του εγκλήματος σε τοπικό επίπεδο θα ενεργοποιηθεί. Το έργο προωθεί τις αποτελεσματικές πρακτικές προς την κατεύθυνση αυτή και ενισχύει τη μεταφορά τους, παρέχοντας τη δυνατότητα στους αντίστοιχους εφαρμοστές της αντεγκληματικής πολιτικής να μοιραστούν γνώση και εμπειρία. Η ερευνητική εποπτεία διεξάγεται από το Ινστιτούτο Έρευνας Αντεγκληματικής Πολιτικής του Κολεγίου του Birkbeck του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Μετά την αξιολόγηση που προέκυψε με τη μέθοδο «τι λειτουργεί» (what works) εκπρόσωποι αστυνομικών αρχών και τοπικών φορέων από διάφορες χώρες της Ευρώπης είχαν την ευκαιρία να παρουσιάσουν τις δικές τους καλές πρακτικές σε τρία διεθνή σεμινάρια. Η μεταφορά των καλών πρακτικών θα επικεντρωθεί στην κατάλληλη προετοιμασία και εφαρμογή τριών πιλοτικών μοντέλων σε τοπικό επίπεδο, με στόχο να εφαρμοστεί 1 http://www.iga-bg.org/index.php?option=com_content&view=article&id=148%3a2012-03-30-07- 29-45&catid=29%3A2011-10-18-08-19-37&Itemid=7&lang=en&showall=1 2 http://www.iga-bg.org/
το βέλτιστο, βάσει της προηγηθείσας ερευνητικής αξιολόγησης, και να προωθηθεί προς τις τοπικές αστυνομικές αρχές στη Βουλγαρία, την Ισπανία και την Ιταλία. Συντονιστικός φορέας του έργου είναι το Crime Prevention Fund IGA που εδρεύει στη Βουλγαρία και εταίροι του προγράμματος οι ακόλουθοι φορείς: Ινστιτούτο για την έρευνα πολιτικών στη σφαίρα του ποινικού νόμου, King s College - Λονδίνο (Η.Β.), η Ένωση Giancarlo Siani - Νάπολη (Ιταλία), η τοπική Αστυνομία της Βαλένθια - Βαλένθια (Ισπανία) και το Υπουργείο Εσωτερικών της Βουλγαρίας (συνεργαζόμενος εταίρος). Το πρόγραμμα είναι διετούς διάρκειας και χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων). Την έναρξη των εργασιών του Τελικού Συνεδρίου χαιρέτησαν ο Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών της Βουλγαρίας Plamen Angelov, o Πρόεδρος του IGA Dimitar Rusinov, η Ερευνήτρια του Ινστιτούτου Έρευνας Αντεγκληματικής Πολιτικής του Κολεγίου Birkbeck του Πανεπιστημίου του Λονδίνου Tiggey May, ο Γενικός Διευθυντής της Αστυνομίας της Βαλένθια Jose Vicente Herrera και η Πρόεδρος της Ένωσης Giancarlo Siani Adriana Maestro. Υπεύθυνος για το γενικό συντονισμό και τη διεξαγωγή του συνεδρίου ήταν ο διαχειριστής του έργου Andrey Momchilov. Προσκεκλημένη από την Ελλάδα, ως κεντρική ομιλήτρια του συνεδρίου, ήταν η Καθηγήτρια Χριστίνα Ζαραφωνίτου, Πρόεδρος του Τομέα Εγκληματολογίας και Διευθύντρια του ΠΜΣ Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Το θέμα της εισήγησης ήταν: «Τοπική αστυνόμευση ως μορφή συμμετοχικής αντεγκληματικής πολιτικής; Η περίπτωση της Ελλάδας» και πραγματεύθηκε την εννοιολόγηση των όρων κοινοτική/τοπική αστυνόμευση, μέσα από την ιστορική εξέλιξη των συμμετοχικών μοντέλων στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α. Η ειδική αναφορά στην ελληνική