Τι είναι και από που προέρχεται
Το χρώµιο είναι κατά σειρά αφθονίας το 21ο στοιχείο στον φλοιό της Γης Οι συγκεντρώσεις του χρωµίου στο έδαφος (κυρίως σαν χρωµίτης, FeCr 2 O 4 ) είναι µεταξύ 1 και 3000 mg kg, στο νερό της θάλασσας 5 έως 800 µg/λίτρο, και σε ποταµούς και λίµνες 26 µg/λίτρο έως 5.200 µg/λίτρο
Στα νερά απαντά συνήθως στην τρισθενή και εξασθενή του µορφή ανάλογα µε τις οξειδοαναγωγικές συνθήκες του νερού. Ετσι στα καλά αεριζόµενα νερά εµφανίζεται σαν Cr 6+, ενώ σε ανοξικές συνθήκες (υπογεια νερά) ανάγεται σε Cr 3+ και σχηµατίζει κολλοειδή ενυδατωµένα οξείδια τα οποία προσροφούνται στην σωµατιδιακή ύλη. Ο βαθµός αναγωγής εξαρτάται επίσης από το ph και τη συγκέντρωση της οργανικής ουσίας
Η αστάθεια αυτή, δεν µας επιτρέπει να διακρίνουµε µε βεβαιότητα τις µορφές χρωµίου σε ένα δείγµα, ειδικά υπόγειου νερού (κατά τη µεταφορά στο εργαστήριο µπορεί εύκολα το Cr +3 να µετατραπεί σε Cr +6 )
υπόγεια νερά Αναλογία Cr(VI)/Cr(III) 3 7% Επιφανειακά νερά και νερά που επηρεάζονται άµεσα από τα επιφανειακά Αναλογία Cr(VI)/Cr(III) 30 70%
Το χρώµιο στη διατροφή µας
Η ηµερήσια πρόσληψη χρωµίου ενός ανθρώπου κυµαίνεται απο 52 έως 943 µg/day (1) Τα τρόφιµα συνεισφέρουν στο 93 98% της συνολικής πρόσληψης και το νερό στο 1.9 7% (2) Acceptable daily intake (ADI) value : 175 µg/day/man for chromium(vi) 125.000 µg/day/man for chromium(iii) USEPA; Health Assessment Document: Chromium p.7-161 (1984) EPA 600/8-83-014F Ασφαλή ηµερήσια όρια πρόληψης χρωµίου -VI Βρέφη Παιδιά 1-3 ετών Παιδιά 4-6 ετών Παιδιά 7+ ετών και ενήλικες 10-60 µg 20-80 µg 30-102 µg 50-200 µg 1. Chromium. Geneva, World Health Organization, 1988 (Environmental Health Criteria No. 61). 2. Ministry of Agriculture, Fisheries and Food. Survey of aluminium, antimony, chromium, cobalt, indium, nickel, thallium and tin in food. 15. Report of the Steering Group on Food Surveillances; The Working Party on the Monitoring of Foodstuffs for Heavy Metals. London, Her Majesty's Stationery Office, 1985.
Η ηµερήσια πρόσληψη χρωµίου ενός ανθρώπου κυµαίνεται απο 52 έως 943 µg/day (1) Τα τρόφιµα συνεισφέρουν στο 93 98% της συνολικής πρόσληψης και το νερό στο 1.9 7% (2) Ποσοστό πρόσληψης χρωµίου τρόφιµα νερό 95% 5%
ΕΙ ΟΣ ΤΡΟΦΙΜΟΥ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΧΡΩΜΙΟΥ (µικρογραµµάρια ανα 100 gr τροφίµου) ΙΣΟ ΥΝΑΜΗ ΠΟΣΟΤ. ΝΕΡΟΥ Σε αριθµό ποτηριών (µε την ανώτατη συγκέντρωση των 50 µg/l χρώµιο) Κρόκος αυγού 183 26 Βοδινό κρέας 57 8 Τυρί 56 8 Κρασί 45 7 Ψωµί 42 7 Πατάτες 27 4 Στρείδια 26 4 Μακαρόνια 15 2 Ποτά (οινοπνευµατώδη) 14 2 Σπανάκι 10 1 Πορτοκάλια 5 1 Μπύρα 3-30 1-4
1 µερίδα βοδινό µε πατάτες ή ένα αυγό 4 φιάλες (1.5L) νερό µε χρώµιο 50 µg/l ή 2 φιάλες νερό µε χρώµιο 100 µg/l
ΜΟΡΦΗ LD 50 (mg/kg σωµ. Βαρους) ΟΣΗ ΕΝΗΛΙΚΑ Cr +6 20-250 1.500 19.000 mg Cr +3 185-615 14.000 46.000 mg
ΑΜΕΣΕΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΥΓΕΙΑ* ΕΞΑΣΘΕΝΕΣ ΧΡΩΜΙΟ ερµατικά εξανθήµατα Στοµαχικά προβλήµατα και έλκη Αναπνευστικά προβλήµατα Καρδιαγγειακά προβλήµατα Εξασθενηµένο ανοσοποιητικό σύστηµα Νεφρική και ηπατική βλάβη Μεταβολή του γενετικού υλικού Καρκίνο του πνεύµονα Θάνατος ΤΡΙΣΘΕΝΕΣ ΧΡΩΜΙΟ Άµεσες επιδράσεις : εν παρατηρούνται Μακροχρόνια έκθεση : Το ιεθνές Κέντρο Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) έχει κατατάξει τις ενώσεις του τρισθενούς χρωµίου στην οµάδα 3 ( ηλαδή ότι δεν προκαλεί καρκινογένεση στους ανθρώπους.) Το Χρώµιο δεν υπόκειται σε ρυθµίσεις ως καρκινογόνο από τον OSHA (29 CFR 1910 τµήµα Ζ). Ο ACGIH χαρακτήρισε τις ενώσεις του τρισθενούς χρωµίου ως A4, που δεν θεωρούνται καρκινογόνες για τον άνθρωπο *Ανάλογα µε τον οργανισµό, το βαθµό και τη χρονική διάρκεια έκθεσης.
ΑΝΩΤΑΤΑ ΕΠΙΤΡΕΠΤΑ ΟΡΙΑ ΧΡΩΜΙΟΥ (ΟΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΞΑΣΘΕΝΟΥΣ) ΣΤΟ ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ ΧΩΡΑ - ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ MCL ΑΦΟΡΑ US-EPA 100 µg/l Ολικό χρώµιο FDA (Εµφιαλωµένα νερά) 100 µg/l Ολικό χρώµιο SDWA (ΜΕΞΙΚΟ) 100 µg/l Ολικό χρώµιο ΡΩΣΙΑ 100 µg/l Ολικό χρώµιο WHO 50 µg/l Ολικό χρώµιο EU 50 µg/l Ολικό χρώµιο NHMRC (ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ) 50 µg/l Cr(VI)
Η πρόσφατη έκθεση της Υπηρεσίας Περιβαλλοντικής Προστασίας (EPA) της Καλιφόρνιας, τον εκέµβριο του 2010, προτείνει ως Στόχο για τη ηµόσια Υγεία (Public Health Goal) το όριο των 0.02 mg/lt (20 µg/lt) για το εξασθενές χρώµιο στο πόσιµο νερό. Το όριο αυτό υπολογίζεται µε βάση τη «µία στο εκατοµµύριο» επικινδυνότητα, δηλαδή εάν ένα εκατοµµύριο άνθρωποι πιούν επί 70 έτη νερό µε αυτή τη συγκέντρωση σε εξασθενές χρώµιο, τότε αναµένεται να προκύψει µια επιπλέον περίπτωση καρκίνου σε αυτό τον πληθυσµό από έκθεση στο εξασθενές χρώµιο
Μη καπνιστής Πίνει νερό µε χρώµιο (VI) 100 µg/l καπνιστής Πίνει νερό µε χρώµιο (VI) < 20 µg/l Πιθανότητα θανάτου από καρκίνο 1:100.000
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΧΡΩΜΙΟΥ ΣΤΟ ΙΚΤΥΟ Υ ΡΕΥΣΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΒΙΚΕΙΟΥ 0,08 0,07 0,06 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,00 28/4/2007 14/11/2007 1/6/2008 18/12/2008 6/7/2009 22/1/2010 10/8/2010 26/2/2011 14/9/2011
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΧΡΩΜΙΟΥ ΣΤΙΣ ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ Υ ΡΟ ΟΤΗΣΗΣ 0,08 0,07 0,06 ΓΕΩΤΡΗΣΗ ΛΙΑΡΟΥ ΓΕΩΤΡΗΣΗ ΣΙΛΟ 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,00 14/11/2007 1/6/2008 18/12/2008 6/7/2009 22/1/2010 10/8/2010 26/2/2011 14/9/2011
Σχολιασµός αποτελεσµάτων 1. Το πρόβληµα διαπιστώθηκε από τα Εργαστήριά µας το 2007. Από τότε απασχολεί µόνιµα τις ηµοτικές Αρχές 2. Μέχρι και το 2010, οι συγκεντρώσεις του ολικού χρωµίου, διατηρούνταν στο δίκτυο ύδρευσης κάτω από το νοµοθετικό όριο των 50 µg/l, µε διαχείριση των γεωτρήσεων ύδρευσης υπο συνεχόµενη παρακολούθηση (αναλύσεις). 3. Από τις αρχές του 2011, περαιτέρω υποβάθµιση της ποιότητας του νερού των γεωτρήσεων και εµφάνιση νέων προβληµάτων (π.χ. As ), είχαν σαν αποτέλεσµα να µην επαρκούν πλέον, για να κρατηθεί το χρώµιο του δικτύου ύδρευσης, σε επίπεδα κάτω του νοµοθετικού ορίου.
ΕΡΕΥΝΑ ΥΠΑΡΧΟΝΤΩΝ ΗΜΟΤΙΚΩΝ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΓΕΩΤΡΗΣΗ ΣΥΦΡΙΤΖΑΛΗ ΓΗΠΕ Ο ΣΙΛΟ ΣΑΚΟΥΣΙΟΥ ΛΙΑΡΟΥ ΠΕΡΙΣΤΕ- ΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΓ.ΑΘΑΝ. ΣΥΦΡΙΤΖΑΛΗ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΙΛΤΡΑ ΣΥΦΡΙΤΖΑΛΗ ΠΡΙΝ ΤΑ ΦΙΛΤΡΑ ΠΑΠΑΙΩΑΝ. ΚΑΡΑΓΑΤΣ ΣΚΟΠΕΥΤ. ΕΙΓΜ/ΨΙΑ 21/01/11 21/01/11 21/01/11 21/01/11 21/01/11 24/01/11 04/02/11 04/02/11 04/02/11 22/02/11 23/02/11 04/03/11 ph 7,84 7,62 8,03 8,17 8,02 7,63 8,38 8,37 8,53 7,90 8,22 7,25 Αγωγιµότητα µs/cm 623 956 615 598 544 927 833 689 686 770 606 1619 Σκληροτητα ppm 337 538 272 220 269 490 403 267 256 205 85 452 Ca mg/l 38 62 42 43 36 85 48 40 31 38 16 92 Mg mg/l 58 92 40 27 43 67 68 40 38 27 11 53 Na mg/l 88 68 36 39 41 22 86 84 78 74 80 187 K mg/l 6,2 1,2 0,5 0,5 0,4 1,6 1,1 1,1 1,2 0,8 1,1 1,4 NH 4 mg/l <0,04 <0,04 <0,04 <0,04 <0,04 <0,04 <0,04 0,45 4,9 <0,04 <0,04 <0,04 SO 4 mg/l 17 14 15 18 18 105 75 22 19 65 45 85 Cl mg/l 53 48 32 30 23 74 71 53 55 58 67 390 NO 3 mg/l 4,6 80,8 5,5 11,6 3,2 31 12,1 9,4 3,1 20,1 6 47 PO 4 mg/l <0,09 <0,09 <0,09 <0,09 <0,09 <0,09 <0,09 <0,09 <0,09 <0,09 <0,09 <0,09 NO 2 mg/l <0,02 <0,02 <0,02 <0,02 <0,02 <0,02 <0,02 <0,02 <0,02 <0,02 <0,02 <0,02 Fe mg/l 0,84 0,05 0,04 0,05 0,05 0,1 0,24 0,02 0,78 0,02 1,06 0,09 Mn mg/l 0,11 ΝD ΝD ΝD ΝD ΝD 0,02 0,18 0,22 ΝD 0,01 0,02 Zn µg/l 24 84 22 235 38 31 16 18 22 34 19 35 Cd µg/l 0,2 0,9 0,1 0,6 0,4 ΝD ΝD ΝD ΝD ΝD ΝD ΝD Pb µg/l 14 19 12 11 16 14 11 13 12 12 11 14 Cu µg/l 12 26 13 48 16 16 9 11 14 16 11 17 Cr mg/l 0,010 0,020 0,048 0,056 0,035 0,010 0,012 0,010 0,010 0,052 0,010 0,010 As µg/l 20 < 2 < 2 3 3 5 12 32 63 < 2 < 2 Ηg µg/l 0,4 < 0,2 < 0,2 < 0,2 < 0,2 < 0,2
(ιδιαίτερα από βρέφη και παιδιά µέχρι 6 ετών)
Ατοµική υγιεινή (µπάνιο) Πότισµα κηπευτικών
Πότε µπορεί να υπάρξουν κίνδυνοι από την επαφή µε νερό µε χρώµιο ; Ενδεχοµένως, όταν η συγκέντρωση του εξασθενούς χρωµίου ξεπεράσει τουλάχιστον τα 0.5 έως 5 mg/l ( δηλαδή 100-1.000 φορές µεγαλύτερη) Occupational & Environmental Medicine Author of "Substitutions for Raw Ceramic Materials" Tracy, Quà bec, CANADA edouardb@sorel-tracy.qc.ca
Πόσο ασφαλή είναι τα φυτά που ποτίζονται µε νερό µε χρώµιο ; 1. Το φυτό µετατρέπει (ανάγει) το εξασθενές χρώµιο που ενδεχοµένως παραλάβει µε το ριζικό του σύστηµα, σε τρισθενές, στους ιστούς. 2. Για να είναι πρακτικά ανιχνεύσιµη η συγκέντρωση του χρωµίου στους φυτικούς ιστούς θα πρέπει να ποτίζεται µε νερό πάνω από 50 ppm (50.000 µg/l) χρώµιο *. * Control of Chromium Concentrations in Food Plants. Absorption and Translocation of Chromium by Plants Welch, R. M., Cary, E. E., J. Agric. Food Chem. 23, 479 (1975
Περιορισµένες και µη χρήσεις