εμπειρία τεκμηριώθηκε στη βάση των πορισμάτων πρόσφατων εμπειρικών ερευνών που υλοποιήθηκαν με ευθύνη της εισηγήτριας, σχετικών με τις νέες μορφές αστυνόμευσης και καθώς και την αξιολόγηση τους από τους ίδιους τους αστυνομικούς αλλά και από τους κατοίκους των περιοχών όπου εφαρμόσθηκαν. Η Tiggey May ως επιστημονικά υπεύθυνη του ερευνητικού έργου παρουσίασε μία ευσύνοπτη επισκόπηση της κοινοτικής αστυνόμευσης, αναφερόμενη στις βασικές της αρχές, στις εξελίξεις που έχουν σημειωθεί τα τελευταία έτη, στη διαφοροποίησή της
έναντι άλλων μορφών αστυνόμευσης, στα προτερήματά της αλλά και στα εμπόδια που αντιμετωπίζει ως προς τη βέλτιστη εφαρμογή της. To περιεχόμενο των υπολοίπων ομιλιών του συνεδρίου επικεντρώθηκε στις καλές πρακτικές που εφαρμόστηκαν στο πλαίσιο της συνεργασίας μεταξύ των τοπικών αστυνομικών αρχών με την τοπική κοινωνία στις ακόλουθες χώρες: Αυστρία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Πολωνία, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Βουλγαρία, Εσθονία, Δανία, Λιθουανία, Φιλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία. Μεταξύ των παρουσιάσεων ξεχώρισαν εκείνες που αναφέρθηκαν στην αστυνομική διαμεσολάβηση (police mediation), η οποία εφαρμόζεται εδώ και είκοσι περίπου έτη στην Ισπανία και συγκεκριμένα στην περιοχή της Βαλένθια και στο Ηνωμένο Βασίλειο με ιδιαίτερη επιτυχία ως προς τα αποτελέσματά της αναφορικά με την επίλυση των διαφορών μεταξύ των εμπλεκομένων και την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων από υποθέσεις που μπορούν να αντιμετωπιστούν εναλλακτικά πέραν της ποινικής διαδικασίας. Ως κεντρικά ζητήματα της αστυνομικής διαμεσολάβησης που χρειάζεται να λαμβάνονται υπόψη για την καλύτερη εφαρμογή της αναφέρθηκαν η έλλειψη εμπιστοσύνης από τους πολίτες, η δομή της αστυνομίας και η αστυνομική κουλτούρα, καθώς και η αναγκαιότητα προσαρμογής των αστυνομικών σε νέες μεθόδους εργασίας. Αρκετά νεωτερικό ήταν το πρόγραμμα pronachbar που εφαρμόζεται στην Αυστρία, το οποίο αποτελεί ανεξάρτητη πρωτοβουλία πολιτών στη Βιέννη, με σκοπό τη μείωση της θυματοποίησης των κατοίκων μέσω δικτύωσης. Συγκεκριμένα, έχει δημιουργηθεί μία ηλεκτρονική πλατφόρμα, στην οποία εγγράφονται οι κάτοικοι της περιοχής και διαδραστικά ενημερώνουν και ενημερώνονται σε περίπτωση θυματοποίησης. Με αυτό τον τρόπο διαχέεται σε πραγματικό χρόνο η γνώση για τα επίπεδα των διαρρήξεων σπιτιών στην περιοχή και τα χαρακτηριστικά του εγκλήματος (π.χ. δράστης, θύμα, ημερομηνία και τρόπος τέλεσης της αξιόποινης πράξης). Σε συνδυασμό επίσης με τις συναντήσεις που λαμβάνουν χώρα με τις τοπικές αστυνομικές αρχές, οι πολίτες ενημερώνονται για τα κατάλληλα μέτρα προφύλαξης. Εταίροι του προγράμματος, εκτός από τους πολίτες, είναι σε τοπικό επίπεδο η αστυνομία, ο δήμαρχος της περιοχής, οι συντονιστές του προγράμματος, καθώς και τα ΜΜΕ.
Από το Ηνωμένο Βασίλειο παρουσιάστηκαν προγράμματα τα οποία αφορούν την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς που αναπτύσσονται σε μεγάλα εμπορικά κέντρα αλλά και σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας. Ειδικότερα, για την αντιμετώπιση του αλκοολισμού και της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, στην περιοχή Woodhouse του Sheffield, εφαρμόζεται το πρόγραμμα The Woodhouse Village Regeneration, το οποίο υιοθέτησε το μοντέλο S.A.R.A. (Scanning, Analysis, Response, Assessment) και αφορά τη διατήρηση της δημόσιας τάξης (Designated Public Place Order DPPO). Στο πρόγραμμα συμμετέχουν τοπικοί εταίροι, μέλη των τοπικών forums, οι οποίοι συναντώνται σε μηνιαία βάση για να παρακολουθούν την εφαρμογή του προγράμματος. Παράλληλα, το εν λόγω πρόγραμμα προσφέρει τη δυνατότητα συμβουλευτικής και παραπομπής των ατόμων με προβλήματα εξαρτήσεων από αλκοόλ και ναρκωτικές ουσίες στις κατάλληλες υποδομές για την αντιμετώπισή τους. Από την Πολωνία παρουσιάστηκαν δύο προγράμματα. Το πρώτο με τον τίτλο Positive parenthood επιχειρεί να αντιμετωπίσει μαζί με τη συνδρομή αστυνομικών και θεραπευτών ζητήματα που αφορούν την περίοδο της εφηβείας και σχετίζονται κυρίως με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών, το αλκοόλ, το κάπνισμα, την παραβατικότητα και άλλες μορφές συμπεριφοράς που θεωρούνται προβληματικές. Στο πλαίσιο αυτό η αστυνομία ενημερώνει απ ευθείας τους εφήβους για την ηλικιακή έναρξη της ποινικής ευθύνης και των συνεπειών της. Οι ενημερώσεις λαμβάνουν χώρα στο σχολικό περιβάλλον και συνεπικουρούνται από παρουσιάσεις με τη χρήση πολυμέσων, ενημερωτικά φυλλάδια, ειδικές συμβουλές για γονείς. Πληροφόρηση παρέχεται, επίσης, για όσους επιθυμούν περαιτέρω βοήθεια από εξειδικευμένους συμβουλευτικούς φορείς. Το δεύτερο πρόγραμμα με την ονομασία Safe Senior αφορά την τρίτη ηλικία και την προφύλαξή της τόσο από την εγκληματικότητα όσο και από τα τροχοφόρα που μπορεί να παρασύρουν ηλικιωμένους ενώ είναι πεζή. Τέλος, παρουσιάστηκαν συγκεκριμένες περιπτώσεις μεταφοράς καλών πρακτικών από την Ισπανία στη Βουλγαρία, από την Αυστρία στην Ισπανία και από την Ιρλανδία στην Ιταλία που επικεντρώθηκαν στην αστυνομική διαμεσολάβηση και στο πρόγραμμα pronachbar.
Οι ομιλητές στο σύνολό τους τόνισαν ως σημαντικούς παράγοντες των καλών πρακτικών την πρόληψη έναντι της καταστολής, την εμπιστοσύνη μεταξύ πολιτών και αστυνομίας, την αμοιβαία δέσμευση όλων των εμπλεκόμενων φορέων για την αντιμετώπιση του εγκλήματος, την ενεργό συμμετοχή της κοινότητας και την ανταλλαγή γνώσεων και πρακτικών. Στο κλείσιμο των εργασιών του συνεδρίου επισημάνθηκε η αναγκαιότητα συνέχισης του ερευνητικού έργου υπό το πρίσμα του περαιτέρω εμπλουτισμού του με ανταλλαγή γνώσης και εμπειρίας από άλλες χώρες της Ευρώπης και της διεύρυνσης των καλών πρακτικών που αφορούν την τοπική αστυνόμευση και τη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας. Αναστασία Χαλκιά Διδάκτωρ Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου